Rozwój przez innowacje czy efekt skali? Badanie uczestników polskiego systemu płatniczego Autorzy Michał Polasik Anna Iwona Piotrowska Natalia Kumkowska 29 października 2015 r. Warszawa
Plan prezentacji Cele i metodyka badania I. Wyzwania regulacyjne a innowacje płatnicze II. Efekt skali i masa krytyczna III. Strategie dla innowacji płatniczych IV. Zmiany technologiczne w horyzoncie 2020 V. Zjawisko powszechnej innowacyjności Posumowanie : Przyszłość płatności Opracowanie powstało na podstawie raportu końcowego z Projektu badawczego Warszawskiego Instytutu Bankowości nr WIB/2014/01. 2
Cele badania Określenie kierunków rozwoju polskiego rynku płatności detalicznych w horyzoncie 2020. Poznanie strategii banków i agentów rozliczeniowych wobec wdrażania innowacji. Ocena perspektyw rozwoju dla głównych typów innowacji płatniczych. Określenie szans i zagrożeń wynikających ze zmian wybranych regulacji prawnych. Projekt badawczy został zrealizowany przez zespół dra Michała Polasika w ramach grantu ALTERUM Ośrodka Badań i Analiz Systemu Finansowego Zakładu Warszawskiego Instytutu Bankowości i we współpracy ze Związkiem Banków Polskich. Opracowanie powstało na podstawie raportu końcowego z Projektu badawczego Warszawskiego Instytutu Bankowości nr WIB/2014/01. 3
Metodyka badania Czas trwania badań: czerwiec grudzień 2014 roku Badanie ankietowe 1. Instytucje Badanie było skierowane do prezesów banków komercyjnych i banków spółdzielczych oraz agentów rozliczeniowych. Kwestionariusz ankietowy był dystrybuowany za pośrednictwem ciał działających przy ZBP, tj.: RWKB, RBE, KAR i SEPA Polska. Próba badawcza instytucji obejmuje: 24 banki komercyjne, 11 banków spółdzielczych i zrzeszeń oraz 10 agentów rozliczeniowych i instytucji przetwarzających płatności. Próba jest reprezentatywna pod względem wydawnictwa i sieci akceptacji instrumentów dla płatności detalicznych w Polsce. Banki komercyjne, które wzięły udział w badaniu, posiadały około 94% udziału w łącznej liczbie ROR, a uczestniczący agenci rozliczeniowi posiadali 81% terminali EFT-POS i obsługiwali 88% transakcji kartami w Polsce. Badanie ankietowe 2. Eksperckie Badanie skierowano do menedżerów wysokiego szczebla zatrudnionych w bankach komercyjnych, bankach spółdzielczych, instytucjach bankowych (NBP, ZBP), a także u agentów rozliczeniowych i w instytucjach przetwarzających płatności, organizacjach płatniczych i firmach IT działających w obszarze usług płatniczych. W badaniu wzięło udział 70 ekspertów, którzy reprezentują opinie szeroko rozumianego środowiska specjalistów ds. rynku usług płatniczych w Polsce. Opracowanie powstało na podstawie raportu końcowego z Projektu badawczego Warszawskiego Instytutu Bankowości nr WIB/2014/01. 4
WYZWANIA REGULACYJNE A INNOWACJE PŁATNICZE 5
Największe wyzwania na polskim rynku płatniczym w perspektywie 2015 r. i 2020 r. 2015 N=68 2020 N=67 Dostosowanie się do redukcji opłaty interchange 76% 9% Wdrażanie technologii mobilnych Wzrost efektywności: optymalizacja kosztowa i operacyjna Wzrost konkurencji: akwizycja i sprzedaż 44% 41% 54% 34% 37% 36% Wprowadzenie na rynek innowacji płatniczych 34% 52% Rozwój sieci akceptacji EIP Rozwój płatności e-commerce Interpretacja rewizji PSD II 34% 29% 26% 16% 27% 24% Rozwój płatności m-commerce 2 46% Integracja m-bankowości z usługami płatniczymi 2 31% Rozwój konkurentów niebankowych 24% 5 Wzrost ubankowienia społeczeństwa Zmiana struktury wykorzystania kart Interpretacja dyrektywy PAD Migracja na instrumenty SEPA Rozwój kryptowalut (np. bitcoin) 18% 10% 9% 9% 1% 2 16% 13% 6% 30% Źródło: Badanie ekspertów; maksymalnie 5 odpowiedzi. 6
Skutki obniżenia IF w Polsce 2015 r. NIE TAK Wzrost opłat dla klientów banków (N=67) 12% 78% Banki szukają innych rozwiązań obniżających koszty obsługi kart (N=66) 11% 72% Banki wydają alternatywne instrumenty płatnicze, np. płatności mobilne (N=66) 12% 71% Znaczące rozszerzenie sieci terminali EFT-POS (N=67) 16% 60% Ograniczenie programów aktywizacji konsumentów (N=66) 2 57% Sieci handlowe zachęcają do korzystania z kart (N=66) 26% 46% Banki wykorzystają krajowy schemat płatniczy dla kart (N=66) 40% 42% Zahamowanie wprowadzania innowacji płatniczych (N=66) 64% 24% Wzrost opłat zniechęci klientów do używania kart (N=66) 58% 22% Źródło: Badanie ekspertów. 7
Wpływ wprowadzenia obowiązku dostępu do ROR dla TPP NIE TAK Banki poniosą znaczne koszty na zapewnienie infrastruktury dla TPP (N=61) Banki wprowadzą własne usługi płatnicze oparte o zasady TPP (N=61) Banki wprowadzą własne usługi niefinansowe oparte o zasady TPP (N=62) Znaczący wzrost konkurencyjności rynku detalicznych usług płatniczych (N=62) 13% 9% 17% 17% 72% 69% 67% 58% Sektor bankowy uniemożliwi TPP uzyskanie znaczącego udziału w liczbie transakcji (N=62) 23% 54% Wymóg dodatkowego zestawu danych autoryzacyjnych dla TPP spowoduje ich nieatrakcyjność dla klientów (N=61) 18% 54% Niebankowe TPP zdobędą znaczący udział w liczbie transakcji (N=62) Nastąpi osłabienie relacji banków z ich klientami (N=61) 53% 40% 36% 28% Źródło: Badanie ekspertów. 8
Potencjał dla sukcesu TPP wg segmentów rynku płatności detalicznych w perspektywie 2020 r. e-commerce (N=63) 21% 29% 27% 19% m-commerce (N=63) 21% 22% 30% 19% 8% P2P (N=63) 11% 24% 32% 16% 17% rachunki (N=62) 8% 21% 29% 23% 19% POS (N=62) 8% 1 21% 52% 5 - powszechne zastosowanie 4 3 2 1 - marginalne zastosowanie Źródło: Badanie ekspertów. 9
EFEKT SKALI I MASA KRYTYCZNA 10
Które systemy rozliczeniowe osiągną masę krytyczną? Uczestnictwo banków komercyjnych w wybranych systemach TOP-6 wymagań wobec nowego systemu rozliczeniowego wśród banków komercyjnych, N=23 Uczestnicy 2014 Planowane wdrożenie 2020 Express ELIXIR (N=22) 41% 50% Duży zasięg systemu mierzony liczbą klientów 57% KSR - Krajowy System Rozliczeń (N=20) 40% Niskie koszty jednostkowe obsługi transakcji 52% Polski Standard Płatności (N=20) 40% 30% Wysoki poziom bezpieczeństwa systemowego 48% BlueCash (N=21) 29% 43% Niezawodność systemu 48% Nowy system kart płatniczych (N=19) 16% Niskie opłaty systemowe i koszty eksploatacji 43% Przetwarzanie kart Visa/MasterCard (N=20) 3 Szybkość rozliczenia transakcji 3 Źródło: Banki komercyjne 11
Skumulowany odsetek odpowiedzi respondentów (%) Efekt skali dla systemu rozliczeniowego - Minimalny poziom łącznego udziału rynkowego banków* wdrażających dany system, niezbędny do uzyskania wymiernych korzyści 100 90 93 100 80 83 70 60 50 52 55 40 38 30 20 10 0 21 14 7 10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Udział rynkowy banków uczestniczących (% ROR) Źródło: Badanie ekspertów; N=29. *Mierzony % posiadaczy ROR w Polsce. 12
Skumulowany odsetek odpowiedzi respondentów (%) Skumulowany odsetek odpowiedzi respondentów (%) Wymagana popularność standardu płatności mobilnych - minimalny odsetek klientów Asymetryczny efekt sieciowy Wymagany zasięg akceptacji dla standardu płatności mobilnych minimalny odsetek handlowców 100 90 80 70 60 50 40 30 20 29 32 46 54 69 78 86 80 100 92 100 90 80 70 60 50 40 30 20 78 79 71 72 64 57 38 29 3133 83 90 95 97 98 100 10 10 14 10 12 0 3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Odsetek posiadaczy telefonów (%) 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Odsetek handlowców* (%) Źródło: Badanie ekspertów; N 1 =59 i N 2 =58. 13
Najpierw akceptacja, czyli jak wprowadzać innowacje na rynek Powszechność akceptacji instrumentu jest zdecydowanie najważniejszym oczekiwaniem wobec innowacji płatniczej. Właściwą strategią dla nowego rozwiązania jest w pierwszej kolejności inwestowanie w rozwój sieci akceptacji. W drugiej fazie rozwoju, duży zasięg akceptacji będzie motywował do wdrażania instrumentu płatniczego przez banki i jego promowania wśród klientów. Międzynarodowy zasięg rozwiązania ma dla polskiego sektora usług płatniczych drugorzędne znaczenie, co sugeruje możliwość rozwoju systemów krajowych. 14
STRATEGIE DLA INNOWACJI PŁATNICZYCH 15
Szanse strategii na odniesienie sukcesu rynkowego Kwestia interfejsu dominuje przekonanie o przewadze pełnej integracji z platformami sprzedaży (instrument jest przezroczysty dla użytkownika), nad oferowaniem własnego dedykowanego interfejsu dla instrumentu płatniczego. Za strategią integracji z platformą sprzedaży przemawia rosnąca rola e-commerce i m-commerce. Łatwość i prostota Największe szanse na sukces mają, zdaniem ekspertów, rozwiązania zapewniające łatwość użycia przez prostotę (tylko kluczowe funkcje) oraz szybkość użycia. Szybkie użycie Łatwość użycia przez prostotę Specjalizacja lub indywidualizacja Pełna integracja z platformami sprzedaży Wyniki: Duże szanse sukcesu ma realizacja strategii opartej na połączeniu (1) specjalizacji, która z jednej strony umożliwi (2) pełną integrację z platformami sprzedaży, a z drugiej zapewni (3) łatwość i (4) szybkość użycia. Źródło: Badanie ekspertów; Wyniki w oparciu o statystyki Tau b Kendalla. 16
Dylematy wyboru strategii dla innowacji Uniwersalny czy wyspecjalizowany Wprowadzenie jednego uniwersalnego schematu procesu płatności uniemożliwia zróżnicowanie tego schematu w ramach strategii specjalizacji lub indywidualizacji. Specjalizacja pozwala na lepszą integrację instrumentu z platformami sprzedaży. Uniwersalizacja zapewnia większą kontrolę nad relacjami z klientami. Bezpieczeństwo czy szybkość W sytuacji pełnej integracji z platformą sprzedaży dostawca usługi płatniczej nie ma kontroli nad bezpieczeństwem całego procesu płatności. Większość ekspertów opowiedziała się za strategią szybkiego użycia, stosującą niewielkie wymogi bezpieczeństwa dla transakcji niskokwotowych. Źródło: Badanie ekspertów; Wyniki w oparciu o statystyki Tau b Kendalla. 17
ZMIANY TECHNOLOGICZNE W HORYZONCIE 2020 18
Metody płatności dominujące w danym segmencie w 2020 r. [ % wskazań na powszechne lub raczej powszechne zastosowanie ] POS Płatności NFC bez udziału operatora telekom. (N=64) Bankowe płatności mobilne oparte na aplikacjach (N=64) Karty w portfelu wirtualnym/ chmurze organizacji płatniczych (N=66) e-przelewy typu Pay-By-Link (N=65) E-commerce M-commerce 36% 42% 53% 59% Karty w portfelu wirtualnym/ chmurze organizacji płatniczych (N=64) Karty zarejestrowane w store dostawcy systemu operacyjnego telefonu (N=64) Płatności za rachunki 27% 50% Tradycyjny przelew bankowy przez Internet (N=65) 61% Zlecenia stałe (N=65) 37% Płatności P2P Rozliczenia mobilne bankowe (N=64) Przelew na nr telefonu z bankowości mobilnej (N=64) 32% 31% Źródło: Badanie ekspertów. 19
Biometryczna rewolucja do 2020 r. Przewidywane wdrożenia technologii biometrycznej na rynku polskim do 2020 r. Uwierzytelnianie w placówkach banku (N=64) 91% 9% Bankomaty (N=66) 8 1 Bankowość mobilna (N=64) 80% 20% Bankowość telefoniczna IVR/Call Center (N=65) 71% 29% Płatności mobilne (N=65) 68% 32% Bankowość internetowa/elektroniczna (N=62) 58% 42% Terminale płatnicze EFT-POS (N=64) 52% 48% TAK NIE Źródło: Badanie ekspertów. 20
Wybór technologii, w jakiej zostanie wdrożona biometria wg ekspertów przewidujących wdrożenie Bankomaty (N=56) 13% 80% 2% 2% 4% Bankowość internetowa/elektroniczna (N=36) 22% 22% 8% 28% 19% Bankowość mobilna (N=51) 4 18% 2% 4% 27% 4% Terminale płatnicze EFT-POS (N=33) 33% 58% 3% 3% 3% Płatności mobilne (N=44) 4 2 2% 20% 7% Uwierzytelnianie w placówkach banku (N=58) 12% 59% 10% 9% 2% 3% Bankowość telefoniczna IVR/Call Center (N=46) 100% Biometria linii papilarnych palca Biometria naczyń krwionośnych palca Biometria podpisu odręcznego Biometria tęczówki lub siatkówki oka Biometria dłoni Biometria głosu Biometria twarzy Źródło: Badanie ekspertów. 21
ZJAWISKO POWSZECHNEJ INNOWACYJNOŚCI 22
Podważenie paradygmatu wymogu efektu skali Szanse rozwoju innowacji płatniczych w perspektywie 2020 r. TOP-10 Płatności NFC bez operatora telekom. 42% 24% mposy dla płatności mobilnych 37% 33% mposy 22% 49% Przelewy natychmiastowe 22% 4 Przelewy na nr telefonu 19% 46% Płatności kartą w rozwiązaniu MasterPass lub V.me 16% 4 Płatności zintegrowane z ROR 16% 40% Karty zbliżeniowe 10% 40% Płatności mobilne zdalne w aplikacji oparte o kartę 10% 37% Bankowe płatności mobilne oparte na aplikacjach 10% 34% Dynamiczny rozwój Stabilny rozwój Źródło: Badanie ekspertów. 23
Stan wdrożeń innowacji płatniczych banki komercyjne Karty zblizeniowe (N=23) 83% 4% 4% 4% 4% Płatności oparte o Pay-By-Link (N=23) 74% 4% 4% 13% 4% Przelewy oparte o Sorbnet dla klientów detalicznych (N=20) 70% 20% 10% Przelewy natychmiastowe (N=22) 36% 14% 41% Alternatywne karty zbliżeniowe (N=23) 3 4% 26% 3 Przelewy adresowane na numer telefonu (N=23) 26% 4% 9% 3 26% Płatności telefonem NFC z kartą płatniczą na karcie SIM (N=22) 18% 4 27% Przelewy adresowane na konto w portalu społecznościowym (N=20) 1 30% 4 mposy (N=20) 1 3 4 Płatności zintegrowane z rachunkiem bankowym (N=21) 14% 52% 33% Przelewy adresowane na e-mail (N=22) 14% 32% 4 mposy dla płatności mobilnych (N=22) 14% 50% 36% Bankowe płatności mobilne oparte na aplikacjach (N=23) 13% 22% 9% 26% 30% Płatności mobilne zdalne w aplikacji oparte o kartę (N=21) 10% 10% 48% 33% Rozliczenia P2P oparte o karty (N=21) 57% 29% Płatność kartą w rozwiązaniu MasterPass lub V.me (N=22) 23% 50% 18% Usługi/produkty są obecnie oferowane klientom Usługi/produkty są obecnie w fazie wdrażania Usługi/produkty nie są obecnie oferowane klientom, ale zamierzamy je wdrożyć do końca 2014 Usługi/produkty nie są obecnie oferowane klientom, ale zamierzamy je wdrożyć w ciągu najbliższych pięciu lat Usługi/produkty nie są obecnie oferowane klientom i nie zamierzamy ich wdrożyć Źródło: Badanie instytucji. 24
POSUMOWANIE : PRZYSZŁOŚĆ PŁATNOŚCI 25
Odpowiedź na pytanie strategiczne: Rozwój przez innowacje czy efekt skali? INNOWACJE! 26
Przyszłość płatności Większość banków będzie przetwarzać karty MasterCard/Visa przez podmioty trzecie Wykorzystanie BLE w płatnościach jest odległe i niepewne Coopetition ważnym trendem w polskiej bankowości Operatorzy GSM przestają być potrzebni Uniwersalny instrument nie wszędzie się sprawdzi 2015 Powszechność akceptacji standardu przede wszystkim! Przelewy natychmiastowe staną się usługą standardową w każdym banku PIN na terminalu nadal wygodny i bezpieczny Karty w e-portfelu/chmurze zdominują e- i m-commerce Banki nie planują krajowego systemu kart płatniczych, chociaż agenci są otwarci Niskokwotowe transakcje wymagają wygodniejszych zabezpieczeń Niebankowi konkurenci uzbrojeni w TPP głównym wyzwaniem dla banków Cała sieć akceptacji kart otwarta na BLIK-a Numer telefonu powszechny w adresowaniu płatności m-commerce i P2P potrzebne wydajne rozwiązania 2020 NFC + HCE będzie dominującą innowacją dla POS BLIK nie dogoni kart w POS bez zmiany technologii na zbliżeniową mpos szeroko oferowany lecz bardzo niszowy Biometria pojawi się w każdym kanale bankowym Biometria palca powszechna na urządzeniach mobilnych Platformy sprzedaży mogą wymusić specjalizację i integrację na swoich warunkach Renesans pre-paid w wersji mobilnej Kryptowaluty pozostaną na marginesie 27
Kontakt: dr Michał Polasik POLASIK Research ul. Szarych Szeregów 2/5 87-100 Toruń, Polska +48 608 33 55 41 biuro@polasikresearch.com www.polasik-research.pl Projekt badawczy został zrealizowany przez zespół dra Michała Polasika w ramach grantu ALTERUM Ośrodka Badań i Analiz Systemu Finansowego Zakładu Warszawskiego Instytutu Bankowości i we współpracy ze Związkiem Banków Polskich. Forum Usług Płatniczych 29 października 2015 r. Warszawa 28