Programy zdrowotne zapobiegania i wykrywania nowotworów na terenie działania ZZOZ w Oświęcimiu dr n.. med. Andrzej Jakubowski mł. asyst. piel. Halina Pelc
Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej obejmuje opieką mieszkańców Powiatu Oświęcimskiego oraz osoby odwiedzające nasze miasto, które wymagają pomocy medycznej.
Zapewniamy kompleksowe świadczenia w zakresie lecznictwa stacjonarnego w Szpitalu Powiatowym im. św. Maksymiliana w podstawowych oddziałach oraz w oddziałach: 1. anestezjologii i intensywnej terapii 2. chirurgii dziecięcej 3. chorób płuc i gruźlicy 4. chorób zakaźnych, 5. neurologicznym, 6. rehabilitacyjnym, 7. dla przewlekle chorych, 8. psychosomatyki i psychiatrii, 9. neurologicznym, 10.medycyny ratunkowej z zespołami wyjazdowymi.
Świadczymy usługi w zakresie ambulatoryjnej specjalistycznej opieki medycznej w poradniach specjalistycznych oraz w pracowniach diagnostycznych. Szpital naleŝy do Krajowej Sieci Szpitali Promujących Zdrowie. Od początku powstania naleŝymy do Regionalnej Sieci Szpitali Promujących Zdrowie.
Oddział dziecięcy i chirurgii dziecięcej naleŝą do Sieci Szpitali z Sercem i Szpitali Motylkowych przyjaznych dzieciom
PROGRAMY ZDROWOTNE ZAPOBIEGANIA I WYKRYWANIA NOWOTWORÓW NA TERENIE DZIAŁANIA ZZOZ W OŚWIĘCIMIU Epidemiologia. Opierając się na publikacji Zachorowalność na nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w latach 1999-2001 Pracowni Epidemiologii Centrum Onkologii Instytutu M. Skłodowskiej-Curie w Krakowie pod kierunkiem doc. dr hab. n. med. Jadwigi Rachtan w latach 1999-2001 w województwie małopolskim zarejestrowano 30 949 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe, w tym 15 964 u męŝczyzn, 14 985 u kobiet.
Przeciętna roczna liczba zachorowań na nowotwory złośliwe u męŝczyzn wyniosła 5 321, u kobiet 4 995. Odsetek rozpoznań potwierdzonych badaniem histopatologicznym wynosi średnio u męŝczyzn 60 %, u kobiet 65%. Generalnie najwyŝsze zagroŝenie nowotworami złośliwymi ogółem u męŝczyzn występuje w północno - zachodniej części województwa małopolskiego
NajwyŜsze współczynniki zachorowalności zaobserwowano w powiecie oświęcimskim i wadowickim. Podobnie jak u męŝczyzn najwyŝsze zagroŝenie nowotworami złośliwymi u kobiet występuje w północno - zachodniej części Małopolski, jak równieŝ na terenie miasta Krakowa. NajwyŜsze współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe ogółem u kobiet zaobserwowano w powiecie wadowickim, w Krakowie, powiecie oświęcimskim, olkuskim, chrzanowskim.
W przytoczonym wyŝej opracowaniu przedstawiono między innymi procentowe dane o najczęściej występujących nowotworach złośliwych u męŝczyzn i kobiet. U męŝczyzn najczęściej rejestrowane były nowotwory złośliwe płuca 25%, jelita grubego 10%, gruczołu krokowego 8%, Ŝołądka 7%, pęcherza moczowego 6%. W tym samym okresie u kobiet najczęściej występującymi nowotworami złośliwymi były nowotwory piersi 19%, jelita grubego 6%, płuca 6%, trzonu macicy 6%, i jajnika 6%.
Kompletność rejestracji nowotworów złośliwych w województwie małopolskim w roku 1999 wynosiła 80%, w 2000 wynosiła 92%, w 2001 wynosiła 91%. Na tej podstawie szacuje się, Ŝe rzeczywista liczba nowotworów złośliwych w województwie małopolskim była wyŝsza. Autorzy raportu zwracają uwagę na fakt, Ŝe zachorowalność na nowotwory złośliwe ogółem w niektórych rejonach Małopolski przekroczyła znacznie średnią ogólnopolską, jak równieŝ zachorowalność dla województwa małopolskiego ogółem. Na podstawie obserwacji i danych statystycznych z niepokojem obserwujemy zachorowalność w powiecie oświęcimskim.
W latach wcześniejszych realizowaliśmy programy zdrowotne poświęcone zapobieganiu nałogom, związane z zapobieganiem i wykrywaniem chorób układu krąŝenia, cukrzycy. Od trzech lat realizujemy program wykrywania raka piersi, drugi rok realizujemy program wykrywania raka prostaty oraz program zapobiegania udarom mózgu.
Na programy profilaktyczne pozyskujemy środki finansowe z Narodowego Funduszu Zdrowia w ramach konkursu ofert oraz z dotacji budŝetu organu załoŝycielskiego tj. Powiatu Oświęcimskiego. Na podkreślenie zasługuje zrozumienie przez samorząd powiatowy zagadnień promocji zdrowia, co odzwierciedla się w środkach finansowych przeznaczanych na realizację programów profilaktyki i promocji zdrowia : w 2004 r. 23.000 zł., 2005 r. - 47.000 zł., w 2006 r. - 63.000 zł. Szczególnie o przydziałśrodków finansowych na programy zdrowotne zabiegają: Wicestarosta Powiatu Oświęcimskiego, Naczelnik Wydziału Zdrowia, Przewodnicząca Komisji Ochrony i Promocji Zdrowia. Od początku istnienia Samorządu, nakłady finansowe na promocję zdrowia są priorytetem.
Przy wsparciu samorządu powiatowego, firm, sponsorów prywatnych, pracowników szpitala oraz środków własnych Zakładu w 2004 r. zakupiono nowoczesny aparat do wykonywania zdjęć mammograficznych. Starostwo Powiatowe przeprowadziło akcję pt. Mammografii dajmy nadzieję w wyniku której, pozyskano środki na zakup nowoczesnego mammografu. Warto dodać, Ŝe w akcję włączyły się wszystkie samorządy gminne przeznaczając środki w wysokości 1 zł. od kaŝdej mieszkanki gminy.
W 2004 roku w ramach programu zdrowotnego Mammografii wygraj z rakiem piersi finansowanego z budŝetu Powiatu Oświęcimskiego, wykonano 400 badań mammograficznych u kobiet od 45 59 roku Ŝycia i 600 badań mammograficznych finansowanych przez NFZ. Wykonano w sumie 1000 badań mammograficznych profilaktycznych. Zespół nasz włączył się do organizowanego przez Stowarzyszenie Amazonek z Brzeszcz Marszu śycia i Nadziei, co odbiło się echem w lokalnym środowisku.
W 2005 roku w ramach kontraktu z NFZ wykonano w naszym Zespole 2550 badań mammograficznych w zakresie profilaktyki raka piersi. Realizowaliśmy równieŝ z funduszy NFZ Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy poprzez badania cytologiczne u kobiet w wieku od 30 59 roku Ŝycia. Ze środków budŝetu powiatu, rozpoczęliśmy nowy program zdrowotny PSA-test dla męŝczyzny. U 600 męŝczyzn oznaczono poziom stęŝenia swoistego antygenu sterczowego w osoczu krwi. We współpracy z Powiatowa Stacją Sanitarno Epidemiologiczną w Oświęcimiu realizowany był program Dbamy o nasze mamy. Wykonano 38 badań usg piersi u kobiet poniŝej 35 roku Ŝycia.
W roku 2006 w ramach kontraktu z NFZ zaplanowano 2000 badań mammograficznych połączonych z II etapem badań pogłębionych jak: porada onkologa, usg. piersi i biopsja sutka. Sukcesywnie realizujemy kontrakt, do połowy września wykonano 1050 badań mammograficznych, 283 usg, 46 biopsji. Nadal realizujemy Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Zgłaszalność na badania cytologiczne jest znikoma, choć program promowany jest równocześnie z innymi programami zdrowotnymi.
Na wzrost wykrywanych nowotworów, szczególnie tych zaawansowanych, zwracali uwag lekarze zatrudnieni w naszym Zespole. Problem zwiększonej zachorowalności na nowotwory był przedmiotem obrad Komisji Ochrony i Promocji Zdrowia Powiatu, która zaleciła przeznaczenie środków finansowych szczególnie na programy profilaktyki schorzeń nowotworowych.
Programy finansowane przez Starostwo Powiatowe w Oświęcimiu w 2006 r. w kierunku wykrywania nowotworów Program wczesnego wykrywania chorób układu oddechowego 400 badań u osób palących, od 35 roku Ŝycia. Na program składa się: wywiad-ankieta, wykonanie zdjęcia płuc, wstępne zbadanie pojemności płuc pikflometrem, porada lekarska, na zlecenie lekarza wykonanie spirometrii. W przypadku zmian chorobowych lekarz informuje pacjenta o stwierdzonych zmianach i wydaje pisemną informację dla lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Pacjent otrzymuje ulotki edukacyjne na temat zapobiegania schorzeniom układu oddechowego.
Program badań w kierunku wczesnego rozpoznania nowotworów jelita grubego program jest kierowany do osób od 40 roku Ŝycia przy zwiększonym ryzyku zachorowania na nowotwory i od 50 65 roku Ŝycia pozostali zainteresowani. Zaplanowano 200 badań lekarskich per rectum, oraz badanie kału na krew utajoną. Pacjent otrzymuje informację o ewentualnych zmianach chorobowych i pisemną informację dla lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.
Kontynuujemy z 2005 r. program wykrywania raka gruczołu krokowego pt. PSA test dla męŝczyzny tj. kolejne 600 badań oznaczenia poziomu antygenu sterczowego w surowicy krwi), u męŝczyzn od 50 roku Ŝycia. Drugi rok realizujemy program Dbamy o nasze mamy - wykonano 80 badań USG piersi, u młodych kobiet w wieku poniŝej 35 roku Ŝycia. Program realizowany jest we współpracy z Powiatową Stacją Sanitarno Epidemiologiczną w Oświęcimiu. W 2006 r. realizujemy nowy program Sprawdź, czy jesteś nosicielem wirusa Ŝółtaczki typu C - zaplanowano 275 badań, u osób od 18 roku Ŝycia m in. przed zabiegami, u osób często hospitalizowanych, przewlekle chorych, kobiet w ciąŝy lub planujących ciąŝę. Wiemy wszyscy Ŝe, wykrycie zakaŝenia wirusem Ŝółtaczki typu C, zmniejsza zagroŝenie nowotworem wątroby.
Informacje o programach zamieszczamy w formie wizualnej na terenie Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej oraz w formie ulotek z godzinami i dniami rejestracji. Pisemną informację o programach z prośbą o udostępnienie mieszkańcom rozsyłamy do Urzędów Miast i Gmin Powiatu Oświęcimskiego oraz do placówek podstawowej opieki zdrowotnej na terenie powiatu. Korzystamy kolejny rok z przychylności parafii rzymsko katolickich, które przekazują informację o realizowanych programach zdrowotnych w ogłoszeniach parafialnych. Informacje o programach zdrowotnych zamieszcza na naszą prośbę bezpłatnie lokalna prasa i telewizja.
ZMIANY CHOROBOWE WYKRYTE W I - ETAPIE PROGRAMU NFZ PROFILAKTYKI RAKA PIERSI W LATACH 2004-2006 R. na podstawie zdjęć mammograficznych. 2004R. 2005 R. 2006 R. I - IX. OGÓŁEM OGÓLEM % OGÓŁEM ILOŚĆ KOBIET U KTÓRYCH, WYKONANO MAMMOGRAFIĘ ILOŚĆ WYKRYTYCH ZMIAN ŁAGODNYCH DYSPLAZJA SUTKA ILOŚĆ ZMIAN PRAWDOPO DOBNIE ŁAGODNYCH 600 2550 1050 4 200 100% 252 1004 384 1 640 39% 50 297 192 539 12.8% ILOŚĆ ŚĆ ZMIAN PODEJRZANYCH 9 154 33 196 5% ILOŚC NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH SUTKA 1 8 1 10 0,2% KOBIETY BEZ ZMIAN CHOROBOWYCH W SUTKACH. 288 1088 438 1 814 43%
WYKRYTE ZMIANY W ROKU 2005 U KOBIET W BADANIACH MAMMOGRAFICZNYCH W PODZIALE NA GRUPY WIEKOWE. RODZAJ ZMIANY 50 54 lat 55 59 lat 60 64 lat 65 69 lat NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY SUTKA 1 0,03 % 1 0,03 % 3 0,1% 3 0,1 % ŁAGODNA DYSPLAZJA SUTKA 346 13,6 % 322 12.6 % 186 7,3% 152 6 % ZMIANA PRAWDOPODOBNIE ŁAGODNA 120 4,7 % 85 3,3 % 50 2 % 45 1,8 % ZMIANA PODEJRZANA 60 2,35 % 39 1,5% 30 1,2% 23 0,9 % BEZ ZMIAN PATOLOGICZNYCH 396 15,5 % 300 11,8 % 207 8,1 % 178 7 %
W 2006 r. kobiety, u których stwierdzono zmiany w strukturze piersi, kierowane są w ramach II etapu programu profilaktyki raka piersi na konsultację do lekarza onkologa, który ma moŝliwość zlecenia: mammografii uzupełniającej, USG piersi, biopsji cieńkoigłowej. W programie wykrywania raka prostaty w 2005 r. u 17% męŝczyzn stwierdzono podwyŝszony wskaźnik PSA, który kwalifikował męŝczyzn do dalszej diagnostyki. W ciągu dwóch lat przebadamy 1200 męŝczyzn, program cieszy się duŝym powodzeniem, w ciągu trzech tygodni zgłosiło się 400 męŝczyzn na 600 zaplanowanych badań na ten rok.. W programie Dbamy o nasze mammy wzięło udział 115 kobiet do 35 roku Ŝycia, u 10 % stwierdzono zmiany łagodnej dysplazji, 3 kobiety zostały skierowane do dalszej diagnostyki.
Wnioski: 1. Realizowane programy wykrywające nowotwory złośliwe nie są wystarczające do potrzeb, lecz ich realizację planujemy na lata następne w miarę pozyskiwanych środków finansowych. 2. Konieczne są dalsze działania edukacyjne i promocyjne w celu zachęcenia mieszkańców do udziału w programach, szczególnie wykrywania raka szyjki macicy i jelita grubego, gdzie zgłaszalność jest niezadowalająca. 3. Programy zdrowotne realizowane w naszym Zespole odnoszą się do najwaŝniejszych problemów zdrowotnych lokalnej społeczności i są zgodne z celami Narodowego Programu Zdrowia. 4. Wnioskujemy o rozszerzenie populacji badanych kobiet o grupy wiekowo młodsze w programie profilaktyki raka piersi. 5. Kolejne planowane programy pro zdrowotne powinny mieć na celu objęcie jak największej populacji oraz akceptowalne przez pacjentów i tanie metody diagnostyczne wykrywania nowotworów jelita grubego.