dr hab. in. Andrzej Sowa Politechnika Białostocka mgr in. Krzysztof Cedro SPIPOL H.T. s.j. Kielce Strefowa koncepcja ochrony odgromowej inteligentnych budynków Strefowa koncepcja ochrony odgromowej jest optymalnym pod wzgldem ekonomicznym oraz niezawodnym w działaniu systemem kompleksowej ochrony odgromowej i przeciwprzepiciowej urzdze i systemów elektronicznych. Podstawowe zasady tej koncepcji zastosowano do oceny zagroe piorunowych inteligentnych budynków oraz stworzenia wewntrz tych obiektów budowlanych stref o rónym stopniu ochrony. Stosujc zaproponowane rozwizania mona zapewni bezawaryjne działanie urzdze i systemów elektronicznych nawet w przypadku najwikszego zagroenia, jakie wystpuje podczas bezporedniego uderzenie piorunu w obiekt budowlany lub w bliskim jego ssiedztwie. 1. ormy i zalecenia W roku 1982 zapocztkowano midzynarodowe prace normalizacyjne nad podstawowymi zasadami ochrony odgromowej, które ujto w tzw. strefowej koncepcji ochrony. Zasady tworzenia poszczególnych stref oraz podstawowe parametry charakteryzujce wystpujce w nich zagroenie zostały okrelone w normach opracowanych w ramach prac Komitetu TC 81 IEC. Dodatkowo podjto próby koordynacji problemów ochrony odgromowej i przeciwprzepiciowej z zagadnieniami kompatybilnoci elektromagnetycznej, szczególnie dotyczcymi bada odpornoci udarowej urzdze technicznych. Zestawienie podstawowych prac normalizacyjnych komitetu TC 81 IEC w dziedzinie ochrony odgromowej i przeciwprzepiciowej przedstawiono na rys.1. W Polsce obecnie obowizuj jeszcze, wzorowane głównie na przepisach niemieckich i brytyjskich, normy P-86/E-0003/01, 03, 04., w których wspomniano jedynie o problemie ochrony odgromowej i przeciwprzepiciowej urzdze elektrycznych i elektronicznych. Zagadnienia ochrony przed przepiciami urzdze elektronicznych, szczególnie tych, które pracuj w rozbudowanych układach i systemach znajduj si w normach P-IEC 61024-1, P-IEC 61024-1- 1, P-IEC 61312-1. 2. Podział obiektu na strefy zagroenia Ogólna zasada ochrony, opisywana w przedstawionych normach i zaleceniach, polega na tworzeniu wewntrz analizowanego obiektu stref, w których wystpuje okrelony stopie naraenia urzdze na działanie: napi i prdów udarowych wystpujcych w sieci elektroenergetycznej niskiego napicia, napi / prdów udarowych wystpujcych w systemach transmisji sygnałów, impulsowego pole elektromagnetycznego (oddziaływanie bezporednio na urzdzenia oraz instalacje w poszczególnych strefach). W podzielonym na strefy obiekcie, przy przejciu z jednej strefy do drugiej nastpuje ograniczanie wartoci szczytowych przepi wystpujcych w instalacjach niskonapiciowych oraz impulsów pola elektromagnetycznego do wartoci dopuszczalnych w danej strefie. Urzdzenia techniczne przeznaczone do pracy w danej strefie naley dobiera w taki sposób, aby ich odporno udarowa była wiksza w porównaniu z dopuszczalnymi wartociami szczytowymi sygnałów udarowych, jakie mog wystpi w rozwaanym obszarze. W przyjtych oznaczeniach najbardziej zagroone obszary oznaczane s jako strefa 0 A, a najmniejsze zagroenie wystpuje w strefie 4. Ogólne zasady podziału obiektu na strefy zagroenia i miejsca rozmieszczenia elementów i układów ochronnych przedstawiono na rys. 2.
Bezporednie uderzenie pioruna w obiekt budowlany STREFA 0 B kamera przewód odprowadzajcy Kabel elektroenergetyczny System zewntrznej ochrony odgromowej ekran obiektu np. konstrukcja elbetowa o uziom fundamentowy SEMP Konstrukcja elbetowa zmniejszanie LEMP Do urzdze STREFA 2 STREFA 1 STREFA 1 O O SEMP przepicia wewntrzne powstajce w obiekcie budowlanym STREFA O A O STREFA 3 Do urzdze O O otokowa szyna ekwipotencjalizacyjna Systemy klimatyzacji zmniejszanie M O LEMP M O STREFA 0 B lampa E H przewód elektryczny STREFA 0 B linie telekomunikacyjne Wyrównywanie potencjałów Ograniczniki przepi chronice przed prdami piorunowymi Wyrównywanie potencjałów Ograniczniki przepi LEMP Rys.2. Ogólny przykład podziału obiektu na strefy zagroenia oraz rozmieszczenie elementów i układów ochronnych w kadej ze stref. W przypadku obiektów budowlanych kad z wyodrbnionych stref charakteryzuj dopuszczalne wartoci napi i prdów udarowych, jakie mog wystpi w instalacji elektrycznej oraz w systemach przesyłu sygnałów. Urzdzenie oraz systemy elektroniczne pracujce w strefie 0 A naraone s na bezporednie działanie impulsowego pola elektromagnetycznego oraz prdu piorunowego o nieograniczonej amplitudzie. Wartoci podstawowych parametrów charakteryzujcych prd piorunowy wystpujcy w strefie 0 A, w zalenoci od przewidywanego poziomu, ochrony przedstawiono w tablicy 1. Tablica 1. Wartoci podstawowych parametrów charakteryzujcych ekstremalne zagroenie stwarzane przez prd piorunowy dla rónych poziomów ochrony. Poziom ochrony Warto szczytowa ka Wartoci ekstremalne parametrów charakteryzujcych prd piorunowy Stromo narastania kv/µs Cały ładunek Q t (C) Ładunek impulsowy Q i Energia właciwa kj/ω Czas czoła µs Efektywno ochrony % I 200 200 300 100C 10 000 0,2 98 II 10 10 22 7C 600 0,2 9 III i IV 100 100 10 0C 200 0,2 90 i 80 W strefie 0 A amplitudy udarów napiciowych wynikaj z wytrzymałoci udarowej izolatorów lub izolacji kabli i wynosz od dziesitek do setek kv. Pozostałe wartoci parametrów charakteryzujcych impulsowe pole elektromagnetyczne w tej strefie wynosz: - warto szczytowa natenia pola elektrycznego 00 kv/m, - warto szczytowa natenia pola magnetycznego 10 ka/m. 2.1. Charakterystyka kolejnych stref ochronnych W kolejnych strefach ochronnych nastpuje ograniczanie szczytowych wartoci natenia pola elektrycznego i magnetycznego (odpowiednie ekranowanie) oraz przepi wystpujcych w instalacji elektrycznej oraz w systemach przesyłu sygnałów. Proponowane wartoci podstawowych parametrów charakteryzujcych zakłócenia impulsowe w poszczególnych strefach zestawiono w tablicy 2.
Tablica 2. Dopuszczalne wartoci szczytowe udarów w poszczególnych strefach Strefa Parametr 0 B 1 2 3 4 przepicia w sieci elektroenergetycznej 230/400 10kV 6kV 4 kv 2, kv 1, kv przepicia w liniach sygnałowych (przewód - ziemia) 6kV 4kV 2 kv 1 kv 0, kv natenie pola elektrycznego * natenie pola magnetycznego * jak w 0kV/m kv/m. 0V/m. V/m 0 A 1kA/m 100A/m. 1A/m. 0,1A/m * - wstpne propozycje wartoci nate impulsowego pola elektromagnetycznego. W przypadku rzeczywistych obiektów budowlanych i rozbudowanych, wraliwych systemów elektronicznych najczciej stosowana jest dwu lub trój, stopniowa ochrona przeciwprzepiciowa. Dobierajc dopuszczalne wartoci szczytowe udarów w danej strefie naley uwzgldni poziomy odpornoci udarowej zainstalowanych w niej urzdze. Przykładowy podział na strefy z uwzgldnieniem zakresu bada urzdze technicznych przedstawiono na rys. 3. Systemy alarmowe, antywłamaniowe ekran Systemy p.po. Systemy łcznoci STREFA 1 Ekran STREFA 2 Pomieszczenie nadzoru nad systemami Odporno urzdze badana wg norm IEC -1000-4- zakłócenia przewodowe, IEC -1000-4-9 Zakłócenia promieniowane IEC -1000-4-10 IEC - 1312-1 IEC - 1024-1 E 1 H 1 U3 i 3 E 0 H 0 Okrelony prd piorunowy oraz natenie pola magnetycznego i elektrycznego Ograniczniki przepi U 2,i 2 apicia i prdy przepuszczone przez ograniczniki Instalacja elektryczna i 1 Cz prdu piorunowego Rys.3. Podział obiektu na strefy zagroenia z uwzgldnieniem zakresu bada urzdze technicznych. Poprawnie zaprojektowane i wykonane instalacje odgromowa i przeciwprzepiciowa powinny ogranicza skoki potencjałów w obiekcie i dy do wyrównywanie potencjałów wszystkich instalacji przewodzcych wewntrz obiektu. Dziki temu nawet w przypadku bezporedniego uderzenia w obiekt telekomunikacyjny potencjał wszelkich instalacji bdzie wzrastał do wartoci odpowiadajcej wzrostowi potencjału na uziomie i nie wystpi rónice potencjałów. 3. owe zadania zewntrznej ochrony odgromowej obiektu budowlanego. Stosowanie strefowej koncepcji ochrony stawia nowe zadania przed projektantami i wykonawcami instalacji odgromowych. Właciwy dobór elementów i układów chronicych przed działaniem prdu piorunowego wymaga okrelenia przewidywanej efektywnoci ochrony i zwizanego z ni poziomu ochrony. W przypadku obiektów, w których zainstalowane s systemy elektroniczne najczciej jest to I lub II poziom ochrony. Wybierajc poziom ochrony okrelane s : - efektywno urzdzenia ochrony odgromowej, - promie kuli okrelajcej strefy ochronne, kty osłonowe, wymiary oka siatki zwodów, - parametry charakteryzujce prd piorunowy, - współczynniki niezbdne do okrelenia odstpów izolacyjnych pomidzy elementami urzdzenia piorunochronnego a instalacjami elektryczn i sygnałowymi, - odległoci pomidzy przewodami odprowadzajcymi prd piorunowy, - najmniejsze wymagane długoci uziomów, - zasady okresowych bada instalacji.
Zapewnienie bezawaryjnego działania urzdze elektronicznych wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na zagroenia wystpujce podczas bezporedniego uderzenia piorunu w obiekt budowlany. W takich przypadkach optymalnym rozwizaniem jest stworzenia warunków uniemoliwiajcych bezporednie działanie prdu piorunowego na urzdzenia i instalacje znajdujce si głownie na dachach oraz na dach Bezporednie połczenie Połaczenie przez iskiernik Ostatnie pitro Kolejne pitro piwnice CPU Okablowanie RV Szyna główna Rys. 4. Zagroenie jakie wywołuje prd piorunowy wpływajcy do obiektu budowlanego podczas wyładowania w system wentylacji. cianach obiektów budowlanych. Ochron przed tego rodzaju zagroeniem zapewniaj zwody pionowe lub poziome odsunite. Pojawiaj si równie zalecenia nie łczenia z elementami instalacji piorunochronnej przewodzcych elementów systemów nawiewu, klimatyzacji, urzdze pomiarowych itp. instalowanych na dachach obiektów budowlanych. Ograniczenie moliwoci wnikania prdów udarowych do wntrz obiektu zapobiega indukowaniu si sygnałów zakłócajcych w systemach przesyłu sygnałów (rys.4.). Przykładowym rozwizaniem jest zastosowanie siatki zwodów wyniesionych nad całym dachem obiekty i odprowadzenie prdu piorunowego do prtów zbrojeniowych cian bocznych obiektu, fasad przewodzcych lub do przewodów odprowadzajcych. W przypadku obiektów, w których pracuj urzdzenie od którym wymagane jest niezawodne działanie wymiary oka siatki zwodów mog osiga xm. Pojawiaj si równie propozycje ochrony przed bezporednim uderzeniem pioruna wszelkiego rodzaju anten na dachach obiektu. Wykorzystujc elementy przewodzce do odprowadzania prdu piorunowego naley zapewni cigło połcze midzy nimi. Zastosowanie pewnych i niezawodnych połcze jest równie bardzo wane w przypadku wykorzystania zbrojenia obiektu jako ekranu przed zewntrznym polem elektromagnetycznym. 4. Wewntrzna ochrona odgromowa Polskie normy jako podstawowe rodki wewntrznej ochrony odgromowej wymieniaj: - wyrównywanie potencjałów instalacji wprowadzanych do obiektu oraz wewntrz obiektu, - odstpy izolacyjne, - dodatkowe zabezpieczenia, wród których podstawow rol odgrywaj ograniczniki przepi w instalacji elektrycznej i w liniach przesyłu sygnałów. Dodatkowo naley zapewni koordynacj układania linii systemów przesyłu sygnałów, przewodów instalacji elektrycznej oraz elementów instalacji odgromowej. 4.1. Ograniczniki przepi w instalacji elektrycznej w obiekcie budowlanym Ograniczniki przepi przeznaczone do montau w instalacji elektrycznej o napiciu do 1000 V w obiektach budowlanych podzielono na 3 klasy. Przeznaczenie ograniczników przepi w poszczególnych klasach oraz miejsce ich montau zestawiono w tablicy 3. Do ochrony przed bezporednim działaniem prdu piorunowego naley zastosowa układy ograniczniki przepi klasy B instalowane pomidzy strefami 0 A i 1.
Tablica 3. Podział ograniczników przepi stosowanych w instalacji elektrycznej (do 1000V) w obiekcie budowlanym azwa ogranicznika Klasa Przeznaczenie Miejsce montau Ogranicznik przepi chronicy przed prdem piorunowym (ang. Lightning Current Arrester, niem. Blitzstrom- Ableiter) Ogranicznik przepi (ang. Overvoltage Arrester, niem. Überspannungs- Ableiter) B * ( I **) C ( II ) Ochrona przed bezporednim Miejsce wprowadzania instalacji oddziaływaniem prdu do obiektu budowlanego piorunowego, przepiciami posiadajcego instalacj atmosferycznymi oraz odgromow. Złcze, skrzynka łczeniowymi wszelkiego obok złcza, rozdzielnica rodzaju. główna. Ochrona przed przepiciami Rozgałzienia instalacji atmosferycznymi indukowanymi, elektrycznej w obiekcie przepiciami budowlanym, rozdzielnica łczeniowymi wszelkiego główna, rozdzielnica rodzaju, przepiciami oddziałowa, tablica rozdzielcza przepuszczonymi przez ograniczniki klasy B D ( III ) Ochrona przed przepiciami atmosferycznymi indukowanymi i łczeniowymi. Gniazda wtykowe lub puszki w instalacji oraz bezporednio w urzdzeniach * klasy B, C i D zgodnie z DI VDE 067 Teil 6 ** klasy I, II i III zgodnie z CEI IEC 61643-1 (1998.02) Wartoci znamionowego prdu udarowego, jaki moe wielokrotnie przepłyn przez układ ograniczników przepi klasy B nie powodujc ich uszkodzenia, odpowiadaj wartociom prdu jaki moe wystpi w naturalnych warunkach podczas burzy (zgodnie z IEC 1024-1 i IEC 1312-1). Do bada właciwoci ochronnych ograniczników klasy B wykorzystywane s prdy udarowe o wartociach szczytowych dochodzcych do 0 ka i energiach do 2 As. Układy połcze ograniczników przedstawiono na rys.4 i. Zalecany kształt udaru testujcego 10/30 (rys.6.). Ograniczniki przepi klasy B powinny ogranicza napicia udarowe do poziomu poniej 4 kv. Rys.6. Przebiegi czasowe prdów stosowanych do bada ograniczników przepi Wymagania ochronne charakteryzujce klas B spełniaj ograniczniki DEHport Maxi, DEHport, DEHbloc/3, DEHbloc H. Ograniczniki klasy B, stosowane w sieci niskiego napicia jako pierwszy stopie ochrony przed prdami piorunowymi, zapewniaj ograniczenie przepi do wartoci 3 4 kv. Jest to warto zbyt dua dla typowych urzdze elektrycznych i elektronicznych i zapewnienie ich bezawaryjnego działania wymaga zainstalowania drugiego stopnia ochrony- ograniczników klasy C. Ograniczniki klasy C, montowane pomidzy strefami 1 i 2, powinny ograniczy przepicia do wartoci 1 1, kv. S to wartoci napi jakie wytrzymuje wikszo urzdze elektrycznych i elektronicznych. Znamionowy prd wyładowczy, który moe wielokrotnie przepłyn przez ogranicznik przepi
klasy C, nie powodujc jego uszkodzenia, jest zwykle wybierany z szeregu wartoci 2,0, 3,0,0, 10, 1 lub 20 ka. Zalecanym kształtem prdu wyładowczego jest udar prdowy o czasie narastania czoła 8 µs i czasie trwania do półszczytu na grzbiecie udaru 20 µs (krzywa 2 na rys.6.). 1 2 L1 L2 L3 1 2 L1 L2 L3 4 4 T-C-S 1 - złcze instalacji elektrycznej 2 rozdzielnica 3 - główna szyna uziemiajca 4 ograniczniki klasa B - przewód uziemiajcy 6 - urzdzenie 3 6 T-S 1- złcze instalacji elektrycznej 2 - rozdzielnica 3 - główna szyna uziemiajca 4 ograniczniki klasa B - przewód uziemiajcy 6 - urzdzenie Rys4. Schemat włczenia ograniczników klasy B w systemie sieci T-C-S i T-S. 1 2 L1 L2 L3 1 2 3 6 L1 L2 L3 4 4 TT 1- złcze instalacji elektrycznej 2 -rozdzielnica 3 -główna szyna uziemiajca 4 - ograniczniki klasa B -przewód uziemiajcy 6 - urzdzenie lub 3 6 TT 4a 1 - złcze instalacji elektrycznej 2 - rozdzielnica 3 - główna szyna uziemiajca 4 - ograniczniki klasa B 4a- iskiernik - przewód uziemiajcy 7 - urzdzenie Rys. Układy połcze ograniczników klasy B w systemie sieci TT Graniczny prd wyładowczy, który moe przepłyn przez ogranicznik przepi ograniczon liczb razy, jest kilkakrotnie wikszy (do 40 ka). Układy połcze ograniczników przepi klasy C s analogiczne jak w przypadku ograniczników klasy B. W przypadku zastosowania przedstawionych ograniczników klasy B firmy DEH jako drugi stopie ochrony naley zastosowa ograniczniki klasy C typu DEHquard, VH 280 lub VAH 280. Zapewnienie sekwencyjnego działania układów ograniczników klasy B i C wymaga zachowania odpowiednich odległoci midzy nimi. Zakres i sposób stosowania ograniczników klasy B i C okrelaj normy i zalecenia dotyczce instalacji elektrycznej oraz ochrony odgromowej obiektów budowlanych. W przypadku ograniczników przepi klasy D ( instalowanych pomidzy 2 i 3 stref ochrony ) zasady doboru i rozmieszczenia w instalacji elektrycznej nie s dokładnie okrelone i stanowi najczciej problem uytkownika, rzadziej projektanta lub instalatora. Dobierajc ograniczniki tej klasy naley oceni czy rzeczywicie istnieje uzasadniona potrzeba ich stosowania i zastanowi si nad moliwoci doboru ogranicznika spełniajcego dodatkowe funkcje ochronne np. ograniczanie przepi dochodzcych do urzdze z linii sygnałowych lub telekomunikacyjnych np. FAX-Protector, TV-Protector, ISD-Protector lub DATA-Protector. Ograniczniki przepi klasy D współpracuj najczciej z ogranicznikami klas B i C tworzc wielostopniowy układ ochronny. aley zaznaczy, e w wikszoci przypadków dwustopniowy układ ochronny zawierajcy ograniczniki klas B i C zapewnia dostateczn ochron urzdze technicznych, a zastosowanie ograniczników klasy D stanowi najczciej jedynie uzupełnienie systemu ochrony. Przykłady połcze elementów w typowych ogranicznikach klasy D przedstawiono na rys.7. Instalujc ograniczniki klasy D naley równie uwzgldni wymagania dotyczce zachowania minimalnych odległoci pomidzy ogranicznikami klasy D a ogranicznikami klasy C i chronionym urzdzeniem. 3 6
. Podstawowe zasady doboru ograniczników przepi w systemach przesyłu sygnałów Kompleksowa ochrona przed przepiciami urzdze i systemów elektronicznych wymaga równie zastosowania ograniczników przepi w systemach przesyłu, magazynowania i obróbki sygnałów. Zainstalowanie ograniczników przepi w takich systemach nie powinno wprowadza zmian w pracy urzdze. L L L FILTR Rys.7. Podstawowe schematy układów ograniczników przepi klasy D Jest to szczególnie istotnie w przypadku systemów wysokoczstotliwociowych, w których wprowadzenie dodatkowych pojemnoci elementów lub układów ochronnych moe wpływa na jako przesyłu sygnałów. Prawidłowy dobór układów ochrony przed przepiciami wymaga dokładnego przeanalizowania danych dotyczcych: odpornoci urzdze na udary dochodzce z linii przesyłu sygnałów, stopnia zagroenia piorunowego i przepiciowego pojedynczego urzdzenie oraz całego systemu, typu instalacji elektrycznej, podstawowych parametrów charakteryzujcych przesyłane sygnałów oraz rodzaju stosowanego okablowania. a podstawie powyszych ogólnych zasad postpowania firma DEH+SÖHE opracowała dokładny sposób doboru ograniczników przepi w systemach przesyłu sygnałów. Postpowanie według przedstawionych poniej punktów umoliwia właciwy dobór i umiejscowienie układów ochronnych w dowolnym układzie przesyłu sygnałów rozbudowanych systemów elektronicznych. Poniej przedstawiono podstawowe kroki takiego postpowania: 1. Okrelenie odpornoci urzdzenia na udary dochodzce z linii przesyłu sygnałów. 2. Charakterystyka znamionowych warunków pracy urzdzenia. Przed doborem elementu lub układu chronicego dane urzdzenie przed przepiciami wystpujcymi w systemie przesyłu sygnałów naley okreli m.in.: znamionowe i maksymalne dopuszczalne napicie przesyłanych sygnałów. maksymalny prd wystpujcy w liniach przesyłu sygnałów. czstotliwo graniczn. sposób przesyłu sygnałów (układy symetryczne lub niesymetryczne). dopuszczalne tłumienie w linii przesyłu sygnałów. dopuszczaln impedancj jaka mona wstawi w torze przesyłu sygnałów. rodzaj elementów lub układów ochronnych zastosowanych bezporednio w urzdzeniu (w przypadku ochrony wprowadzonej przez producenta urzdzenia). 3. Okrelenie stopnia zagroenia udarowego chronionego urzdzenia lub sytemu. 4. Okrelenie wymaganej liczby stopni ochronnych w torze przesyłu sygnałów.. Okrelenie maksymalnych dopuszczalnych napi sygnałów roboczych U S i wybór ogranicznika o znamionowym napiciu pracy U C spełniajcym warunek U C U S 6. Okrelenie sposobu przesyłu sygnałów (napicie znamionowe symetryczne w układzie przewód - przewód lub napicie znamionowe niesymetryczne w układzie przewód - ziemia ) i dobranie odpowiedniego układu ochronnego.
7. Okrelenie maksymalnego prdu roboczego wystpujcego w systemie przesyłu sygnałów I S i wybór ogranicznika o prdzie znamionowym I O spełniajcym warunek I O I S 8. Okrelenie znamionowej czstotliwoci sygnałów f S w analizowanym systemie i porównanie z czstotliwoci znamionow f OGR lub graniczn f GRA ogranicznika f S f OGR f S < f GRA 9. Dodatkowe impedancje odsprzgajce w układzie ochronnym instalowanym przed urzdzeniem, którego wejcia sygnałowe posiadaj własne elementy ochronne (np. wewntrz urzdzenia zamontowano fabrycznie warystory lub diody). 10. Porównanie wartoci elementów odsprzgajcych zastosowanych w układzie ogranicznika z wartociami dopuszczalnymi w danej linii przesyłu sygnałów. 11. Wybór sposobu uziemienia ogranicznika przepi. 12. Ocena poprawnoci połcze ograniczników przepi w torze sygnałowym i w instalacji elektrycznej. Szeroka gama wyrobów firmy DEH umoliwia zapewnienie ochrony przed przepiciami dowolnego systemu elektronicznego instalowanego w inteligentnym budynku. 6. Podsumowanie. Stosowanie przedstawionych zasad ochrony odgromowej i przeciwprzepiciowej w obiektach budowlanych powinno zapewni bezawaryjne działanie urzdze i systemów elektronicznych nawet w przypadku bezporedniego uderzenie piorunu w obiekt. Optymalnym, ze wzgldów technicznych i ekonomicznych, sposobem postpowania jest analiza zagroenia piorunowego i proponowanie rozwiza ochronnych w czasie projektowania i budowy obiektu telekomunikacyjnego. Dodatkowo naley nadzorowa wykonanie wprowadzonych zalece. Taki sposób postpowania, zalecany przez normy i zalecenia europejskie i midzynarodowe, przedstawiono w tablicy. Tablica. Zasada postpowania przy tworzeniu strefowej koncepcji ochrony odgromowej obiektu Czynno Cel Wykonawca Planowanie ochrony przed działaniem wyładowania piorunowego Projektowanie ochrony Wykonanie instalacji Odbiór akceptacja instalacji i Przygotowanie ogólnych zasad i schematów okrelajcych : - poziomy ochrony, - strefy ochronne i ich granice, - sposoby ekranowania, - sieci połcze wyrównawczych i ochronnikowych na granicy stref, - zasady układania przewodów. Wykonanie ogólnego opisu i rysunków. Przygotowanie listy wybranych rodków ochrony. Wykonanie szczegółowych rysunków i schematów połcze. Opracowanie harmonogramu prac. Wysoka jako wykonanej instalacji. Dokumentacja. Szczegółowe sprawdzenie połcze. Sprawdzenie jakoci wykonawstwa i stanu instalacji Specjalista z dziedziny ochrony odgromowej w porozumieniu z: - włacicielem obiektu, - architektem, - instalatorami systemów informatycznych i sygnałowych, - wykonawc instalacji elektrycznej. p. pracownia projektowa Instalator systemów i specjalista ochrony odgromowej lub firma instalatorska i instytucja nadzoru. iezaleny specjalista ochrony odgromowej lub przedstawiciel uprawnionej instytucji nadzoru.
IEC TC 81 Lightning Protection Standard IEC 61024 Protection of structures against lightning ochrona odgromowa obiektów Part 1: General principles (Zasady ogólne) IEC 61024-1 opublikowana 03.1990 Specjalne przypadki Tall structures above60m height. (Obiekty o wysokoci ponad 60m ) IEC 81/92/IF ( bdzie dołczona do 61024-1) Structures with risk of explosion and structures vulnerable to risk of fire (obiekty o duym ryzyku poaru) IEC 81/110/P Standard IEC 61312 Protection against LEMP (ochrona przed impulsem piorunowym) Part 1: General principles (zasady ogólne) IEC 61312-1 opublikowana 02.199 Part 2. Shielding of structures, bounding inside structures and earthing (ekranowanie obiektów, wyrównywanie potencjałów i uziemiania)iec 81/10/CDV. (publikacja 1999) Part 3. Requirements of surge protective devices (SPD s) wymagania dla urzdze ochronnych IEC 81/94/CD (publikacja 1999). Sekcja 1: Przewodnik A. Selection of protection levels for lightning protection systems (wybór poziomów ochrony dla instalacji odgromowej) IEC 61024-1-1. (opublikowana 08.1993.) Sekcja 2. Przewodnik B. Design, installation maintenance and inspection of lightning protectin sytems. (projektowanie, instalacja i przegldy instalacji odgromowej) IEC 81/109/FDIS Part 4. Protection for existing structures. (ochrona w istniejcych obiektach) IEC 81/106/CDV (publikacja 1998). Part. Aplication Guide. przewodnik aplikacyjny (publikacja 2000.). Part 2, 3 i 4 Techniczne raporty Standard IEC 61663 Protection of telecommunication lines against lightning (ochrona odgromowa linii Part 1: Fibre optics installation IEC 81/99/ CDV (publikacja 1998) Instalacje wiatłowodowe Technical Report IEC 61662 Assessment of risk of damages due to lightning (opublikowana 04.199).Ocena ryzyka uszkodze przez wyładowanie Poprawka 1 do IEC 61662 opublikowana 0.1996. Technical Report IEC 61819Test parametres simulating the effects of LPS components. IEC 81/114/CD (publikacja 1999) parametry testów do bada składowych instalacji Part 2: Subscriber lines using metallic coductors IEC 81/98/CD (publikacja 1999) Linie abonenckie z przewodów metalowych Rys.1. Zakres prac normalizacyjnych komitetu IEC TC 81