SPIS TREŚCI RozDZIALI IRAK POD RZĄDAMI PARTII BAAS ( 1968-1988). 9 RoznziALII KRÓTKA CHARAKTERYSTYKAOBSZARUDZIAŁAŃ WOJENNYCHWLATACH 1990-2003. 19 ROZDZIAL III ZAJĘCIE KUWEJTU 23 3.1. Sytuacja wewnętrzna Iraku po zakończeniu wojny z Iranem. 23 3.2. Spisek Rady Współpracy Arabskich Państw Zatoki Perskiej ( GCC) 25 3.3. Projekt 17 27 3.4. Siły zbrojne Kuwejtu 30 3.5. "Yum al-nida" ("Dzień Wielkiego Wyzwania").. 33 ROZDZIALIV "PUSTYNNA TARCZA'' 45 4.1. Reakcja międzynarodowa i działania dyplomatyczne podczas trwania "Pustynnej Tarczy" 45 4.2. "Pustynna Tarcza" ( 07.08.1990-17.O 1.1991). 51 ROZDZIAL V SIŁY ZBROJNE PRZECIWNIKÓW W PRZEDEDNIU WOJNY 57 5.1. Armia Saddama Husajna. 57 5.2. Koalicja antyiracka. 73 RoznziAL VI WOJNA W ZATOCE PERSKIEJ - "UM AL-MA'ARIK" ("MATKA WSZYSTKICH BITEW") 83 6.1. Działania lotnictwa w czasie "Pustynnej Burzy" 84 6.2. Działania sil morskich w czasie "Pustynnej Burzy" 93 6.3. Siły lądowe i jednostki specjalne w czasie "Pustynnej Burzy" 96 6.4. Polowanie nascud-y................... 103
6 SPIS TREŚCI 6.5. Próby zakończenia konfliktu po rozpoczęciu operacji "Pustynna Burza" 6.6. Zgrupowanie Południowe wojsk irackich w przededniu operacji "Pustynny Miecz" 6. 7. Rozwinięcie sił zbrojnych i plan działań wojsk koalicji 6.8. Początek operacji "Pustynny Miecz" 6.9. W pasie XVIII Korpusu Powietrzno-Desantowego 6.1 O. Na kierunku głównego uderzenia. 6.11. Wyzwolenie Kuwejtu. Działania korpusów "North', Piechoty Morskiej i "East" 6.12. Zawieszenie broni. Próba podsumowania ROZDZIAŁ VII ZBROJNY POKÓJ (28.02.1991-20.03.2003 R.). 7.1. Próby obalenia Saddama Husajna po pierwszej wojnie w Zatoce. 7.2. Stan permanentnej wojny między Irakiem a Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią 7.3. Irak w przededniu inwazji państw koalicji. 7.4. Powrót inspektorów. 7.5. Problem Turcji i Kurdystanu 7.6. Opozycja antyhusajnowska. 7. 7. Próby zmontowania koalicji antyirackiej i ratowania pokoju 7.8. Przyczyny wojny. ROZDZIAŁ VIII SIŁY ZBROJNE I PLANY STRON 8.1. Irak 8.2. "Ansar Ak-Islam" 8.3. Koalicja 8.4. Siły innych państw skierowane lub znajdujące się w rejonie Zatoki. ROZDZIALIX "WOLNOŚĆ DLA IRAKU" (20.03-01.05.2003 R.) 9.1. Pierwszy atak- próba "ostrego cięcia" 9.2. Reakcje międzynarodowe. 9.3. Odcięcie Iraku od Zatoki Perskiej i likwidacja jednostek dywersyjnych marynarki irackiej. Zdobycie Faw i Urn Kasr (20-29.03.2003 r.).. 108 111 116 121 122 127 136 142 155 156 159 164 166 168 170 170 173 l... l l l... l. 188 189 200 201 201 203 204
SPIS TREŚCI 7 9.4. Walki o Basrę (21.03-07.04.03 r.) 207 9.5. Rajd przez środkowy Irak. Opanowanie przepraw przez Eufrat 210 9.6. Talii 212 9.7. An-Nasirija 213 9.8. As-Samawa (obiekt "Chatham"). 217 9.9. An-Nadżaf 219 9.10. Karbala. Walki 3 Dywizji Piechoty na podejściach do Bagdadu 222 9.11. Marsz piechoty morskiej Doliną Mezopotamii. 228 9.12. Wykonanie zadań bojowych przez101. DPSzt i jednostki 82. DPD 229 9.13. Udział lotnictwa sprzymierzonych w wojnie - operacja "Szok i przerażenie': Próby kontrakcji irackiej 230 9.14. Walki na froncie pólnocnym 234 9.15. Działania sil specjalnych w zachodnim Iraku. 236 9.16. Bitwa o Bagdad. Zdobycie Mi~dzynarodoweg_o Portu Lotniczego im. Saddama Husajna t obiekt "Lions") 237 9.17. Siły przeciwników w rejonie Bagdadu 238 9.18. Upadek Bagdadu 240 9.19. Koniec regułamych działań wojennych w Iraku.. 244 9.20. Straty i wnioski 246 ANEKS l jednostki ARMII IRACKIEJ W LATACH 1990-2003... 251 ANEKS2 NIEKTÓRE IRACKIE ORGANY SŁUŻB BEZPIECZEŃSTWA I WYWIADU 259 ANEKS3 WYDOBYCIE ROPY NAFTOWEJ W IRAKU (w MILIONACH BARYLEK DZIENNIE). 261 ANEKS4 STRATY WOJSKSPRZYMIERZONYCH W CZASIE WOJEN 1991,20031 OKUPACJI IRAKU 262 SKRÓTY 263 MAPY 265 BIBLIOGRAFIA. 282
17 ROZDZIAŁ I IRAKPOD RZĄDAMI PARTII BAAS ( 1968-1988) 1ipca 1968 roku władzę w Iraku przejęła Socjalistyczna Partia Odrodzenia Arabskiego (BASS) z generałem Hasanem al-bakrem na czele. Początkowo do rządu weszli też przedstawiciele innych partii, ale już 30 lipca zmuszono ich do rezygnacji - odtąd krajem rządzić mieli tylko Baasiści 1 22 lipca nowy rząd Iraku uznany został przez Iran, który nie omieszkał wszakże wykorzystać przejściowego osłabienia zachodniego sąsiada do przeprowadzenia próby korekty granicy. W grudniu 1968 roku premier i minister obrony Iraku Handan al-tikriti składając wizytę w Teheranie uzgodnił z tamtejszymi władzami następujące kwestie: l. Podział Szatt al-arab; 2. Wspólną nawigację na zlewisku; 3. Wspólną eksploatację złóż naftowych w strefie przygranicznej; 4. Wytyczenie linii granicznej na lądzie; S. Powołanie Komisji Mieszanej. 2 7 stycznia 1969 roku delegacja irańska przebywała z rewizytą w Iraku. Na pierwszym spotkaniu w Bagdadzie Irańczycy niespodziewanie dla gospodarzy wysunęli następujące postulaty: l. Układ graniczny z 193 7 roku był podpisany na nierównoprawnych warunkach, pochodzi z epoki kolonialnej, nie jest w zgodzie z normami prawa międzynarodowego i dlatego nie może być uznany za obowiązujący przez rząd Iranu, 2. Bagdad zawsze starał się uniknąć wypełniania postanowień tego traktatu, 3. Szattal-Arab jest rzeką graniczną, a więc granica powinna przebiegać środkiem nurtu, zgodnie z zasadą talwegu. Al-Bakr oczywiście odrzucił żądania Teheranu i w odpowiedzi 12lutego ogłosił Szatt al-arab terytorium irackim. 6 marca patrolowce irackie ostrzelały rybaków irańskich zabijając jednego z nich, a 23 marca aresztowano kolejną grupę rybaków. Uwolniono ich wkrótce po ostrym proteście szacha. 15 kwietnia minister spraw zagranicznych Iraku poinformował posła irańskiego, że Szatt al-arab jest częścią terytorium Iraku i dlatego statki irańskie mają pływać po zlewisku pod iracką banderą. W odpowiedzi, 19 kwietnia Iran wypowiedział jednostronnie traktat z 1937 roku i ostrzegł, że jego statki będą pływały po ' Od 1973 do 1978 roku także przedstawiciele Irackiej Partii Komunistycznej, którzy wraz z BASS tworzyli tzw. Front Narodowy.
lo ROZDZIAŁ I Szattal-Arab pod eskortą okrętów wojennych. Zaostrzający się konflikt iracko -irański wywołał zaniepokojenie państw regionu. Wkrótce Arabia Saudyjska, Kuwejt, Jordania i Turcja zaapelowały do zwaśnionych krajów o rozwiązanie kwestii spornych drogą pokojową. 13 maja problem rewizji układu z 19 3 7 roku wniesiony został na forum obrad Rady Bezpieczeństwa ONZ, sporu jednak nie rozstrzygnięto, a w czerwcu Irak zażądał, aby sprawę rozpatrzył Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze. 20 stycznia 1970 roku miała miejsce próba przewrotu wojskowego w Iraku, który jakoby był inspirowany przez Iran. Dzień później ogłoszono, że w ciągu 24 godzin terytorium irackie opuścić mają attache wojskowy i prasowy oraz kilku innych członków poselstwa irańskiego oskarżonych o sprzyjanie spiskowcom. Równocześnie zamknięto konsulaty irańskie w Bagdadzie, Karbali i Basrze. W odpowiedzi Teheran zażądał, aby członkowie przedstawicielstwa irackiego w tym mieście opuścili terytorium Iranu w ciągu doby. 30 listopada wojsko irańskie opanowało trzy wysepki w Cieśninie Ormuz należące do emiratów arabskich. Bagdad zareagował ostrzej niż sami zainteresowani- poproszono personel dyplomatyczny Iranu o opuszczenie terytorium irackiego w ciągu 14 dni. Z kolei 4 grudnia 1971 roku Iran ogłosił decyzję o wydaleniu personelu dyplomatycznego Iraku. Stosunki dyplomatyczne między oboma krajami zostały zerwane. Obok sporu z Iranem, wojna z Kurdarni i konflikt z Izraelem były głównymi czynnikami wpływającymi na politykę Iraku na przełomie lat 60-tych i 70-tych. W 1970 roku rząd iracki wprowadził stan wyjątkowy w Kurdystanie, a zastosowanie drastycznych środków umożliwiło tymczasowe zahamowanie powstania. W tym wypadku aktywnym mediatorem między zwaśnionymi stronami był Związek Radziecki, którego dyplomaci nakłonili władze Irah.'U i Kurdów do podpisania 11 marca 1970 roku układu o autonomii Kurdystanu kładącego kres walkom. Irak poprawił w tym okresie swoje stosunki z innymi krajami arabskimi, na co wpływ miały: l. Bezkompromisowa polityka wobec Izraela; 2. Poparcie małych państw w regionie i wykorzystanie w stosunkach z nimi "straszaka irańskiego". W marcu 1969 roku władze w Bagdadzie rozmieściły kontyngenty wojskowe w Syrii ( 6 tysięcy żołnierzy) i Jordanii ( 12 tysięcy żołnierzy). Siły te przeznaczono do obrony tych państw przed agresją izraelską. Oddziały owe nie mieszały się do polityki wewnętrznej krajów w których stacjonowały. W 1970 roku, kiedy król Husajn zbrojnie rozwiązywał.,problem palestyński", żołnierze iraccy, mimo szumnych deklaracji Bagdadu, nie poparli Palestyńczyków i zachowali neutralność. Wpływ na to na pewno miała łapówka, którą podobno minister obrony Iraku Harden ai-takriti przyjął od władz Jordanii, ale fakt pozostawał faktem - Irakijczycy nie interweniowali. 30 lipca Irak podpisał układ obronny z Syrią, ale kiedy w wyniku zamachu 13 listopada 1970 roku władzę w Damaszku objął generał Hafez al-asad, Irakijczycy nie wsparli wojsk rządowych i pozwolili zwolennikom Asada zwyciężyć. W maju 1969 roku Kuwejt w obawie przed agresją Iranu wyraził zgodę na stacjonowanie garnizonów irackich tuż przy swojej granicy, które bronić miały Urn Kasr przed desantem Irańczyków. 20 marca, zupełnie niespodziewanie, iracki batalion przekroczył grani-
--- IRAK POD RZĄDAMI PARTII BAAS (1968-1988) Ił cę z emiratem i opanował posterunek kuwejckiej straży granicznej al-samitah. W starciu zginęło dwóch Kuwejtczyków. Następnie oddziały irackie posunęły się na głębokość około trzech kilometrów w głąb terytorium sąsiada. Emir skierował na północ kraju oddział komandosów oraz batalion samochodów pancernych Saladin z 15. BP i zawiadomił o agresji Ligę Państw Arabskich. 22 marca 1973 roku skierował również do Bagdadu oficjalną notę protestacyjną domagając się wycofania wojsk irackich z terytorium kraju. Jednak dopiero poparcie udzielone Kuwejtowi przez ZSRR, Arabię Saudyjską, Iran i inne państwa należące do Ligii Państw Arabskich zmusiło Bagdad do wycofania oddziałów wojskowych z Kuwejtu. 9 k-wietnia 1972 roku Irak podpisał Układ o Wzajemnej Przyjaźni i Współpracy ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich. Układ ten niewątpliwie wzmocnił pozycję polityczną partii BASS i stanowił osłonę dla zamierzonych reform, ale jednocześnie, przynajmniej w oczach państw zachodnich, związał Irak ze Związkiem Radzieckim (układy tego rodzaju były w latach 70-tych i 80-tych na "porządku dziennym"- podpisały je: Egipt i Indie w 1971 r., Jemen Porudniowy w 1979 r., Syria w 1980 r.). l czerwca gen. al-bakr ogłosił ustawę o nacjonalizacji przemysłu i upaństwowił udziały brytyjskiego naftowego koncernu lraq Petroleum Company. Później przyszła kolej na przemysł hutniczy i ciężki. W Iraku pojawili się radzieccy doradcy wojskowi - w 1973 roku było ich już 800. Zreorganizowano przy ich pomocy nie tylko siły zbrojne, ale także służbę bezpieczeństwa (korzystano przy tym z pomocy kolegów z enerdowskiej STASI) twonąc sprawny aparat przemocy 2 Szerokim strumieniem popłynęła do Bagdadu radziecka broń. W 1972 roku 90% uzbrojenia irackiej armii było produkcji krajów demokracji ludowej, głównie ZSRR. W październiku 1973 roku Irak dysponował 18-21 brygadami wojsk lądowych, 1200 czołgami, 1300 wozami pancernymi, 280 samolotami bojowymi i 66 rakietami przeciwlotniczymi ( 42 SA-2, 24 SA-3 ). Potencjał ten nie mógł wszakże być użyty w całości do wojny z Izraelem, ponieważ istniała obawa, że Iran może wykorzystać zaangażowanie sąsiada w konflikt na zachodniej rubieży i siłą rozstrzygnąć spór o granicę na Szatt al-arab. W rozwiązaniu tej sytuacji pomogli Irakijczykom ich radzieccy sojusznicy. Kiedy 6 października 1973 roku wybuchła czwarta wojna izraelsko-arabska, al-bakr zdecydował się na udzielenie pomocy wojskowej Syrii. Aby jednak było to możliwe, najpierw należało uregulować napięte stosunki z Iranem. Obawiając się "ciosu w plecy" poproszono Związek Radziecki o przyjęcie roli mediatora w konflikcie. Z inicjatywy Ministerstwa SprawZagranicznych ZSRR w październiku, w Genewie, spotkali się ministrowie spraw zagranicznych obu państw i po krótkich obradach, 7 października nawiązano ponownie stosunki dyplomatyczne, a l S-tego owego miesiąca otwarto poselstwa w Bagdadzie i Teheranie. Umożliwiło to Irakijczykom wysłanie do Syrii dwóch dywizji pancernych ( 3. i 6.), pododdziałów brygady spadochronowej ( 17.) oraz wsparcie osłabionych sił powietrznych Damaszku 73 samolotami bojowymi'. 1 S. C. Pelletiere, Losmg lraq. lnsurgency and Politics, London 2003, s. 37. '7 października skierowano do Syrii kontyngent lotnictwa: 20 Hunterów F M k. 59, 18 MiG 2l PF, 18