ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Zwolnienie płatników składek z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych SYSTEMOWE TWORZENIE DOKUMENTÓW r Na jakiej podstawie dokumenty rozliczeniowe tworzone są systemowo? Zgodnie z art. 47 ust. 2a-2e ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych 1, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązany jest do systemowego tworzenia dokumentów rozliczeniowych za osoby zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowych i/lub imiennych raportów miesięcznych za kolejne miesiące, jeżeli nie nastąpiły zmiany w stosunku do danych wykazanych w ostatnio złożonym komplecie dokumentów. Prawo do zwolnienia ze składania dokumentów rozliczeniowych mają określone przepisami ustawy grupy płatników składek. r Kto i od kiedy zwolniony jest z obowiązku składania comiesięcznych deklaracji rozliczeniowych? Począwszy od kwietnia 2003 r., z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych zostały zwolnione osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające składki wyłącznie za siebie i/lub osoby współpracujące. Zwolnienie 1 Dziennik Ustaw z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm. 1
to przysługuje tylko osobom, które za poprzedni miesiąc kalendarzowy złożyły dokumenty rozliczeniowe z rozliczeniem należnych składek za cały miesiąc, a więc gdy wykazana w nich podstawa wymiaru składek nie jest niższa od obowiązującej dla danego ubezpieczonego minimalnej podstawy ich wymiaru, tj.: q 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na dany rok kalendarzowy, q 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Od deklaracji rozliczeniowych składanych za czerwiec 2010 r., do grupy zwolnionych z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych zostały włączone także poniższe grupy płatników. v Duchowni opłacający składki wyłącznie za siebie (kod tytułu 10 10 x x), jeżeli w ostatniej deklaracji rozliczeniowej (złożonej za maj 2010 r.) zadeklarowali minimalną podstawę wymiaru składek, tj.: q na ubezpieczenia społeczne: kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę lub kwotę niższą od minimalnego wynagrodzenia za pracę, stanowiącą różnicę pomiędzy kwotą minimalnego wynagrodzenia a podstawą wymiaru składek z równoległego ubezpieczenia z tytułu pracy, członkostwa w spółdzielni lub służby, q na ubezpieczenie zdrowotne: kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę lub kwotę niższą od minimalnego wynagrodzenia za pracę, stanowiącą różnicę pomiędzy kwotą minimalnego wynagrodzenia a podstawą wymiaru z równo- 2
ległego ubezpieczenia z tytułu pracy, członkostwa w spółdzielni lub służby albo kwotę równą wysokości obowiązującego świadczenia pielęgnacyjnego, jeżeli dana osoba ma prawo do finansowania składki na ubezpieczenie zdrowotne przez Fundusz Kościelny. v Osoby, którym przysługuje prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na podstawie art. 7 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, opłacające składki tylko za siebie, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowały do podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia kwotę nie niższą niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę; do grupy tej należą: q małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, stałych przedstawicielstwach przy ONZ lub w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą (kod tytułu ubezpieczenia 15 00 x x), q obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych lub w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa (kod tytułu ubezpieczenia 16 10 x x), q osoby sprawujące opiekę nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego, niepodlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów (kod tytułu ubezpieczenia 17 00 x x), q studenci oraz uczestnicy studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu, a także osoby odbywające na podstawie 3
nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności w rozumieniu przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (kod tytułu ubezpieczenia 18 10 x x), q alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci, junioryści do ukończenia 25 roku życia (kod tytułu ubezpieczenia 10 40 x x), q osoby kontynuujące ubezpieczenia emerytalne i rentowe (kod tytułu ubezpieczenia 19 00 x x). Wymienione powyżej osoby, które przystąpiły do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, zwolnione są z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc kalendarzowy także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego wynagrodzenia za pracę. Uwaga! W przypadku gdy osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przystąpiła także do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, składa za każdy miesiąc dwie deklaracje rozliczeniowe z wykazanymi w polach XI.01 odpowiednimi kodami tytułów ubezpieczenia: q pierwszą, oznaczoną w polu I.02 identyfikatorem z zakresu 01-39, w której wykazuje podstawę wymiaru oraz rozliczone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, q drugą, oznaczoną w polu I.02 identyfikatorem z zakresu 40-49, w której wykazuje podstawę wymiaru i rozliczoną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. 4
Systemowo za kolejne miesiące będzie tworzona deklaracja z rozliczeniem składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jeżeli zostanie oznaczona identyfikatorem z zakresu 01-39. Drugą deklarację z rozliczeniem składki na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, oznaczoną identyfikatorem z zakresu 40-49, osoba opłacająca składki na własne ubezpieczenia jest zobowiązana w dalszym ciągu przekazywać do ZUS. r Czy płatnik musi informować ZUS o chęci skorzystania ze zwolnienia z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych? Płatnicy składek nie muszą informować ZUS, że chcą korzystać ze zwolnienia z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych. Zwolnienie to przysługuje z mocy prawa, jeśli przekazane za poprzedni miesiąc dokumenty rozliczeniowe były poprawne i spełniały wyżej przedstawione warunki. r Kiedy osoby dobrowolnie korzystające z ubezpieczeń tracą prawo do zwolnienia z obowiązku składania co miesiąc deklaracji rozliczeniowych, a kiedy ponownie mogą to prawo uzyskać? Z uwagi na to, że prawo do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zgodnie z art. 7 lub 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono składki w terminie i w pełnej wysokości, osoby dobrowolnie ubezpieczone tracą prawo do zwolnienia z obowiązku złożenia deklaracji rozliczeniowej od miesiąca, za który nie 5
opłaciły należnej składki w terminie i w pełnej wysokości. Po uzyskaniu zgody na przywrócenie terminu do opłacenia składek na dobrowolne ubezpieczenia za ten miesiąc, prawo to będzie ponownie przysługiwało po spełnieniu następujących warunków: q po złożeniu prawidłowej deklaracji rozliczeniowej za miesiąc, za który zostały opłacone składki po terminie oraz q po złożeniu prawidłowej deklaracji rozliczeniowej za kolejny pełny miesiąc, za który nadszedł termin przekazania rozliczenia i opłacenia składek. Oczywiście składki powinny zostać opłacone za ten miesiąc w terminie i w pełnej należnej wysokości. Przykład Płatnik składek opłacający składki na swoje dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe przekazał deklarację rozliczeniową ZUS DRA za maj 2010 r. (oznaczoną identyfikatorem 01) w dniu 17 czerwca 2010 r. Również w tym dniu opłacił należne składki, pomimo iż powinien to zrobić do 10 czerwca 2010 r. W związku z tym, płatnik utracił prawo do zwolnienia z obowiązku złożenia deklaracji rozliczeniowej za czerwiec 2010 r. W tej sytuacji płatnik powinien wystąpić z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składek za maj 2010 r. W razie pozytywnego rozpatrzenia wniosku powinien dopłacić powstałą różnicę składek wraz z odsetkami za zwłokę oraz złożyć deklarację rozliczeniową za czerwiec 2010 r. i opłacić należne za ten miesiąc składki w terminie do 12 lipca 2010 r. (gdyż 10 lipca 2010 r. przypada w sobotę i jest dniem wolnym od pracy). W razie spełnienia tych warunków, na podstawie deklaracji za czerwiec 2010 r. zostanie systemowo utworzona deklaracja za lipiec 2010 r. 6
r Kiedy dokumenty rozliczeniowe są tworzone systemowo? Proces tworzenia dokumentów rozliczeniowych jest zawsze uruchamiany dla konkretnego miesiąca kalendarzowego. Dokumenty za płatnika tworzone są systemowo, jeżeli za poprzedni miesiąc zostały przekazane dokumenty rozliczeniowe, zgodnie z przedstawionymi wyżej zasadami. Jeżeli płatnik złoży dokumenty za miesiąc rozliczeniowy, za który utworzono je systemowo, wówczas dokumenty złożone przez płatnika zastępują wygenerowane przez system. Płatnicy składek nie są zawiadamiani o systemowym utworzeniu dokumentów rozliczeniowych w przypadkach, gdy byli zwolnieni z obowiązku ich złożenia. Warszawa, maj 2010 r. 7
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Departament Obsługi Klientów) 01-748 Warszawa, ul. Szamocka 3, 5 Skład i druk: Poligrafia ZUS w Warszawie. Nakł. 50 000 egz. Zam. nr 1218/10. 8