PROGRAM NAUCZANIA RADIOLOGII DLA IV ROKU WYDZIA U LEKARSKIEGO

PROGRAM NAUCZANIA RADIOLOGII DLA IV ROKU WYDZIA U LEKARSKIEGO Zajêcia odbywaj¹ siê w Zak³adzie Radiologii PAM, w formie seminariów, wyk³adów i æwiczeñ. Cele kszta³cenia Zapoznanie z nastêpuj¹cymi zagadnieniami: metody obrazowania CUN, wady i zalety TK, wskazania do TK w diagnostyce schorzeñ CUN, wskazania do TRM w diagnostyce schorzeñ CUN, typowe obrazy TK w podstawowych rodzajach patologii CUN, typowe obrazy TMR w podstawowych rodzajach patologii CUN, typowe obrazy angiograficzne w podstawowych rodzajach patologii CUN, podstawy fizyczne zjawiska rezonansu magnetycznego, rodzaje obrazów uzyskiwanych za pomoc¹ TRM, podstawowe sekwencje i aplikacje TRM, podstawowe zastosowania TRM w diagnostyce obrazowej, wskazania do TRM, obraz TRM wybranych stanów patologicznych. Studenci czynnie uczestnicz¹ w badaniach wykonywanych w trakcie trwania zajêæ dydaktycznych. Zapoznaj¹ siê ze wskazaniami i przeciwwskazaniami do wykonania poszczególnych procedur medycznych. Szczególn¹ uwagê zwraca siê na celowoœæ wykonywania okreœlonego badania radiologicznego oraz prawid³owoœci w kierowaniu na badania diagnostyczne z u yciem promieniowania jonizuj¹cego. Tematyka seminariów Seminaria przedstawiaj¹ cele nowoczesnej diagnostyki obrazowej, metodykê badañ radiologicznych, mo liwoœci obrazowania radiologicznego, ultrasonograficznego oraz rezonansu magnetycznego. Omówieniu podlegaj¹ mo liwoœci radiologii zabiegowej i interwencyjnej. Ultrasonografia. Badania naczyniowe. Badanie w neuroradiologii. Badanie USG w pediatrii. Ostry brzuch. 1

Ultrasonografia Dopplerowska. Tomografia komputerowa. Badanie RTG klatki piersiowej. Radiologia zabiegowa. Rezonans magnetyczny. Ultrasonografia zabiegowa. Ochrona radiologiczna. Diagnostyka sutka. 1. Ultrasonografia doros³ych. Omówienie mo liwoœci zastosowania ultrasonografii w zale noœci od posiadanej aparatury. Rodzaje ultrasonografii: przezskórna, endoskopowa, dopochwowa, doodbytnicza, œródnaczyniowa. Przygotowania do badañ ultrasonograficznych. Wskazania do badañ USG: mózgowia, szyi, klatki piersiowej, jamy brzusznej, miednicy mniejszej, moszny, stawów, tkanek miêkkich. Ocena porównawcza badania USG, KT, MR w ró nych zespo³ach chorobowych jamy brzusznej, tkanek miêkkich, stawów, mózgowia, naczyñ. 2. Ultrasonografia dzieci. Wskazania do badañ. Specyfika badañ u dzieci (nawi¹zanie kontaktu, szybkie badanie). Przygotowanie do badania w zale noœci od wieku i choroby. Odrêbnoœci i mo liwoœci badañ u dzieci: wady rozwojowe, mózgowie, przewód pokarmowy, stawy biodrowe. Wartoœæ ultrasonografii w wieku dzieciêcym. Podkreœlenie nieinwazyjnoœci badania, mo liwoœci wielokrotnego powtarzania, niskie koszty, du a dostêpnoœæ. Fachowoœæ osób badaj¹cych. 2

3. Diagnostyka sutka. Omówienie metod obrazowych sutka: USG, mammografia, MR, duktogalaktografia. Miejsce biopsji aspiracyjnej cienko- i gruboig³owej w diagnostyce sutka. Mammotomia wskazania do badañ. Badania profilaktyczne, skriningowe, randomizowane. Choroby sutka ³agodne, z³oœliwe. Algorytm postêpowania przy podejrzeniu procesu z³oœliwego. Pacjentki z grupy ryzyka. Badanie m³odych kobiet i dziewcz¹t. 4. Ultrasonografia zabiegowa. Definicja ultrasonografii zabiegowej. Rodzaje ultrasonografii zabiegowej: diagnostyczna cienko- i gruboig³owa, terapeutyczna opró nianie torbieli ropni, drena dróg ó³ciowych, drena ropni. Wskazania do zabiegu. Przygotowanie chorego do zabiegu/badania laboratoryjne, informacja przed wykonywanym zabiegiem o sposobie jego wykonania. Powik³ania. Przydatnoœæ ultrasonografii zabiegowej w praktyce klinicznej i ambulatoryjnej. Korzyœci dla chorego wynikaj¹ce z zastosowania poszczególnych zabiegów. Tematyka wyk³adów 1. Za³o enia wyk³adu z arteriografii. Wskazania do zabiegu. Informacja chorego o celu i sposobie przeprowadzenia badania, a tak e o ewentualnych powik³aniach. Niezbêdne badania laboratoryjne warunkuj¹ce bezpieczne przeprowadzenia zabiegu. Przeciwwskazania. Opis metody Seldingera. Wybór miejsca nak³ucia têtnicy. Powik³ania. Opis metody Dos Santosa (arteriografia przezlêdÿwiowa). Cyfrowa angiografia subtrakcyjna. Przedstawienie kilku typowych obrazów arteriografii. Krótkie omówienie innych metod obrazowania têtnic. 2. Za³o enia wyk³adu z radiologii zabiegowej. Przezskórna angioplastyka i stentowanie têtnic obwodowych, szyjnych oraz ga³êzi brzusznych. Wskazania. Mechanizm angioplastyki balonowej oraz rodzaje stentów i technika ich zak³adania. Wyniki angioplastyki balonowej i stentowania têtnic obwodowych, ga³êzi aorty brzusznej 3

i têtnic ³uku aorty. Powik³ania. Udra nianie têtnic metody mechaniczne, farmakologiczne (fibrynoliza celowana) wskazania i powik³ania. Emboilizacja têtniaków i malformacji naczyniowych naczyñ mózgu: przetoki szyjno-jamiste, têtniaki wewn¹trzczaszkowe, naczyniaki tetniczo- ylne. Omówienie techniki poszczególnych zabiegów oraz rodzajów u ywanych materia³ów. Powik³ania. 3. Za³o enia wyk³adu ochrony radiologicznej. Oddzia³ywanie promieniowania rentgenowskiego na ywe komórki i tkanki organizmu. Narz¹dy i tkanki szczególnie wra liwe na dzia³anie promieniowania. Skutki biologiczne oddzia³ywania promieniowania RTG na organizm ludzki w zale noœci od dawki i sposobu jej otrzymania. Graniczne dawki promieniowania oraz dawki dla poszczególnych procedur diagnostycznych z u yciem promieniowania X. Sposoby ochrony radiologicznej ze szczególnym uwzglêdnieniem ochrony dzieci i kobiet w okresie rozrodczym. Rozwa enie wskazañ do badañ rentgenowskich, uwzglêdniaj¹c korzyœci i dzia³ania szkodliwe. Odpowiedzialnoœæ za kierowanie na badania z u yciem promieniowania jonizuj¹cego w œwietle przepisów prawa atomowego. 4. Za³o enia do wyk³adu z nowotworów p³uc. Techniki obrazowania narz¹dów klatki piersiowej. Nowotwór obwodowy i oœrodkowy p³uc. Cieñ okr¹g³y ró nicowanie. Niedodma, pojêcie, przyczyny, ró nicowanie. Diagnostyka zmian ³agodnych i z³oœliwych. Szczególne przypadki nowotworów p³uc. Podsumowanie teraÿniejszoœæ i przysz³oœæ diagnostyki RTG nowotworów p³uc. 5. Tomografia komputerowa. Rys historyczny KT, pierwsze próby KT, pierwsze obrazy KT, pierwsze obrazy patologii KT, nasz skaner z pocz¹tku lat 80. KT, obecny skaner wielowarstwowy KT, nazewnictwo. KT definicja, KT skierowanie. Kiedy nie wykonujemy badania KT. Jak powstaje obraz KT. Parametry Przydatnoœci Diagnostycznej. Rozdzielczoœæ przestrzenna. Rozdzielczoœæ kontrastowa. KT typy skanowania, KT skala Hounsfielda. Rozpoznawanie za pomoc¹ KT. Zalety KT. Wskazania do badania KT OUN. Wskazania do badania KT klatka piersiowa. Wskazania do badania KT jamy brzusznej i miednicy. Wskazania do badania KT inne. Szyja, serce, oczodo³y, otrzewna, krezka i sieæ. Przewód pokarmowy techniki wirtualne przestrzeñ zaotrzewnowa. Uk³ad kostno-stawowy KT planowanie skanowania. Wybrane obrazy KT z anatomii i patologii. KT przekrój na poziomie mó d ku KT przekrój na poziomie p³uc KT przekrój na 4

poziomie nerek. KT g³owy norma. KT g³owa obrazowanie w oknie kostnym. KT schemat urazów g³owy. KT krwiaki nad- i podtwardówkowe. KT krwiaki œródmózgowe. KT urazy otwarte (postrza³ z broni palnej). KT udar mózgu. KT zaniki mózgu. KT ropieñ mózgu. KT guzy pierwotne. KT przerzuty do mózgu. KT krêgos³upa/przekrój kr¹ ka. KT klatki piersiowej, rak oskrzela. KT p³uc/rak oskrzela. KT jamy brzusznej przerzuty. KT guz wnêki w¹troby. KT spiralne têtnic p³ucne. KT wielowarstwowe rek. 3D (o prezentacji obrazów w ruchu). Wnioski. 6. Kolorowa ultrasonografia typu DOPPLER DUPLEX mo liwoœci i ograniczenia. Mo liwoœci diagnostyki naczyniowej. Fala ultradÿwiêkowa. Badanie w prezentacji BCW Doppler DOPPLER DUPLEX Color-duplex. Terminologia u ywana w diagnostyce USG naczyñ. Pomiar prêdkoœci przep³ywu w prezentacji B na przyk³adzie têtnic szyjnych. Ocena stopnia zwê enia pomiary na przyk³adzie têtnic szyjnych. Wskazania do wykonania USG metod¹ Dopplera: du e naczynia klatki piersiowej. Têtnice szyjne, krêgowe i œródczaszkowe. Naczynia jamy brzusznej. Têtnice obwodowe. y³y obwodowe. Têtnice obwodowe cele. Koñczyna dolna analiza spektrum zapisu. Naczynia jamy brzusznej têtnice. Kwalifikacja do leczenia inwazyjnego i monitorowanie po zabiegach wytworzenia po³¹czeñ wrotno-systemowych TIPS i po przeszczepieniu w¹troby. Têtniak aorty ocena. Têtnice nerkowe zwê enie. y³y jamy brzusznej. y³a wrotna. y³y w¹trobowe. y³a œledzionowa. 7. Za³o enia wyk³adu z diagnostyki obrazowej w ostrym brzuchu. Ogólna charakterystyka schorzeñ zaliczanych do grupy ostrego brzucha : zapalenia narz¹dów jamy brzusznej, urazy narz¹dów jamy brzusznej, kamica dróg ó³ciowych i uk³adu moczowego, niedro noœci przewodu pokarmowego, przebicie przewodu pokarmowego. Omówienie zalet i wad technik obrazowania w diagnostyce chorób ostrego brzucha ze szczególnym uwzglêdnieniem celowoœci tych badañ: zdjêcia rentgenowskie jamy brzusznej, USG narz¹dów jamy brzusznej, KT narz¹dów jamy brzusznej. 5

6 Badania ilustrowane przezroczami z przypadków w³asnych Zak³adu. Tematyka æwiczeñ Æwiczenia praktyczne obejmuj¹ przedstawienie mo liwoœci obrazowania poszczególnych dzia³ów diagnostyki radiologicznej ze szczególnym uwzglêdnieniem: radiologii klasycznej, radiologii pediatrycznej, mammografii, tomografii komputerowej (TK), rezonansu magnetycznego (MR), badañ naczyniowych i radiologii interwencyjnej, ultrasonografii. Omówieniu podlegaj¹ kwestie zasad ochrony radiologicznej pacjenta oraz personelu medycznego z uwzglêdnieniem wp³ywu promieniowania X na organizm ludzki. Zwraca siê szczególn¹ uwagê na koniecznoœæ œcis³ej wspó³pracy klinicysty i radiologa. Tematyka æwiczeñ przy negatoskopach 1. Metody badania klatki piersiowej przeœwietlenie, zdjêcia przegl¹dowe, TK. Prawid³owy obraz klatki piersiowej: p³uca, cieñ œrodkowy, wnêki, przepona, uk³ad kostny. Twory cieniowe niepatologiczne w obrazie RTG klatki piersiowej. P³aty, segmenty, przebieg szczelin miêdzyp³atowych. Postacie zapalenia p³uc u doros³ych i dzieci. Ropieñ p³uca. Marskoœæ p³uca. Rozstrzenia oskrzeli. Torbiele p³uc. Rozedma p³uc. Zw³óknienie p³uc. 2. GruŸlica p³uc. Metody diagnozowania. Postacie gruÿlicy, wysiew krwiopochodny i oskrzelopochodny. GruŸlica u dzieci i doros³ych. Lokalizacja zmian. Fazy procesu gruÿliczego: naciek, rozpad, zw³óknienie, zwapnienie. Ró nicowanie zmian gruÿliczych. Rak oskrzela, postaæ wnêkowa i obwodowa. Metody badania RTG zdjêcia zwyk³e i przebite, KT klatki piersiowej, bronchoradiografia. Przerzuty nowotworowe. Carcinosis miliaris. Lymphangitis carcinomatosa. Rak Pancoast a. Nowotwory ³agodne. 3. Metody obrazowania chorób op³ucnej (zdjêcie przegl¹dowe, TK, USG, biopsja).

Choroby op³ucnej. Zapalenie suche i wysiêkowe. Odma urazowa, samoistna i sztuczna. P³yn wolny i otorbiony. Zrosty op³ucnowe. Fibrothorax. Nowotwory op³ucnej. Zmiany po³o enia œródpiersia w zale noœci od stanów chorobowych w klatce piersiowej (odepchniêcie, przeci¹gniêcie i brak przemieszczenia, zrosty). Niedodma, zapad p³uca, marskoœæ, p³yn, odma, nacieczenie). Zachowanie siê œcian klatki piersiowej przepony i szczelin miêdzyp³atowych w tych stanach. 4. Œródpiersie metody obrazowania (zdjêcia przegl¹dowe, USG, TK ze wzmocnieniem kontrastowym). Guzy œródpiersia (procesy wêz³owe, guzy pierwotne i przerzutowe). Têtniaki aorty piersiowej, têtniaki têtnicy p³ucnej. Zapalenia œródpiersia. 5. Serce metody badania: zdjêcie przegl¹dowe klatki piersiowej z ocen¹ serca. Metody inwazyjne badania serca angiokardiografia, koronarografia. Omówienie najczêœciej wystêpuj¹cych wad nabytych i wrodzonych serca w obrazach radiologicznych: serce p³ucne, zastój p³ucny, choroby miêœnia sercowego, zapalenie osierdzia, mia d yca, nadciœnienie. 6. Prze³yk metody badania: prawid³owy obraz. Uchy³ki prze³yku. Nowotwory prze³yku. Oparzenie prze³yku. Cia³a obce w prze³yku. Przepukliny prze³ykowe. Wrodzone wady prze³yku. Poszerzania prze³yku. Badanie szczelnoœci zespoleñ. 7. o³¹dek metody badania: prawid³owy obraz o³¹dka i dwunastnicy w badaniu RTG. Metody badania (badanie jedno- i dwukontrastowe prze³yku i o³¹dka). Ocena b³ony œluzowej. Choroba wrzodowa o³¹dka i dwunastnicy profilowa. Powik³ania owrzodzenia o³¹dek operowany, nowotwory o³¹dka. 8. Jelito grube metody badania: obraz prawid³owy. Metody badania (badanie jedno- i dwukontrastowe, wirtualna kolonoskopia, ultrasonografia). Nowotwory ³agodne i z³oœliwe. Procesy zapalne. Zmiany czynnoœciowe. Uchy³ki, polipy (polipowatoœæ). 9. Diagnostyka uk³adu ó³ciowego obraz prawid³owy. Metodyka badañ (ultrasonografia, EPCW, TK, MR, cholangiografia, cholangiografia przezskórna). Patologia uk³adu ó³ciowego kamica ó³ciowa, rodzaje ó³taczek, marskoœæ w¹troby. Diagnostyka trzustki zmiany zapalne, nowotworowe. 7

10. Diagnostyka i metody badania dróg moczowych obraz prawid³owy wady rozwojowe. Kamica moczowa. Wodonercze. Guz nerki. Nadciœnienie pochodzenia nerkowego. Guz nadnercza. Przydatnoœæ ultrasonografii, tomografii komputerowej, urografii, cystografii mikcyjnej w ocenie i ró nicowaniu patologii uk³adu moczowego). 11. Metody badania uk³adu wrotnego. Nadciœnienie wrotne. Aortonefrografia. Celiakografia. Mezenterikografia. Metody badania ostrego brzucha. USG, zdjêcia przegl¹dowe jamy brzusznej. Powik³ania po zabiegach operacyjnych, ropnie miêdzypêtlowe (ropieñ podprzeponowy) metody badania. 12. Wybrane zagadnienie z patologii uk³adu kostnego. HSG. Mammografia. USG sutka. Zalecana literatura 1. Pruszyñski B.: Radiologia. 2. Leszczyñski L.: Radiologia, t. I III. 3. Jakubowski W.: Diagnostyka ultrasonograficzna. 4. Marciñski A.: Ultrasonografia pediatryczna. 8