Kryteria oceny zabawki Niniejsze kryteria służą do oceny zaangażowania producentów zabawek (właścicieli marek) w ochronę środowiska i odpowiedzialność społeczną w ramach 8 kategorii. By dana marka znalazła się w przewodniku Polskiej Zielonej Sieci Dobre Zakupy musi ona spełniać choć jedno z kryteriów 1-5 w stopniu co najmniej zadawalającym. Kryteria w kategoriach 6-8 mają charakter dodatkowy (samo ich spełnienie nie wystarcza do znalezienia się w Przewodniku). Niniejsze kryteria mogą podlegać zmianom w miarę rozwoju odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji w Polsce. Polska Zielona Sieć zastrzega sobie prawo do zmiany kryteriów w dowolnym czasie i bez podania powodów. Niniejsze kryteria powstały z myślą o producentach, nie o pośrednikach i sprzedawcach. O ile nie podano inaczej, wielkości procentowe odnoszą się do ilości danego produktu lub surowca w porównaniu do wszystkich produktów zabawkarskich sprzedawanych przez daną firmę w skali roku. Znaczenie kolorów: ZIELONY bardzo dobry wynik w danym obszarze ŻÓŁTY wynik zadawalający, przeciętny CZERWONY wynik niedostateczny BRAK KOLORU nie dotyczy 1. Surowce przyjazne środowisku Kategoria ta dotyczy zastosowania surowców przyjaznych środowisku, zarówno opatrzonych certyfikatem rolnictwa ekologicznego (organic, bio, eco) 1, w tym powstałych w gospodarstwach w okresie przejściowym, jak i niecertyfikowanych, ale naturalnych i mających mniejszy negatywny wpływ na środowisko. W obydwu tych przypadkach oznacza to stosowanie bardziej zrównoważonych metod pozyskiwania surowca, takich jak: Przyjazna środowisku produkcja surowców roślinnych oznacza zakaz stosowania w uprawie pestycydów, GMO oraz nawozów sztucznych. Przyjazna środowisku produkcja surowców pochodzenia zwierzęcego gwarantuje uwzględnienie dobrostanu zwierząt (co oznacza zakaz chowu przemysłowego, rutynowego podawania leków i szczepionek, podawania paszy zawierającej GMO, stosowania hormonów wzrostu). Przyjazny środowisku sposób pozyskiwania drewna oznacza m.in. dążenie do zachowania ekosystemów leśnych w stanie naturalnym, nie wprowadzanie roślin obcego pochodzenia, a w szczególności roślin modyfikowanych genetycznie, ochronę rzadkich gatunków fauny i flory, unikanie stosowania nawozów sztucznych, pestycydów i innych szkodliwych dla środowiska substancji chemicznych. Kryterium to odnosi się wyłącznie do produkcji surowców (pierwszy etap w łańcuchu produkcji). Nie uwzględnia więc obróbki i przetwarzania surowców (np. wybielania, farbowania, impregnowania, powlekania, przetwarzania, wykańczania etc.). 1 Certyfikująca instytucja musi być akredytowana przez IFOAM (http://www.ifoam.org) lub musi być organem certyfikującym spełniającym standardy ISO 65 1/6 16.08.2011
jeśli 80-100% wykorzystywanych przez nią surowców (surowce roślinne, pochodzenia zwierzęcego, drewno lub inne) to surowce ekologiczne (lub pochodzące z gospodarstw w okresie przejściowym) jeśli surowce te są opatrzone certyfikatem niezależnego organu certyfikującego, akredytowanego przez IFOAM lub będącego uznanym na arenie międzynarodowej organem certyfikującym spełniającym normy ISO 65 (np. GOTS, Soil Association, Naturland, IVN Best, IVN GOTS, Organic Exchange OE 100 (ale nie Organic Exchange Blended Standard) jeśli 80-100% wykorzystywanych przez nią surowców (drewno, materiały drewnopochodne) posiada certyfikat FSC jeśli 80-100% wykorzystywanych przez nią surowców to surowce produkowane w sposób przyjazny środowisku (zgodnie z wyżej wymienionymi kryteriami, co weryfikuje się na podstawie opisu podanego przez firmę) i surowce te to: dziki jedwab, len, konopie, juta, ramia, manila (abaka), bambus, kauczuk. jeśli 40-80% stosowanych przez nią surowców (surowce roślinne, pochodzenia zwierzęcego, drewno lub inne) to surowce ekologiczne (lub pochodzące z gospodarstw w okresie przejściowym) jeśli surowce te są opatrzone certyfikatem niezależnego organu certyfikującego, akredytowanego przez IFOAM lub będącego uznanym na arenie międzynarodowej organem certyfikującym spełniającym normy ISO 65 (np. GOTS, Soil Association, Naturland, IVN Best, IVN GOTS, Organic Exchange OE 100 (ale nie Organic Exchange Blended Standard) jeśli 80-100% stosowanych przez nią surowców (surowce roślinne, pochodzenia zwierzęcego, drewno lub inne) to surowce ekologiczne (lub pochodzące z gospodarstw w okresie przejściowym) jeśli surowce te mają certyfikat wydany przez organizację, która nie jest akredytowana przez IFOAM ani nie spełnia standardów ISO 65 jeśli 40-80% wykorzystywanych przez nią surowców (drewno, materiały drewnopochodne) posiada certyfikat FSC jeśli 80-100% wykorzystywanych przez nią surowców (drewno, materiały drewnopochodne) posiada certyfikat FSC Mieszane jeśli 80-100% wykorzystywanych przez nią surowców (drewno, materiały drewnopochodne) posiada certyfikat PEFC, Ecolabel, Błękitny Anioł (dotyczy tylko certyfikatu dla zabawek drewnianych) jeśli 40-80% wykorzystywanych przez nią surowców to surowce produkowane w sposób przyjazny środowisku (zgodnie z wyżej wymienionymi kryteriami, co weryfikuje się na podstawie opisu podanego przez firmę) i surowce te to: dziki jedwab, len, konopie, juta, ramia, manila (abaka), bambus, kauczuk jeśli 80-100% wykorzystywanych przez nią surowców to surowce produkowane w sposób przyjazny środowisku (zgodnie z wyżej wymienionymi kryteriami) i surowce te to: wełna (owcza, angora, wielbłądzia, z alpaki, lamy, wigonia, kaszmir, moher), jedwab hodowlany i tencel/lyocell 2/6 16.08.2011
jeśli 80-100% wykorzystywanych przez nią surowców produkowane jest w sposób przyjazny środowisku co potwierdzone jest certyfikatem Fairtrade. jeśli wykorzystywane przez nią surowce nie spełniają żadnych z powyższych kryteriów (nie dotyczy materiałów z recyklingu). 2. Materiały z recyklingu Kategoria ta dotyczy zastosowania naturalnych i syntetycznych materiałów z recyklingu (np. rpet), a także tworzenie produktów na zasadzie up-cyklingu. jeśli stosuje 80-100% materiałów z recyklingu lub up-cyklingu. jeśli stosuje 40-80% materiałów z recyklingu lub up-cyklingu. jeśli wykorzystywane przez nią materiały nie spełniają żadnych z powyższych kryteriów (nie dotyczy surowców ekologicznych i naturalnych produkowanych w sposób przyjazny dla środowiska). 3. Produkcja przyjazna środowisku Kategoria ta obejmuje stosowanie metod produkcji (obróbka i przetwarzanie surowców) bardziej przyjaznych środowisku. Przyjazna środowisku obróbka drewna oraz produkcja papieru oznacza m.in. niestosowanie toksycznych substancji do impregnacji, powlekania i obróbki drewna, a także chemikaliów, w tym chloru i metali ciężkich w procesie wybielania i zadruku papieru. Przyjazne środowisku metody przetwarzania włókien tekstylnych gwarantują niestosowanie chemicznych środków do farbowania tkanin ani substancji pomocniczych zaliczanych do alergenów lub substancji rakotwórczych, niestosowanie wybielaczy na bazie chloru, zakaz stosowania toksycznych metali ciężkich, formaldehydu i enzymów modyfikowanych genetycznie. Mniej szkodliwa dla środowiska produkcja kauczuku oznacza m.in. ograniczenie spalania w procesie suszenia kauczuku oraz zamknięty obieg wody. Niezależnie od rodzaju surowca, ważne jest także zastosowanie ekologicznego systemu zarządzania, z procedurami minimalizującymi ilość odpadów i zanieczyszczeń, systemu oczyszczania ścieków oraz zrównoważone zarządzanie wodą i energią przez cały cykl życia produktu. jeśli 80-100% stosowanych materiałów przetwarza się zgodnie z takimi certyfikatami jak: GOTS, Naturland, Soil Association, IVN Best, IVN GOTS, Błękitny Anioł (dotyczy tylko certyfikatu dla zabawek drewnianych) jeśli 80-100% stosowanych materiałów przetwarza się w sposób przyjazny środowisku (przestrzegając wyżej wymienionych kryteriów, co weryfikuje się na podstawie opisu podanego przez firmę). 3/6 16.08.2011
jeśli 40-80% stosowanych materiałów przetwarza się zgodnie z takimi certyfikatami jak: GOTS, Naturland, Soil Association, IVN Best, IVN GOTS, Błękitny Anioł (dotyczy tylko certyfikatu dla zabawek drewnianych) jeśli 40-80% stosowanych materiałów przetwarza się w sposób przyjazny środowisku (przestrzegając wyżej wymienionych kryteriów, co weryfikuje się na podstawie opisu podanego przez firmę) jeśli 80-100% stosowanych materiałów ma certyfikat Ecolabel, Nordic Ecolabel, Błękitny Anioł (dotyczy tylko certyfikatu dla produktów z drewna i drewnopochodnych), bluesign, ökotex 100 plus, ökotex 1000. jeśli stosowane przez nią metody obróbki i przetwarzania surowców nie spełniają żadnych z powyższych kryteriów. 4. Sprawiedliwy Handel Kategoria ta obejmuje stosowanie sprawiedliwych relacji handlowych z producentami z krajów Globalnego Południa 2. Gwarantuje to ruch Sprawiedliwego Handlu (Fair Trade), który ma na celu wprowadzenie większej równości i partnerstwa w relacjach handlowych z drobnymi producentami w krajach Globalnego Południa oraz zapewnienie im godnego życia. Gwarancją Sprawiedliwego Handlu jest międzynarodowy znak certyfikacyjny Fairtrade umieszczony na produkcie lub uczestnictwo firmy w międzynarodowych relacjach handlowych zgodnie ze standardami Światowej Organizacji Sprawiedliwego Handlu (Word Fair Trade Organisation) 3. jeśli 80-100% wykorzystywanych przez nią surowców ma certyfikat Fairtrade (chodzi o procent całkowitego zużycia surowców w skali roku) jeśli sprzedaje 80-100% produktów zgodnie ze standardami Światowej Organizacji Sprawiedliwego Handlu. jeśli 40-80% wykorzystywanych przez nią surowców ma certyfikat Fairtrade (chodzi o procent całkowitego zużycia surowców w skali roku) jeśli sprzedaje 40-80% produktów zgodnie ze standardami Światowej Organizacji Sprawiedliwego Handlu. jeśli wykorzystywane przez nią materiały i produkty nie spełniają żadnych z powyższych kryteriów (dotyczy tylko materiałów i produktów wytwarzanych w krajach Globalnego Południa). 2 Zgodnie z podziałem ONZ kraje najmniej rozwinięte oraz kraje rozwijające się: Afryka, Ameryka Południowa, Ameryka Środkowa, Karaiby, Azja (z wykluczeniem Japonii), Oceania (z wykluczeniem Australii i Nowej Zelandii) http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm 3 http://www.wfto.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2&itemid=14 4/6 16.08.2011
5. Standardy pracy Kategoria ta obejmuje potwierdzone przez niezależne instytucje przestrzeganie warunków pracy według standardów Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) na przestrzeni tych etapów łańcucha produkcji, w których występuje wysokie ryzyko łamania praw pracowniczych. 4 Standardy te są ustanowione w fundamentalnych konwencjach MOP, konwencjach MOP i rekomendacjach MOP. Zatrudnienie ma charakter dobrowolny (Konwencje MOP nr 29 i 105) Zakaz dyskryminacji w zakresie pracy i zatrudnienia (Konwencje MOP nr 100 i 111) Zakaz pracy dzieci (Konwencje MOP nr 138 i 182) Wolność zrzeszania się i prawo do rokowań zbiorowych (Konwencje MOP nr 87 i 98) Płaca godziwa (wystarczająca na życie) (Konwencje MOP nr 26 i 131) Ograniczenie czasu pracy do ośmiu godzin dziennie (Konwencja MOP nr 1) Zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy (zgodnie z Konwencją MOP nr 155) Prawnie wiążący stosunek pracy Nie istnieje organizacja/certyfikat gwarantujące przestrzeganie tego kryterium przez producentów zabawek na tak wysokim poziomie (bardzo dobry wynik w danym obszarze). jeśli co najmniej 80% jej produktów (w stosunku do całkowitej sprzedaży w skali roku) ma certyfikat GOTS, Naturland, Soil Association, FSC, PEFC lub Fairtrade jeśli co najmniej 80% całego jej łańcucha dostaw ma certyfikat SA 8000 jeśli nie spełnia żadnych z powyższych kryteriów (dotyczy tylko etapów produkcji odbywających się w krajach Globalnego Południa). 6. Ekonomia społeczna Kategoria ta obejmuje prowadzenie działalności na zasadach przedsiębiorczości społecznej oraz wspieranie osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym 5. Przedsiębiorstwa społeczne (np. spółdzielnia, spółdzielnia socjalna, organizacja pozarządowa itp.) mają na celu osiągnięcie spójności i solidarności społecznej. Charakteryzują się demokratycznym działaniem, solidarnością wśród członków oraz integracją osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. jeśli swoje roczne zyski wykorzystuje na cele społeczne lub non-profit ponad 50% pracowników pochodzi ze środowisk wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. jeśli swoje roczne zyski wykorzystuje na cele społeczne lub non-profit 4 Szczególnie dotyczy to krajów najmniej rozwiniętych oraz krajów rozwijających się. Zgodnie z podziałem ONZ są to: Afryka, Ameryka Południowa, Ameryka Środkowa, Karaiby, Azja (z wykluczeniem Japonii), Oceania (z wykluczeniem Australii i Nowej Zelandii) http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm oraz etapów produkcji, które są najbardziej pracochłonne 5 Osoby bezrobotne, niepełnosprawne, bezdomnie, uzależnione od alkoholu, narkotyków lub innych środków, uchodźcy, rodzice samotnie wychowujący dzieci, byli więźniowie, osoby nie posiadające doświadczenia ani konkretnych umiejętności zagrożeni bezrobociem 5/6 16.08.2011
ponad 50% pracowników pochodzi ze środowisk wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. w kategorii tej nie przyznawana jest ocena czerwona oznaczająca wynik niewystarczający, niedostateczny. 7. Przejrzystość łańcucha dostaw Kategoria ta dotyczy przejrzystości całego łańcucha dostaw. Oznacza to, że każdy etap procesu produkcji musi być znany, upubliczniony i możliwy do prześledzenia przez konsumentów. Konsument musi mieć możliwość uzyskania informacji na temat wszystkich etapów produkcji wyrobu, który kupuje. Jeśli ujawnia co najmniej 80% producentów i dostawców (nazwa firmy i kraj produkcji), a informacje te są publicznie dostępne dla każdego jeśli stosuje kod RESPECT (DNA produktu). jeśli publicznie ujawnia informacje o najważniejszych dostawcach w łańcuchu produkcji (nazwa firmy i kraj produkcji), co obejmuje co najmniej 40% łańcucha dostaw. w kategorii tej nie przyznawana jest ocena czerwona oznaczająca wynik niewystarczający, niedostateczny. 8. Lokalność Kategoria ta oznacza prowadzenie działalności na poziomie lokalnym, co przyczynia się do wsparcia rodzimej gospodarki, a także do redukcji zanieczyszczeń i emisji CO2 związanych z transportem i przechowalnictwem towarów. Lokalność oznacza, że cały łańcuch produkcji i dystrybucji towaru oraz związany z nim obieg pieniądza zamyka się na danym obszarze. jeśli 80-100% produkcji (w tym pozyskiwania, obróbki i przetwarzania surowców) oraz dystrybucji towarów odbywa się w Polsce. jeśli 40-80% produkcji (w tym pozyskiwania, obróbki i przetwarzania surowców) oraz dystrybucji towarów odbywa się w Polsce jeśli 80-100% produkcji (w tym pozyskiwania, obróbki i przetwarzania surowców) oraz dystrybucji towarów odbywa w Europie. w kategorii tej nie przyznawana jest ocena czerwona oznaczająca wynik niewystarczający, niedostateczny. 6/6 16.08.2011