1. Badanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów związanych z działalnością Narodowego Funduszu Zdrowia

Skrócone wersje raportów z badania ilościowego realizowanego wśród lekarzy i lekarzy dentystów będących członkami Okręgowych Izb Lekarskich 1. Badanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów związanych z działalnością Narodowego Funduszu Zdrowia 2. Badanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów związanych z Systemem Informacji Medycznej i wizerunkiem środowiska lekarzy 3. Badanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów dotyczących Gazety Lekarskiej 1

Badanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów związanych z działalnością Narodowego Funduszu Zdrowia I. GŁÓWNY CEL BADANIA: Określenie postaw i opinii lekarzy i lekarzy dentystów związanych z działalnością Narodowego Funduszu Zdrowia. II. METODOLOGIA Metoda: Badanie ilościowe wg procedury Mixed Mode Design Technika: ankieta on-line, ankieta pocztowa, ankieta e-mail III. PRÓBA I CZAS REALIZACJI BADANIA Próba reprezentatywna. Charakter próby: ogólnopolski, warstwowo-losowy. Wielkość próby zrealizowanej: N = 1020 Realizacja badania: listopad 2013 - grudzień 2013 IV. GŁÓWNE WYNIKI BADANIA OGÓLNA OCENA DZIAŁALNOŚCI NFZ Ogólna ocena działalności NFZ przez badanych lekarzy i lekarzy dentystów jest przeważnie negatywna łącznie 78% respondentów oceniło ją jako zdecydowanie lub raczej negatywną. Brak różnic istotnych statystycznie pomiędzy ocenami lekarzy i lekarzy dentystów. Tylko 4% badanych wyraża pozytywną opinię na temat NFZ, jednak brak jest wskazań na zdecydowanie pozytywną ocenę. OCENA DZIAŁALNOŚCI NFZ NA RZECZ PACJENTÓW Zdecydowana większość badanych, bo 71% łącznie, uważa, że NFZ źle służy pacjentom, w tym co trzeci respondent deklaruje, że zdecydowanie źle (31%). Tylko 7% dobrze ocenia działalność NFZ pod względem korzyści dla pacjentów, jednak podobnie jak w przypadku ogólnej oceny działalności NFZ, brak jest ocen zdecydowanie pozytywnych. Lekarze istotnie częściej niż lekarze dentyści deklarują skrajnie negatywną ocenę działalności NFZ w omawianym aspekcie (odpowiednio 32%, 25%). OCENA WYMAGAŃ NFZ DOTYCZĄCYCH SPRAWOZDAWCZOŚCI Prawie połowa badanych (42%) zdecydowanie negatywnie ocenia wymagania NFZ dotyczące sprawozdawczości a 34% - raczej negatywnie. Tylko 3% pozytywnie ocenia te wymagania, jednak podobnie jak w przypadku ogólnej oceny działalności NFZ, brak jest ocen zdecydowanie pozytywnych. 2

WPŁYW SPRAWOZDAWCZOŚCI NA CODZIENNĄ PRAKTYKĘ ZAWODOWĄ Odnotowano silne zróżnicowanie postrzeganego przez badanych udziału sprawozdawczości w codziennej praktyce zawodowej. Co czwarty badany deklaruje, że sprawozdawczość zajmuje mu większą część codziennej praktyki zawodowej tj. powyżej 50%. 36% respondentów szacuje, że sprawozdawczość zajmuje im nieco mniej niż połowę czasu przeznaczonego na praktykę zawodową, tj. 26-50%. Łącznie 38% badanych twierdzi, że sprawozdawczość bądź w ogóle ich nie dotyczy bądź zajmuje im do 25% codziennej praktyki. Średnia odsetków wskazywanych przez badanych w odpowiedzi na pytanie o udział sprawozdawczości z codziennej praktyce wynosi 37%. Respondenci wykonujący świadczenia finansowane przez NFZ istotnie częściej niż pozostali (prawie trzykrotnie częściej) szacują, że sprawozdawczość zajmuje im ponad 50% codziennej praktyki (odpowiednio 27%, 10%). Średnia odsetków wskazywanych przez tych badanych w odpowiedzi na pytanie o udział sprawozdawczości w codziennej praktyce jest dwukrotnie wyższa niż w przypadku respondentów niewykonujących świadczeń finansowanych przez NFZ (odpowiednio 40%, 21%). Zdecydowana większość badanych (75%) deklaruje, że sprawozdawczość utrudnia codzienną praktykę zawodową, w tym 35%, że zdecydowanie a 40%, że raczej utrudnia. Jest ona znacznie bardziej uciążliwa dla lekarzy niż dla lekarzy dentystów - lekarze istotnie częściej niż lekarze dentyści wskazują na szczególną uciążliwość sprawozdawczości (odpowiedzi: zdecydowanie utrudnia - odpowiednio 39%, 21%) i istotnie rzadziej deklarują, że sprawozdawczość raczej nie utrudnia im codziennej praktyki (odpowiednio 12%, 21%). PAPIERKOWA ROBOTA PODCZAS WIZYTY PACJENTA Odnotowano dość duże zróżnicowanie postrzeganego przez badanych czasu, jaki zwykle zajmuje im papierkowa robota podczas wizyty pacjenta: - 43% respondentów deklaruje, że zajmuje relatywnie dużo czasu przeznaczonego na wizytę pacjenta, bo powyżej 50%, 36% respondentów szacuje, że jest to nieco mniej niż połowa średniego czasu wizyty, tj. 26-50%, - łącznie 20% badanych twierdzi, że papierkowa robota w czasie wizyty pacjenta bądź w ogóle ich nie dotyczy bądź zajmuje im do 25% tego czasu. Średnio 49% czasu wizyty pacjenta, a więc połowa, to papierkowa robota. Respondenci wykonujący świadczenia finansowane przez NFZ istotnie częściej niż pozostali (ponad 2 razy częściej) szacują, że papierkowa robota zajmuje ponad 50% wizyty pacjenta (odpowiednio 47%, 18%). Średnia odsetków wskazywanych przez tych badanych w odpowiedzi na pytanie o czas, jaki zajmuje wystawienie recept, skierowań, dokumentacja medyczna, itd. w czasie wizyty jest prawie dwukrotnie wyższa niż w przypadku respondentów niewykonujących świadczeń finansowanych przez NFZ (odpowiednio 53%, 29%). Według oczekiwań zdecydowanej większości respondentów, bo prawie 80%, papierkowa robota powinna zajmować maksymalnie 25% czasu wizyty pacjenta. 3

Lekarze dentyści wyrażają takie oczekiwanie istotnie częściej niż lekarze (odpowiednio 98%, 74%). Średnia odsetków obrazujących oczekiwania badanych odnośnie maksymalnego czasu, jaki zajmować miałaby papierkowa robota w czasie wizyty pacjenta wynosi 18%. Lekarze różnią się istotnie statystycznie pod tym względem od lekarzy dentystów lekarze dopuszczają średnio dłuższy czas przeznaczony na papierkową robotę niż lekarze dentyści: odpowiednio 20%, 10%). ZMIANY ILOŚCI PRACY A ZMIANY WYSOKOŚCI DOCHODÓW NA RĘKĘ Łącznie 71% respondentów biorących udział w badaniu twierdzi, że ilość pracy wykonywanej w ramach tej samej umowy o pracę lub kontraktu zwiększyła się w ciągu ostatnich 2 lat, w tym aż 41%, że zdecydowanie zwiększyła się. Co piąty badany ocenia, że ilość jego pracy w ciągu ostatnich 2 lat nie zmieniła się. Odnotowano różnice istotnie statystycznie pomiędzy lekarzami a lekarzami dentystami aż 76% lekarzy i tylko 48% lekarzy dentystów dostrzega wzrost (w ogóle) ilości własnej pracy w omawianym czasie. Wzrost ilości pracy wykonywanej w ramach tego samego kontraktu lub tej samej umowy o pracę w ciągu ostatnich 2 lat dotyczy istotnie częściej respondentów wykonujących świadczenia finansowane przez NFZ niż pozostałych (odpowiednio 77%, 32% wskazań na odpowiedzi zdecydowanie zwiększyła się i zwiększyła się w odniesieniu do ilości pracy w omawianym czasie). Wśród badanych, którzy twierdzili, że nastąpiła zmiana w ilości ich pracy w ciągu ostatnich 2 lat zdecydowanie więcej było tych, którzy deklarowali spadek dochodów na rękę (łącznie 40%) niż wzrost (łącznie 11%). Lekarze dentyści istotnie częściej niż lekarze deklarowali zdecydowany spadek dochodów. Co trzeci lekarz dentysta wskazywał, że jego dochody na rękę uzyskiwane z praktyki zawodowej zdecydowanie zmniejszyły się (32%), podczas gdy tylko co 10. lekarz wyrażał taką ocenę. Brak wzrostu dochodów uzyskiwanych z praktyki zawodowej pomimo wzrostu ilości pracy dotyczył w szczególny sposób respondentów wykonujących świadczenia finansowane przez NFZ odsetek wskazujących ten sam poziom dochodów w odpowiedzi na pytanie jest znacząco wyższy niż w przypadku pozostałych badanych (odpowiednio 59%, 39%) a różnica ta jest istotna statystycznie. Wzrost ilości pracy w ciągu ostatnich 2 lat nie przyniósł zdecydowanej większości badanych wzrostu dochodów na rękę uzyskiwanych z praktyki wśród respondentów, którzy twierdzili, że ilość pracy w omawianym okresie zwiększyła się, 57% wskazało brak zmiany w wysokości dochodów a 27% - wręcz ich spadek. OCENA SPOSOBU KOMUNIKOWANIA SIĘ NFZ Z LEKARZAMI Zdecydowana większość badanych, łącznie 69%, oceniła negatywnie sposób informowania lekarzy przez NFZ o zarządzeniach, komunikatach, decyzjach i postanowieniach, w tym aż 39% wskazało najniższą ocenę. Lekarze istotnie częściej niż lekarze dentyści zdecydowanie nisko oceniali sposób komunikowania się NFZ z lekarzami (odpowiednio 42%, 29%). 4

Lekarze dentyści natomiast istotnie częściej nie mieli zdania w omawianej kwestii (odpowiednio 12%, 5%), również istotnie częściej zdecydowanie pozytywnie oceniali ten aspekt działalności NFZ (odpowiednio 9%, 3%), jednak w obu przypadkach odsetki wskazań były relatywnie niewielkie. Pozytywnie oceniane aspekty komunikowania się NFZ z lekarzami były wskazywane rzadko (w porównaniu do negatywnie ocenianych). Oceny pozytywne były przyznawane najczęściej następującym aspektom: dostęp lekarzy do informacji NFZ (13%), terminowość przekazywania lekarzom ważnych informacji (11%). Odsetki wskazań na ich pozytywną ocenę były jednak niewielkie. Negatywnie oceniane aspekty komunikowania się NFZ z lekarzami były wskazywane relatywnie często większość badanych aspektów uzyskała powyżej 50% wskazań. Lekarze przyznawali większości z nich negatywne oceny istotnie częściej niż lekarze dentyści. Najczęściej negatywnie oceniano: - częstość i liczbę zmian zasad, nowych przepisów, zarządzeń (75%), - interpretację zarządzeń, komunikatów, decyzji i postanowień (75%); - język aktów zarządzeń, komunikatów, decyzji i postanowień (67%) - terminowość przekazywania lekarzom ważnych informacji (59%). OCENA SYSTEMU KONTROLOWANIA I KARANIA LEKARZY Większość respondentów (59%) oceniło zdecydowanie negatywnie system kontrolowania i karania lekarzy przez NFZ, przy czym łączny odsetek negatywnych ocen (włączając odpowiedź: raczej negatywna w odniesieniu do oceny tego systemu) wyniósł 83%. Lekarze istotnie częściej niż lekarze dentyści zdecydowanie negatywnie oceniali system (odpowiednio 62%, 50%). Badane aspekty systemu kontrolowania i karania lekarzy były oceniane zdecydowanie częściej negatywnie niż pozytywnie. Większość z nich została oceniona negatywnie przez ponad połowę badanych. Wśród aspektów tego systemu najczęściej ocenianych negatywnie znalazły się: - adekwatność kary do wagi błędu lub zaniedbania (79%) - stawki kar za konkretne błędy i zaniedbania (78%) - zrozumiałość wykładni błędu lub zaniedbania (63%). Pozostałe aspekty zostały ocenione negatywnie przez połowę lub prawie połowę badanych. Oceny pozytywne były przyznawane najczęściej następującym aspektom: szczegółowość kontroli (10%) i poziom merytoryczny kontroli (10%).Odsetki wskazań na ich pozytywną ocenę były jednak niewielkie. Zdecydowana większość wskazywanych przez badanych rezultatów działania systemu kontrolowania i karania lekarzy przez NFZ ma wydźwięk negatywny. Ponad połowa respondentów wskazała na: - zastraszenie lekarzy (85%), - rosnącą frustrację wśród lekarzy (81%), - nagonkę medialną na środowisko (75%), - ograniczenie czasu poświęconego pacjentom (73%), - spadek motywacji lekarzy do wykonywania zawodu (59%), - spadek zaufania pacjentów do lekarzy (59%). Większość ww. rezultatów była wskazywana istotnie częściej przez lekarzy niż przez lekarzy dentystów. 5

OCENA WYSOKOŚCI NAKŁADÓW; OCENA POKRYCIA REALNYCH KOSZTÓW I POTRZEB PACJENTÓW PRZEZ NAKŁADY Zdecydowana większość respondentów, łącznie 83%, określiła wysokość nakładów na dziedzinę stanowiącą główny obszar praktyki zawodowej jako niewystarczającą, przy czym połowa badanych (52%) jako zdecydowanie niewystarczającą. Lekarze dentyści istotnie częściej niż lekarze wskazywali na niewystarczające nakłady (odpowiednio 88%, 81% łącznych wskazań na odpowiedzi: zdecydowanie niewystarczające i raczej niewystarczające ). Ocena pokrycia realnych kosztów świadczonych usług przez nakłady na dziedzinę, która stanowi główny obszar praktyki zawodowej respondentów, jest zróżnicowana: - co trzeci badany ocenia, że nakłady pokrywają mniejszą część realnych kosztów (30%), - również co trzeci że około połowy realnych kosztów (34%), - co piąty że większą ich część (21%). Tylko 1% badanych wskazywał na pokrycie 100% kosztów przez nakłady. Odnotowano różnice istotnie statystycznie pomiędzy ocenami lekarzy i lekarzy dentystów lekarze dentyści istotnie częściej niż lekarze deklarowali, że nakłady nie pokrywają nawet połowy realnych kosztów na ich dziedzinę (odpowiednio 49%, 25% wskazań). Ocena pokrycia realnych potrzeb pacjentów przez nakłady jest zróżnicowana (podobnie jak w przypadku oceny pokrycia realnych kosztów), jednak przeważają odpowiedzi wskazujące na duży deficyt w tym obszarze 75% badanych szacuje, że nakłady pokrywają co najwyżej połowę realnych potrzeb pacjentów, w tym 39%, że mniejszą ich część. Tylko 1% badanych wskazywał na pokrycie 100% potrzeb pacjentów przez nakłady. Odnotowano różnice istotnie statystycznie pomiędzy ocenami lekarzy i lekarzy dentystów lekarze dentyści istotnie częściej niż lekarze deklarowali, że nakłady na ich dziedzinę nie pokrywają nawet połowy realnych kosztów (odpowiednio 57%, 34% wskazań). WYCENA ŚWIADCZEŃ Zdecydowana większość badanych (75%) negatywnie ocenia wycenę świadczeń wykonywanych w ramach głównego obszaru własnej praktyki zawodowej, przy czym 40% twierdzi, że jest ona zdecydowanie nieodpowiednia. Odnotowano różnice istotne statystycznie w ocenach wyceny świadczeń dokonanych przez lekarzy i lekarzy dentystów. Lekarze dentyści wyrażają silniejszą dezaprobatę dla wyceny świadczeń w ich dziedzinie - istotnie częściej niż lekarze zdecydowanie nisko oceniają wycenę świadczeń (odpowiednio 55%, 36%). Zróżnicowanie wyceny świadczeń w zależności od regionu kraju wywołuje najczęściej negatywne opinie w środowisku lekarzy i lekarzy dentystów łącznie 69% badanych uważa, że jest nieuzasadnione, niepotrzebne. 40% badanych wyraża krańcowo negatywną opinię na ten temat - uważa, że zróżnicowanie wyceny świadczeń w zależności od regionu kraju jest zdecydowanie nieuzasadnione, wręcz absurdalne. Zróżnicowanie wyceny świadczeń w zależności od dziedziny medycyny jest oceniane negatywnie przez większość badanych (łącznie 72%), którzy twierdzą, że jest ono zdecydowanie lub raczej nieuzasadnione, niepotrzebne. 6

OCENA SYSTEMU ROZLICZANIA ŚWIADCZEŃ WG PROCEDUR NFZ System rozliczania świadczeń wg procedur określonych prze NFZ jest oceniany przeważnie negatywnie łącznie 66% badanych wskazuje zdecydowanie negatywną lub raczej negatywną ocenę. Jednocześnie łącznie 29% badanych wyraża bądź brak opinii na ten temat bądź neutralną ocenę (problem może ich nie dotyczyć 14% badanych deklaruje, że nie wykonuje żadnych świadczeń finansowanych przez NFZ a 16% nie zadeklarowało wykonywania takich świadczeń, co może oznaczać, że ich nie wykonują). Lekarze istotnie częściej niż lekarze dentyści wyrażają negatywną ocenę systemu rozliczania świadczeń (odpowiednio 31%, 20%). WPŁYW SYSTEMU JGP NA CODZIENNĄ PRAKTYKĘ Wpływ systemu JGP na codzienną praktykę nie jest jednoznaczny 40% badanych nie umie odpowiedzieć na to pytanie, przy czym odsetek odpowiedzi nie wiem jest istotnie wyższy w przypadku lekarzy dentystów niż w przypadku lekarzy (odpowiednio 66%, 30%). Wśród pozostałych respondentów oceny wpływu systemu na codzienną praktykę zawodową są zróżnicowane. Badani częściej wyrażają negatywny stosunek do niego i zdecydowanie częściej są to lekarze niż lekarze dentyści. Łącznie 41% lekarzy deklaruje, że system utrudnia im codzienną praktykę a tylko 17% lekarzy dentystów wyraża taką ocenę jest to różnica istotna statystycznie. WYMAGANIA NFZ A KONFLIKT Z ZASADAMI ETYKI Prawie połowa badanych przyznaje, że dość często wymagania NFZ powodują konflikt z zasadami etyki (44%) a 27% - że zdarza się to rzadko ( wymagania bywają niezgodne ). OCENA KONTAKTÓW Z PRACOWNIKAMI NFZ Ocena kontaktów z pracownikami NFZ jest zróżnicowana. Relatywnie dużo jest ocen neutralnych (23%) i negatywnych (łącznie 20%), przy czym 8% to oceny najniższe ( zdecydowanie negatywna ). Ocena kompetencji pracowników NFZ w zakresie znajomości realiów praktyki zawodowej polskiego lekarza, jest zróżnicowana łącznie 26% badanych oceniło ją nisko, w tym 14% - zdecydowanie nisko, a 21% - neutralnie. Wśród respondentów, którzy próbowali kontaktować się z oddziałami NFZ w ciągu ostatniego roku poprzedzającego badanie, najczęściej wskazywano na trudność dostania się do oddziału ze względu na ograniczone godziny pracy kolidujące z godzinami pracy zainteresowanego tę odpowiedź wskazało 23% ogółu badanych. POZIOM PRZYSTOSOWANIA SIĘ DO WYMAGAŃ FORMUŁOWANYCH PRZEZ NFZ WOBEC LEKARZY Poziom przystosowania się do wymagań formułowanych przez NFZ wobec lekarzy i lekarzy dentystów jest dość wysoki w badanej grupie prawie połowa, łącznie 48% ogółu badanych, radzi sobie ich spełnianiem. 7

Co czwarty respondent przyznaje, że nie radzi sobie ze spełnianiem wymagań NFZ, przy czym istotnie częściej jest to lekarz niż lekarz dentysta (odpowiednio 23%, 13%). Należy jednak zauważyć, że badany problem znacznie częściej dotyczył lekarzy niż lekarzy dentystów 21% badanych lekarzy dentystów podało, że nie praktykują / nie obowiązuje ich żadna umowa z NFZ. Wśród lekarzy było to tylko 5%. Wymagania NFZ, które zostały wskazane przez relatywnie dużą grupę badanych jako te, z którymi nie radzą sobie wystarczająco dobrze to: - znajomość często zmienianych decyzji NFZ, aktów prawnych, itd. (68%), - znajomość zarejestrowanych wskazań do stosowania leków refundowanych (60%), - wiedza prawnicza pozwalająca na właściwą interpretację aktów prawnych (59%), - znajomość zmieniających się list refundacyjnych, cen leków (55%), - odpowiedzialność lekarza za niewiedzę lub nieuczciwość pacjentów (51%). OCENA PROPOZYCJI POPRAWY SYSTEMU OPIEKI ZDROWOTNEJ Zdecydowana większość proponowanych w pytaniu sposobów poprawy systemu opieki zdrowotnej w Polsce zyskała uznanie przynajmniej połowy badanych. Wśród pomysłów poprawy systemu opieki zdrowotnej największym poparciem wśród badanych cieszyły się: - wpływ praktykujących lekarzy na definicje procedur, urealnienie wyceny świadczeń i wymagań wobec lekarzy (93% popierających pomysł, w tym 71% sądzących, że jest to pomysł bardzo dobry), - zmiany list refundowanych nie częściej niż raz na 6 miesięcy (88% popierających pomysł, w tym 57% uważających, że jest to pomysł bardzo dobry), - symboliczna opłata dla pacjenta za każdą wizytę, w celu regulacji popytu (75% popierających pomysł, w tym 51% uważających, że jest to pomysł bardzo dobry). V. WNIOSKI I REKOMENDACJE Badanie wykazało negatywną ocenę działalności NFZ przez lekarzy i lekarzy dentystów we wszystkich badanych aspektach. Każdy z tych aspektów uzyskał powyżej 60% negatywnych ocen wśród badanych. Najwięcej krytycznych uwag wywołuje system kontrolowania i karania lekarzy, szczególnie wśród lekarzy (86% ocen negatywnych). Rezultaty funkcjonowania systemu są dotkliwie odczuwane przez całe środowisko a pozytywne jego strony są znikome. Wśród lekarzy powszechna jest frustracja, spadek motywacji do wykonywania zawodu, poczucie społecznego napiętnowania wywołanego nagonką w mediach. Duże poparcie w środowisku mają następujące propozycje działań: 1) Wpływ praktykujących lekarzy na modyfikacje systemu NFZ, głównie w zakresie: - lepszego dopasowania kary do wagi błędu lub zaniedbania (nadanie karom bardziej ludzkiego wymiaru), - określenia wysokości kar za konkretne błędy i zaniedbania (z uwzględnieniem intencjonalności wykroczeń). 2) Równoważenie negatywnej opinii w mediach informacjami prezentującymi: - pozytywne przykłady wyników kontroli placówek, - dowody zaufania pacjentów wobec lekarzy. Wysokość nakładów to drugi aspekt, obok systemu kontrolowania i karania lekarzy, najczęściej krytykowany przez środowisko. 8

Niewystarczającą wysokość nakładów dostrzega 83% badanych. Problem ten jest najbardziej widoczny w stomatologii, gdzie nakłady są określane jako niewystarczające przez 88% badanych lekarzy dentystów. Nakłady nie pokrywają ani realnych kosztów świadczeń ani potrzeb pacjentów (tylko 1% badanych twierdzi, że nakłady pokrywają 100% szeroko rozumianego zapotrzebowania). Niezbędne jest włączenie lekarzy-praktyków do dialogu mającego na celu urealnienie wysokości nakładów, biorąc pod uwagę dziedziny, które są rzeczywiście najbardziej niedofinansowane. Wymagania NFZ wobec lekarzy dotyczące sprawozdawczości są źle oceniane przez środowisko sprawozdawczość utrudnia codzienną praktykę zawodową 75% badanych, w tym zdecydowanie utrudnia 35%. Sprawozdawczość zajmuje średnio 40% codziennej praktyki badanych wykonujących świadczenia finansowane przez NFZ a tylko 21% w przypadku pozostałych. Czas przeznaczony dla pacjenta w przypadku większości lekarzy w Polsce (dane z badania wskazują, że 85% lekarzy i lekarzy dentystów wykonuje świadczenia finansowane przez NFZ) stanowi średnio około połowy czasu pracy. Działalność terapeutyczna w wyniku wymagań NFZ jest redukowana na rzecz papierkowej roboty. Wystawianie recept, skierowań, dokumentacja medyczna, sprawozdawczość itd. zajmuje średnio 53% czasu przeznaczonego na pacjenta w przypadku lekarzy wykonujących świadczenia finansowane przez NFZ i jest to prawie dwa razy więcej niż w przypadku pozostałych lekarzy, którym sprawozdawczość zajmuje 29%. Według oczekiwań zdecydowanej większości respondentów (prawie 80%) papierkowa robota powinna zajmować maksymalnie 25% czasu wizyty pacjenta. Sposób komunikowania się NFZ z lekarzami to kolejny ważny obszar wymagający zmiany w kontekście negatywnych ocen sposobu informowania lekarzy przez NFZ o zarządzeniach, komunikatach, decyzjach i postanowieniach przez 69% badanych. Główne obszary do poprawy to: - częstość i liczba zmian zasad, nowych przepisów, zarządzeń, - ułatwienie interpretacji zarządzeń, komunikatów, decyzji i postanowień, - zmiana języka aktów zarządzeń, komunikatów, decyzji i postanowień, - terminowość przekazywania lekarzom ważnych informacji. Poziom przystosowania się do wymagań formułowanych przez NFZ wobec lekarzy i lekarzy dentystów jest dość wysoki. Jednak co czwarty respondent przyznaje, że nie radzi sobie ze spełnianiem tych wymagań. Badanie pozwoliło określić główne obszary, w których warto wesprzeć lekarzy i lekarzy dentystów tak, aby lepiej radzili sobie z wymaganiami NFZ. Postulaty: 1) Aktywna informacja o często zmienianych decyzjach NFZ, ważnych aktach prawnych, itd. 2) Aktywna informacja o zarejestrowanych wskazaniach do stosowania leków refundowanych. 3) Pomoc w interpretacji aktów prawnych. 4) Aktywna informacja o zmieniających się list refundacyjnych, cen leków (55%). 5) Porady prawne dla lekarzy w przypadku próby obciążenia ich odpowiedzialnością za niewiedzę lub nieuczciwość pacjentów. Największym poparciem wśród badanych cieszyły się następujące działania w celu poprawy systemu opieki zdrowotnej: - wpływ praktykujących lekarzy na definicje procedur, - urealnienie wyceny świadczeń i wymagań wobec lekarzy, - zmiany list refundowanych nie częściej niż raz na 6 miesięcy, - symboliczna opłata dla pacjenta za każdą wizytę, w celu regulacji popytu. 9

Badanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów związanych z Systemem Informacji Medycznej i wizerunkiem środowiska lekarzy VI. GŁÓWNE CELE BADANIA: 1) Określenie postaw i opinii lekarzy i lekarzy dentystów związanych z Systemem Informacji Medycznej 2) Określenie percepcji środowiska lekarzy i jego wizerunku w mediach VII. METODOLOGIA Metoda: Badanie ilościowe wg procedury Mixed Mode Design Technika: ankieta on-line, ankieta pocztowa, ankieta e-mail VIII. PRÓBA I CZAS REALIZACJI BADANIA Próba reprezentatywna. Charakter próby: ogólnopolski, warstwowo-losowy. Wielkość próby zrealizowanej: N = 1020 (cz. dot. SIM), Wielkość próby zrealizowanej: N = 1108 (cz. dot. wizerunku środowiska lekarzy) Realizacja badania: listopad 2013 - grudzień 2013 IX. GŁÓWNE WYNIKI BADANIA 1) System Informacji Medycznej OCENA WIEDZY NA TEMAT SYSTEMU INFORMACJI MEDYCZNEJ Wiedza badanych na temat systemu informacji medycznej, w ich własnej ocenie, jest niewielka: - większość z nich przyznaje, że niewiele wie na temat systemu (60%), - co piąty respondent deklaruje, że nic nie wie na jego temat (18%), - tylko 12% uważa, że wie przynajmniej dość dużo o Systemie. Najstarsi respondenci (powyżej 50. roku życia) istotnie częściej wysoko oceniają swoją wiedzę na temat Systemu (17% respondentów w tym wieku wskazuje, że wie dość dużo ). Najmłodsi zaś, statystycznie częściej niż ogół badanych przyznają, że nic nie wiedzą na temat Systemu (31%). Poziom wiedzy o Systemie nie ma związku z dostępem do komputera / Internetu w miejscu pracy. ZAKRES WIEDZY NA TEMAT SYSTEMU INFORMACJI MEDYCZNEJ Większość badanych wie, że System Informacji Medycznej będzie zawierał elektroniczną dokumentację medyczną pacjentów (60%) niezależnie od wiedzy na temat Systemu, taka informacja może być skojarzeniem z samą nazwą. Połowa przewiduje, że funkcjonowanie Systemu będzie oznaczało dla lekarzy i lekarzy dentystów konieczność zakupu oprogramowania współpracującego z Systemem (51%), przy czym 10

przewidywania te są częstsze w grupie lekarzy dentystów niż wśród lekarzy (odpowiednio 67%, 47%). Co trzeci respondent wie / przewiduje, że System będzie wprowadzony w 2014 roku a co czwarty, że będzie obowiązywał tylko świadczeniodawców mających kontrakt z NFZ. Co piąty badany natomiast uważa, że System będzie wdrażany przez NFZ (19%). OCENA POMYSŁU WPROWADZENIA SYSTEMU INFORMACJI MEDYCZNEJ Oceny pomysłu wprowadzenia Systemu Informacji Medycznej są zróżnicowane w badanej grupie: - około jedna trzecia respondentów (29%) nie ma zdania, - prawie tyle samo (27%) ocenia pomysł neutralnie, ani dobrze ani źle, - łącznie również 27% ocenia pomysł pozytywnie, - tylko 18% uważa, że wprowadzenie SIM jest złym pomysłem. Jak pokazują powyższe dane, SIM nie wywołuje silnych reakcji w środowisku, co może wynikać z niskiego poziomu wiedzy na jego temat. Co trzeci badany wierzy w przydatność SIM, dając mu kredyt zaufania (bo wiedza na jego temat jest niska) a istotnie częściej jest to lekarz niż lekarz dentysta. BARIERY WPROWADZENIA SYSTEMU INFORMACJI MEDYCZNEJ Główne bariery wprowadzenia Systemu Informacji Medycznej, w ocenie badanych, wiążą się z wysokimi kosztami: - 56% wskazuje na wysoki koszt oprogramowania, - 50% - na wysoki koszt niezbędnego sprzętu. Około połowa badanych uważa, że barierą będzie konieczność dodatkowego szkolenia lekarza (48%). Interesujący wydaje się wynik pokazujący w zasadzie jedyną różnicę pomiędzy lekarzami a lekarzami dentystami w percepcji barier wdrożenia SIM lekarze dentyści istotnie częściej niż lekarze wskazują na niechęć samych lekarzy do wdrożenia się w SIM (odpowiednio 42%, 27%). PRZEWIDYWANE SKUTKI WPROWADZENIA SYSTEMU INFORMACJI MEDYCZNEJ Wśród przewidywanych skutków wprowadzenia Systemu Informacji Medycznej najczęściej wskazywano: - zwiększenie kontroli lekarzy przez NFZ (52%), - wyeliminowanie z pracy lekarzy starszych (47%). Co ciekawe, stoi to w sprzeczności z wysokim odsetkiem neutralnych ocen lub brakiem oceny pomysłu wprowadzenia Systemu Informacji Medycznej, a także z innymi wynikami badania, które pokazały, jak wiele negatywnych opinii wywołuje system kontrolowania i karania lekarzy. Można przypuszczać, że temat SIM na obecnym etapie w tak małym stopniu angażuje środowisko, że świadomość konsekwencji jego funkcjonowania dla samych lekarzy jest bardzo niska (podobnie jak poziom wiedzy o samym SIM). Pokazanie badanym listy możliwych skutków, w tym również negatywnych dla samych lekarzy, okazuje się mieć wobec tego wymiar informacyjny a nie tylko ułatwiający udzielenie odpowiedzi na pytanie. 11

Inne skutki wprowadzenia SIM, wskazywane przez przynajmniej co trzeciego badanego, to: - utrudnienie codziennej pracy lekarza (36%), - możliwość kontrolowania pracy lekarza przez pacjenta (32%), - rozwiązanie problemu nieuczciwości pacjentów (29%). Związek SIM z redukcją biurokracji jest raczej słaby tylko 23% badanych wskazuje redukcję biurokracji jako przewidywany skutek wprowadzenia Systemu. Zdecydowana większość skutków wskazywanych najczęściej przez badanych ma wymiar negatywny. Poprawa jakości opieki czy łatwiejszy wybór właściwej terapii dla pacjenta to skutki najrzadziej wskazywane przez badanych. 2) Percepcja środowiska lekarzy i jego wizerunku w mediach NASTAWIENIE DO INTEGRACJI ŚRODOWISKA Nastawienie do integracji środowiska lekarzy jest najczęściej pozytywne aż 86% badanych widzi taką potrzebę, przy czym lekarze nie różnią się istotnie od lekarzy dentystów pod tym względem. Tylko 5% respondentów nie odczuwa potrzeby integracji środowiska. Interesujący wydaje się fakt, że wśród zwolenników integracji środowiska istotnie większą część stanowią mieszkańcy dużych miast (500 tys. i większych - 90% wskazań na potrzebę integracji). OPTYMALNE METODY INTEGRACJI ŚRODOWISKA Konferencje dotyczące praktycznych zagadnień związanych z wykonywaniem zawodu i tematyczne spotkania warsztatowe w małych grupach to najczęściej wskazywane metody skutecznej integracji środowiska lekarzy (odpowiednio 68%, 55% wskazań). Zarówno lekarze jak i lekarze dentyści zdecydowanie przedkładają metody spotkań typu face-toface ponad komunikację on-line w kontekście dążenia do integracji środowiska. Internetowe fora dyskusyjne zyskały mniej głosów, bo 31%, choć w ocenie mieszkańców miast 500 tys. i większych ta metoda jest istotnie częściej wskazywana w kontekście integracji środowiska niż przez ogół badanych (37%). Młodzi badani istotnie częściej widzieliby potrzebę integracji poprzez imprezy rekreacyjne umożliwiające nawiązanie nowych kontaktów (35% vs 26%). WIZERUNEK ŚRODOWISKA KREOWANY PRZEZ MEDIA Zdecydowana większość badanych odbiera wizerunek kreowany przez media jako negatywny (łącznie 82%), w tym co trzeci badany określa go jako zdecydowanie negatywny. Tylko 2% respondentów uważa, że wizerunek środowiska kreowany przez media jest pozytywny. Badani deklarujący, że media kreują najczęściej negatywny wizerunek lekarzy, to istotnie częściej: - młodzi, do 35 roku życia (43% wskazań na odpowiedź: najczęściej negatywny ), - lekarze (37% wskazań ), - praktykujący w szpitalu (41%), - praktykujący w POZ (40%). 12

OPINIE O PORTALACH INTERNETOWYCH NA TEMAT LEKARZY Negatywne opinie o portalach internetowych na temat lekarzy przeważają w środowisku lekarzy i lekarzy dentystów 60% badanych wyraziło zdecydowanie negatywną lub raczej negatywną opinię, natomiast co trzeci respondent ocenia te portale zdecydowanie negatywnie. Tylko 8% respondentów wyraża pozytywną opinię o portalach internetowych. X. WNIOSKI I REKOMENDACJE 1) System Informacji Medycznej Badanie wykazało nieprzygotowanie środowiska lekarzy i lekarzy dentystów do wprowadzenia Systemu Informacji Medycznej. Zdecydowana większość badanych (78%) albo wie niewiele albo w ogóle nie wie o SIM. Badani obawiają się głównie wysokich kosztów, zarówno oprogramowania jak i sprzętu. Niska jest ocena potencjalnych korzyści dla pacjentów (podniesienie poziomu jakości opieki) jak i dla samych lekarzy (ułatwienie pracy lekarza, skrócenie czasu wizyty). Realne wydaje się zagrożenie wykluczeniem starszych lekarzy, którzy nie umieją korzystać z komputera / Internetu. Dodatkowym argumentem wskazującym na trudności we wprowadzeniu SIM są dane pokazujące możliwość korzystania z komputera w miejscu pracy lekarzy i lekarzy dentystów: - tylko połowa badanych (53%) ma taką możliwość we wszystkich miejscach pracy - 31% - tylko w niektórych miejscach pracy. - aż 21% badanych powyżej 50. roku życia nie ma w ogóle dostępu do komputera w żadnym miejscu pracy, a ta grupa wiekowa stanowi 44% populacji lekarzy i lekarzy dentystów. 2) Percepcja środowiska lekarzy i jego wizerunku w mediach Badanie potwierdziło wynikającą ze zrealizowanego w pierwszym etapie projektu badania jakościowego hipotezę o silnej potrzebie integracji środowiska lekarzy. Rosnąca frustracja w środowisku, działania NFZ powodujące również wewnętrzne rozbicie środowiska, brak perspektyw poprawy sytuacji, czyli zjawiska wykazane w części projektu dotyczącej NFZ, mogą być przyczyną dużego poczucia potrzeby integracji środowiska. Dodatkowym ważnym czynnikiem jest poczucie napiętnowania środowiska w mediach, które wyraża większość badanych. Badani upatrują możliwość działań w zakresie integracji środowiska w organizowaniu spotkań, a szczególnie: - konferencji dotyczących praktycznych zagadnień związanych z wykonywaniem zawodu, - tematycznych spotkań warsztatowych w małych grupach. 13

Badanie postaw i opinii środowiska lekarzy i lekarzy dentystów dotyczących Gazety Lekarskiej XI. GŁÓWNY CEL BADANIA: Określenie postaw i opinii lekarzy i lekarzy dentystów dotyczących Gazety Lekarskiej XII. METODOLOGIA Metoda: Badanie ilościowe wg procedury Mixed Mode Design Technika: ankieta on-line, ankieta pocztowa, ankieta e-mail XIII. PRÓBA I CZAS REALIZACJI BADANIA Próba reprezentatywna. Charakter próby: ogólnopolski, warstwowo-losowy. Wielkość próby zrealizowanej: N = 1108 Realizacja badania: listopad 2013 - grudzień 2013 XIV. GŁÓWNE WYNIKI BADANIA DOTARCIE GAZETY LEKARSKIEJ DO GRUPY CELOWEJ Prawie wszyscy badani deklarują regularne otrzymywanie Gazety Lekarskiej (95%). Brak zależności pomiędzy częstotliwością otrzymywania Gazety Lekarskiej a cechami socjodemograficznymi badanych. MODELE KORZYSTANIA Z GAZETY LEKARSKIEJ: Dominują dwa modele korzystania z Gazety Lekarskiej: - czytanie tylko niektórych, wybranych artykułów i informacji (42%), - czytanie większej części Gazety (32%). Czytających ją od deski do deski jest 10%. Sposób korzystania z Gazety Lekarskiej zależy od wieku czytelnika - respondenci powyżej 50 roku życia istotnie częściej deklarują większe zainteresowanie zawartością Gazety Lekarskiej niż młodsi częściej czytają większą jej część (42%) i od deski do deski (14%). Młodsi badani istotnie częściej niż starsi deklarują, że czytają tylko niektóre, wybrane artykuły, informacje (48%) i tylko pobieżnie przeglądają Gazetę Lekarską (26%). OGÓLNA OCENA GAZETY LEKARSKIEJ Większość badanych pozytywnie ocenia Gazetę Lekarską (65%), w tym 50% - raczej pozytywnie. Jednocześnie tylko 8% przyznaje jej ocenę negatywną ( zdecydowanie lub raczej negatywną). Pozytywną ocenę Gazecie Lekarskiej statystycznie częściej przyznają: - respondenci powyżej 50 roku życia (55% ocen raczej pozytywnych i 20% - zdecydowanie pozytywnych ), - zamieszkujący w miastach do 500 tys. mieszkańców (52% ocen raczej pozytywnych i 17% - zdecydowanie pozytywnych ). 14

OCENA PRZYDATNOŚCI GAZETY LEKARSKIEJ W odpowiedziach na pytanie o przydatność Gazety Lekarskiej dominują reakcje umiarkowane, choć ocena przydatności Gazety Lekarskiej jest przeważnie pozytywna (65%). Wśród nich relatywnie dużo, bo 53% wskazań to odpowiedzi raczej przydatna a tylko 12% - zdecydowanie przydatna. Jednocześnie co czwarty respondent przyznaje, że Gazeta Lekarska jest mu raczej nieprzydatna. Najwyższą ocenę przydatności Gazety Lekarskiej istotnie częściej deklarowali respondenci powyżej 50 roku życia (61% wskazań na odpowiedź: raczej przydatna i 16% - zdecydowanie przydatna ). Warto zwrócić uwagę również na fakt, że Gazeta Lekarska jest istotnie częściej postrzegana jako przydatna w następujących grupach: - zamieszkujący miasta do 500 tys. mieszkańców (58% wskazań na odp. raczej przydatna ), - mający prywatną praktykę (57% wskazań jw.), - niemający dostępu do Internetu w miejscu pracy (60% wskazań jw.). Istotnie częściej natomiast jest określana jako raczej nieprzydatna przez: młodych respondentów, do 35 roku życia (43%), zamieszkujących miasta 500 tys. i większych (33%), praktykujących w szpitalu (31%), mających dostęp do Internetu w miejscu pracy (27%). SZCZEGÓŁOWA OCENA GAZETY LEKARSKIEJ Pozytywne oceny szczegółowych działów Gazety Lekarskiej, tematów i aspektów zdecydowanie dominują w odpowiedziach respondentów na pytanie o to, co im odpowiada a co nie odpowiada w Gazecie. Większość działów, tematów i aspektów, o które pytano, została oceniona pozytywnie przez blisko połowę respondentów. Największym uznaniem cieszą się: - komentarze do zmian w przepisach (82% pozytywnych ocen), - aktualne informacje dotyczące praktyki zawodowej lekarzy (68%), - różnorodność tematów (67%), - informacje o nowościach, innowacjach w medycynie (66%), - artykuły dotyczące systemów ochrony zdrowia z innych krajów (57%), - język artykułów (54%), - ogłoszenia (53%), - ogłoszenia dotyczące wydarzeń branżowych (52%), - listy do redakcji (50%). Odnotowano różnice istotne statystycznie w ocenach lekarzy i lekarzy dentystów odnośnie Gazety Lekarskiej lekarze dentyści znacznie częściej niż lekarze pozytywnie oceniali: - aktualne informacje dotyczące praktyki zawodowej lekarzy (odpowiednio 76%, 66%), - ogłoszenia dotyczące wydarzeń branżowych (odpowiednio 61%, 49%), - rozrywka, krzyżówka, quiz (odpowiednio 40%, 25%). Negatywne oceny szczegółowych aspektów Gazety Lekarskiej należą do rzadkości maksymalnie 12% wyraziło negatywną ocenę rozrywki (krzyżówki, quizy). Lekarzom, istotnie częściej niż lekarzom dentystom, nie odpowiadają elementy rozrywkowe w Gazecie Lekarskiej (odpowiednio 13%, 7%), również istotnie częściej mężczyznom (17%) i respondentom w wieku 36-50 lat (15%). 15

Inne aspekty oceniane negatywnie przez ok. 10% badanych to: - informacje o nowościach, innowacjach w medycynie (10%), - Biuletyn Naczelnej Izby Lekarskiej (9%), - szata graficzna (9%), - artykuły dotyczące pozazawodowego życia lekarzy (8%), - ogłoszenia dotyczące imprez integrujących środowisko (8%), - ogłoszenia dotyczące wydarzeń branżowych (7%). SUGESTIE ZMIAN W GAZECIE LEKARSKIEJ Zdaniem ponad połowy badanych, Gazeta Lekarska powinna zawierać więcej praktycznych informacji fachowych (58%). Inne sugestie zmian Gazety Lekarskiej, z którymi zgadza się połowa lub prawie połowa respondentów to: - więcej informacji o aktualnej polityce zdrowotnej (48%), - więcej pozytywnych przykładów organizacji pracy w placówkach ochrony zdrowia (46%), - więcej pozytywnych przykładów radzących sobie z realiach polskiego systemu ochrony zdrowia (45%). Warto podkreślić dodatkową sugestię 9% lekarzy dentystów, aby Gazeta Lekarska zawierała więcej informacji, artykułów na bieżące tematy dotyczące stomatologii. XV. WNIOSKI Badanie wykazało wysoki poziom dotarcia Gazety Lekarskiej do grupy celowej prawie wszyscy otrzymują ją regularnie. Gazeta Lekarska jest czytana w większej (10% od deski do deski i 32% większość ) lub mniejszej (42% wybrane artykuły) części przez prawie wszystkich lekarzy. Tylko 3% respondentów podało, że do Gazety nie zaglądają. Jednocześnie jej oceny, zarówno ogólne jak i oceny przydatności, są w większości pozytywne wyraża je ponad 60% badanych. Gazeta Lekarska rzadko wywołuje skrajne oceny, co świadczy o jej uniwersalnym charakterze. Jednak duża liczba (tylko) umiarkowanych ocen ( raczej pozytywna, raczej przydatna ) może wskazywać istotną potrzebę optymalizacji jej zawartości tak, aby bardziej odpowiadała potrzebom czytelników. Gazeta Lekarska zdecydowanie bardziej odpowiada potrzebom: - starszych lekarzy i lekarzy dentystów, powyżej 50 roku życia a ta grupa stanowi prawie połowę populacji polskich lekarzy i lekarzy dentystów (44%), - zamieszkującym w miastach do 500 tys. mieszkańców (61% w populacji polskich lekarzy i lekarzy dentystów). Mniej interesująca jest natomiast dla młodych (do 35 roku życia), zamieszkujących w dużych miastach (500 tys. i większych). Elektroniczna wersja Gazety Lekarskiej jest mało znana (przez 29% badanych), ale chęć korzystania z tej wersji deklaruje 44%, czyli znacznie więcej niż liczba znających ją. Wyniki badania omówione w GL drukowanej (04/2014, 05/2014) oraz GL Premium (www.gazetalekarska.pl). 16