Kryteria oceny wyrobów i obiektów budowlanych pod kątem zgodności z wymaganiami zrównowaŝonego rozwoju Michał Piasecki Seminarium Wyroby budowlane na rynku europejskim wymagania i kierunki zmian, Warszawa 8.12.2009

ROZWÓJ ZRÓWNOWAśONY IDEA Produkt/usługa spełniające zasady zrównowaŝonego rozwoju Produkt/usługa nie spełniające zasad zrównowaŝonego rozwoju

Zmiana paradygmatu działalności gospodarczej (źródło: Augentroe i Pearce) czas koszt Spełnienie wymagań uŝytkownika ASPEKTY SPOŁECZNE jakość czas koszt Minimalne oddziaływanie na środowisko ASPEKTY EKOLOGICZNE jakość Minimalne zuŝycie materiałów i energii ASPEKTY EKONOMICZNE

ROZWÓJ ZRÓWNOWAśONY WYZWANIA ZATRZYMANIE POSTĘPUJĄCEJ DEGRADACJI ŚRODOWISKA RACJONALIZACJA ZUśYCIA SUROWCÓW NATURALNYCH POPRAWA EFEKTYWNOŚCI WYTWARZANIA POPRAWA KOMFORTU śycia ZAPEWNIENIE POTRZEB ROZWOJU NASZYCH I PRZYSZŁYCH POKOLEŃ WZROST GOSPODARCZY POPRZEZ OPRACOWANIE POLITYK i NARZĘDZI KTÓRE UMOśLIWIĄ REALIZACJĘ POSTULATU

Rozwój zrównowaŝony Inicjatywy Odniesienia do prac normalizacyjnych Komitetu Technicznego CEN TC 350 w innych inicjatywach europejskich REACH EKO- PROJEKT Etykietowanie ekologiczne Etykieta energetyczna Zielone zamówienia publiczne oznakowanie CE wyrobów CPR Inicjatywa Rynków Pionierskich deklaracje Normy wyrobów Normy CEN TC 350 Ramowa dyrektywa dot. odpadów Normy CEN TC 351 Dyrektywa dot. efektywności energetycznej budynków

ROZWÓJ ZRÓWNOWAśONY WYMAGANIE PODSTAWOWE Wymaganie nr 3: : obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby nie stanowiły zagroŝenia dla higieny lub zdrowia mieszkańców albo sąsiadów. Najmniej zharmonizowane ze wszystkich 6 wymagań podstawowych (mało norm, szeroki zakres) Harmonizacja obecnie dotyczy jedynie wyrobów drewnopochodnych i dotyczy obecności i moŝliwości emisji formaldehydu oraz zawartości pentachlorofenolu Prawo budowlane art. 5: :...obiekty budowlane powinny być projektowane w sposób zapewniający odpowiednie warunki higieniczne, zdrowotne oraz ochrony środowiska.

ZAKRES WYMAGANIA nr 3 Środowisko wewnętrzne - Jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń, - Emisja niebezpiecznych substancji z wyrobów budowlanych, - Emisja promieniowania jonizującego i radonu Środowisko zewnętrzne Odprowadzanie ścieków Usuwanie odpadów stałych

WYMAGANIA KRAJOWE Dokument interpretacyjny do Dyrektywy 89/106/EWG Wymaganie podstawowe nr 3 Higiena, zdrowie i środowisko Rozporządzenie w sprawie warunków technicz- nych,, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Przepisy Ministra Zdrowia dot. dopuszczalnych wartości stęŝeń substancji szkodliwych w powietrzu pomieszczeń Przepisy Ministra Zdrowia dot. jakości wody przeznaczonej do spoŝycia Przepisy Ministra Środowiska dot. zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego Przepisy Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie substancji niebezpiecznych

SUBSTANCJE NIEBEZPIECZNE EG DS - Grupa Ekspertów ds. Niebezpiecznych Substancji Mandat nr M/366 366, marzec 2005 r., dla CEN, na opracowanie serii norm harmonizujących sposób traktowania niebezpiecznych substancji podlegających dyrektywie 89/106/EWG - Emisja do powietrza wnętrz, wód powierzchniowych i wód gruntowych CEN/TC 351 Wyroby budowlane: Ocena wydzielania niebezpiecznych substancji PN-EN ISO 16000-9:2009 Powietrze wnętrz. Część 9: Oznaczanie emisji lotnych związków organicznych z wyrobów budowlanych i wyposaŝenia.

ROZWÓJ ZRÓWNOWAśONY CPR Wymaganie nr 7 ZrównowaŜone wykorzystanie zasobów naturalnych Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane, wykonane i rozebrane w taki sposób, aby wykorzystanie zasobów naturalnych było zrównowaŝone i zapewniało: - moŝliwość ponownego wykorzystania obiektów budowlanych oraz wchodzących w ich skład materiałów i części po rozbiórce; - trwałość obiektów budowlanych; -wykorzystanie w obiektach budowlanych przyjaznych środowisku surowców i materiałów wtórnych. Wymaganie nr 3 Budynki nie mogą być źródłem zanieczyszczeń, których ilość moŝe zagraŝać zdrowiu, higienie mieszkańców w całym cyklu istnienia obiektu, od wydobycia surowców poprzez produkcję wyrobów, wznoszenie, uŝytkowanie, rozbiórkę i likwidację obiektu.

ROZWÓJ ZRÓWNOWAśONY NARZĘDZIA Kryteria ekologiczne dla budownictwa w zamówieniach publicznych (GPP) Znaki ekologiczne (ISO, CEN, Rozp. 1990/2000) Certyfikacja systemów zarządzania środowiskowego (EMAS II, ISO 14001) Deklaracje środowiskowe wyrobów budowlanych Certyfikacja środowiskowa budynków (CEN, ISO)

KRAJOWY PLAN DZIAŁAŃ W ZAKRESIE ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH MINISTERSTWO GOSPODARKI PRACUJE NAD KRYTERIAMI ŚRODOWISKOWYMI ZWIĄZANYMI Z BUDOWNICTWEM NA PODSTAWIE KART PRODUKTÓW OPRACOWANYCH PRZEZ KOMISJĘ ELEMENTY SYSTEMOWE PRZETARGÓW NA ROBOTY BUDOWLANE BRANE POD UWAGĘ: ZUśYCIE ENERGII, TECHNOLOGIE ENERGOOSZCZĘDNE, OCENA CYKLU ISTNIENIA WYROBÓW, ZAKAZ STOSOWANIA WYROBÓW SZKODLIWYCH, MATERIAŁY IZOLACYJNE, MATERIAŁY O NISKIM STOPNIU PRZETWORZENIA, GOSPODARKA ODPADAMI, OSZCZĘDNOŚĆ WODY, TRANSPORT, HAŁAS, UśYCIE ZASOBÓW, EMISJA DWUTLENKU WĘGLA, DOŚWIADCZENIE ARCHITEKTA W ZAKRESIE PRO-EKOLOGICZNYM, EMAS...

WYROBY NORMALIZACJA CEN

DEKLARACJE ŚRODOWISKOWE WYROBY: - Ekoznaki - wieloparametrowe stwierdzenia - Pojedyncze stwierdzenia ekologiczne - Deklaracje środowiskowe oparte na LCA BUDYNKI - Eko-znaki - Charakterystyki LCA - Charakterystyki komfortu i jakości TECHNOLOGIE

DEKLARACJA ŚRODOWISKOWA Symbol, znak na wyrobie, w piśmie technicznym reklamie lub ogłoszeniu Określa róŝne aspekty środowiskowe wyrobu Wspiera i rozwija systemy zarządzania środowiskowego Informuje o aspektach środowiskowych wyrobów, które powodują mniejsze obciąŝenie środowiska (PN-EN ISO 14020) Stymuluje rynek i poprawę stanu środowiska

DEKLARACJA ŚRODOWISKOWA JAKO ELEMENT ISO 14001

TYPY DEKLARACJI I typu tzw. etykiety środowiskowe, wieloparametrowe (ISO 14024) II typu- jednoparametrowe stwierdzenia środowiskowe (ISO 14021) deklaracja producenta III typu w oparciu o ocenę cyklu Ŝycia wyrobu - LCA (ISO 14025, pr EN 15804)

DEKLARACJA I TYPU (ISO 14024) Informacja o spełnieniu przez wyrób ustalonych, kilku prostych kryteriów ekologicznych Promuje wyroby pro-ekologiczne zwiększając ich konkurencyjność Identyfikuje wyroby które spełniają ściśle określone kryteria ekologiczne Ma udział w zmniejszeniu wpływów na środowisko poprzez kształtowanie ekologicznej konsumpcji Podnosi świadomość konsumentów Posiadanie dokumentuje spełnienie wymagań przepisów (ekoprojekt, zielone zamówienia publiczne)

DEKLARACJA I TYPU- przykłady Istniejące znane systemy np. Nordic Swan, Blue Angel kryteria dla wyrobów budowlanych i budynków w opracowaniu dla kruszyw z recyklingu, okien, wyrobów izolacyjnych TEN TYP DEKLARACJI REFUNDOWANY JEST W 50% Z FUNDUSZU ROZWOJU REGIONALNEGO EU

Pomoc na wdroŝenie certyfikowanych oznakowań ekologicznych Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 stycznia 2009 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na wsparcie systemów zarządzania środowiskowego w ramach POIŚ: Pomoc na przedsięwzięcia związane z wdroŝeniem systemów zarządzania środowiskowego oraz wdroŝeniem certyfikowanych oznakowań ekologicznych dla produktów Pomoc udzielana na pokrycie do 50% wydatków kwalifikowanych, lecz nie więcej niŝ 400 000 zł

DEKLARACJA II TYPU (ISO 14021) Jednoelementowa informacja o spełnieniu przez wyrób wymagania ekologicznego Idealna do podkreślenia jednej ekologicznej cechy Nie daje pełnego obrazu o cechach środowiskowych wyrobu, lecz moŝe wskazywać na pojedyncze, pozytywne cechy ekologiczne wyrobu.

DEGRADOWALNY DO ROZMONTOWANIA PRZEDŁUśONE śycie ODZYSKANA ENERGIA RECYKLINGOWALNY ZAWARTOŚĆ Z RECYKLINGU ZMNIEJSZONE ZUśYCIE ENEGII ZMNIEJSZONE ZUśYCIE ZASOBÓW ZMNIEJSZONE ZUśYCIE WODY DO WIELOKROTNEGO UZYTKU DO WIELOKROTNEGO NAPEŁNIENIA RODZAJE STWIERDZEŃ II TYPU (ISO 14021) ZMNIEJSZONE ZUśYCIE MATERIAŁÓW NIE ZAWIERAJĄCY...

DEKLARACJA II TYPU - przykład np. producent wełny mineralnej szklanej deklaruje, Ŝe 65% materiału wsadowego do produkcji pochodzi z recyklingu (stłuczka szklana) np. deweloper deklaruje, Ŝe 10% materiału pod budowę drogi pochodzi z recyklingu betonu Informacja ta moŝe być weryfikowana i na jej podstawie przyznawany jest znak

DEKLARACJA III TYPU (ISO 14025) Opracowana w oparciu o analizę LCA (Life Cycle Assessment) Zawiera zestawienie wszystkich oddziaływań na środowisko wynikających z całego, lub częściowego cyklu Ŝycia wyrobu ObciąŜenia środowiskowe (m.in. emisje) poszczególnych ocenianych kategorii oddziaływania na środowisko wyrobu odnoszą się do tzw. jednostki funkcyjnej definiowanej jako ilościowy efekt tj. jednostka odniesienia w badaniach LCA, w praktyce jest to 1 m 2 wyrobu budowlanego, lub 1 Mg. Deklaracja weryfikowana jest przez trzecią stronę (Certyfikacja) Daje moŝliwość porównywania ze sobą wyrobów

DEKLARACJA III TYPU (ISO 14025)

DEKLARACJA III TYPU (ISO 14025) SPEŁNIENIE WYMAGANIA PODSTAWOWEGO NR 7

WSPÓŁPRACA PROJEKT LCA.EXE Wspólna Grupa Robocza (Joint Working Group LCA) Europejskiej Unii ds. Aprobat Technicznych w Budownictwie UEAtc. Harmonizacja i akceptacja metod określania Harmonizacja i akceptacja metod określania charakterystyki środowiskowej wyrobu.

DEKLARACJA III TYPU (ISO 14025)

Porównywanie charakterystyk róŝnych wyrobów Oddziaływanie Jedn. X1 X2 E3 X3 Efekt cieplarniany kg CO 2 (100 y) 1,24 1,43 2,52 6,36 Uszczuplenie warstwy ozonowej kg CFC11 1E-6 4E-7 9E-7 no data Zakwaszenie kg SO 2 0,007 0,009 0,019 0,001 Toksyczne działania na ludziemisje do powietrza kg tox 0,029 0,018 0,026 0,003

Dokumentowanie zmniejszania oddziaływania na środowisko Dane dotyczące tego samego wytwórcy / linii produkcyjnej / wyrobu Oddziaływanie Jedn. 2000 2004 2008 Cel Efekt cieplarniany kg CO 2 6,40 4,18 2,52 1,00 Toksyczne działania na ludzi emisje do powietrza kg tox 0,029 0,026 0,018 0,003 Zakwaszenie kg SO 2 0,019 0,009 0,006 0,001

Jak uzyskać znak EKO? Znak ekologiczny EKO-ITB moŝe uzyskać producent: posiadający wdroŝony system zakładowej kontroli produkcji, zgodny z wymaganiami specyfikacji technicznej wyrobu produkujący wyrób spełniający: - wymagania specyfikacji technicznej - wymagania kryteriów EKO - wymagania prawa z zakresu ochrony zdrowia uŝytkowników i ochrony środowiska

Odmiany znaku ITB-EKO Znak Przyjazny wyrób zostanie przyznany wyrobowi, który posiada przynajmniej dwa typy deklaracji środowiskowych lub/i przynajmniej trzy pozytywne, pojedyncze stwierdzenia środowiskowe (np. wełna szklana produkowana częściowo z materiału z recyklingu, nieposiadająca lepiszcza na bazie formaldehydu, o współczynniku λ wpływającym na izolacyjność przegród ). Znak Przyjazny budynek moŝe zostać przyznany deweloperowi, którego budynek charakteryzuje się wysoką efektywnością środowiskową tj. wysokim komfortem przy znacznej redukcji zuŝycia materiałów oraz energii, wydatnym recyklingu i ograniczeniu emisji szkodliwych związków oraz CO 2 do atmosfery. Znak Przyjazna technologia moŝe zostać przyznany producentowi, który wdraŝa technologię produkcyjną pozwalającą na znaczną redukcję zuŝycia materiałów oraz energii, recykling lub ograniczenie emisji szkodliwych związków do atmosfery.

Środowisko wewnętrzne: Hałas i akustyka (rola wyrobów) Komfort termiczny (rola wyrobów) Oświetlenie Jakość powietrza (rola wyrobów) Jakość uŝytkowa: Funkcjonalność Trwałość (rola wyrobów) MoŜliwości adaptacyjne

Środowisko zewnętrzne: Ochrona biotopu Relacja z krajobrazem Wygląd zewnętrzny Aspekt urbanizacyjny Energia: Energochłonność (rola wyrobów) UŜycie energii naturalnej Sprawność instalacji (rola wyrobów) Zarządzanie

Zasoby i materiały: Zasoby wody - zuŝycie Ekologiczne materiały Recykling Oddziaływania na środowisko: Emisje Hałas, wibracja, zapach Efekty wiatrowe Wyspa ciepła Efekty świetlne, zacienienie

ANALIZA ILOŚCIOWA LCA

CHARAKTERYSTYKI ELEMENTÓW BUDOWLANYCH * w cyklu od wytworzenia surowców do punktu sprzedaŝy

Oddziaływania faz istnienia przykładowego budynku Produkcja materiałów Budowa Uzytkowanie 1000000 100000 10000 1000 100 10 Wartości wskaźników 1 Efekt cieplarniany Uszczuplenie w. ozonowej Zakwaszenie Toks. dla ludzi-powietrze Smog fotochemiczny Energia pierwotna Toks. dla ludzi-woda Ekotosyczność Eutrofizacja Wykorzystanie minerałów Woda Odpady

EFEKTYWNOŚĆ ŚRODOWISKOWA WYNIKI

METODA OCENY EFEKTYWNOŚCI ŚRODOWISKOWEJ BUDYNKU Metoda stworzona została na potrzeby oceny budynków mających charakteryzować się jak najlepszymi parametrami komfortu i jakości uŝytkowania przy jednoczesnej redukcji negatywnych oddziaływań. Analizę budynków wielorodzinnych prowadzi się w dwóch obszarach kryteriów: Q- oceniającego komfort i jakość budynku L - oceniającego niekorzystne oddziaływanie na środowisko Stosunek Q do L wyznacza współczynnik efektywności środowiskowej BEE.

NARZĘDZIA ITB W ramach prac ITB powstały dwa moduły obliczeniowe: Moduł LCA-V7-2008 do obliczania charakterystyk energetyczno-ekologicznych wyrobów. Moduł BEE-ITB-V10-2008 - do określania efektywności środowiskowej budynku w oparciu o analizę jakościową.

ISTNIEJĄCE SYSTEMY OCENY

EUROPEJSKA HARMONIZACJA OCEN Uszczuplenie zasobów Jakość środowiska wewnętrznego Emisje z budynku Energia pierwotna Gazy cieplarniane Produkcja odpadów Komfort termiczny Jakość powietrza Woda, ścieki,

SB ALLIANCE

OCENA ŚRODOWISKOWA Świadoma promocja budowlanych rozwiązań proekologicznych Weryfikowalna ewidencja zagroŝeń środowiskowych Wiarygodna informacja podnosząca świadomość konsumentów Stymulacja rynku w celu polepszenia jakości wyrobów i komfortu Ŝycia w budynkach Przynosi zyski techniczne, finansowe i ekologiczne Promuje trend zrównowaŝonego rozwoju

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ