Polityka podatkowa wobec branży tytoniowej Prezentacja raportu Fundacji Republikańskiej wrzesień 2012
Kontekst Akcyza i VAT Rynek Zmiany Kontekst podatki w branży tytoniowej a stan finansów państwa System opodatkowania wyrobów tytoniowych Rynek tytoniowy Propozycje zmian w opodatkowaniu Skutki proponowanych zmian i scenariusze możliwych działań Skutki i scenariusze
Opodatkowanie wyrobów tytoniowych a stan finansów Przy wysokim poziomie zadłużenia, wysokim deficycie i kosztach obsługi długu, stabilność finansów publicznych w Polsce zależy w znacznej mierze od trwałości dochodów podatkowych Kontekst Kilka faktów na temat finansów publicznych Polski Dług sektora General Government w Polsce przekroczył w zeszłym roku barierę 56% PKB Jest to kwota 815 mld złotych Koszt obsługi długu wynosi niemal 36 mld złotych Deficyt finansów publicznych wynosi prawie 78 mld złotych Polska zmaga się obecnie z procedurą nadmiernego deficytu Zobowiązała się ją zakończyć do końca roku 2013 Znaczna część budżetu jest usztywniona i wprost powiązana z konkretnymi źródłami dochodów Powyższe fakty rzutują na wiarygodność Polski jako kredytobiorcy, wpływają negatywnie na stabilność złotówki oraz stanowią poważną barierę rozwojową
Opodatkowanie wyrobów tytoniowych a stan finansów Akcyza od wyrobów tytoniowych dała budżetowi w 2011 roku 18,3 mld złotych. Wraz z podatkiem VAT (5,1 mld) stanowiło to 9,6% wszystkich dochodów podatkowych. Jest to najwyższy wskaźnik w UE. Kontekst Udział akcyzy w dochodach podatkowych Mld złotych i udział % Mld złotych Podatek od gier; 1,48; 1% Podatek PIT; 38,07; 16% VAT; 120,83; 50% Podatek CIT; 24,86; 10% Akcyza ogółem; 54,00; 23% Paliwo; 24,16 Samochody; 1,26 Wyroby tytoniowe; 18,27 Alkohol (w tym wino i piwo); 10,31 Pozostałe; 0,01
System opodatkowania wyrobów tytoniowych Obciążenie średniej paczki papierosów podatkami wynosi w Polsce 84,2% i jest to czwarty najwyższy wskaźnik w Europie Akcyza i VAT Podatek VAT 2,02 zł 18,70% Akcyza procentowa 3,39 zł 31,41% Akcyza kwotowa 3,42 zł 31,69% Cena paczki netto 1,96 zł 18,20% Składniki ceny przykładowej paczki papierosów (cena 10,79 zł) Papierosy w Polsce opodatkowane są zgodnie z wymogami UE stawką mieszaną Składają się na nią (rok 2012): Stawka kwotowa 170,97 zł na 1000 sztuk papierosów Stawka procentowa 31,41% liczona od ceny detalicznej Łącznie akcyza nie może być mniejsza niż 100% akcyzy liczonej od ceny średniej z poprzedniego roku (10 zł) czyli musi wynosić 328,13 zł na 1000 sztuk
System opodatkowania wyrobów tytoniowych Poziom podatków w cenie paczki papierosów podwoił się od roku 2006. Jest to prawdopodobnie najszybciej rosnący podatek Struktura ceny paczki papierosów (PLN) Cena paczki netto Razem podatki na paczkę Akcyza i VAT 4,07 4,62 5,68 6,73 7,44 8,18 8,83 1,13 1,18 1,22 1,27 1,66 1,82 1,96 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Struktura podatku akcyzowego Struktura podatku akcyzowego powoduje, że działa on jak inwestycja z gwarantowanym kapitałem i zyskiem minimalnym oraz możliwością osiągnięcia dodatkowych korzyści Gwarantem minimalnego poziomu dochodów podatkowych jest akcyza minimalna Potencjalną premią jest zaś akcyza procentowa, rosnąca wraz z cenami
System opodatkowania wyrobów tytoniowych Akcyza i VAT Polska ma czas do końca roku 2017 aby wprowadzić poziom akcyzy minimalnej równy 90 Euro. W obecnym tempie podwyżek stanie się to szybciej Regulacje dotyczące podatku akcyzowego Akcyza podlega regulacjom unijnym, jest to bowiem podatek mający być w założeniu w pełni zharmonizowany Polskie prawodawstwo podatkowe jest w tym zakresie zgodne z unijnym Zgodnie z tymi regulacjami akcyza minimalna na 1000 sztuk papierosów powinna od roku 2014 wynosić 90 Euro i nie mniej niż 60% ceny Polska, startująca z niższego poziomu cen korzysta z okresu przejściowego który zakończy się 31 grudnia 2017 roku Stale przywoływaną motywacją podwyżek akcyzy przez Ministerstwo Finansów jest właśnie chęć osiągnięcia wymaganego poziomu akcyzy minimalnej
Rynek papierosów w Polsce Od roku 2006 ilość sprzedanych w Polsce papierosów systematycznie maleje. Mimo to wartość nominalna rynku powiększa się. Dzieje się tak za sprawą ciągłego, szybkiego wzrostu stawek akcyzy Polski rynek papierosów Rynek Mld sztuk 80 70 60 50 40 30 18,82 20,27 72,4 69,9 24,44 21,77 63,1 61,1 27,80 26,07 57,3 55,6 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 Mld złotych Ilość sprzedanych papierosów (mld sztuk) Wartość rynku nominalna (mld złotych) 20 10 5,00 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0,00
Rynek papierosów w Polsce Polski rynek zdominowany jest przez segment tani i średni. Stanowią one łącznie prawie 90% rynku. Ma to szczególne znacznie w kontekście proponowanych zmian struktury opodatkowania Segmenty rynku* 11% Segment drogi (12,60 zł) Rynek 57% 32% Segment średni (11,60 zł) Segment tani (10,60 zł) * Na podstawie cen dominujących w danym segmencie w lipcu 2012
Rynek papierosów w Polsce Polski rynek podzielony jest między 4 główne podmioty. 3 z nich dominują w segmencie tanim, jeden zaś ma największe udziały w segmencie drogim i średnim Szczegółowy podział segmentów rynku 180,00% 160,00% 140,00% 120,00% Rynek 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% Firma PMI1 Firma BAT 2 Firma IMP 3 Firma JTI 4 Segment tani (10,60 zł) 18,32% 38,60% 24,15% 18,93% Segment średni (11,60 zł) 60,95% 16,44% 14,89% 7,71% Segment drogi (12,60 zł) 74,11% 14,92% 10,98% 0,00%
Propozycje zmian Na tym etapie, Ministerstwo Finansów wciąż może wybrać jedną z trzech opcji wprowadzania zmian w podatku akcyzowym Opcje podwyższania podatku akcyzowego Zmiany Opcja 1 zmiana struktury i tempo podwyżek na dotychczasowym poziomie opjca opisana w założeniu do ustawy okołobudżetowej zwiększenie stawki kwotowej i zmniejszenie stawki ad valorem Opcja 2 zachowanie obecnej struktury i dotychczasowego tempa podwyżek zachowanie stawki procentowej na poziomie 31,41% sukcesywne podnoszenie stawki kwotowej w tempie 7 9% rocznie Opcja 3 zachowanie obecnej struktury i spwolnienie tempa podwyżek zachowanie stawki procentowej na poziomie 31,41% spowolnienie tempa podwyżek do poziomu rocznej inflacji
Propozycje zmian Zmiany Z zaprezentowanych opcji, projekt jest realizacją opcji 1 zmiany struktury na bardziej niekorzystną dla podatników i budżetu oraz utrzymanie zbyt wysokiego tempa podwyżek Kierunek zmian zaproponowany przez MF w projekcie ustawy okołobudżetowej Najważniejszą reformą jest zmiana struktury opodatkowania Następuje zmniejszenie stawki procentowej do 25%, a w zamian powiększa się stawkę kwotową do 222,58 złotych Ogólnie daje to akcyzę minimalną na poziomie 357,45 zł za 1000 sztuk papierosów Oznacza to podwyżkę na podobnym do dotychczasowego poziomie 8,9% W tej chwili, przy obecnym kursie Euro daje to już teraz 86 Euro (6 lat przed terminem osiągnięcia progu 90 Euro)
Propozycje zmian Proponowane zmiany powodują skutki odwrotne do zamierzonych Zmiany Najważniejsze punkty uzasadnienia do projektu Tempo podwyżek jest konieczne z uwagi na konieczność osiągnięcia wymaganego progu 90 Euro Zmiana struktury jest konieczna dla zagwarantowania stabilności wpływów budżetowych Analiza Tempo podwyżek jest wyższe niż zakładane 5%. W 2013, czyli 5 lat przed upływem wynegocjowanego terminu akcyza osiągnie już 86 Euro Zmiana struktury stanowi w pierwszym rzędzie uszczuplenie dochodów podatkowych od papierosów średnich i drogich. Stabilność wpływów budżetowych jest gwarantowana przez już działający mechanizm minimalnej akcyzy.
Propozycje zmian Proponowane zmiany powodują skutki odwrotne do zamierzonych Zmiany Najważniejsze punkty uzasadnienia do projektu Spłaszczenie struktury cen na rynku i zbliżenie do siebie segmentów spowoduje transfer konsumentów do segmentów droższych Zmniejszenie różnic między segmentami skłoni producentów do konkurowania jakością Analiza Najwyższa podwyżka akcyzy w najtańszym segmencie spowoduje odpływ konsumentów do szarej strefy. Nawet jeśli jednak założenie MF byłoby prawdziwe to obniżenie stawki procentowej powoduje, że budżet sam pozbawia się premii podatkowej z tego transferu Papierosy są wyrobem prostym technologicznie, konkurencja oparta jest o prestiż marki i cenę z tym związaną
Ocena skutków proponowanych zmian Proponowane zmiany spowodują negatywne skutki dla budżetu, konsumentów i rynku Proponowane zmiany będą miały wpływ na trzy aspekty rynku tytoniowego: Wpływają na dochody budżetowe z tytułu podatku akcyzowego od papierosów Zmniejszenie stawki procentowej obniża premię od papierosów drogich i średnich Na ten trend nałożyć się może wzrost szarej strefy Zwiększa się presja cenowa na konsumentów segmentu taniego, którzy już teraz ponoszą największy proporcjonalnie ciężar podatku Zaburza się warunki konkurowania na rynku poprzez zaburzenie równomiernego podnoszenia akcyzy we wszystkich segmentach cenowych (najwyższa podwyżka w segmencie tanim, a mniejsza w średnim i drogim) Skutki i scenariusze
Ocena skutków proponowanych zmian Obecne tempo podwyżek powoduje, ze próg 90 Euro zostanie osiągnięty w 2014 roku (4 lata za wcześnie) PLN 222,80 271,68 Próg 90 Euro 357,46 300,72 328,13 385,70 414,95 444,69 477,06 511,80 328,13 341,26 345,00 350,00 355,00 360,00 365,00 Wzrost akcyzy w latach 2009 2012 Prognozowany wzrost stawki minimalnej akcyzy przy utrzymaniu dotychczasowego tempa podwyżek i przy zmianie struktury Możliwy wzrost akcyzy o wskaźnik inflacji od roku 2012 Skutki i scenariusze 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Ocena skutków proponowanych zmian Dysproporcja między obciążeniem podatkowym segmentu taniego i drogiego sięga 7 punktów procentowych. Skutki i scenariusze Pozycja Segment tani Segment średni Segment drogi WAP 1 2 1 2 1 2 1 2 Dominująca cena w segmencie 10,60 10,60 11,60 11,60 12,60 12,60 10,79 10,79 Akcyza łącznie 7,09 7,15 7,40 7,35 7,72 7,60 6,81 7,15 Podatki łącznie 9,07 9,13 9,57 9,52 10,07 9,96 8,83 9,17 Cena paczki bez podatków 1,53 1,47 2,03 2,08 2,53 2,64 1,96 1,62 Udział akcyzy w cenie 66,88% 67,44% 63,82% 63,38% 61,25% 60,33% 63,10% 66,26% Udział podatków w cenie 85,58% 86,14% 82,52% 82,08% 79,95% 79,03% 81,80% 84,96% Zmiana struktury przy obecnym tempie podwyżki powoduje: Zwiększoną presję cenową na segment tani konsumenci mają motywacje i możliwości korzystania z podrabianych i przemycanych substytutów Zmniejszenie się wpływów budżetowych z akcyzy poprzez spadek jej udziału w cenie średniej i wysokiej Jednocześnie propozycja MF nie zwiększa zabezpieczenia wpływów budżetowych przed skutkiem potencjalnej obniżki cen przez producentów to zabezpieczenie już obecnie jest gwarantowane przez minimalną stawkę akcyzy.
Ocena skutków proponowanych zmian Skutki i scenariusze W nowej strukturze wyższa cena paczki papierosów oznacza mniejszy niż dotychczas udział akcyzy procentowej. Ten ubytek premii w segmencie średnim i drogim to 150 mln zł mniej dochodów podatkowych Akcyza w cenie paczki (PLN) 8,4 8,2 8 7,8 7,6 7,4 7,2 7 6,8 6,6 Różnice w poziomie akcyzy w paczce papierosów w zależności od ceny 8 9 10 11 12 13 14 Cena paczki (PLN) Akcyza w paczce (stara struktura) Akcyza w paczce (nowa struktura) Zmiana struktury przy obecnym tempie podwyżki powoduje: Zwiększoną presję cenową na segment tani konsumenci mają motywacje i możliwości korzystania z podrabianych i przemycanych substytutów Zmniejszenie się wpływów budżetowych z akcyzy poprzez spadek jej udziału w cenie średniej i wysokiej Jednocześnie propozycja MF nie zwiększa zabezpieczenia wpływów budżetowych przed skutkiem potencjalnej obniżki cen przez producentów to zabezpieczenie już obecnie jest gwarantowane przez minimalną stawkę akcyzy.
Ocena skutków proponowanych zmian Proponowane zmiany spowodują negatywne skutki dla budżetu, konsumentów i rynku Skutki zmian dla budżetu: Proponowana zmiana struktury zawiera w sobie mechanizm sprzeczny z intencją prawodawcy zmniejszenie stawki procentowej spowoduje bowiem spadek dochodów podatkowych poprzez redukcję premii podatkowej od papierosów droższych Proponowaną zmianą najbardziej obciążeni będą konsumenci papierosów tanich Wbrew oczekiwaniom nie zwrócą się oni w stronę droższych wyrobów (zwłaszcza, że ich cena wzrośnie) tylko będą szukać alternatywy w produktach przemycanych i podrabianych Polska ma już doświadczenia gwałtownego rozrostu szarej strefy po wprowadzeniu znacznych podwyżek akcyzy Skutki i scenariusze
Ocena skutków proponowanych zmian rekomendacja Zmniejszenie tempa podwyżek, rezygnacja ze zmian struktury oraz czytelne zakomunikowanie rynkowi planów podwyżek pozwoli uniknąć w przyszłości spadku dochodów budżetowych i rozrostu szarej strefy Aby uniknąć negatywnych konsekwencji należy: Przygotować wzorem Rumunii mapę drogową dochodzenia do wymaganej przez UE stawki minimalnej w wysokości 90 Euro Przyjąć w tych założeniach realistyczny scenariusz rozwoju kursów złotego Zmniejszyć tempo podwyżek do wskaźnika inflacji Zrezygnować ze zmiany struktury Skutki i scenariusze
Krzysztof Brosz Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej Ul. Nowy Świat 41, Warszawa