WYBRANE METODY I SPRZĘT DO ROZPOZNANIA I UNIESZKODLIWIANIA MIN

Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (22) nr 1, 2007 Arkadiusz KAZURA WYBRANE METODY I SPRZĘT DO ROZPOZNANIA I UNIESZKODLIWIANIA MIN Streszczenie: W artykule przedstawiono główne metody i techniki rozminowywania stosowane w kraju i za granicą. Przeanalizowano sposoby ręczne, mechaniczne, elektromagnetyczne oraz za pomocą systemów wykrywająco-rozminowujących. 1. WSTĘP Na obecnym i przyszłym polu walki minowanie z wykorzystaniem najnowocześniejszych środków minerskich obok ognia bezpośredniego i pośredniego jest jednym z podstawowych czynników ograniczających manewrowość wojsk. Dla zapewnienia manewrowości wojsk konieczne staje się wczesne wykrycie oraz rozpoznanie zapór minowych i ich neutralizacja. Obecnie wyróżnia się następujące sposoby wykonywania przejść w zaporach minowych: sposobem ręcznym i ręczno-wybuchowym, wybuchowym, mechanicznym, kombinowanym i elektronicznym. O bezpiecznym pokonaniu zapory minowej decyduje wyposażenie pojazdów bojowych w specjalistyczny sprzęt do rozminowania oraz indywidualne wyposażenie saperów. Dobór metody rozminowywania może zależeć np. od szerokości i liczby przejść wykonywanych w zaporze minowej. Szerokość przejścia musi zapewniać bezpieczny ruch różnych typów pojazdów. Uzyskanie właściwej szerokości przejścia wpływa zasadniczo na sposób, jak i na środki niezbędne do rozminowania. W zależności od szerokości i funkcji jaką mają pełnić przejścia dzielimy na: - przejścia dla piechoty o szerokości 0,3m 0,5m, - przejścia koleinowe dla pojazdów gąsienicowych o minimalnej szerokości koleiny 1,2 m; maksymalny odstęp między nimi 1,5m, - przejścia pełne dla wszystkich typów pojazdów o szerokości od 5m 7m, - przejścia poszerzone dla ruchu dwukierunkowego o szerokości min. 12m. Poniżej przedstawiono i omówiono wybrane techniki i sposoby rozminowywania. 2. ROZMINOWYWANIE SPOSOBEM RĘCZNYM I RĘCZNO-WYBUCHOWYM Rozminowywanie sposobem ręcznym polega na rozpoznaniu i zidentyfikowaniu zapory minowej, określeniu typu zastosowanych min przez saperów za pomocą wykrywaczy min i macek minerskich. Wyróżniamy tutaj dwie techniki: - rozbrojenie i usunięcie miny ręcznie - jest to najbardziej niebezpieczna metoda, - usunięcie miny za pomocą kotwiczek minerskich z linką, bez ich rozbrajania w celu przesunięcia z miejsca ich ustawienia i spowodowania zadziałania elementów nieusuwalności. Rozminowywanie sposobem ręczno-wybuchowym polega na założeniu przy wykrytych minach ładunków materiału wybuchowego i ich wysadzeniu, a następnie sprawdzeniu wykonanego przejścia. Zakładanie ładunków materiału wybuchowego może odbywać się pojedynczo lub grupowo. Ładunki można wysadzać sposobem elektrycznym lub ogniowym przy wykorzystaniu lontu detonującego. Mgr Arkadiusz KAZURA - Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM, Gliwice

Arkadiusz KAZURA Ręczne techniki rozminowywania stosowane są w wyjątkowych przypadkach, gdy wykonanie przejść innymi metodami okaże się niemożliwe. 2. ROZMINOWYWANIE SPOSOBEM MECHANICZNYM Klasyczna technika rozminowywania sposobem mechanicznym polega na niszczeniu lub usuwaniu min z trałowanego terenu przy użyciu sprzętu mechanicznego. Rozróżniamy dwa rodzaje trałów przeciwminowych: mechaniczne (wykopowe, naciskowe, udarowe i naciskowo-udarowe) i niekontaktowe (magnetyczne i akustyczne). Skuteczność rozminowania zależy od typu trału i tak dla trału udarowego wynosi 98%, trału wykopowego 90%, trału naciskowego 90% - tylko w odniesieniu do min naciskowego działania, trału naciskowo-wykopowego 95%. Najczęściej rozminowanie prowadzi się przy prędkości od 5 do 15 km/h, a dla trałów udarowych od 0,2 do 15 km/h. Ze względu na szerokość przejścia w zaporze minowej trały możemy podzielić na trały koleinowe, wykonujące dwa przejścia w zaporze na szerokość gąsienicy oraz trały wykonujące przejście na całej szerokości pojazdu. 2.1. Trały wykopowe Trał wykopowy składa się z następujących zasadniczych podzespołów: 2 sekcji wykopowych, z których każda wyposażona jest w trzy noże, układu pneumatycznego podnoszenia i opuszczania sekcji wykopowych, urządzenia do usuwania min z zapalnikami prętowymi. Trał montowany jest siłami załogi czołgu do punktów mocowania z przodu kadłuba czołgu. Trał ten wykonuje dwa przejścia w zaporze minowej o szerokości 0,5 m każdy i umożliwia trałowanie do głębokości 440 mm. Szybkość trałowania wynosi od 6 15 km/h. Poniżej przedstawiono trał wykopowy, który może być montowany na czołgach typu T-72. Rys. 1. Trał wykopowy zamontowany na czołgu T-72 Trał ten nie powoduje detonacji miny lecz jej odrzucenie na bok. Trał koleinowy wykopowy doczepiony do pojazdu bojowego nie ogranicza w istotny sposób jego manewrowości oraz możliwości prowadzenia obserwacji w czasie jazdy - masa całkowita urządzenia trałującego jest poniżej 2500 kg. W porównaniu z innymi trałami są one najtańsze i skuteczne przy wszystkich rodzajach min wyposażonych w zapalniki kontaktowe i niekontaktowe, leżące na lub pod powierzchnią gruntu.

Wybrane metody i sprzęt do rozpoznania i unieszkodliwiania min Stosunkowo łatwo ulegają uszkodzeniom w terenie lesistym, skalistym i zamarzniętym. W celu przesunięcia miny ukrytej w śniegu do trału koleinowego montuje się specjalny lemiesz do trałowania zimowego, co obrazuje poniższe zdjęcie. Rys. 2. Lemiesz trału wykopowego Urządzenie to można wykorzystać również do przesuwania min ułożonych w sposób niezamaskowany na drogach o utwardzonej nawierzchni np.: asfalt, beton. Podstawową wadą trałów koleinowych jest to, że oczyszczone przejście jest ograniczone do szerokości gąsienic. Pozostała luka międzygąsienicowa musi być oczyszczona zanim pojazdy gąsienicowe zaczną zjeżdżać z oczyszczonych kolein, a za czołgami zaczną posuwać się pojazdy kołowe o innym niż czołgi rozstawie kół. Jest to główna przyczyna nieustającego zainteresowania sił zbrojnych trałami oczyszczającymi przejście na całej szerokość pojazdu bojowego. Firma Pearson produkuje urządzenia trałujące na całej szerokości pojazdu. Rys. 3. Trał Pearsona Trał ten wyposażony jest w płozy, które umożliwiają dopasowanie części roboczej do pochyłości pokonywanego terenu. Umożliwia trałowanie z prędkością od 1-15 km/h. Całkowita masa montowanego urządzenia trałującego wynosi około 3600 kg. Trały wykopowe są mało przydatne do rozminowania pól minowych, na których zostały ustawione miny z zapalnikami magnetycznymi.

Arkadiusz KAZURA 2.2. Trały elektromagnetyczne Trały elektromagnetyczne przeznaczone są do trałowania min z zapalnikami niekontaktowymi działającymi pod wpływem zakłóceń pola magnetycznego. W Wojskowych Zakładach Inżynieryjnych w Dęblinie opracowano i wyprodukowano trały elektromagnetyczne TEM-7. Trał elektromagnetyczny TEM - 7 może współpracować z trałem typu KMT-6, montowanym na płycie czołowej czołgów obecnie produkowanych. Najczęściej stosuje się go z trałem wykopowym, ale może również pracować indywidualnie. Rys. 4. Trał elektromagnetyczny TEM-7 Podczas pracy zasilany jest z sieci pokładowej czołgu. Zasięg działania pola magnetycznego wynosi od 2 do 8 metrów z prędkością trałowania 8 km/h. Firma IAI/Ramta opracowała kilka wersji systemów detonacji min magnetycznych, które są obecnie na wyposażeniu kilku armii. W roku 2003 przetestowała trzecią generację pokładowego systemu detonacji min magnetycznych. System przeszedł etap demonstracji i prób w armii izraelskiej oraz w amerykańskim ośrodku powierzchniowych morskich środków prowadzenia walki. System detonuje miny przeciwpancerne z zapalnikiem magnetycznym w różnej odległości między strefą skutecznego rażenia min a przodem i burtami pojazdu transportującego. System przeciwminowy może być dostosowany do różnych pojazdów, z dwoma lub czterema nadajnikami zamontowanymi na czołgach, transporterach opancerzonych lub lekkich pojazdach. Rys. 5. System detonacji min z zapalnikami magnetycznymi

Wybrane metody i sprzęt do rozpoznania i unieszkodliwiania min 2.3. Trały udarowe Kolejnym rodzajem urządzeń rozminowujących są trały udarowe. Trały te wyposażone zostały w łańcuchy, na końcach których zamocowane zostały bijaki (ciężarki), które uderzają w podłoże z dużą siłą wywołaną ruchem obrotowym bębna napędowego. Zastosowanie łańcuchów wirujących z dużą prędkością umożliwia detonację min przy zachowaniu dużej trwałości i niezawodności urządzenia. Trały te przeznaczone są do wykonywania przejścia w zaporze minowej na całej szerokości pojazdu, w każdym terenie do min powierzchniowych i maskowanych gruntem, uzbrojonych w zapalniki kontaktowe i niekontaktowe. Trały udarowe zazwyczaj mają możliwość dopasowania się do poprzecznego pochylenia terenu dzięki zastosowanemu układowi hydraulicznemu, który umożliwia pochylenie urządzenia roboczego. Poniżej przedstawiono niemiecki trał udarowy Keiler. Rys. 6. Trał udarowy Keiler widok z przodu Rys. 7. Trał udarowy Keiler widok z boku Podobne rozwiązania posiada mniejszy, zdalnie sterowany trał rozminowujący Bożena 5, produkowany przez słowacką firmę Way Industry. Bożena 5 jest zdalnie sterowanym, gąsienicowym trałem rozminowującym, przeznaczonym do mechanicznego usuwania min przeciwpiechotnych naciskowego i naciągowego działania oraz min przeciwczołgowych o maksymalnej masie materiału wybuchowego do 10 kg TNT. Pojazd ten przeznaczony jest do oczyszczania obszarów zaminowanych o dużej powierzchni oraz wykonywania przejść w polach minowych w terenie przejezdnym dla pojazdów terenowych. Trał sterowany jest zdalnie przez operatora znajdującego się w opancerzonej, klimatyzowanej kabinie, za pomocą nadajnika radiowego o zasięgu łączności horyzontalnej do 2 km. Bożena 5 ze względu na małe wymiary gabarytowe przystosowana jest do transportu na długich dystansach na przyczepie holowanej lub w standardowym, 40-stopowym kontenerze.

Arkadiusz KAZURA Rys. 8. Trał udarowy Bożena 5 Kolejnym rodzajem trału udarowego jest produkowany przez Danię pojazd rozminowujący o nazwie Hydrema 910 MCV, który przeznaczony jest do unieszkodliwiania powierzchniowych i podpowierzchniowych min przeciwpiechotnych i przeciwpancernych o masie ładunku wybuchowego do 10 kg. Pojazd może rozminowywać przejścia o szerokości 3,5 metra na stabilnym podłożu takim jak drogi, pasy startowe i inne. Rozminowywanie odbywa się poprzez bijaki uderzające w ziemię. Podczas rozminowywania, pojazd porusza się w kierunku przeciwnym do kierunku normalnej jazdy. Rys. 9. Hydrema 910 MCV Hydrema wyposażona jest w ciężkie łańcuchy obracane z dużą prędkością, które wydobywają z ziemi, niszczą lub detonują miny przez kontakt. Bijaki mogą obracać się w obu kierunkach. Za bijakiem umieszczona jest płyta osłonowa ze stali pancernej. Zapewnia ona bardzo skuteczną ochronę przed wybuchami i odłamkami oraz zabezpiecza pojazd przed obiektami wyrzucanymi w jego kierunku. Operator ma możliwość automatycznego wyboru parametrów pracy w zależności od warunków terenowych. Urządzenie bijakowe zamontowane na pojeździe Hydrema 910 MCV na czas transportu ustawiane jest w sposób automatyczny we wzdłużnym położeniu, co zajmuje około 2 minut. Hydrema ma oddzielne silniki do napędu jezdnego i do napędu bijaków. Wyposażona jest w hydrostatyczne zawieszenie z układem stabilizującym i bezkierunkowe opony kuloodporne. Jest przystosowana do transportu na pokładzie samolotu Hercules C-130.

Wybrane metody i sprzęt do rozpoznania i unieszkodliwiania min 2.4. Trały kombinowane, wielozakresowe Francuska firma Giat Industries produkuje czołg K2D, który wyposażony jest w: - trał wykopowy na całej szerokości pojazdu bojowego, - trał elektromagnetyczny DEMETER, - dwa zestawy ładunków wydłużonych, - zestaw do oznakowania przejść PATHFINDER. Rys. 10. Czołg K2D Zastosowany trał elektromagnetyczny DEMETER umożliwia wykonanie przejścia w zaporze minowej o szerokości 10m z prędkością od 15-25km/h Rys. 11. Zasięg działania trału elektromagnetycznego DEMETER

Arkadiusz KAZURA Trał naciskowo-elektromagnetyczny i wykopowo -elektromagnetyczny W wielu armiach stosowane są trały koleinowe naciskowe. Elementem naciskowym są tutaj tarcze o dużej masie i znacznych wymiarach. Tarcze te służą do detonacji min pojedynczego impulsu. Wadą tego rozwiązania jest możliwość detonacji miny (z zapalnikami opóźnionego działania) pod gąsienicami czołgu. Trały te są mniej skuteczne przy pracy w śniegu, piasku i miękkich gruntach, ponieważ tarcze nie obracają się tylko pchają przed sobą śnieg czy piasek. Dużą wadą jest konieczność przewożenia trałów na specjalnych środkach transportu i długi czas montażu do wozu bojowego. W celu uzyskania jak najlepszych efektów wprowadza się całe systemy urządzeń, które zamontowane są na jednym lub kilku wozach. Przykładem takiego rozwiązania jest francuski system trałowania ciężkiego AMX 30 B2 DT, który przeznaczony jest do wykonywania przejść w polach minowych ustawionych z min klasycznych i narzutowych. W skład systemu wchodzą: - zdalnie sterowany czołg AMX 30 wyposażony w trał naciskowy i elektromagnetyczny DEMETER oraz zestaw do oznakowania przejść PATHFINDER, - dwa czołgi załogowe AMX-30 wyposażone w trały wykopowe koleinowe i elektromagnetyczne DEMETER oraz zestaw do oznakowania przejść PATHFINDER, - opancerzony kołowy pojazd dowodzenia. Jako pierwszy przy pokonywaniu przejścia w zaporze minowej porusza się zdalnie sterowany czołg AMX-30 z opuszczonym trałem naciskowym i włączonym trałem elektromagnetycznym. Rys. 12. Czołg bezzałogowy AMX 30 wyposażony w trał naciskowy i elektromagnetyczny DEMETER Zadaniem tego czołgu jest spowodowanie detonacji min przeciwpancernych z zapalnikami kontaktowymi o działaniu naciskowym i niekontaktowych magnetycznych typu indukcyjnego. Trał elektromagnetyczny pełni rolę wspomagającą. Następnie po wykonaniu przejścia poruszają się czołgi AMX-30 z opuszczonymi trałami wykopowymi, które dodatkowo trałują i poszerzają wykonane przejście, zwiększając w ten sposób skuteczność rozminowania terenu.

Wybrane metody i sprzęt do rozpoznania i unieszkodliwiania min Rys. 13. Czołg załogowy AMX-30 wyposażony w trał wykopowy koleinowy i elektromagnetyczny DEMETER z zestawem do oznakowania przejść PATHFINDER Na końcu porusza się pojazd dowodzenia, z którego sterowany jest czołg wyposażony w trał naciskowy. Zastosowanie zdalnego sterowania dla trału naciskowego wynika stąd, że detonacja miny o masie 8kg MW stanowiłaby zagrożenie życia dla członków załogi czołgu. Wielozakresowy system ILDS W Kanadzie opracowany został system ILDS do wielozakresowego wykrywania min. System ILDS to wieloczujnikowy, zdalnie sterowany system wykrywania i unieszkodliwiania min, na który składają się trzy rodzaje pojazdów: dwa zdalnie sterowane pojazdy do wykrywania i unieszkodliwiania min oraz pojazd sterowania i kontroli. Rys. 14. Kanadyjski system wykrywania i unieszkodliwiania min Zdalnie sterowane pojazdy wyposażone zostały w różnego rodzaju detektory, np.: detektory elementów metalowych, kamerę termalną i optyczną, wykrywacz radarowy i termiczny analizator neutronowy. Operator i konsole sterownicze mogą znajdować się w

Arkadiusz KAZURA dowolnym pojeździe dowodzenia opancerzonym lub nieopancerzonym. Operatorami są saperzy, którzy prowadzą pojazdy korzystając z obrazu wideo przesłanego ze zdalnie sterowanych pojazdów. System wykrywania i rozminowywania Chubby Kolejnym rozwiązaniem jest stosowany w armii francuskiej system wykrywania i rozminowania Chubby. System ten przeznaczony jest do rozminowania dróg przemarszu wojsk. System Chubby składa się z trzech pojazdów. Pierwszy stanowi pojazd wykrywający miny MDV (mine detection vehicle) zwany MEERKAT, za nim podąża drugi pojazd wykrywający miny i jednocześnie ciągnący przyczepy trałujące T/MDV(towing/mine detection vehicle), zwany HUSKI i jako trzeci - pojazd dowodzenia przewożący saperów. Rys. 15. System wykrywania i rozminowania Chubby Pojazd MEERKAT jest pojazdem o specjalnej konstrukcji. Układ zawieszenia z podwoziem stanowi zintegrowany moduł. Dolna część opancerzonego kadłuba posiada kształt litery V, co minimalizuje skutki oddziaływania detonacji min. Charakteryzuje się małym naciskiem jednostkowym, który uzyskano poprzez zastosowanie specjalnych niskociśnieniowych opon, które umożliwiają przejazd przez miny przeciwpancerne z zapalnikami naciskowymi bez ich detonacji. W środkowej części kadłuba, jak również po jego lewej i prawej stronie umieszczono prostokątne, obrotowe panele wykrywacza min VMMD (vehicle mounted mine detektor). W kabinie operatora zamontowano urządzenia sterujące pracą wykrywacza, kontrolę jego stanu technicznego oraz wybór trybu pracy. Podstawowym trybem pracy jest wyszukiwanie wszystkich obiektów metalowych bez względu na ich wielkość. Pozostałe tryby pracy pozwalają na selektywne wyszukiwanie poprzez ustawienie różnej czułości cewek w każdym z paneli. Wykrycie miny sygnalizowane jest sygnałem dźwiękowym. Drugi z pojazdów HUSKI ma taką samą konstrukcję co MEERKAT. Jego zadaniem jest powtórne rozpoznanie tego samego pasa terenu. Pojazd ten dodatkowo ciągnie trzy przyczepy (o masie 7 ton każda) trałujące miny MDT (mine detonation trailers). Pojazd HUSKI może wyszukiwać miny, poruszając się z prędkością do 35km/h. Trzeci z pojazdów jest kołowym opancerzonym wozem dowodzenia przewożącym saperów.

Wybrane metody i sprzęt do rozpoznania i unieszkodliwiania min System wykrywania i rozminowywania SOVIM-2 Obecnie w armii francuskiej testowany jest kolejny system wykrywania i rozminowywania o nazwie SOVIM-2. System ten składa się z dwóch pojazdów i trzech przyczep. Rys. 16. System wykrywania i rozminowywania SOVIM-2 Pierwszy pojazd oznaczony VDM wyposażony jest w urządzenia magnetyczne i termiczne, które wywołują detonację min z czujnikami termicznymi, drutami odciągowymi i prętami uchylnymi. Pojazd porusza się z prędkością 25 km/h na oponach niskonaciskowych, co czyni go praktycznie odpornym na miny z zapalnikami naciskowymi. Takie miny są z kolei detonowane przez ciężką przyczepę ciągnioną przez VDM. W dalszej kolejności jedzie pojazd VTR, który ciągnie dwie dodatkowe przyczepy, których zadaniem jest unieszkodliwienie pozostałych niezdetonowanych dotąd min i oczyszczenie toru szerokości 3,9 metra. Według MDBA jeden zespół SOUVIM-2 może oczyścić 150 km dróg w ciągu doby. 2.5. Przewoźne wykrywacze min Przewoźne wykrywacze min montowane są na pojazdach opancerzonych i nieopancerzonych, załogowych lub bezzałogowych zdalnie sterowanych przewodowo lub radiowo. Nowoczesne konstrukcje wykrywaczy min wyposażane są w kilka typów detektorów. W USA opracowany został system multispektralnego rozminowania JAYCOR, który umożliwia detekcję i identyfikację min z odległości ponad 30m przy niskim współczynniku fałszywych alarmów, co zapewnia bardzo wysokie bezpieczeństwo pracy. Pojazd wyposażono w radar do penetracji gruntu, kamerę termalną oraz kamerę video. Umożliwia detekcję min powierzchniowych oraz znajdujących się w gruncie. System ten był testowany do wykrywania min plastikowych i metalowych (6 rodzajów) zakopanych w różnych rodzajach gruntu wszystkie typy min zostały wykryte. Pojazd może prowadzić skuteczne rozpoznanie z prędkością do 16km/h.

Arkadiusz KAZURA Kamera na podczerwień Rys. 17. JAYCOR Czujniki na podczerwień mają szerokie zastosowanie w wojsku, gdzie wykorzystuje się ich zdolność do generowania obrazów termicznych. Urządzenia na podczerwień znajdują bardzo specyficzne zastosowanie w wykrywaniu min. Zarówno same miny, jak i proces ich zakopywania wpływają na właściwości termiczne gruntu. Spowodowane to jest zmianami gęstości gruntu, jako że miny mają większą gęstość od ziemi, natomiast ziemia naruszona podczas umieszczania miny ma znacznie mniejszą gęstość od ziemi otaczającej. Skuteczność wykrywania anomalii termicznych zależy częściowo od rodzaju i gęstości gleby, jak również od temperatury otoczenia, a także od czasu jaki upłynął od umieszczenia miny. Czynnikami znaczącymi są również wielkość i rodzaj miny. Radar przeszukujący grunt ( GPR ) Rys. 18. Kamera na podczerwień Sygnały radarowe odbijają się od gęstszych obiektów zakopanych w ziemi. Ze względu na swoją większą gęstość, mina ma inny ślad radarowy niż otaczająca ją ziemia. Najczęściej stosuje się trzy moduły GPR, z których każdy składa się z wielu anten nadawczoodbiorczych. Łącznie taki zestaw GPR (zamocowany 70 cm nad powierzchnią ziemi) pokrywa tor o szerokości 3 m. Rys. 19. Wykrywacz radarowy

Wybrane metody i sprzęt do rozpoznania i unieszkodliwiania min Radar przeszukujący grunt przystosowany jest do pracy z szybkością do 4 km/h i do wykrywania lądowych min przeciwpancernych na głębokości do 30 cm. GPR wykrywa również zakopane miny przeciwpiechotne lub niewybuchy niezależnie od zawartości metalu. "Wąchacz" azotu - detektor neutronów aktywowanych termicznie (TNA) TNA wykrywa nienaturalnie wysoki poziom azotu w glebie, który potwierdza obecność materiałów wybuchowych. Zadaniem TNA jest określenie ilościowe zawartości azotu w napromieniowanej próbce. 2.6. Rozminowywanie sposobem wybuchowym Rozminowywanie sposobem wybuchowym jest jedną z najbardziej efektywnych i nowoczesnych metod rozminowywania. Umożliwia oczyszczenie przejścia z min w bardzo krótkim czasie przez spowodowanie detonacji ładunku wydłużonego lub obłoku aerozolu (ładunku paliwowo-powietrznego). Zespół bojowy ZB-WŁWD/Z przeznaczony jest do wykonywania przejść w zaporach minowych metodą wybuchową, za pomocą detonacji ładunku wydłużonego wystrzelonego z pojemnika wyrzutni. Zespół bojowy składa się z pojemnika-wyrzutni i ładunku wydłużonego, zawierającego: silnik rakietowy, wiązkę elastycznych ładunków, urządzenie pobudzające i cięgno hamująco wyrównawcze. Rys. 20. Czołg torujący z zamontowanymi pojemnikami ładunków wydłużonych Konstrukcja i budowa umożliwia transport w trudnych warunkach terenowych i długie przechowywanie. W skład jednego zestawu pojazdu torującego wchodzą dwie sztuki zespołów bojowych. Ładunek wydłużony w kształcie sznura jest połączony jednym końcem z zapalnikiem, a drugim z silnikiem rakietowym za pośrednictwem liny. Odstrzelenie silnika powoduje wyciągnięcie ładunku wydłużonego na pole minowe, a następnie samoczynne zadziałanie zapalnika i detonację ładunku. Długość przejścia wykonanego jednym ładunkiem wynosi około 110m, a szerokość około 5m. 3. PODSUMOWANIE Z przedstawionego materiału wynika, że kierunki rozwoju systemów rozpoznania i unieszkodliwiania zapór minowych prowadzą do zastosowania różnych typów urządzeń, zamontowanych na jednym lub kilku pojazdach, których podstawowym zadaniem jest wykonanie bezpiecznego przejścia dla załogi wykonującej to zadanie, jak również dla osób czy pojazdów, które będą korzystać z wykonanego przejścia. Dąży się do zminimalizowania wykorzystania ręcznych technik rozminowywania na korzyść zmechanizowanego sprzętu, który jest bezpieczniejszy i znacznie szybszy. Na przykładzie sprzętu znajdującego się na wyposażeniu wielu armii możemy zaobserwować konieczność łączenia różnych metod rozpoznania i unieszkodliwiania min, np. stosowanie

Arkadiusz KAZURA czołgu z zamontowanym trałem wykopowym i elektromagnetycznym wyposażonym również w zestaw ładunków wydłużonych, jak i zestaw do oznaczania przejść w zaporze minowej. Powyższy materiał wskazuje na konieczność uruchomienia w Polsce prac b+r, których celem będzie opracowanie kompleksowej koncepcji pojazdu lub rodziny pojazdów do rozpoznania i unieszkodliwiania zapór minowych. Konstrukcje tych pojazdów powinny podążać za trendami światowymi i spełniać najwyższe wymagania stawiane dla tego rodzaju sprzętu. 4. LITERATURA: [1] Electromagnetic and Electronic Systems (EME) http://www.jaycor.com/jaycor_main/web-content/eme_index.html [2] Hydrema 910 Mine Clearing Vehicle http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/hydrema.htm [3] Pearson http://www.pearson-eng.com/ [4] On-Board Anti-Magnetic Mine Actuating System http://www.defense-update.com/products/o/obammas.htm [5] Mineplough http://www.pearson-eng.com/products [6] SOVIM-2 Mine Clearing Systems http://www.defense-update.com/products/s/souvim.htm [7] The RSD Chubby combats the world's land-mine menace http://www.global-defence.com/1997/rsdchubby.html [8] Vehicular Mounted Mine Detector (VMMD) Contract http://www.jaycor.com/web-content/eme_mdr_smdrnewcon.html [9] Garstka J.: Sposoby i techniki rozminowania stosowane w WP, RAPORT WTO nr 9, 2000r oraz inne [10] Materiały reklamowe firmy: GIAT Industries Pearson Way Industry METHODS AND EQUIPMENT SELECTED FOR RECOGNITION AND RENDER HARMLESS OF MINES Abstract: This article presents main methods and techniques of clearing of mines executed both in Poland and abroad. Manual, mechanical and electromagnetic solutions were analyzed, as well as clearing of mines with aid of recognition demining systems. Recenzent: mgr inż. Marian HOLOTA