Rozbudowa sieci elektroenergetycznych w ramach jednolitego rynku energii Seminarium eksperckie Kancelarii Prezydenta RP Infrastruktura dla europejskiego rynku energetycznego Henryk Majchrzak Prezes Zarządu PSE S.A. 7 marca 2013 r.
BILANS MOCY KRAJOWEGO SYSTEMU ELEKTROENERGETYCZNEGO 2
Ograniczenia w dostawach energii elektrycznej w latach 2010-2012 Lp. 1. 2. 3. 3.1 Wyszczególnienie Ograniczenia w dostawie energii z powodu braku mocy w KSE Ograniczenia w dostawie energii z powodu awarii w sieci przesyłowej Ograniczenia w dostawie energii z powodu awarii w sieci dystrybucyjnej w tym z powodu złych warunków atmosferycznych Rok 2010 2011 2012 [GWh] [GWh] [GWh] 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0* 26,4 16,6 10,0 24,4 14,8 8,6 4. Razem ograniczenia dostawy energii 26,4 16,6 10,0 * szczegółowa wartość bliska zeru tj.: 0,04 GWh 3
Planowane wycofania bloków JWCD z eksploatacji do 2020 roku Łączna moc wycofań bloków do 2020 roku wynosi około 6400 MW. Oprócz jednostek JWCD (5000 MW), do roku 2020 planowane są wycofania jednostek njwcd z grupy elektrowni i EC zawodowych o łącznej mocy około 1400 MW. 4
Plany budowy nowych jednostek wytwórczych Wytwórcy prezentują szerokie plany budowy nowych jednostek wytwórczych (ponad 17 GW), obarczone dużą niepewnością realizacyjną część inwestorów wstrzymuje swoje projekty, część projektów ma opóźnienia w realizacji. PSE S.A. dokonała wariantowej oceny stopnia zaawansowania inwestycji w sektorze wytwórczym Za najbardziej prawdopodobne do realizacji uznawane są dwa warianty: realistyczny około 3800 MW nowych mocy wytwórczych, umiarkowany około 6500 MW nowych mocy wytwórczych. 5
ROZWÓJ POŁĄCZEŃ TRANSGRANICZNYCH 6
Połączenia transgraniczne stan obecny Niemcy: linia 400kV Krajnik Vierraden (przejściowo pracująca na napięciu 220 kv) (2x408 MVA) linia 400kV Mikułowa Hagenwerder (2x1386 MVA) Czechy: linia 400kV Dobrzeń - Albrechtice (1386 MVA) linia 400kV Wielopole Nosovice (1386 MVA), linia 220kV Kopanina/Bujaków Liskovec (2x400 MVA) Słowacja: linia 400 kv Krosno Iskrzynia Lemesany (2x831 MVA) Ukraina: linia 220 kv Zamość Dobrotwór (415 MVA) linia 750 kv Rzeszów Chmielnicka (aktualnie wyłączona) Białoruś: linia 220 kv: Białystok Roś (aktualnie wyłączona) Litwa: brak połączeń Rosja: brak połączeń Szwecja: linia kablowa 450 kv Słupsk Wierzbięcino Storno (600 MW) 7
Relacja mocy wymiany do zapotrzebowania szczytowego DANE DLA ROKU 2013 CZ CH BE FI NL NO PL SE ES GB IT FR DE RELACJA ZDOLNOŚCI EKSPORTOWYCH DO ZAPOTRZEBOWANIA SZCZYTOWEGO NA MOC RELACJA ZDOLNOŚCI IMPORTOWYCH DO ZAPOTRZEBOWANIA SZCZYTOWEGO NA MOC 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 8
Kierunki rozwoju połączeń transgranicznych Szwecja Rosja Obwód Kaliningradzki Litwa Transgraniczne zdolności wymiany mocy Niemcy 600MW Przekrój synchroniczny (2020 r.) przyrost zdolności wymiany mocy: po instalacji PF: Import - 500 MW, Export 1500 MW po uruchomieniu 3 linii: Import - 1500 MW, Export 500 MW 2015 r.: 500 MW 2020 r.: 1000 MW Białoruś Wariant 2b: ~900 MW 220kV 400kV 700kV Czechy Słowacja Ukraina 9
Relacja mocy wymiany do zapotrzebowania szczytowego DANE DLA ROKU 2020 CZ CH BE FI NL NO SE PL ES GB IT FR DE RELACJA ZDOLNOŚCI EKSPORTOWYCH DO ZAPOTRZEBOWANIA SZCZYTOWEGO NA MOC RELACJA ZDOLNOŚCI IMPORTOWYCH DO ZAPOTRZEBOWANIA SZCZYTOWEGO NA MOC 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 10
Bieżące działania dla poprawy zdolności wymiany mocy Wirtualny przesuwnik fazowy (vpst) Umowa z 50Hertz Transmission GmbH: Umowa została zawarta 18 grudnia 2012 roku. Udostępnienie funkcjonalności zbliżonej do fizycznego przesuwnika fazowego bez potrzeby budowy fizycznych urządzeń. Zasada aktywacji: Przekroczony określony poziom przepływów mocy na połączeniu DE-PL (aktualnie 1 600 MW). Zagrożenie bezpiecznej pracy KSE. Import energii elektrycznej do Polski niższy niż ustalony limit (aktualnie 500 MW). Operatorzy podejmują działania w celu zmniejszenia przepływu DE -> PL Całość kosztów ponoszona przez 50Hertz. 11
Cele i zadania inwestycji wchodzących w skład Projektu Połączenie elektroenergetyczne Polska-Litwa (1) Zadaniem projektowanych linii i stacji jest stworzenie w Krajowym Systemie Przesyłowym połączenia z systemem przesyłowym Litwy w celu: Umożliwienia transgranicznej wymiany energii, a tym samym spełnienie Dyrektyw Unii Europejskiej mówiących o podejmowaniu przez Państwa Członkowskie działań mających zagwarantować właściwy poziomu połączeń międzysystemowych dla rozwoju rynku wewnętrznego. Zapewnienia poprawy jakości i niezawodności zasilania odbiorców energii elektrycznej w centralnych i północno wschodnich obszarach Polski. 12
Cele i zadania inwestycji wchodzących w skład Projektu Połączenie elektroenergetyczne Polska-Litwa (2) Etap I do 2015 roku 500 MW: Budowa stacji: Ołtarzew, Ełk Bis, Łomża, Stanisławów, Siedlce Ujrzanów Rozbudowa stacji: Ostrołęka, Narew Budowa linii: Narew Łomża Ostrołęka, Ełk Łomża, Miłosna Siedlce Ujrzanów, Ełk Granica RP ALY Etap II do 2020 roku 1000 MW: Budowa linii: Ostrołęka Stanisławów (kierunek Miłosna), Kozienice Siedlce Ujrzanów, Płock Olsztyn Mątki Rozbudowa stacji: Ostrołęka, Siedlce Ujrzanów, Kozienice, Olsztyn Mątki, Płock ALY GBL GBL ELK ELK OLM OLM OLS OLS GRU OST LMS NAR GRU OST LMS NAR WLA PLO WLA PLO PAT KON PDE SOC MSK OLT WWS MOR WTO MIL WSI SDU PAT KON PDE SOC MSK OLT WWS MOR WTO MIL STN WSI SDU PIA PIA JAN JAN ROG KOZ ROG KOZ 13
Dziesięcioletni Plan Rozwoju Sieci Przesyłowej ENTSO-E Plan rozwoju paneuropejskiej infrastruktury elektroenergetycznej. Ponad 100 projektów o kluczowym znaczeniu europejskim, w tym 8 projektów PSE S.A. Bezpieczeństwo dostaw. Nowe połączenia transgraniczne integracja wewnętrznego rynku energii. Przyłączenie i wyprowadzenie mocy z OZE i konwencjonalnych źródeł energii. 52 300 km nowych linii. Wartość inwestycji ok. 104 mld. Punkt wyjścia do ogólnounijnego wykazu projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. 14
Rozporządzenie w sprawie wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej Projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania (PCI) Projekty o statusie PCI muszą znajdować się w Dziesięcioletnim Planie Rozwoju Sieci Przesyłowej ENTSO-E. Ułatwienia w realizacji inwestycji: Status priorytetowy dla projektów PCI: Preferencyjne traktowanie w Krajach Członkowskich. Przyśpieszenie wydawania decyzji środowiskowych. Jeden organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń. Trzy lata na wydanie decyzji. Wielokryterialna analiza kosztów i korzyści. Ułatwienia dla projektów transgranicznych. Pierwsza lista projektów zaadoptowana do 31 lipca 2013. Łącząc Europę - Finansowanie Dotacje na studia i roboty budowlane Budżet dla sektora energii 5,126 mld. 15 Projekty zgłoszone przez PSE S.A. Budowa połączenia Polska Litwa. Budowa trzeciego połączenia Polska Niemcy. Instalacja przesuwników fazowych na liniach Krajnik-Vierraden i Mikułowa-Hagenwerder. Rozbudowa sieci przesyłowej w celu przyłączenia nowych OZE i źródeł konwencjonalnych: Ciąg 1 Dunowo Żydowo Piła Krzewina Plewiska. Ciąg 2 Słupsk Żydowo Gdańsk Przyjaźń Pelplin Grudziądz Jasiniec Pątnów. Pozostałe Projekty ujęte w TYNDP: Linia Ostrołęka Olsztyn Mątki dla wyprowadzenia mocy z Elektrowni Ostrołęka. Linia Kozienice Ołtarzew dla wyprowadzenia mocy z Elektrowni Kozienice. Linia Dobrzeń Wrocław/Pasikurowice dla wyprowadzenia mocy z Elektrowni Opole.
ROZWÓJ EUROPEJSKIEGO RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ 16
Rynek energii elektrycznej w Europie Model Docelowy 2014: Termin realizacji: grudzień 2014 (decyzja Rady Europejskiej). Flow-Based Market Coupling dla Rynku Dnia Następnego. Continuous trading dla Rynku Dnia Bieżącego. Zharmonizowany Rynek Długoterminowych Praw Przesyłowych. Transgraniczny rynek bilansujący. Wymagania określone poprzez: III pakiet energetyczny. Wytyczne Ramowe opracowane przez regulatorów z krajów europejskich. Kodeksy Sieciowe opracowane przez operatorów systemów przesyłowych. Implementacja w ramach inicjatyw regionalnych: 2013: Projekt NWE (połączenie NORDPOOL CWE UK). 2013: Q4, planowane połączenie rynków Polski, Rumunii i CZ+SK+HU. 2014: połączenie wszystkich inicjatyw regionalnych. 17
FBA: Flow Based Allocation Metodyka alokacji transgranicznych zdolności przesyłowych. Zalecana dla docelowego pan-europejskiego rynku energii. Koordynacja wymiany handlowej i odwzorowanie współzależności pomiędzy transakcjami wymiany transgranicznej a przepływami mocy w sieci połączonej: Optymalne wykorzystanie europejskiej sieci przesyłowej alokowanie zdolności przesyłowych do najkorzystniejszych transakcji. Zapewnienie bezpieczeństwa uwzględnienie wpływu wszystkich transakcji handlowych na najważniejsze elementy sieci przesyłowej. Dla zapewnienia maksymalnej efektywności wymaga poprawnej definicji obszarów rynkowych Transakcje wewnątrz obszaru nie wpływają istotnie na przepływy w innych obszarach. 18
Model Docelowy rynku energii elektrycznej w UE Rynek Dnia Następnego (Single Price Coupling): Aukcje w systemie implicit, lub inaczej market coupling. Jednoczesny obrót energią i alokacja transgranicznych zdolności przesyłowych w zależności od cen na rynkach giełdowych. Dotyczy wszystkich rynków Dnia Następnego i wszystkich zdolności między-obszarowych w Europie. Jeden punkt obliczeniowy, wyznaczający jednocześnie ceny dla każdego obszaru rynkowego oraz wolumeny wymiany. Rynek Dnia Bieżącego: Zgodny z zasadą handlu ciągłego : Continuous implicit allocation. Jedna platforma typu bulletin board pozwalająca na handel pomiędzy dowolnymi rynkami w Europie: oferty mają być widoczne w zależności od dostępności zdolności. Zdolności przesyłowe są alokowane bezkosztowo: na zasadzie kolejności przychodzenia zleceń tzn. first come first served. Rynek Bilansujący: Optymalne wykorzystanie rezerw w systemie europejskim: Koordynacja mechanizmów pozyskiwania i aktywacji rezerw. Wykorzystanie najtańszych dostępnych rezerw. Unikanie aktywowania rezerw w przeciwnych kierunkach. Wykorzystanie zdolności przesyłowych pozostałych po handlu energią - Rezerwacja zdolności przesyłowych możliwa tylko w szczególnych przypadkach. Harmonizacja zasad rozliczania: rezerw, energii bilansującej, niezbilansowania. 19
PLAN ROZWOJU KSP z uwzględnieniem podpisanych umów przyłączeniowych i wydanych warunków przyłączenia dla nowych źródeł wytwórczych: konwencjonalnych i OZE 20
Plan Rozwoju Sieci Przesyłowej Okres planowania do 2025 r. - szacowane nakłady ok. 23 mld zł (ceny stałe 2011 r.). Plan Zamierzeń Inwestycyjnych na lata 2013 2017 szacowane nakłady 9,9 mld zł (ceny stałe 2012 r.). Projekt aktualizacji planu rozwoju został uzgodniony przez Prezesa URE w dniu 4 lutego 2013 r. w zakresie obejmującym lata 2013-2017. Główne cele: Wzrost bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Przyłączenia i wyprowadzenie mocy z nowych elektrowni systemowych. Przyłączenia i wyprowadzenie mocy z OZE. Rozwój połączeń transgranicznych. 21
Nowe moce wytwórcze wnioskowane do przyłączenia do sieci przesyłowej Przyłączenia Moc, MW (łącznie) Zawarte umowy o przyłączenie 19 923 Lądowe farmy wiatrowe 5 080 Jednostki węglowe i gazowo-parowe 14 638 Jednostki opalane biomasą 205 Wydane warunki przyłączenia 6 898 Lądowe farmy wiatrowe 1 736 Morskie farmy wiatrowe 2 245 Jednostki węglowe i gazowo-parowe 2 917 SUMA 26 821 22
PRZYŁĄCZANIE FARM WIATROWYCH DO KSE 23
Dopuszczalny poziom mocy zainstalowanej w źródłach wiatrowych ze względu na bilansowanie mocy w KSE Moc farm wiatrowych przyłączonych w KSE wynosi około 2,6 tys. MW. OSP oraz OSD zawarli umowy o przyłączenie dla farm wiatrowych o mocy ponad 14 tys. MW (w tym OSP około 5 tys. MW). Poza już zwartymi umowami, OSP oraz OSD określili warunki przyłączenia dla farm wiatrowych o łącznej mocy ponad 6 tys. MW (w tym OSP na około 4 tys. MW). Suma mocy farm wiatrowych, dla których określono warunki przyłączenia znacznie przewyższa wartości zawarte w dokumentach rządowych. Moc zainstalowana farm wiatrowych na poziomie 8,9 tys. MW praktycznie wyczerpuje możliwości przyłączeniowe dla kolejnych farm wiatrowych do roku 2020 przy zachowaniu bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. Przeprowadzone analizy wykazują, iż możliwości przyłączenia farm wiatrowych do roku 2025 mogą wzrosnąć do poziomu ok. 10 tys. MW. Czynnikiem decydującym o tym fakcie jest brak możliwości odebrania wyprodukowanej energii elektrycznej z farm wiatrowych z przyczyn bilansowych. Zwiększenie możliwości przyłączania źródeł wiatrowych może być osiągnięte pod warunkiem, że będą one wyposażone w instalacje do magazynowania wytworzonej przez nie energii elektrycznej. Wymaga to zmian w ustawie Prawo energetyczne. 24
Porównanie mocy zainstalowanych w systemie niemieckim oraz polskim System Niemiecki 2012 System Polski 2020 Moc zainstalowana [GW] 172,3 46 Moc farm wiatrowych [GW] 29,4 9 Minimalne zapotrzebowanie na moc w okresie jesiennozimowym (w dni robocze) [GW] 55* 17,5 Moc farm wiatrowych do mocy zainstalowanej 0,17 0,19 Moc farm wiatrowych do minimnalnego zapotrzebowania (w dni robocze) 0,53 0,51 *) dane dla roku 2011 25
PROJEKT USTAWY O KORYTARZACH PRZESYŁOWYCH 26
Problemy rozbudowy liniowej infrastruktury elektroenergetycznej (1) 1. Brak mechanizmów prawnych zobowiązujących gminę do wprowadzenia inwestycji do mpzp, pomimo iż są to inwestycje celu publicznego. 2. Możliwości odwoławcze na każdym szczeblu postępowania administracyjnego i cywilnego. 3. Uznaniowość wielu decyzji (wydłużenie czasu pozyskiwania decyzji od kilku miesięcy do kilku lat, praktycznie może to prowadzić do wstrzymania inwestycji). 4. Nieuregulowany stan prawny do gruntów, na których posadowione są istniejące sieci oraz niejednoznaczność przepisów prawa umożliwiających ich uregulowanie (brak przeprowadzenia postępowań spadkowych, etc.). 5. Brak obligatoryjnych kryteriów i sposobu ustalania rekompensaty za ustanowienie służebności przesyłu (pomimo, że działalność przesyłowa podlega regulacjom ustawowym). 6. Brak skutecznej formy uwłaszczenia przedsiębiorstw energetycznych w celu usankcjonowania i legalizacji stanu istniejących urządzeń i instalacji wybudowanych w latach 50-90-tych. 27
Problemy rozbudowy liniowej infrastruktury elektroenergetycznej (2) 7. Długotrwały proces pozyskiwania praw do dysponowania nieruchomością na cele budowlane (w trybie postępowania administracyjnego lub sądowego ustanowienia służebności przesyłu). 8. Żądania właścicieli nieruchomości znacznie przekraczające realną wartość nieruchomości (w przypadku linii Kromolice Plewiska żądania właścicieli nieruchomości ośmiokrotnie przekraczały oszacowaną wartość z operatu). 9. Sztywne stanowisko właścicieli nieruchomości wobec planowanej inwestycji liniowej (w przypadku linii Kromolice Plewiska właściciele wykorzystywali każdą możliwą ścieżkę odwoławczą w celu zablokowania budowy linii, brak możliwości negocjacji i wypracowania konsensusu). 10. Brak szybkich ścieżek rozstrzygania protestów (groźba utraty pozwolenia na budowę, co spowodowałby kilkuletnie opóźnienie w inwestycji). 11. Trudności ze stałym dostępem do infrastruktury liniowej w celu przeprowadzenia prac modernizacyjnych i remontowych na skutek braku zgody właścicieli na wejście na nieruchomość. 28
Projekt ustawy o korytarzach przesyłowych cel ustawy Celem ustawy jest stworzenie odpowiednich i stabilnych warunków dla realizacji celu publicznego w postaci budowy, eksploatacji oraz modernizowania infrastruktury technicznej niezbędnej do zapewnienia nieprzerwanego dostarczania energii elektrycznej, gazów w tym dwutlenku węgla, ciepła, ropy naftowej i produktów naftowych. 29
Projekt ustawy o korytarzach przesyłowych - główne zalety Postępowanie w sprawie korytarza przesyłowego wszczynane na wniosek przedsiębiorcy, którego urządzenia są lub mają znaleźć się w korytarzu przesyłowym. Możliwość pozyskania w jednej decyzji wojewody: lokalizacji, prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, służebności przesyłu i pozwolenia na budowę. Ograniczenie możliwości wzruszania decyzji. Z chwilą ustanowienia korytarza przesyłowego, nieruchomości znajdujące się w korytarzu przesyłowym zostaną, z mocy prawa obciążone służebnością przesyłu. Wprowadzenie jednoznacznych kryteriów i obowiązku ustalania rekompensaty za ustanowienie służebności przesyłu. Ograniczenie konfliktów społecznych i negatywnych efektów środowiskowych poprzez grupowanie różnych urządzeń przesyłowych w tym samym korytarzu. 30
Dziękuję za uwagę Henryk Majchrzak Prezes Zarządu PSE S.A. 31