80.0.2007 r. OSMABRUCK OCENA JAKOŚCI WODY PITNEJ I KORZYŚCI DLA ROZWOJU MIAST I GMIN Zastępca Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Poznaniu dr Jadwiga Kuczma Napierała
Misją Państwowej Inspekcji Sanitarnej Misją Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest dąŝenie do osiągnięcia poŝądanych norm zdrowotnych poprzez podjęcie działań umoŝliwiających zachowanie lub przywracanie bezpieczeństwa zdrowotnego ludzi, a takŝe mające na celu identyfikację i oszacowanie skali zagroŝeń, inicjowanie i organizowanie skoordynowanego nadzoru i kontroli słuŝących zapobieganiu wszelkim zagroŝeniom fizycznym, chemicznym i biologicznym, zachowaniu i umacnianiu zdrowia zbiorowości oraz kształtowaniu w tym zakresie odpowiednich postaw i zachowań. CEL DZIAŁANIA: ochrona zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciąŝliwości środowiskowych zapobieganie powstawaniu chorób, w tym zakaźnych i zawodowych ZADANIA: bieŝący i zapobiegawczy nadzór nad warunkami: higieny środowiska, higieny pracy w zakładach pracy, higieny radiacyjnej, higieny procesów nauczania i wychowania, higieny wypoczynku i rekreacji, zdrowotnymi Ŝywności, Ŝywienia i przedmiotów uŝytku, higienicznosanitarnymi jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne. działalność zapobiegawcza i przeciwepidemiczna w zakresie chorób zakaźnych. /Ustawa z dnia 4 marca 985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U.2006.22.85 z późn. zm./ 2
STRUKTURA ORGANIZACYJNA szczebel centralny PIS MINISTER ZDROWIA PREZES RADY MINISTRÓW GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY Rada SanitarnoEpidemiologiczna GŁÓWNY INSPEKTORAT SANITARNY PAŃSTWOWY WOJEWÓDZKI INSPEKTOR SANITARNY (6) WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNOEPIDEMIOLOGICZNA szczebel regionalny PAŃSTWOWY GRANICZNY INSPEKTOR SANITARNY (5) GRANICZNA STACJA SANITARNOEPIDEMIOLOGICZNA szczebel lokalny PAŃSTWOWY POWIATOWY INSPEKTOR SANITARNY (38) POWIATOWA STACJA SANITARNOEPIDEMIOLOGICZNA 3 nadzór merytoryczny nadzór kadrowy finansowanie
Jakość wody zaleŝy przede wszystkim od surowca, ale takŝe od procesu uzdatniania, dezynfekcji i dystrybucji i właśnie nad tymi procesami jak równieŝ efektem końcowym którym jest woda w kranie konsumenta nadzór prowadzą organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej 4
Nadzór nad jakością wody do spoŝycia przez ludzi prowadzony jest na całym świecie. W Polsce od lat dwudziestych ubiegłego wieku Podstawą systemu kontroli jest ustalenie norm jakościowych oraz rozwój metod analitycznych słuŝących do oznaczania normatywnych wskaźników. Przy opracowywaniu normatywów moŝna opierać się wyłącznie na dostępnych danych dotyczących: toksyczności mutagenności rakotwórczości genotoksyczności substancji obecnych w wodzie 5
Według WHO najwaŝniejsze jest zapewnienie mikrobiologicznie bezpiecznej wody. NaleŜy brać pod uwagę równieŝ ryzyko zdrowotne spowodowane toksycznymi związkami chemicznymi. Wiele emocji budzą organiczne zanieczyszczenia wody. Część z nich pojawia się w wodzie w wyniku zastosowanych procesów uzdatniania. Stanowią one potencjalne zagroŝenie dla zdrowia i są objęte regulacjami 6 prawnymi.
Zalecane (dopuszczalne) wartości substancji rakotwórczych ustalono przy dopuszczeniu dodatkowego ryzyka zachorowania na raka, wynoszącego 0 5 (jedno dodatkowe zachorowanie na raka na 00 000 ludzi, spoŝywających przez 70 lat wodę do picia zawierającą substancję w stęŝeniu równym zalecanej wartości). 7
Rys historyczny Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z mocą ustawy 928 r. o zaopatrywaniu w wodę (Dz. U. Nr 32 poz. 30) Ustawa z dnia 7 lutego 960r. o zaopatrywaniu ludności w wodę (Dz.U.,poz.72) Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 3 maja 977 r. w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze (Dz. U. Nr 8 poz. 72) Ustawa Prawo wodne z 974 r. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 4 maja 990 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze (Dz. U. Nr 35 poz. 205) 8
Rys historyczny Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach, oraz zasad sprawowania kontroli jakości wody przez organy Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. Nr 82, poz.937) Dyrektywa 80/778/EEC z 5 lipca 980 r. dotycząca jakości wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi 9
Aktualne podstawy prawne Ustawa z dnia 4 marca 985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2006 r. Nr 22, poz. 85 z późn. zm.); Ustawa z dnia 7 czerwca 200 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006, Nr 23, poz. 858 Ustawa z dnia 8 lipca 200 r. Prawo Wodne (Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 209 z późn. zm.); Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŝycia z dnia 2002 27 (DZ.U.. 2002 Nr 204, poz. 728) Dyrektywa 98/83/WE z dnia 3 listopada 998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi (Dz. Urz.WEL 330 z 5.2.998 r.) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz.U. Nr 83, poz. 530); Rozporządzenie MZ z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi (Dz. U Nr 6, poz. 47) 0
Jednym z celów działania PIS jest zapewnienie ludziom wody w odpowiedniej ilości i odpowiedniej jakości zdrowotnej Za jakość wody odpowiada jej producent czyli przedsiębiorstwo wodociągowe. Kontrolę nad jakością dostarczanej konsumentom wody sprawują ograny PIS. Zadania nadzoru sanitarnego nad zaopatrzeniem ludności w wodę są realizowane przez nadzór zapobiegawczy, bieŝący i laboratoryjny.
Nadzór nad jakością wody w woj. wielkopolskim sprawują pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 3 powiatowych stacjach sanitarnoepidemiologicznych, a badania laboratoryjne wykonywane są w 5 laboratoriach 2
Wytyczne GIS w sprawie organizacji zintegrowanego nadzoru nad jakością wody. Cele i zadania w dziedzinie zintegrowanego nadzoru sanitarnego 2. Cele Głównym celem zintegrowanego nadzoru sanitarnego jest zapewnienie konsumentom i uŝytkownikom wody o odpowiedniej jakości zdrowotnej. WaŜnym celem uŝytecznym jest stworzenie ujednoliconego systemu informacyjnego o jakości wody wykorzystywanej przez ludność oraz o działaniach w kierunku minimalizacji ryzyka zdrowotnego związanego z pogorszeniem jakości wody. 3
Wytyczne GIS w sprawie organizacji zintegrowanego nadzoru nad jakością wody Podstawowe zadania w dziedzinie nadzoru sanitarnego nad zaopatrzeniem ludności w wodę Nadzór zapobiegawczy Uzgadnianie dokumentacji projektowej: nowych źródeł zaopatrzenia w wodę obiektów zaopatrzenia w wodę wyrobów budowlanych kontaktujących się z wodą technologii uzdatniania wody rozwiązań technicznych słuŝących do magazynowania i dystrybucji wody obiektów wykorzystujących wodę (kąpieliska, baseny kąpielowe, itp.) Przeprowadzanie kontroli obiektów w trakcie budowy Uczestnictwo w dopuszczaniu do uŝytkowania obiektów, instalacji i technologii 4
Wytyczne GIS w sprawie organizacji zintegrowanego nadzoru nad jakością wody Podstawowe zadania w dziedzinie nadzoru sanitarnego nad zaopatrzeniem ludności w wodę BieŜący nadzór sanitarny Ewidencjonowanie źródeł, obiektów i urządzeń słuŝących do zaopatrzenia w wodę, kąpielisk i basenów kąpielowych Kontrola i ocena sanitarna obiektów, urządzeń i technologii słuŝących do zaopatrzenia w wodę Kontrola i ocena sanitarna kąpielisk i basenów kąpielowych Wydawanie zgody na włączenie do eksploatacji urządzeń wodociągowych Wydawanie zgody na zastosowanie materiałów, wyrobów, preparatów w instalacjach i urządzeniach słuŝących do uzdatniania i przesyłania wody Organizacja i uczestnictwo w monitoringu jakości wody (typowanie miejsc pobierania próbek, harmonogram pobierania próbek, pobieranie i dystrybucja próbek, gromadzenie, weryfikacja i przetwarzanie danych monitoringowych) Szkolenie i certyfikacja próbkobiorców, bieŝący nadzór nad sprzętem do pobierania próbek, Przygotowanie decyzji egzekwujących poprawę jakości wody Sporządzanie ocen i prognoz dotyczących jakości wody w nadzorowanych obiektach Uczestnictwo w działaniach na rzecz poprawy jakości zdrowotnej wody wykorzystywanej przez ludność Informowanie organów rządowych i samorządowych oraz ludności o jakości wody w nadzorowanych obiektach 5
Wytyczne GIS w sprawie organizacji zintegrowanego nadzoru nad jakością wody Podstawowe zadania w dziedzinie nadzoru sanitarnego nad zaopatrzeniem ludności w wodę Nadzór laboratoryjny Okresowa kontrola jakości sprzętu uŝywanego przez próbkobiorców Zapewnienie odpowiedniej jakości pojemników dla próbek wody Zapewnienie terminowości oraz odpowiedniego zakresu i poziomu jakości badań dostarczonych próbek wody Zapewnienie bezzwłocznego raportowania wyników badań do jednostek zlecających badania. 6
WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE W 2006 r. Powierzchnia : 29 826 km 2 Ludność : 3 354330 Gęstość zaludnienia : 2,4 os./km 2 (stan na dzień 3.06.2006 r, GUS) Liczba wodociągów : 32 Liczba pobranych próbek :7 48 MK 4643 MP 092 N 43 Liczba kąpielisk : badania fizykochemiczne 674 badania bakteriologiczne 678 Liczba basenów : 79 Liczba badań : 2 366 7
REJONOWE LABORATORIA BADANIA WODY NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO W ZINTEGROWANYM SYSTEMIE BADANIA WODY Laboratorium Badania Wody i Gleby WSSE w Poznaniu Oddział Laboratoryjny PSSE w Koninie Laboratorium Badania Wody, Gleby i Powietrza PSSE w Kaliszu Laboratorium Badania Wody i Gleby PSSE w Pile Laboratorium Badania Wody, Gleby i Powietrza PSSE w Lesznie 8
BADANIA WYMAGAJĄCE WYSOKOSPECJALISTYCZNEJ APARATURY WYKONYWANE W POSZCZEGÓLNYCH LABORATORIACH REJONOWYCH metale WWA Metale (Pb, Cd, Cr, As) Trihalometany (TH M) THM Wielopierścieniowe węglowodory Aromatyczne (W W A) 9
PRZEKAZYWANIE PRÓBEK DO BADAŃ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Jeśli laboratoria wykonują tylko badania w ramach MK, pobrane próbki do badań na THM i metale przekazują do laboratoriów SSE w Poznaniu, Pile i Koninie metale 20
PRZEKAZYWANIE PRÓBEK DO BADAŃ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO PSSE dowoŝące próby do LBWiG PSSE w PILE mają moŝliwość badania prób wody na THM w LBWIG WSSE w Poznaniu. W praktyce spośród tych PSSE tylko PSSE w Międzychodzie bada wodę na THM. THM 2
Rodzaj ujmowanej wody W województwie wielkopolskim woda przeznaczona do spoŝycia przez ludzi ujmowana jest wyłącznie z ujęć podziemnych, w tym trzy ujęcia oparte są o wody infiltracyjne (PN85 B0705): w Mosinie Zasilają największy wodociąg w Wielkopolsce wodociąg. poznański na Dębinie w Obornikach Wielkopolskich Metody Uzdatniania konwencjonalne W wodociągach województwa wielkopolskiego woda poddawana jest następującym procesom uzdatniania: Napowietrzanie w aeratorach (typ haski, stoŝki napowietrzające bądź dysze rozbryzgowe) odgazowanie i utlenianie Przetrzymywanie w komorach reakcji (labiryntowej, cyklonowej), gdzie następuje dalszy proces utleniania Ŝelaza i manganu Filtracja na filtrach pospiesznych piaskowych, antracytowopiaskowych, otwartych, a następnie gromadzona w zbiornikach wody czystej Dezynfekcja chlorem, stosuje się chlor gazowy, podchloryn sodu lub mieszaninę chloru (70%) i ditlenku chloru (30%) 22
Monitoring realizują wszyscy państwowi inspektorzy sanitarni (wojewódzki, powiatowi) przy pomocy podległych im stacji sanitarnoepidemiologicznych i laboratoriów badawczych PIS zapewniających kaŝdej PSSE pełny zakres niezbędnych badań jakości wody na nadzorowanym terenie. 23
24 Jakość wody produkowanej przez wodociągi w mieście i na wsi w latach 20052006. 62,50 5 37,50 3 8 00 0 0 2006 60,00 3 40,00 2 5 0 00 2005 inne 80,00 4 20,00 5 88,89 8, 9 2006 00 5 0 0 5 9,67 8,33 2 2005 Studnie publiczne Studnie publiczne 0 00 2006 00 2005 00000 0 25,00 75,00 3 4 2006 00 25,00 75,00 3 4 2005 0000 00000 0 00 0 0,76 6 88,23 45 5 2006, 88,89 8 9 22,00 78,00 39 50 2005 000 0000 8,97 07 8,03 457 564 3,58 86,42 70 8 2006 24,02 36 75,97 430 566 25,60 2 74,39 6 82 2005 00 000 32,6 5 67,39 32 463 28,78 9 7,2 47 66 2006 39,26 24 60,73 33 545 2,27 20 78,72 74 94 2005 00 Wodociągi o produkcji (m3/d) Złą Dobrą Złą Dobrą Liczba urządzeń dostarczających wodę Liczba urządzeń (skontr.) Liczba urządzeń dostarczających wodę Liczba urządzeń (skontr.) WIEŚ MIASTO Rok Rodzaj urządzenia
JAKOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOśYCIA W ewidencji powiatowych stacji sanitarnoepidemiologicznych, w roku 2006 znajdowało się 32 wodociągów ( 229 w miastach oraz 092 na wsi). W ramach bieŝącego nadzoru sanitarnego nad jakością wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi, słuŝby sanitarne skontrolowały 240 wodociągów ( co stanowi 93,87% wszystkich zewidencjonowanych wodociągów) oraz 4 studni publicznych. 25
OCENA JAKOŚCI WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOśYCIA. Sukcesywnie zmniejsza się liczba wodociągów o produkcji <00 m3/d. Spowodowane jest to przyłączaniem ich do większych obiektów, co wpływa na poprawę jakości wody konsumowanej przez odbiorców. 2. Najczęstszą przyczyną dyskwalifikacji wody są przekroczenia parametrów fizykochemicznych, takich jak Ŝelazo i mangan oraz związana z tym podwyŝszona mętność i barwa. Wskaźniki te jednak nie mają bezpośredniego wpływu na zdrowie konsumentów. Kwestionowane parametry mają znaczenie drugorzędne, wpływają na jakość organoleptyczną wody. Kwestionowana jakość wody wynika ze specyfiki wód ujmowanych, często niewłaściwie uzdatnianych. W kaŝdej sytuacji przekroczeń dopuszczalnych norm określonych w przepisach krajowych jak i Unii Europejskiej (Dyrektywa Wodna 98/83/EC) podejmowane są działania słuŝb sanitarnych w stosunku do producentów wody, mające na celu dostosowanie wody do wymagań stawianych wodzie do picia. 26
Dziękuję za uwagę! 27