OCENA OBSZAROWA JAKOŚCI WODY DO SPOŻYCIA DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2012

Transkrypt

1 Dolnośląski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we Wrocławiu Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna we Wrocławiu ul. Marii Curie-Skłodowskiej 73-77, Wrocław OCENA OBSZAROWA JAKOŚCI WODY DO SPOŻYCIA DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2012 Dolnośląski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we Wrocławiu, zgodnie z 17 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku, w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 ze zm.) przedstawia ocenę obszarową jakości wody dla terenu województwa dolnośląskiego. Ocenę wykonano w oparciu o wyniki badań wody przeprowadzonych w ramach nadzoru sanitarnego w laboratoriach Państwowej Inspekcji Sanitarnej, wyniki badań prowadzonych przez przedsiębiorstwa wodociągowe w ramach kontroli wewnętrznej, a także przetworzone dane monitoringowe uzyskane od zarządców urządzeń wodociągowych, urzędów gmin oraz w wyniku własnych kontroli i obserwacji.

2 Państwowa Inspekcja Sanitarna na obszarze województwa dolnośląskiego prowadzi bezpośredni nadzór nad jakością wody do spożycia w oparciu o działania 26 państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych oraz Dolnośląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu. Badania laboratoryjne wody wykonywane są w 10 laboratoriach Państwowej Inspekcji Sanitarnej: Laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej we Wrocławiu oraz 9 laboratoriach zlokalizowanych w powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych (we Wrocławiu, Legnicy, Wałbrzychu, Jeleniej Górze, Wołowie, Zgorzelcu, Złotoryi, Kłodzku i Głogowie). Poszczególne laboratoria powiatowe wykonują w większości przypadków badania podstawowe i obsługują obszary przydzielonych im 2-3 powiatów, natomiast laboratorium WSSE we Wrocławiu wykonuje analizy specjalistyczne dla obszaru całego województwa. Zarządcy wodociągów, w ramach kontroli wewnętrznej, mają ponadto możliwość korzystania z usług laboratoriów zewnętrznych zatwierdzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną. W roku 2012 na obszarze województwa dolnośląskiego zatwierdzonych było 21 takich laboratoriów. Zarządcy wodociągów korzystali również z usług laboratoriów mających siedziby w innych województwach. Lokalizacje laboratoriów Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz laboratoriów zewnętrznych z terenu woj. dolnośląskiego, zatwierdzonych przez organy PIS, przedstawia poniższa mapa.

3 Nadzór nad jakością wody wodociągowej prowadzony był w oparciu o wymagania zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku, w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz.417, ze. zm.) w którym sprecyzowane są m. in. wymagania jakościowe dla wód przeznaczonych do spożycia oraz charakterystyki metod laboratoryjnych jakimi należy oznaczać poszczególne parametry, wymagania dotyczące lokalizacji punktów poboru próbek wody oraz częstotliwości pobierania próbek wody do badań. W zależności od charakteru obszaru zaopatrzenia w wodę, punkty poboru próbek do badań zlokalizowane były w ujęciach wody surowej (ujęcia głębinowe, infiltracyjne i powierzchniowe) miejscach wprowadzania wody do sieci wodociągowej po jej uzdatnieniu, a także na sieci dystrybucyjnej oraz w punktach czerpalnych znajdujących się w urządzeniach i instalacjach wodociągowych u konsumentów. W 2012 roku na obszarze województwa funkcjonowało w sumie 3717 takich punktów, a ich lokalizacja uzgodniona była z zarządcami wodociągów. Punkty poboru próbek umiejscowione były tak, by jakość wody odzwierciedlała jej charakterystykę w danej strefie zaopatrzenia. Na lokalizację punktów monitoringowych ma wpływ m. in. ilość produkowanej wody przez wodociąg, jakość i rodzaj ujmowanej wody, ilość odbiorców i gęstość zaludnienia, długość sieci dystrybucyjnej, materiały i technologie użyte do budowy sieci, wiek instalacji wodnej, możliwość wystąpienia okoliczności mogących wpłynąć na jakość wody, zwłaszcza jej pogorszenie. Monitoring jakości sanitarnej wody prowadzony był wg harmonogramów uzgodnionych z zarządcami wodociągów, a próbki wody do badań pobierane były w równomiernych odstępach czasu zarówno przez służby Państwowej Inspekcji Sanitarnej jak i przez zarządzających wodociągami. Na poniższym schemacie przedstawiono sieć stałych punktów monitoringowych jakości wody wodociągowej. Największe koncentracje punktów znajdują się w ośrodkach miejskich, natomiast obszary bez pokrycia znajdują się na terenach górskich, leśnych i niezamieszkanych. Sieć punktów monitoringowych ewaluuje w skali roku w zależności od aktualnych potrzeb. Najczęściej dodawane są nowe punkty monitoringowe, zdecydowanie rzadziej punkty są zamykane, likwidowane lub zastępowane innymi.

4 Dane monitoringowe o jakości wody, zebrane w PSSE i opracowane dla obszarów powiatów, przekazywane są do WSSE we Wrocławiu, gdzie następuje ich weryfikacja i opracowanie w skali całego województwa dolnośląskiego. W 2012 roku na obszarze województwa dolnośląskiego czynnych było 529 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia, zaopatrujących mieszkańców regionu - 94,6 % ogółu ludności Dolnego Śląska. Pozostałe 5,4 % odbiorców otrzymywało wodę z małych ujęć indywidualnych lub korzystało z własnych studni prywatnych. Najwięcej konsumentów wody, korzystających z własnych ujęć lub studni, zamieszkuje w południowej części województwa, przeważnie na terenach górskich i podgórskich (patrz: Tabela nr 1). Z uwagi ukształtowania terenu i na mało zwartą zabudowę, obszary górskie nie są dostatecznie uzbrojone w sieci wodociągowe, w związku z czym mieszkańcy tych terenów mają utrudniony dostęp do wody wodociągowej.

5 Tabela nr 1. Stopień zwodociągowania powiatów województwa dolnośląskiego w 2012 r. Lp. PSSE Ogółem liczba miejscowości na nadzorowanym terenie Liczba dotychczas zwodociągowanych miejscowości Stopień Zwodociągowania [%] 1 Trzebnica ,0 2 Wrocław ,6 3 Wołów ,1 4 Lubin ,9 5 Świdnica ,7 6 Oława ,5 7 Bolesławiec ,3 8 Góra ,1 9 Strzelin ,8 10 Środa Śląska ,4 11 Głogów ,0 12 Legnica ,8 13 Złotoryja ,2 14 Polkowice ,5 15 Milicz ,4 16 Oleśnica ,9 17 Dzierżoniów ,7 18 Ząbkowice Śląskie ,7 19 Wałbrzych ,0 20 Zgorzelec ,5 21 Jawor ,3 22 Kamienna Góra ,5 23 Jelenia Góra ,3 24 Lubań ,6 25 Kłodzko ,9 26 Lwówek Śląski ,5 Razem: Na cele wodociągowe wykorzystywanych było 628 ujęć wód głębinowych oraz 86 ujęć wód powierzchniowych, z których w ciągu roku pobrano łącznie około 170 mln m 3 wody surowej. Woda ta, przed podaniem jej do systemów dystrybucji, uzdatniana była w 554 stacjach uzdatniania wody lub, jeżeli jej jakość nie budziła wątpliwości, tłoczona była bezpośrednio do sieci wodociągowych. Długość dystrybucyjnych sieci wodociągowych na obszarze województwa wynosi około km. Ze wszystkich czynnych wodociągów oceniono wodę w 525 urządzeniach, z których do jakościowo dobrej zakwalifikowano wodę z 443. Pozostałe 82 urządzenia produkowały okresowo wodę zakwalifikowaną przez służby Państwowej Inspekcji Sanitarnej jako nie spełniającą wymagań sanitarnych, ocenioną w skali całego roku, z czego 19 wodociągów produkowało wodę nieodpowiedniej jakości pod względem mikrobiologicznym. Wodociągi produkujące wodę nieodpowiedniej jakości, w zdecydowanej większości są urządzeniami małymi, zaopatrującymi niewielką ilość odbiorców. Ujęcia wód dla tych wodociągów zlokalizowane są często na górskich potokach lub w bardzo płytkich studniach i nie są wyposażone w systemy uzdatniania wody. Częstokroć urządzenia te mają przestarzałe systemy dystrybucji wody, a co za tym idzie, wykazujące dużą awaryjność. W ostatnich latach obserwuje się jednak wzrost stanu zwodociągowania obszaru województwa i stopniowego przyłączania małych

6 wodociągów do większych, co ma swoje odbicie w coraz lepszej jakości wody w kranach u konsumentów. Na obszarze województwa dolnośląskiego właścicielami wodociągów przeważnie są gminy. W urzędach gmin, w ramach własnych struktur, wydzielono jednostki zarządzające urządzeniami wodociągowymi w obszarach własnych kompetencji administracyjnych. Mniejszość stanowią podmioty zaopatrujące w wodę, nie podlegające bezpośrednio wójtom (burmistrzom, prezydentom), a także zarządcy prywatni. Wykaz poszczególnych producentów wody wraz z podstawowymi danymi zawiera załącznik nr 1. W roku 2012 na obszarze Dolnego Śląska w ramach prowadzonego nadzoru sanitarnego i/lub monitoringu jakości sanitarnej wody przeznaczonej do spożycia przeprowadzono ogółem badania 180 parametrów, wykonując dla nich jednostkowych analiz. Powyższe badania przeprowadzano dla wody surowej, wody będącej w trakcie uzdatniania oraz uzdatnionej podawanej do sieci i przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Laboratoria realizujące badania dokonały analiz wymaganych parametrów z zakresu monitoringu kontrolnego i przeglądowego, a także wskaźników wykraczających poza ten zakres. Szczegółowy wykaz analiz wód uzdatnionych przeznaczonych do spożycia przez ludzi przedstawia załącznik nr 2. Na poniższym schemacie zilustrowano odsetek konsumentów wody o jakości okresowo nie spełniającej wymagań sanitarnych, w stosunku do całkowitej ilości mieszkańców każdego z powiatów na obszarze województwa dolnośląskiego.

7 Z uwagi na stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych stężeń azotanów w wodzie, na wniosek zarządcy wodociągu (powiat lubiński) wydano w 2012 roku jedną decyzję udzielającą zgody na odstępstwo od obowiązujących wymagań sanitarnych. Występujące przekroczenia dopuszczalnych wartości innych wskaźników były możliwe do zredukowania w deklarowanych terminach, w związku z tym nie istniała potrzeba wydawania zarządcom wodociągów zgody na ww. odstępstwa. W ramach działań podejmowanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 roku wydanych zostało 269 merytorycznych decyzji administracyjnych nakazujących zarządcom wodociągów podjęcie stosownych kroków w celu poprawy jakości wody. Były to zarówno decyzje obligujące do podjęcia działań w trybie natychmiastowym, decyzje o warunkowej przydatności wody do spożycia jak i decyzje przedłużające termin wykonania obowiązków. W ramach przeprowadzanych działań naprawczych zarządcy wodociągów modernizowali systemy uzdatniania wody, prowadzili przebudowy istniejących sieci dystrybucji wody, polegające głównie na wymianie materiałów instalacyjnych, zmieniali procesy i metody dezynfekcji wody oraz płukali sieć wodociągową. W przypadkach długotrwałego braku widocznych efektów tych prac przyłączano sieci do innych wodociągów, produkujących wodę dobrej jakości lub wykonywano całkowicie nowe odwierty w celu pozyskania dostępu do wody spełniającej obowiązujące wymagania. W roku 2012 na obszarze województwa dolnośląskiego wartości przekroczonych parametrów nie osiągnęły poziomów, dla których obserwowane były by jakiekolwiek niepożądane skutki zdrowotne. Szacując ryzyko zdrowotne konsumentów wody bierze się pod uwagę przede wszystkim występowanie w niej czynników potencjalnie niebezpiecznych bądź szkodliwych dla zdrowia, czas trwania przekroczenia dopuszczalnych norm, poziom stężeń mogących wywoływać negatywne zmiany w stanie zdrowia konsumentów oraz wielkość populacji narażonej na te czynniki. Prawdopodobieństwo wystąpienia skutków zdrowotnych wywołanych danym zagrożeniem zależy od predyspozycji osobniczych poszczególnych konsumentów wody. W pojedynczych przypadkach odnotowano czasowe wzrosty stężeń niepożądanych substancji w wodzie, a także wzrost zanieczyszczeń mikrobiologicznych; były to jednak efekty wahań stanów poziomu wody w ujęciu, lokalnych zanieczyszczeń punktowych okolic ujęć wody, bądź czasowych awarii systemów zaopatrujących ludność w wodę. Pomimo stwierdzenia w niektórych próbkach wody organicznych i nieorganicznych substancji chemicznych w stężeniach wyższych od dopuszczalnych, a także obecności mikroorganizmów chorobotwórczych mogących wywołać niepożądane reakcje organizmu, służby Państwowej Inspekcji Sanitarnej w roku 2012 nie odnotowały zachorowań wodo-zależnych o potwierdzonej etiologii. Załączniki: 1. Wykaz producentów wody do spożycia w roku 2012 (wykaz ułożony alfabetycznie wg kolumny nr 1 Miejscowość siedziba producenta wody) 2. Wykaz analiz wód uzdatnionych w roku 2012