Śląski Związek Gmin i Powiatów Miasto Częstochowa Częstochowa Stare Miasto ZałoŜenia do strategii rozwoju przestrzennego dzielnicy Opracowanie: Dr hab. inŝ. arch. Piotr Lorens Współpraca redakcyjna: Mgr Wojciech Nowik Opracowanie grafik: Mgr inŝ. arch. Izabela Burda Gdańsk, maj 2012 r. 1
1. Wprowadzenie Niniejszy dokument stanowi uzupełnienie raportu podmowującego warsztaty, które odbyły się w dniach 5-7 marca 2012r. w Sali Zespołu Szkół Mechaniczno Elektrycznych im. Kazimierza Pułaskiego na Starym Mieście w Częstochowie. Spotkanie to zostało zorganizowane wspólnie przez władze Miasta Częstochowy oraz Śląski Związek Gmin i Powiatów. Warsztaty dotyczyły rewitalizacji obszaru Starego Miasta, jednej z bardziej wartościowych a zarazem zdegradowanych dzielnic miasta. W warsztatach udział wzięli zarówno zaproszeni reprezentanci kluczowych dla rewitalizacji obszaru instytucji jak i przedstawiciele społeczności lokalnej. W załoŝeniu udział w spotkaniach moŝliwy był dla kaŝdego zainteresowanego zagadnieniem mieszkańca, przedstawiciela organizacji społecznej czy teŝ instytucji publicznej lub prywatnego bizne. Ostatecznie w spotkaniach udział wzięli zarówno reprezentanci społeczności lokalnej jak i władz miejskich, a takŝe reprezentanci kluczowych przedsiębiorców działających w obszarze dzielnicy. W trakcie spotkania wypracowano szereg zapisów dotyczących uszczegółowienia planu rewitalizacji dla dzielnicy. Ustalenia te zostały zawarte w raporcie podmowującym warsztaty. Niniejszy dokument zawiera przedstawienie wyników warsztatów w postaci mapowej, wraz z określeniem koncepcji zagospodarowania przestrzeni obszaru. Elementy te określono na podstawie ustaleń poczynionych w trakcie warsztatów. 2
2. Elementy struktury funkcjonalno - przestrzennej dzielnicy W trakcie warsztatów określono kluczowe elementy struktury funkcjonalno przestrzennej dzielnicy, ze szczególnym uwzględnieniem głównych przestrzeni publicznych oraz terenów moŝliwych przekształceń i inwestycji. Na liście głównych przestrzeni publicznych dzielnicy znalazły się: A. Stary Rynek B. Bulwar nad Wartą C. Ul. Mirowska D. Ul. Nadrzeczna E. Ul. Krakowska F. Ul. Warszawska G. Pl. Daszyńskiego H. Ul. Senatorska I. Ul. Targowa K. Ul. Garncarska L. Ul. Graniczna M. Ul. Ptasia Natomiast na liście głównych terenów przekształceń i inwestycji znalazły się: I. Puchatek II. Rejon ul. Koziej III. Rejon ul. Warszawskiej IV. Rejon ul. Nadrzecznej V. Rejon ul. Knauera VI. Rejon ul. Mostowej VII. Rejon ul. StraŜackiej Lokalizację powyŝszych elementów w przestrzeni dzielnicy przedstawiono na poniŝszych rycinach: 3
Ryc. 1. Kluczowe przestrzenie publiczne dzielnicy 4
Ryc. 2. Tereny moŝliwych przekształceń i inwestycji 5
3. Określenie lokalizacji nowych funkcji miejskich w przestrzeni dzielnicy W trakcie kolejnego etapu prac warsztatowych określono moŝliwość lokalizacji nowych funkcji miejskich w przestrzeni dzielnicy. Dokonano tego poprzez wypełnienie przygotowanej ankiety, przy czym posłuŝono się listą wypracowanych wcześniej obszarów moŝliwych przekształceń i inwestycji. KaŜdy z uczestników spotkania posługiwał się przy tym następującą skalą: Zdecydowanie naleŝy lokalizować daną funkcję: 1 pkt, Nie mam zdania: 0 pkt, Zdecydowanie nie moŝna lokalizować danej funkcji -1 pkt. Zbiorcze wyniki ankiety przedstawiono w tabeli poniŝej: WyróŜnione obszary Handel Gastronomia, Rozrywka, Rekreacja I. Puchatek 2 31 1 9 0 1-1 0-2 3 ma 65 2 37 1 6 0 0-2 0 ma 79 Biura, Administracja, Firmy 2 17 1 10 0 7-2 7 ma 27 Mieszkania 2 2 1 0 0 11-1 6-2 25 ma -52 Przemysł, Składy, centra logistyczne 2 1 1 2 0 6-2 31 ma -62 Parkingi strategiczne 2 5 1 6 0 8-1 9-2 16 ma -25 Inne jakie? II. Rejon ul. Koziej 2 12 1 12 0 17-2 0 ma 33 2 14 1 11 0 14-1 5-2 0 ma 34 2 7 1 17 0 15-2 2 ma 24 2 22 1 12 0 10-1 0-2 0 ma 56 2 1 1 5 0 12-1 7-2 19 ma -38 2 4 1 8 0 15-1 7-2 10 ma -11 III. Rejon ul. Warszawskiej 2 29 1 11 0 4-1 0-2 0 ma 69 2 9 1 20 0 10-1 5-2 0 ma 33 2 20 1 20 0 2-1 2-2 0 ma 58 2 19 1 17 0 7-2 0 ma 54 2 1 1 7 0 7-1 8-2 21 ma -41 2 3 1 10 0 17-2 11 ma -9 6
WyróŜnione obszary Handel Gastronomia, Rozrywka, Rekreacja IV. Rejon ul. Nadrzecznej 2 11 1 19 0 11-1 2-2 1 ma 37 V. Rejon ul. Knauera 2 0 1 10 0 22-2 8 ma -10 VI. Rejon ul. Mostowej 2 9 1 19 0 13-2 2 ma 32 VII. Rejon ul. StraŜackiej 2 16 1 19 0 7-2 1 ma 48 2 20 1 12 0 7-2 1 ma 46 2 1 1 12-1 7-2 6 ma -5 2 12 1 15 0 15-2 1 ma 36 2 13 1 17 0 11-2 2 ma 38 Biura, Administracja, Firmy 2 10 1 20 0 8-1 5-2 1 ma 33 2 10 1 11 0 15-2 5 ma 18 2 9 1 16 0 15-2 1 ma 29 2 14 1 19 0 10-2 0 ma 46 Mieszkania 2 24 1 12 0 3-2 4 ma 51 2 9 1 11 0 13-2 7 ma 11 2 16 1 15 0 12-2 0 ma 46 2 9 1 20 0 11-1 2-2 2 ma 32 Przemysł, Składy, centra logistyczne 2 0 1 5 0 12-2 23 ma -45 2 7 1 9 0 10-2 15 ma -10 2 0 1 4 0 15-2 21 ma -42 2 1 1 5 0 13-1 7-2 18 ma -36 Parkingi strategiczne 2 9 1 10 0 16-2 6 ma 13 2 17 1 16 0 8-1 0-2 3 ma 44 2 2 1 6 0 23-2 9 ma -12 2 7 1 15 0 11-1 6-2 5 ma 13 Inne jakie? Wnioski z tej analizy przedstawiono na poniŝszej rycinie: 7
Ryc. 3. MoŜliwości lokalizacji nowych funkcji miejskich w przestrzeni dzielnicy 8
4. Określenie charakteru architektonicznego nowych inwestycji w przestrzeni dzielnicy W trakcie kolejnego etapu prac warsztatowych określono charakter architektoniczny moŝliwych nowych inwestycji w przestrzeni dzielnicy. Dokonano tego poprzez wypełnienie przygotowanej ankiety, przy czym posłuŝono się listą wypracowanych wcześniej obszarów moŝliwych przekształceń i inwestycji. KaŜdy z uczestników spotkania posługiwał się przy tym następującą skalą: wskazany charakter: 1 pkt niepoŝądany charakter: -1 pkt nie mam zdania: 0 pkt Przedstawiono przy tym moŝliwe sposoby ukształtowania przestrzennego poszczególnych terenów: Kwartały zabudowy nawiązujące charakterem do układu XIX-wiecznego Wielkoskalarne załoŝenia miejskie o uporządkowanym charakterze w tym nawiązujące do struktury kwartałowej Pojedyncze obiekty ulokowane na duŝych działkach Tereny otwarte, bez zabudowy Zbiorcze wyniki ankiety przedstawiono w tabeli poniŝej: WyróŜnione obszary Kwartały zabudowy nawiązujące charakterem do układu XIX-wiecznego I. Puchatek 1 29 0 7-1 8 ma 21 II. Rejon ul. Koziej 1 37 0 6 ma 36 Wielkoskalarne załoŝenia miejskie o uporządkowanym charakterze 1 10 0 8-1 26 ma -16 1 10 0 8-1 26 ma -16 Pojedyncze obiekty ulokowane na duŝych działkach 1 6 0 10-1 28 ma -22 1 4 0 9 1 ma -27 9
WyróŜnione obszary Kwartały zabudowy nawiązujące charakterem do układu XIX-wiecznego III. Rejon ul. Warszawskiej 1 35 0 8 ma 34 IV. Rejon ul. Nadrzecznej 1 31 0 9 ma 27 V. Rejon ul. Knauera 1 19 0 16-1 9 ma 10 VI. Rejon ul. Mostowej 1 40 0 4-1 0 ma 40 VII. Rejon ul. StraŜackiej 1 33 0 9-1 2 ma 31 Wnioski z tej analizy przedstawiono na poniŝszej rycinie: Wielkoskalarne załoŝenia miejskie o uporządkowanym charakterze 1 14 0 4-1 26 ma -12 1 18 0 8 8 ma 0 1 18 0 11 5 ma 3 1 5 0 15-1 24 ma -19 1 12 0 10-1 22 ma -10 Pojedyncze obiekty ulokowane na duŝych działkach 1 4 0 9 1 ma -27 1 9 0 9-1 26 ma -17 1 12 0 12-1 20 ma -8 1 6 0 10-1 28 ma -22 1 5 0 13-1 26 ma -21 10
Ryc. 4. Charakter architektoniczny nowych elementów przestrzeni dzielnicy 11
5. Określenie charakteru architektonicznego przestrzeni publicznych dzielnicy W trakcie kolejnego etapu prac warsztatowych określono charakter architektoniczny przestrzeni publicznych dzielnicy. Dokonano tego poprzez wypełnienie przygotowanej ankiety, przy czym posłuŝono się listą wypracowanych wcześniej obszarów przestrzeni publicznych. KaŜdy z uczestników spotkania posługiwał się przy tym następującą skalą: wskazany charakter: 1 pkt, niepoŝądany charakter: -1 pkt, nie mam zdania: 0 pkt Zbiorcze wyniki ankiety przedstawiono w tabeli poniŝej: WyróŜnione przestrzenie Historyzujące Współczesne Designerskie Awangardowe Tematyczne, narracyjne A. Stary Rynek 1 33 1 6 1 7 1 4 1 30 0 6 0 11 0 14 0 16 0 9-1 2-1 25-1 21-1 22 ma 41 ma -19 ma -14 ma -18 ma 27 B. Bulwar nad Wartą 1 6 0 26 0 ma -4 C. Ul. Mirowska 1 31 0 10 ma 30 D. Ul. Nadrzeczna 1 20 0 17-1 5 ma 15 E. Ul. Krakowska 1 23 0 15 ma 19 1 16 0 20-1 6 ma 10 1 14 0 14 4 ma 0 1 25 0 13 ma 21 1 19 0 15-1 8 ma 11 1 17 0 16-1 9 ma 8 1 7 0 20 5 ma -8 1 10 4 ma -4 1 12 0 17 3 ma -1 1 12 0 17 3 ma -1 1 4 0 21 7 ma -13 1 7 0 17 8 ma -11 1 4 0 20 8 ma -14 1 18 0 21 ma 15 1 18 0 20 ma 14 1 12 0 25 ma 8 1 13 0 24-1 5 ma 8 Medialne 1 3 0 13-1 26 ma -23 1 9 0 12-1 21 ma -12 1 2 0 21 9 ma -17 1 2 0 22 8 ma -16 1 1 0 21-1 20 ma -19 Zielone 1 12 0 21-1 8 ma 4 1 40 0 2-1 0 ma 40 1 11 0 23-1 8 ma 3 1 19 0 21-1 2 ma 17 1 13 0 22-1 7 ma 6 12
WyróŜnione przestrzenie Historyzujące Współczesne Designerskie Awangardowe Tematyczne, narracyjne F. Ul. Warszawska 1 21 1 22 1 8 1 1 1 13 0 17 0 13 0 20 0 24 0 25-1 7 4 7 ma 4 ma 15 ma -6 ma -16 ma 9 G. Pl. Daszyńskiego 1 30 0 9 ma 27 H. Ul. Senatorska 1 30 0 10-1 2 ma 28 I. Ul. Targowa 1 26 0 13 ma 23 K.Ul. Garncarska 1 27 0 12 ma 24 L. Ul. Graniczna 1 31 0 8 ma 28 M. Ul. Ptasia 1 33 0 7-1 2 ma 31 Wnioski z tej analizy przedstawiono na poniŝszej rycinie: 1 15 0 11 6 ma -1 1 11 0 16 5 ma -4 1 14 0 15 3 ma 1 1 12 0 16 4 ma -2 1 7 7 ma -10 1 7 0 19 6 ma -9 1 13 0 15 4 ma -1 1 7 7 ma -10 1 10 0 13 9 ma -9 1 9 5 ma -6 1 9 0 20 3 ma -4 1 10 4 ma -4 1 10 0 19 3 ma -3 1 6 8 ma -12 1 6 8 ma -12 1 6 0 17 9 ma -13 1 8 0 17 7 ma -9 1 8 0 16 8 ma -10 1 23 ma 22 1 16 0 24-1 2 ma 14 1 12 0 27 ma 9 1 11 0 26-1 5 ma 6 1 15 0 25-1 2 ma 13 1 17 0 23-1 2 ma 15 Medialne 1 5 9 ma -14 1 5 9 ma -14 1 3 0 20 9 ma -16 1 2 0 23 7 ma -15 1 3 0 22 7 ma -14 1 4 0 22 6 ma -12 1 4 0 21 7 ma -13 Zielone 1 11 0 27 ma 7 1 22 0 17 ma 19 1 15 0 24 ma 12 1 14 0 23-1 5 ma 9 1 8 0 30 ma 4 1 7 0 26-1 9 ma -2 1 8 0 28-1 6 ma 2 13
Ryc. 5. Charakter architektoniczny przestrzeni publicznych dzielnicy 14
6. Określenie charakteru funkcjonalnego przestrzeni publicznych dzielnicy W trakcie kolejnego etapu prac warsztatowych określono charakter funkcjonalny przestrzeni publicznych dzielnicy. Dokonano tego poprzez wypełnienie przygotowanej ankiety, przy czym posłuŝono się listą wypracowanych wcześniej obszarów przestrzeni publicznych dzielnicy. KaŜdy z uczestników spotkania posługiwał się przy tym następującą skalą: wskazany charakter: 1 pkt, niepoŝądany charakter: -1 pkt, nie mam zdania: 0 pkt Zbiorcze wyniki ankiety przedstawiono w tabeli poniŝej: WyróŜnione przestrzenie Przestrzeń wielofunkcy jna Przestrzeń o dominującej funkcji usługowej Przestrzeń o dominującej funkcji rekreacyjnej Przestrzeń symboliczna i prestiŝowa A. Stary Rynek 1 27 0 10 B. Bulwar nad Wartą C. Ul. Mirowska D. Ul. Nadrzeczna E. Ul. Krakowska F. Ul. Warszawska G. Pl. Daszyńskieg o H. Ul. Senatorska ma 23 1 14 0 19-1 8 ma 6 1 30 0 11-1 0 ma 30 1 27 0 12-1 2 ma 25 1 29 0 11 ma 28 1 25 0 15 ma 24 1 32 0 8 ma 31 1 21-1 2 ma 19 1 17 0 15-1 9 ma 8 1 6 0 24 1 ma -5 1 25 0 12 ma 21 1 16 0 20-1 5 ma 11 1 26 0 14 ma 25 1 32 0 8 ma 31 1 15-1 8 ma 7 1 19 ma 15 1 13 0 22-1 6 ma 7 1 41 0 0-1 0 ma 41 1 3 0 26 2 ma -9 1 8 0 21 2 ma -4 1 4 0 22 5 ma -11 1 1 0 21 9 ma -18 1 9 0 21 1 ma -2 1 1 0 29 1 ma -10 1 34 0 6 ma 33 1 6 0 25 0 ma -4 1 7 0 21 3 ma -6 1 4 0 25 2 ma -8 1 4 0 28-1 9 ma -5 1 2 0 27 2 ma -10 1 28 0 12 ma 27 1 7 0 27-1 7 ma 0 15
WyróŜnione przestrzenie Przestrzeń wielofunkcy jna Przestrzeń o dominującej funkcji usługowej Przestrzeń o dominującej funkcji rekreacyjnej Przestrzeń symboliczna i prestiŝowa I. Ul. Targowa 1 25 0 14-1 2 ma 23 K. Ul. Garncarska 1 23 0 14 ma 19 L. Ul. Graniczna 1 15 0 21-1 5 ma 10 M. Ul. Ptasia 1 17 0 17-1 7 ma 10 1 27 0 13 ma 26 1 17 0 21 ma 14 1 13 0 19-1 9 ma 4 1 13 0 19-1 9 ma 4 1 2 0 26 3 ma -11 1 1 0 26 4 ma -13 1 8 0 25-1 8 ma 0 1 6 0 27-1 8 ma -2 1 5 0 26 0 ma -5 1 7 0 25-1 9 ma -2 1 14 0 23 ma 10 1 18 0 19 ma 14 Wnioski z tej analizy przedstawiono na poniŝszej rycinie: 16
Ryc. 6. Charakter funkcjonalny przestrzeni publicznych 17
7. Określenie projektów zintegrowanych w przestrzeni dzielnicy W kolejnym etapie prac warsztatowych zadecydowano o wyróŝnieniu w przestrzeniu dzielnicy szeregu tzw. projektów zintegrowanych. ZałoŜono przy tym, iŝ: Są one moŝliwe do realizacji przez silnego inwestora Mogą łączyć elementy komercyjne z infrastrukturą publiczną Mogą być przedmiotem kompleksowej aplikacji o wsparcie zewnętrzne W wyniku dyskusji warsztatowej zidentyfikowano cztery takie projekty. Na liście tej znalazły się: Projekt: BRAMA CZĘSTOCHOWY Projekt: KOZI ZAKĄTEK Projekt: MŁODE STARE MIASTO Projekt: BULWAR UTOPIA PowyŜsze ustalenia przedstawiono takŝe w postaci graficznej (wraz z określeniem granic obszarów objętych danym projektem), na poniŝszym schemacie: 18
Ryc. 7. Projekty zintegrowane w przestrzeni dzielnicy 19
8. Określenie koncepcji zagospodarowania przestrzennego obszarów składających się na poszczególne projekty zintegrowane w przestrzeni dzielnicy W kolejnym etapie prac warsztatowych zadecydowano o szczegółowym określeniu charakteru przestrzeni objętej granicami projektów zintegrowanych. ZałoŜono przy tym, iŝ: - moŝliwe jest występowanie funkcji mieszkaniowej, usługowej, przemysłowej i rekreacyjnej - wyróŝnione zostaną główne ulice, ciągi piesze, deptaki oraz bulwary i ścieŝki rowerowe. Równocześnie zadecydowano iŝ bardziej szczegółowe określenie koncepcji w odniesieniu do poszczególnych obszarów winno nastąpić na drodze szczegółowych studiów i analiz, biorących wszak pod uwagę wypracowane w trakcie warsztatów wnioski. Ustalenia w tej kwestii przedstawiono w postaci osobnych studiów dla kaŝdego z projektów zintegrowanych. 20
Ryc. 8. Koncepcja zagospodarowania przestrzeni w granicach projektu zintegrowanego Brama Częstochowy 21
Ryc. 9. Koncepcja zagospodarowania przestrzeni w granicach projektu zintegrowanego Kozi Zakątek 22
Ryc. 10. Koncepcja zagospodarowania przestrzeni w granicach projektu zintegrowanego Młode Stare Miasto 23
Ryc. 11. Koncepcja zagospodarowania przestrzeni w granicach projektu zintegrowanego Bulwar Utopia 24
9. Jednolita koncepcja zagospodarowania obszarów moŝliwych przekształceń Ostatnim etapem prac stało się opracowanie zbiorczej koncepcji zagospodarowania terenów moŝliwych przekształceń, wcześniej szczegółowo przestudiowanych na etapie analizy moŝliwości realizacji poszczególnych projektów zintegrowanych. PoniŜej przedstawiono zbiorczy rynek koncepcji zagospodarowania, obejmujący w ujednoliconej formie najwaŝniejsze ustalenia co do struktury przestrzeni obszaru. 25
Ryc. 12. Zbiorcza koncepcja przekształceń przestrzeni Starego Miasta 26
10. Podmowanie Raport z warsztatów Charrette dotyczących uszczegółowienia Zaprezentowana w niniejszym opracowaniu koncepcja obejmuje najwaŝniejsze decyzje dotyczące funkcjonowania obszaru oraz struktury jego terenów moŝliwych przekształceń i inwestycji. Nie precyzuje ona jednak szczegółowych form zagospodarowania poszczególnych kwartałów i przestrzeni otwartych. Na obecnym etapie prac takie działanie wydaje się być zdecydowanie przedwczesnym. Jednocześnie zaprezentowany materiał słuŝyć moŝe władzom miasta do weryfikacji dokumentów strategicznych dla dzielnicy, w tym zapisów ujętych opracowaniach planistycznych. 27