ZESPÓŁ SZKÓŁ EKONOMICZNYCH NR 2 WE WROCŁAWIU Wyniki badań socjologicznych Absolwentów 1996 Liceum Ekonomicznego (technik obsługi turystycznej) Nie ma pytania trudniejszego nad to, na które odpowiedź jest oczywista. George Bernard Shaw Badania prowadzili: mgr Elżbieta Szymańska mgr inż. Zdzisław Pytlos Wrocław
Wstęp Większość absolwentów podsumowując swój dorobek dochodzi do wniosku, że nie osiągnęli wszystkiego, co było możliwe. Na przeszkodzie stał brak umiejętności zdyscyplinowanej pracy oraz fakt, że zbyt późno zrozumieli konieczność rozwijania w sobie cech właściwych i pożądanych w realiach otaczającej rzeczywistości. Nie wystarczy stwierdzić, że każdy może się nauczyć. Nie wszystkie takie próby kończyły się sukcesem. Być może, dlatego że większość z nich miała zbyt formalny charakter. A może oczekiwali wyraźnych postępów zbyt szybko lub zbyt mało poświęcali czasu. Powierzchowne traktowanie spraw, których zrozumienie wymaga głębokiej analizy, świadczyłoby o braku odpowiedzialności z naszej strony. Dlatego też przeprowadzone badania mają na celu przedstawienie i ocenę obecnej aktywności absolwentów oraz perspektywy rozwoju w najbliższym okresie / kilku lat /. Są to kolejne prace badawcze prowadzone w Zespole Szkół Ekonomicznych nr 2 we Wrocławiu nastawione na ucznia - absolwenta, dotyczące rezultatów prowadzonej "polityki " kształcenia, wychowania i zarządzania w nowych realiach systemu rynkowego. W badaniach wykorzystano metodę kombinowaną zbierania informacji z zastosowaniem wywiadu telefonicznego, bezpośredniej rozmowy z ankietowanym i ankiety. Grupy celów pośrednich badania: 1. kim są absolwenci, 2. do jakiej roli zostali przygotowani, 3. jakie mają predyspozycje (wrodzone i nabyte), 4. co powinni umieć, 5. jak powinni postępować, aby wypełnić rolę do jakiej są w gospodarce wolnorynkowej powołani? Byłoby niepowetowaną stratą byłoby nieskorzystanie z tych wszystkich informacji i doświadczeń, jakie mogliśmy i możemy nadal zdobywać. Niniejsza publikacja wyników badań może przyczynić się do sukcesu tylko wtedy, gdy poważnie potraktujemy znajdujące się tutaj wskazówki, nie upatrując w nich jedynie kilku idealnych rozwiązań. 2
Badania przeprowadzone zostały: a) na grupie absolwentów liceum ekonomicznego (19 osób, z grupy 20 absolwentów w tym: 16 dziewcząt, 3 chłopców oraz b) badania ankietowe w 39 biurach turystycznych. A) Badania grupy absolwentów: 1. Czym absolwenci zajmują się obecnie: uczy się i pracuje...11 osób nie pracuje...5 osób tylko uczy się...3 osoby tylko pracuje...8 osób 12 10 8 6 4 2 uczy się i pracuje nie pracuje tylko się uczy tylko pracuje 0 rysunek 1. 2. Jakie szkoły i kierunki wybrali? Uniwersytet Wrocławski...3 osoby W tym: prawo...1 osoba wydział nauk społecznych...1 osoba filozofia...1 osoba Akademia Ekonomiczna...1 osoba 3
Studium Policealne: Studium Języka Angielskiego i Biznesu...1 osoba Studium Administracji...1 osoba Ilość uczących się stanowi 32 % ogólnej liczby absolwentów. 3. Jaką pracę wykonują: - stażysta w Biurze Turystycznym - WRATISLAVIA TUR" - referent w szpitalu - księgowa w hurtowni spożywczej sprzedawca - magazynier w hurtowni artykułów biurowych - sprzedawca w sklepie spożywczym - przyjmowanie zleceń wycieczek w BT ELTUR" - dział promocji w Radiu - Kolor - recepcjonista hotelowy - Hotel Dwór Polski" - asystent - pracownik biurowy - biuro usług geodezyjnych - pracownik biurowy MPK - 2 osoby pracują w biurze turystycznym, co stanowi 10 % ogólnej grupy absolwentów. 4. Odrzucenie oferty pracy: (przyczyny) - niewystarczające przygotowanie fachowe...5 osób - średnie wykształcenie...4 osoby - brak prawa jazdy...1 osoba - brak oferty pracy...1 osoba 4
rysunek 2 9% 9% 36% 46% niewystarczające przygotowanie zawodowe średnie wykształcenie brak prawa jazdy brak oferty pracy 5. Ocena absolwenta szkoły średniej turystycznej z punktu widzenia pracodawcy: Biuro Podróży Orbis" - Absolwenci szkół średnich z reguły nie spełniają oczekiwań ze strony firmy, posiadają niedostateczną wiedzę i słabą znajomość języków obcych". Inne opinie pracodawcy stwierdzają, że niezbędna jest: - operatywność osoby - samodzielne podejmowanie decyzji - przygotowanie do umiejętnej obsługi wymagającego klienta - przyjemna aparycja - wysoka kultura osobista - duża dyspozycyjność - duża wiedza z zakresu turystyki, ekonomiki, marketingu - umiejętność samodzielnego prowadzenia firmy turystycznej. Ocena wymagań pracodawcy z punktu widzenia absolwenta:...pracodawcy biur turystycznych nisko oceniają absolwenta średniej szkoły np. szef Biura Sindbad" - wybrał kobietę po studiach rolniczych nie doceniając mojego przygotowania i praktyki w Biurze Podróży Maisig & Knabe" 5
...na rynku poszukuje się więcej szwaczek i murarzy niż ekonomistów o kierunku turystycznym..."...bardzo niskie wynagrodzenie w Biurach Turystycznych zmusza do poszukiwania innej pracy...". 6. Które z dziedzin kształcenia są szczególnie przydatne w pracy dla absolwenta: - obsługa komputera i urządzeń biurowych...11 osób - znajomość języków obcych...10 osób - podstawy ekonomii...5 osób - prawo...4 osoby - rachunkowość...5 osób - obsługa ruchu turystycznego krajowego...6 osób - obsługa ruchu turystycznego zagranicznego...5 osób - statystyka...3 osoby rysunek 3. 12% 10% 6% 23% 10% 8% 10% 21% obsługa komputera i urządzeń biurowych znajomość języków obcych podstawy ekonomii prawo rachunkowość obsługa ruchu turystycznego krajowego obsługa ruchu turystycznego zagranicznego statystyka 6
Które z dziedzin kształcenia są szczególnie pomocne w pracy według biur podróży? - obsługa ruchu turystycznego...30 biur - znajomość języków obcych...28 biur - marketing w turystyce...28 biur - ekonomika i organizacja turystyki...23 biura - turystyka w świecie...21 biur - rachunkowość przedsiębiorstw turystycznych...16 biur - psychologia w turystyce...1 biuro - geografia turystyczna...1 biuro rysunek 4. 1% 19% 19% 11% 14% 16% 1% 19% obsługa ruchu turystycznego znajomość języków obcych geografia turystyczna ekonomika i organizacja turystyki turystyka na świecie rachunkowość przedsiębiorstw turystycznych psychologia w turystyce marketing w turystyce 7
7. Szczególne wymagania w odniesieniu do potencjalnego pracownika zgłaszane przez biura podróży: - komunikatywność...29 biur - języki obce...28 biur - operatywność, pomysłowość...28 biur - samodzielność...21 biur - kreatywność, aparycja, kultura osobista, dyspozycyjność (po 1 biurze) rysunek 5. 40 29 28 28 39 20 0 komunikatywność języki obce operatywność, pomysłowość aparycja, dyspozycyjność,kreatywność Przeciwwskazania zgłaszane przez biura w wykonywaniu zawodu to: - trudności w komunikacji z klientem...29 biur - słaba znajomość języka...28 biur - słaba znajomość geografii...20 biur - kłopoty zdrowotne...7 biur 8
8. Co decyduje o ocenie pracownika z punktu widzenia absolwenta: - komunikatywność i kultura osobista...13 osób - wiedza...11 osób - szybkość podejmowania decyzji...9 osób - zmysł organizatorski...9 osób - elokwencja...8 osób - samodyscyplina...7 osób - intuicja...4 osoby - schlebianie innym (np. kierownikowi)...1 osoba 9. Praktyka uczniowska w biurach podróży: - 25 - biur turystycznych zatrudnia praktykantów - 14 - biur nie zatrudnia praktykantów rysunek 6. Czy biura zatrudniają praktykantów? 36% zatrudniają praktykantów 64% nie zatrudniają praktykantów 9
Główne przyczyny skłaniające firmę do prowadzenia praktyk uczniowskich: - chęć szkolenia praktycznego przyszłej kadry turystycznej...15 biur - pomoc praktykantów w prowadzeniu i organizowaniu pracy biura...16 biur - grzeczność dla szkół poszukujących praktyk dla młodzieży...14 biur - tradycja, powaga, renoma firmy...1(orbis) 10.Forma praktycznego kształcenia młodzieży zaproponowana przez biura turystyczne: - praktyka miesięczna...16 biur - w cyklu dwutygodniowym dwa razy do roku...9 biur - według potrzeb biur (sezon: maj, czerwiec, wakacje)...2 biura - każda forma w zależności od potrzeb szkoły... 3 biura 11.Ocena praktyk przez biura turystyczne: - pozytywna ocena praktycznej formy kształcenia wyraziło...20 biur - negatywną ocenę...6 biur - nie ma zdania...4 biura 10
rysunek 7. Jak oceniasz praktykanta podczas praktyki? 13% 20% 67% pozytywnie negatywnie nie ma zdania Czym motywują biura ocenę negatywną? uczniowie wycinkowo znają problematykę turystyczną...6 biur słabo znają języki...6 biur mają małą wiedzę ogólną...4 biura brak chęci i zaangażowania w pracy...5 biur praktyki trwają zbyt krótko, praktykant zapoznaje się pobieżnie z działalnością turystyczną firmy...3 biura nie dają korzyści firmie zatrudniającej praktykantów...4 biura 11
12.Czy praktyka spełnia oczekiwania w zakresie zdobycia kwalifikacji - ocena absolwenta: - tak...8 osób - nie...7 osób - częściowo...4 osoby rysunek 8. Czy praktyka spełniła oczekiwania ucznia? 21% 42% 37% tak nie częściowo Czym motywują absolwenci negatywną ocenę praktyk? praktyki zbyt krótkie...16 osób biura zatrudniają praktykanta do prac porządkowych...17 osób biura nie realizują programu praktyk...15 osób kierowanie praktykanta do innych prac np. kelnera, opiekuna do dzieci...10 osób Stwierdza się przypadki, że praktykant nie spędził w biurze ani jednego dnia"(?). 12
13.Ocena słabych i mocnych stron przygotowania do zawodu dokonana przez absolwenta: Tytuł zagadnienia Słabe strony Mocne strony organizacja wycieczek zagranicznych 3 osoby 6 osób organizacja wycieczek krajowych 1 osoba 6 osób przygotowanie bazy turystycznej 4 osoby 2 osoby obsługa wycieczek zagranicznych w kraju 7 osób 2 osoby Słabe strony absolwenci motywują niedostatecznym przygotowaniem do zawodu w szczególności małą ilością godzin np. z zakresu: - organizacji ruchu turystycznego...10 osób - ekonomiki przedsiębiorstw turystycznych...9 osób - historii sztuki...9 osób - języków obcych...15 osób 14.Jakie szansę i zagrożenia dostrzega absolwent? Czynniki Szanse Zagrożenia rozwój gospodarki (rozwój turystyki) 6 - zagrożenia ze strony absolwentów wyższych uczelni - 6 możliwości uruchomienia własnego biura 7 - możliwość zarobków 8 1 13
W czym dostrzegają zagrożenia: 1) biura turystyczne preferują absolwentów wyższych uczelni...10 osób 2) niskie zarobki oferowane przez biura turystyczne...12 osób 3) trudności w znalezieniu miejsca pracy w zawodzie...10 osób 15.Absolwenci planują dodatkowe formy dokształcania: 1) kurs języków obcych (angielskim...7 osób 2) studia wyższe...5 osób 3) przewodnik sudecki...1 osoba 4) pilot wycieczek zagranicznych...1 osoba 5) przewodnik miejski...1 osoba 16.Ocena konfrontacji marzeń i planów z rzeczywistością: 1) udało się osiągnąć sukces...1 osoba 2) częściowo udało się osiągnąć sukces...15 osób 3) porażka...1 osoba 4) nie wiem...2 osob 14
17. Cele, jaki stawiają sobie absolwenci: Miejsce I II II IV V Suma Ważność 5 4 3 2 1 iloczynów kryterium możliwość 1 3 2 7 1-46 sukcesu w prac możliwość 2 1 1 3 5 3 31 rodzina możliwość 3 2 5 2 2 1 41 pieniądze możliwość 4 3 6 2 2 1 50 samorealizacja możliwość 5 studia 9 2-1 1 56 Wg analizy cele absolwentów można przestawić według kolejności: 1 - studia 2 - dążenie do samorealizacji 3 - sukces w pracy 4 - pieniądze 5 - rodzina 18.Czy absolwenci zaproponowaliby kierunek turystyka swoim znajomym? TAK...12 NIE...7 15
rysunek 9. Czy poleciłby uczeń ten kierunek i specjalizację innym? 37% 63% tak nie Podsumowanie: 1) każdy absolwent jest jedynym w swoim rodzaju typem osobowości, konfiguracją motywów, cech, zainteresowań, wartości. 2) każde działanie wykonywane przez nich nosi znamię własnego, charakterystycznego stylu życia (nabytego m. in. w szkole) 3) absolwenci zwykle zdają sobie sprawę z motywów swego zachowani, są świadomi swych słabych i nocnych stron oraz celów do których dążą. 4) są zdolni do planowania swoich działań studia wiedza - własna firma - pieniądze. 5) absolwenci są często popychani przez potrzebę przezwyciężenia swojej niższości (jako absolwenci szkoły średniej na rynku pracy) dążą do samorealizacji podwyższenia kwalifikacji na wyższych uczelniach 6) często szukają dodatkowych kwalifikacji: przewodnik wycieczek zagranicznych przewodnik miejski, pilot wycieczek, przewodnik górski. 7) kończąc ciekawy kierunek tj. turystyka, absolwenci opuszczają szkołę oczekują, że otoczenie dostosuje się do ich pragnień i wymagań jest to złudne i idealistyczne 16
8) niezaspokojone potrzeby kształtują różny styl życia: 8.1) rezygnacja z pracy w zawodzie, 8.2) wyjazd za granicę (5 osób do Niemiec) 8.3) próba udowodnienia sobie za wszelką cenę własnej wartości (wypowiedź absolwentki pracującej w Radio Kolor ) Wnioski ogólne: 1) proponujemy dokładniejszą selekcją podczas rozmów kwalifikacyjnych, rzetelne informowanie o wymaganiach zawodu ekonomisty ze specjalnością turystyczną. 2) eliminowanie poprzez perswazję osób przypadkowych 3) zwiększanie wymagań z zakresu geografii, języków obcych, marketingu. 4) zwiększenie współpracy z biurami turystycznymi, oddelegowanie nauczyciela kontrolującego praktyki w klasach - turystycznych. 5) wprowadzenia dodatkowych praktyk np. poprzez zagospodarowanie 1 miesiąca wakacji. 6) stworzenie możliwości zdobycia podczas cyklu kształcenia dodatkowych uprawnień np. pilot wycieczek, przewodnik miejski itd., co stworzyłoby dodatkowe możliwości w znalezieniu pracy (kursy mogą być odpłatne) 7) zaostrzenie wymagań na egzaminach zawodowych oraz wprowadzenie obowiązkowego egzaminu z języka obcego. 8) zwiększenie wymagań w zakresie przygotowania z przedmiotów ogólnokształcących Zdzisław Pytlos 17