Lokalne zarządzanie energią. Jacek Walski PREDA Kętrzyn 19.12.2012 r.

Lokalne zarządzanie energią Jacek Walski PREDA Kętrzyn 19.12.2012 r.

Lokalne zarządzanie energią. Wyzwania: 1. Świadomość prawna. 2

Prawo. Uwarunkowania formalno prawne gospodarki energetycznej i działalności samorządów w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe cz. 1 Ustawa o finansach publicznych. Ustawa Prawo energetyczne Ustawa o samorządzie gminnym Ustawa o finansach publicznych Ustawa o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym Ustawa Prawo ochrony środowiska Ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych 3

Prawo. Uwarunkowania formalno prawne gospodarki energetycznej i działalności samorządów w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe cz. 2 Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Ustawa Prawo budowlane Ustawa o odpadach Ustawa o drogach publicznych Ustawa o partnerstwie publiczno prywatnym Ustawa Prawo zamówień publicznych Ustawa o podatku akcyzowym Ustawa Kodeks Cywilny Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów Ustawa o o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji 4

Prawo. Uwarunkowania formalno prawne gospodarki energetycznej i działalności samorządów w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe cz. 3 II Polityka ekologiczna Polski, Polityka energetyczna Polski do 2030, Krajowy Plan Działań na rzecz efektywności energetycznej, Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. 5

Prawo. Uwarunkowania formalno prawne gospodarki energetycznej i działalności samorządów w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe cz. 4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Strategię rozwoju Gminy, Program Ochrony Środowiska Plan Rozwoju Lokalnego Gminny Plan Gospodarki Odpadami. 6

Ustawa Prawo Energetyczne. Rozdział III Polityka energetyczna, a w nim: Art. 12-15 o celach, zadaniach i sposobie tworzenia Krajowej Polityki Energetycznej, Art. 16 o planach przedsiębiorstw energetycznych,

Prezes URE Plany powinny zapewniać minimalizację nakładów i kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo energetyczne, tak aby nakłady i koszty nie powodowały w poszczególnych latach nadmiernego wzrostu cen i stawek opłat dla energii elektrycznej przy zapewnieniu ciągłości, niezawodności i jakości dostaw TWORZENIE PLANÓW ROZWOJU TARYFA PLAN ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTWA ENERGETYCZNEGO Okres: Art.16 Ustawy Prawo Energetyczne Minimum: 3 lata Zakres: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego albo kierunki rozwoju gminy określone w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gmina W wielu przypadkach brak jest planów gminnych przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł energii elektrycznej w tym źródeł odnawialnych przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie energii u odbiorców sposób finansowania inwestycji harmonogram realizacji inwestycji

STRATEGIA ROZWOJU GMINY Ustawa Prawo Energetyczne. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY USTAWA O ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM PROJEKT ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE ZAŁOŻENIA DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE PROJEKT PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE PLAN ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE USTAWA PRAWO GMINY PLANY ROZWOJOWE PRZEDSIĘBIORSTW SIECIOWYCH ENERGETYCZNE PRZEDSIĘ- BIORSTWA SIECIOWE PLANY ROZWOJOWE PO- ZOSTAŁYCH PRZED- SIĘBIORSTW ENERGET. PLANY PRZEDSIĘBIORSTW, WSPÓLNOT MIESZKANIOWYCH ITP. POZOSTALI UCZESTNICY RYNKU - wymagania ustawowe - podmioty planujące

Ustawa Prawo Energetyczne. Rozdział III Polityka energetyczna, a w nim: Art. 17 o zadaniach samorządu wojewódzkiego, Art. 18 o zadaniach gminy, Art. 19 o sposobie tworzenia projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, Art. 20 o sposobie tworzenia planu zaopatrzenia w ciepło energie elektryczna i paliwa gazowe,

Ustawa Prawo Energetyczne. Rozdział III Art. 18 o zadaniach gminy 1) planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy; 2) planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy; 3) finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy; 4) planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy.

Ustawa Prawo Energetyczne. Rozdział III Art. 18 o zadaniach gminy 2. Gmina realizuje zadania, o których mowa w ust. 1, zgodnie z: 1) miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - z kierunkami rozwoju gminy zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy; 2) odpowiednim programem ochrony powietrza przyjętym na podstawie art. 91 ustawy z dnia 7 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska. 3. Przepisy ust. 1 pkt 2 i 3 nie mają zastosowania do autostrad i dróg ekspresowych w rozumieniu przepisów o autostradach płatnych.

Gminne planowanie energetyczne. Legislacja. Wójt, Burmistrz, Prezydent Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Przedsiębiorstwa Samorząd Osoby i jednostki OSD Energetyczne Wojewódzki zainteresowane projektem Projekt planu Wójt, Burmistrz, Prezydent Założenia do planu Rada Gminy uchwala Rada Gminy uchwala Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Lokalne zarządzanie energią. Wyzwania: 2. Świadomość ekonomiczna. 14

Zarządzanie kosztami energii.

Kryzysowy proces zmian. Audyt energetyczny Przetarg jako forma wyboru sprzedawcy energii. Wymiana urządzeń elektroenergetycznych. Zmiana organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. 16

Ekonomia. Wykorzystanie środków i instrumentów wspierających budowanie infrastruktury i instalacji wykorzystujących odnawialne i alternatywne źródła energii. Wykorzystanie środków i instrumentów wspierających inwestycje mające na celu polepszenie sprawności urządzeń energetycznych dla uzyskania wskazanego celu efektywności energetycznej. 17

Ważne Uogólnienie 1 WUD. Średni koszt wydatków budżetowych na energię elektryczną w gminie wynosi 82 zł/mieszkańca. Drugie tyle kosztuje ciepło i cwu. 18

Ekonomia. Oświetlenie ulic, placów i dróg Gospodarka gruntami i nieruchomościami Urzędy gmin Ochotnicze straże pożarne Straż miejska Szkoły podstawowe Przedszkola Gimnazjum Ośrodki Pomocy Społecznej Pozostała działalność Dom kultury, kluby Kultura fizyczna i sport Razem 1 150 000,00 zł 180 000,00 zł 73 500,00 zł 56 000,00 zł 12 000,00 zł 462 425,00 zł 78 583,00 zł 240 832,00 zł 6 000,00 zł 80,00 zł 10 000,00 zł 86 800,00 zł 2 356 220,00 zł Dane kontrolne 26.785 mieszkańców Koszt energii w gminie 82 zł/ mieszkańca Koszt energii wg szacunków 2.196.370 zł 19

Ważne Uogólnienie 2 WUD. Sumę wydatków na energię elektryczną w gminie stanowi w połowie - oświetlenie ulic i miejsc publicznych, w drugiej połowie - koszt energii w obiektach. 20

Ważne Uogólnienie 3 WUT. Koszt energii elektrycznej stanowi około 60% wartości ogółu dotychczas ponoszonych kosztów za energię i przesył. 21

Ważne Uogólnienie 4 WUC. Koszt ciepła w obiektach użyteczności publicznej wynosi tyle, ile kosztuje energia elektryczna. 22

Ekonomia. 23

Lokalne zarządzanie energią. Wyzwania: 3. Bilans energetyczny. 24

Bilans energetyczny. BILANS ENERGETYCZNY GMINY: ZAPOTRZEBOWANIE NA ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I CIEPŁO ORAZ NA PALIWA TRANSPORTOWE Energia elektryczna 7 GWh/rok dla odbiorców indywidualnych 3GWh/rok dla odbiorców komunalnych Ciepło 250 TJ/rok gospodarstwa domowe 50 TJ/rok pozostali odbiorcy Paliwa transportowe 400 litrów na osobę rocznie wg Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego 25

Bilans energetyczny. TRADYCYJNY MODEL POKRYCIA ZAPOTRZEBOWANIA ODBIORCÓW W GMINIE NA ENERGIĘ KOŃCOWĄ. Energia elektryczna Dostarczana jest przez zewnętrzne przedsiębiorstwa energetyczne (z wykorzystaniem sieci przesyłowej i dystrybucyjnej) Paliwa transportowe wyłącznie ze źródeł zewnętrznych Ciepło Ciepłownia konwencjonalna Elektrociepłownia Lokalne ekociepłownie Indywidualne systemy grzewcze 26

Lokalne zarządzanie energią. Wyzwania: 4. Świadomość ekologiczna. 27

Człowiek a środowisko. 28

Ekologia. ALTERNATYWNE ENERGETYKA 29

Efekt ekologiczny restrukturyzacji oświetlenia ulic i miejsc publicznych we Wrocławiu. Zanieczyszczenie: [kg/rok/kw] Efekt [T/rok] Dwutlenek siarki SO2 Dwutlenek węgla CO2 Tlenki azotu NOx Tlenek węgla CO Benzo alfa piren B- a-p 12,5 29,03 1 563,0 3 629,27 9,4 21,83 13,8 32,04 0,004 0,01 Pyły i żużle 109,4 254,03 30

Lokalne zarządzanie energią. Wyzwania: 5. Bezpieczeństwo energetyczne. 31

Bezpieczeństwo. Definicja bezpieczeństwa energetycznego jest podana w trzech dokumentach: Doktrynie zarządzania bezpieczeństwem energetycznym, ustawie Prawo energetyczne, Polityce Energetycznej Polski do roku 2030 32

Bezpieczeństwo. W Doktrynie zarządzania bezpieczeństwem energetycznym" sformułowano definicję w następujący sposób: Bezpieczeństwo energetyczne to zdolność do zaspokojenia w warunkach rynkowych popytu na energię pod względem ilościowym i jakościowym, po cenie wynikającej z równowagi popytu i podaży, przy zachowaniu warunków ochrony środowiska'" 33

Bezpieczeństwo. Zapewniając dostawy paliw i energii należy przestrzegać Prawa ochrony środowiska oraz rozporządzenia MGPiPS z dnia 30 maja 2003 w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii. Jak z tego wynika nie można mówić o bezpieczeństwie dostaw nie uwzględniając roli odnawialnych źródeł energii w zapewnianiu tego bezpieczeństwa. Wykorzystanie lokalnych źródeł energii stanowi podstawę dywersyfikacji dostaw energii w zaopatrzeniu w ciepło energię elektryczną i paliwa gazowe. Ze szczególnym naciskiem na zaopatrzenie w energię elektryczną. 34

Lokalne zarządzanie energią. Wyzwania: 6. Świadomość organizacyjna. 35

Organizacja. 36

Organizacja. 9 64 jednostki 16 13 1 1 + 1 29 2 1 37

Organizacja. Wprowadzenie zarządzania energią: analiza aktualnej sytuacji energetycznej inwentaryzacja i ocena wyposażenia Analiza i ocena TAK decyzja NIE Raport ze wskazaniem działań Realizacja zaleceń 38

Organizacja. PM Przedsiębiorstwo multienergetyczne - przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące działalność w zakresie wytwarzania, przesyłania, dystrybucji oraz obrotu energią elektryczną, ciepłem i gazem na terenie gminy/miasta (związku gmin/związku miast). Przedsiębiorstwo multienergetyczne nie ma wyłączności na zasilanie odbiorców w ciepło, energię elektryczną i gaz na terenie swojego działania. Wejście przedsiębiorstwa na rynek odbywa się w warunkach konkurencji z branżowymi przedsiębiorstwami energetycznymi; 39

Organizacja. PI Przedsiębiorstwo infrastrukturalne (multiprzedsiębiorstwo infrastrukturalne) przedsiębiorstwo multienergetyczne obejmujące swoją działalnością dodatkowo: tradycyjne usługi komunalne w gminach (drogi, transport, wodociągi, kanalizacja), problematykę ochrony środowiska i energetyki odnawialnej oraz nowe rynki usług w gminach (dla urzędu gminnego i instytucji, tzn. dla szkół, policji, straży pożarnej, ośrodków zdrowia, oraz dla ludności; usługi informatyczne, mapy GIS, Internet, inteligentny dom itp.). 40

Organizacja. GCE Gminne Centrum Energetyczne przedsiębiorstwo komunalne, społeczne, albo prywatne, które na bazie programu rozwoju biogazowni tworzy przedsiębiorstwo energetyczne wykorzystujące wszystkie lokalne źródła energii. 41

Organizacja. ZADANIA WŁASNE GMINY (ustawa o samorządzie gminnym, art. 6.1 i 7.1) FORMY WYKONYWANIA ZADAŃ WŁASNYCH GMINY (ustawa o samorządzie gminnym, art. 9) Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w szczególności zadania własne obejmują sprawy (21): 1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej ( ) 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 1. W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. 2. Gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie 42

Organizacja. Gminy miejska Gminy wiejskie Gmina Babiak Gmina Chodów Gmina Grzegorzew Gmina Koło Gmina Kościelec Gmina Olszówka Gmina Osiek Mały Koło Gminy miejsko-wiejskie Gmina Dąbie Gmina Kłodawa Gmina Przedecz 43

Lokalne zarządzanie energią. Wyzwania: 7. Świadomość partnerstwa. 44

Lokalne zarządzanie energią. UCZESTNICY LOKALNEGO RYNKU ENERGETYCZNEGO Samorząd i lokalna społeczność Wytwórca, OSD i Sprzedawca Reprezentuje interesy własne i wspólnoty Kieruje się kryteriami ekonomicznymi, w tym zyskiem 45

Lokalne zarządzanie energią. Wyzwania: 8. Świadomość edukacyjna. 46

Edukacja. Edukacja dzieci i młodzieży: konkursy, broszury, artykuły. Edukacja dorosłych: oferta inwestycyjna, dopłaty do wybranych instalacji. Edukacja społeczna: w prasie lokalnej informacje promujące oczekiwane zachowania. Edukacja ekonomiczna: nawiązanie współpracy z instytucjami finansowymi i przedsiębiorstwami produkującymi instalacje efektywnie energetycznie. 47

Model nr 1. Jakość dokumentów planistycznych Wybór firmy. Opracowanie katalogu potrzeb Wybór osoby, bądź zespołu ds. opracowania Koszt opracowania. 48

Model nr 2. Spójność dokumentów planistycznych. Prawo Energetyczne wskazuje na trzy równoważne dokumenty, które stanowią podstawę prawidłowego procesu rozwoju gminy: Studium uwarunkowań i kierunków IDEA zagospodarowania przestrzennego Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i PLANOWANIE paliwa gazowe Plan zagospodarowania REALIZACJA przestrzennego 49

Spójność dokumentów planistycznych. W obrębie Urzędu każdego szczebla należy wprowadzić obowiązek międzywydziałowych konsultacji dokumentów planistycznych. Obowiązek ten ma doprowadzić do spójnych rozwiązań zastosowanych obrębie energetyki w istniejących gminnych dokumentach planistycznych. 50

Cel 7: Kreowanie regionalnej polityki energetycznej. Metoda: Stworzenie regionalnych programów energetycznych składających się z: inwentaryzacji składników energetycznych, projektów rozwoju sieci, rozwoju energetyki opartej o regionalne odnawialne i alternatywne źródła energii.

Cel 7: Kreowanie regionalnej polityki energetycznej. Efekt: Wojewódzki Program Rozwoju Energetyki stanowi regionalne umocowanie Polityki energetycznej Polski i jest podstawą dla wydania opinii o zgodności projektu Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z uszczegółowioną Polityką energetyczną Polski. Powiatowy Program Rozwoju Energetyki w części planistycznej opiera się na kierunkach zawartych w Wojewódzkim Programie Rozwoju Energetyki i stanowi podstawę wydania przez Starostę opinii o zgodności gminnego projektu Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z Założeniami do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe bądź Planami zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gmin ościennych. W przypadku braku dokumentów planistycznych w gminach ościennych Starosta wyraża zdanie, czy opiniowany projekt narusza, bądź nie narusza interesy energetyczne mieszkańców gmin ościennych.

Projekt ustawy o korytarzach przesyłowych Starosta opiniuje projekty przedsiębiorstw energetycznych w obszarze utworzenia nowych korytarzy przesyłowych.

Cel 2: Bezpieczeństwo energetyczne na różnych poziomach odpowiedzialności. Metoda: Ustawowe wprowadzenie do zadań własnych gmin obowiązku stworzenia miejsc posiadających zasilanie energetyczne niezależne od dominującego, działające w sytuacji kryzysu. Efekt: Wprowadzenie jednolitego systemu zarządzania kryzysowego i zakresu odpowiedzialności w kryzysie.

ENERGETYKA ROZPROSZONA oparta na odnawialnych źródłach energii To co jest określane jako generacja rozproszona jest nowym modelem systemu elektroenergetycznego, opartym na integracji w sieci elektrycznej wytwórców małej i średniej skali wykorzystujących nowe i odnawialne technologie energetyczne. Prowadzić to może do nowej ery, w której tysiące lub miliony użytkowników będzie dysponować własnymi źródłami, stając się zarówno konsumentami jak i producentami energii elektrycznej. Wszystkie te źródła będą połączone przez w pełni interaktywną i inteligentną sieć elektryczną. Ta rewolucja wymagać będzie wyrafinowanych technik sterowania,ustanowienia nowych modeli dystrybucji energii. Philippe Busquin Komisarz Europejski ds. badań CFHP: Poligeneracja rozproszona: duża liczba małych jednostek wytwórczych produkujących ciepło, prąd i paliwa (gazowe lub ciekłe) o małych mocach: Wirtualne przedsiębiorstwa (virtual utility) Energetyka domowa (home power system) CFHP - Small-scale Combined Fuel, Heat and Power

Zarządzanie energią. -Polityka Energetyczna Polski Strategia do 2030 roku. Projekt Ministerstwa Gospodarki -Program IERE (Innowacyjna Energetyka. Rolnictwo Energetyczne) Projekt Ministerstwa Gospodarki/Rolnictwa -Program Rozwoju Biogazowni Rolniczych Projekt Ministerstwa Gospodarki/Rolnictwa Bezpieczeństwo energetyczne - energia z własnych zasobów - energetyka odnawialna Generacja rozproszona - Lokalne wykorzystanie zasobów Produkcja energii w skojarzeniu: kogeneracja i poligeneracja w małej skali Gminne Centra Energetyczne, Domowe Mikrosiłownie Kogeneracyjne

Zarządzanie energią. Transformacja gminnej jednostki budżetowej działającej w obszarze energetyki w przedsiębiorstwo multienergetyczne/infrastrukturalne. Gmina Zmiany organizacyjno - prawne Zmiany właścicielskie (sprzedaż akcji/ udziałów inwestorowi) Jednostka budżetowa działająca w obszarze energetyki Gminne przedsiębiorstwo energetyczne Przedsiębiorstwo PM Przedsiębiorstwo PM/PI Zakup akcji/udziałów Środki inwestycyjne (objęcie dodatkowych akcji /udziałów) Środki inwestycyjne (objęcie dodatkowych akcji /udziałów) Inwestor know - how know - how

Zarządzanie energią. USTAWA O SAMORZĄDZIE GMINNYM, A PRZEDSIĘBIORSTWA PM/PI PRZESŁANKI: brak ograniczeń dysponowaniu przez gminę jej majątkiem konieczność podejmowania decyzji sposób zgodny z ustawą, tzn. przez właściwe organa gminy w celu wykonania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym organizacjami pozarządowymi WNIOSKI: gmina może wnosić mienie komunalne do powołanej przez siebie spółki prawa handlowego, jak też może wnosić mienie komunalne jako swój udział w spółkach prawa handlowego gmina może uczestniczyć w przedsiębiorstwach PM/PI

Trudny proces podjęcia decyzji. Wprowadzenie zarządzania energią: analiza aktualnej sytuacji energetycznej inwentaryzacja i ocena wyposażenia Analiza i ocena TAK decyzja NIE Raport ze wskazaniem działań Realizacja zaleceń

Model nr 3. Zarządzanie energią. Obiekty oświatowe Drogi Inne Obiekty komunalne Budżet Obiekty służby zdrowia Obiekty urzędu Ośrodki kultury 61

Dziękuję za uwagę. Jacek Walski ul. Korczaka 4/8 46-040 Ozimek Tel. +48 77 544 99 20 Gsm +48 508 939 932 Fax +48 77 544 97 23 E-mail: preda@preda.pl www.preda.pl 62