.pl https://www..pl Odchów prosiąt a cechy użytkowości rozpłodowej Autor: prof. dr hab. inż. Damian Knecht Data: 7 lutego 2018 Wzrost opłacalności chowu wynikać może ze zwiększenia liczby odchowanych prosiąt. Im mniej prosiąt odchowanych producent uzyska od lochy w ciągu roku, tym większe koszty poniesie na ich produkcję. Liczba prosiąt urodzonych oraz odchowanych przez lochę w ciągu roku to cechy użytkowości rozpłodowej, które mają ogromne znaczenie gospodarcze. Jak wygląda prawidłowy odchów prosiąt? Odchów prosiąt można podzielić na trzy okresy: pierwszy od urodzenia do 7. dnia życia, drugi okres od 7 do 21 i trzeci od 21. dnia do odsadzenia. Z drugiej jednak strony, duża liczba zwierząt w miocie, może wpływać na zmniejszenie masy urodzeniowej poszczególnych prosiąt oraz zwiększać zróżnicowanie ich masy ciała w miocie. Masa ciała prosiąt przy urodzeniu jest najważniejszym elementem, który oddziałuje na przeżywalność, masę odsadzeniową oraz późniejsze tempo wzrostu. Co więcej warunkuje wzrost i efektywność prowadzonego tuczu. Odchów prosiąt o wysokim statusie zdrowotnym jest wynikiem zależności pomiędzy stanem zdrowia stada, jakością środowiska a poziomem zarządzania. Niebezpieczeństwa w odchowie prosiąt 1 / 9
.pl https://www..pl fot. Damian Knecht Rys. 1. Nakarmione prosięta przy matce. W całym okresie wychowu, czyli od urodzenia do odsadzenia trzeba być świadomym niebezpieczeństw, jakie grożą nowo narodzonym prosiętom, czyli dysproporcji w masie ciała pomiędzy lochą a noworodkami, opóźnionym pobraniem paszy lub brakiem siary. Dlatego należy zapewniać prosiętom odpowiednie warunki, czyli ciepłe, suche legowisko, obfitość pokarmu dostosowanego do wieku, zapewnić właściwą higienę i poczucie bezpieczeństwa (rys.1). Odchów prosiąt można podzielić na trzy okresy: pierwszy od urodzenia do 7. dnia życia, drugi okres od 7 do 21 i trzeci od 21. dnia do odsadzenia. Okres krytyczny Pierwsze dni życia prosiąt (do ok. 1. tygodnia) uważane są za tzw. pierwszy okres krytyczny ze względu na wrażliwość nowonarodzonych prosiąt i ich niedojrzałość fizjologiczną, jak również nagłą zmianę warunków środowiskowych. Do tego dochodzi niewykształcony ośrodek termoregulacji i mechanizmów odporności, jak również, problemy wynikające z przygnieceń, biegunek, przeziębień, niedokrwistości i inne. Około 25% wszystkich upadków notuje się w 1 tygodniu życia prosiąt. 2 / 9
.pl https://www..pl Zapotrzebowanie pokarmowe lochy zależy od liczby karmionych prosiąt. Przy dużych miotach dawka pokarmowa dla lochy karmiącej powinna być wysokoenergetyczna i bardzo dobrze zbilansowana. 3 / 9
.pl https://www..pl Po pierwszych czynnościach wykonanych po porodzie (wyciągnięcie śluzu z jamy gębowej, wytarcie prosięcia, oderwanie lub odcięcie pępowiny) należy noworodki jak najszybciej dostawić do sutków lochy. Najważniejszym czynnikiem warunkującym prawidłowy rozwój prosiąt jest szybkie wypicie siary (rys. 2). Wydzielana jest ona przez okres 3-4 dni po porodzie. Skład siary zmienia się wraz z upływem czasu, najbardziej charakterystyczny dla świń jest szybki spadek zawartości związków azotowych. Własny mechanizm odpornościowy wykształca się dopiero ok. 3 tygodnia życia prosiąt. Zbyt późne podanie siary powoduje hipoglikemię noworodków (gwałtowne obniżenie poziomu glukozy we krwi). Ważne jest również podanie prosiętom Fe, Mn, Cu, ponieważ ich poziom, szczególnie poziom Fe, jest względnie stały w mleku i nie pokrywa zapotrzebowania dla prosiąt. Podajemy je w formie iniekcji lub doustnie. Zaraz po urodzeniu temperatura w legowisku dla prosiąt nie powinna być mniejsza niż 32 o C, i następnie wraz z wiekiem powinna być zmniejszana do ok. 20 o C. Okres od 7 do 21 dnia od urodzenia fot. Damian Knecht Rys.2. Maciora z prosiętami podczas karmienia W drugim okresie, czyli od 7. do 21. dnia życia następuje bardzo szybki wzrost prosiąt (w wieku 7 dni prosię waży już około 3 kg). Początek dokarmiania młodych świń związany jest z występowaniem w tym czasie anemii (przy braku żelaza), okresowym obniżeniem odporności oraz zmniejszającą się produkcją mleka przez lochę. W związku z tym istotne jest wczesne i prawidłowe dokarmianie prosiąt przebywających jeszcze przy matce. Ten okres odchowu jest szczególnie zagrożony pojawieniem się biegunek Do 3 tygodnia życia z paszy węglowodanowej 4 / 9
.pl https://www..pl prosięta wykorzystują głównie laktozę i glukozę. Białko podawane w paszy uzupełniającej, działa stymulująco na sekrecje, odpowiednich enzymów proteolitycznych. Często pierwszą paszą podawaną jest prażony jęczmień; w praktyce od początku dokarmiania najczęściej podaje się prosiętom mieszanki pełnoporcjowe. Rodzaj mieszanki zależy od terminu odsadzenia prosiąt: w wieku 21-30 dni prestarter; w wieku 6 tygodni starter lub grower. Mieszankę podajemy w postaci miałkiej lub granulowanej, co wpływa na strawność, apetyt, wykorzystanie paszy, tempo wzrostu i rozwoju prosiąt. Mleczność jest jedną z najważniejszych cech wartości użytkowej loch, decyduje ona o powodzeniu w odchowie prosiąt. Trzeci okres odchowu prosiąt Ostatni trzeci okres to czas od 21. dnia do odsadzenia wtedy przeprowadzamy indywidualne ważenie i znakowanie prosiąt, ze zaznaczeniem płci i liczby sutków. Zdrowe, prawidłowo odchowane prosię w 21. dniu życia nie powinno ważyć mniej niż 5 kg. Należy pamiętać, że prosięta o niższej masie odsadzeniowej silniej reagują na stres związany z lękiem separacyjnym. Następuje wówczas zmiana systemu i rodzaju pobieranego pokarmu oraz zmiana środowiska bytowego prosiąt. Może to sprzyjać wystąpieniu biegunek, obniżeniu przyrostów dobowych masy ciała oraz wpływać na pogorszenie zdrowotności zwierząt. Odłączenie prosiąt Obecnie okres odchowu prosiąt skraca się do 28 dni. Wczesne odłączanie prosiąt przyczynia się do wzrostu poziomu stresu, skutkując tym samym obniżeniem przyrostów dobowych masy ciała czy utratą apetytu. Poprawne prowadzenie odchowu powinno mieć na celu przygotowanie prosiąt do etapu odsadzenia poprzez między innymi przyzwyczajenie ich do pobierania paszy stałej oraz osiągnięcia przez nich masy ciała wynoszącej około 6-6,5kg, w wieku 21-24 dni. Wszystkie okresy krytyczne występujące podczas okresu odchowu prosiąt w sposób nieodłączny wiążą się z mlecznością lochy. 5 / 9
.pl https://www..pl Przewód pokarmowy prosiąt, pobierając mleko matki, musi być przygotowany do pobierania pasz treściwych typu prestarter. Co decyduje o powodzeniu w odchowie? Mleczność jest jedną z najważniejszych cech wartości użytkowej loch, decyduje ona o powodzeniu w odchowie prosiąt. Mleczność loch, na którą oddziałują takie czynniki jak m.in.: rasa loch, wiek loch, ich żywienie czy okres laktacji mogą bezpośrednio wpływać na parametry odchowu prosiąt w pierwszych dniach życia. W przebiegu laktacji mleczność loch wzrasta w kolejnych cyklach, osiągając maksimum w 2, 3 lub 4 laktacji, a następnie stopniowo się obniża. Rasy loch matecznych (Wielka Biała Polska, Polska Biała Zwisłoucha, Puławska, Złotnicka Pstra oraz Złotnicka Biała) charakteryzują się wysoką mlecznością wynoszącą ok. 59,9 62,4kg (masa miotu w 21 dniu, w 3 laktacji). Osiągnięcie wysokich parametrów w odchowie prosiąt takich jak m.in.: masa miotu w 1 dniu życia, średnie zużycie paszy na kg przyrostu w 1 dniu życia, masa miotu w dniu odsadzenia, średnie zużycie paszy na kg przyrostu w 28 dniu życia, liczba prosiąt odsadzonych czy przyrosty dobowe uzależnione jest od warunków utrzymania, opieki weterynaryjnej, żywienia oraz obsługi na fermie. Upadki prosiąt Główną przyczyną upadków prosiąt są: przygniecenia, hypoglikemia i biegunki wywoływane przez pałeczkę okrężnicy i bakterie beztlenowe. 6 / 9
.pl https://www..pl Odchów wszystkich prosiąt w miocie jest zjawiskiem bardzo rzadko spotykanym. W literaturze zootechnicznej przyjmuje się, że do 10% upadków, to zjawisko normalne. Potrzeby prosiąt całym okresie wychowu od urodzenia do odsadzenia ok. 2 tygodnie po porodzie można określić następująco: ciepłe i suche legowisko, obfitość pokarmu dostosowana do wieku, nienaganna czystość oraz poczucie bezpieczeństwa. Wymagania prosiąt mogą wydawać się łatwe do zorganizowania na fermie, jednak straty wynikające z okresu odchowu prosiąt często przekraczają 10%. Główną przyczyną upadków prosiąt są: przygniecenia, hypoglikemia i biegunki wywoływane przez pałeczkę okrężnicy i bakterie beztlenowe. Jednak dobra organizacja pracy w porodówce i szczepienia ochronne macior prośnych przed porodem mogą zmniejszyć straty noworodków. Istotny etap produkcji Odchów prosiąt jest jednym z wielu najistotniejszych etapów w produkcji, najtrudniejszy dla producenta. Straty w odchowie prosiąt mogą wynikać z: przygnieceń prosiąt, obniżonej mleczność maciory lub braku mleka. Nieodpowiednia temperatura w części legowiskowej prosiąt może być również przyczyną przygnieceń przez lochę, ponieważ prosięta przebywają w tej sytuacji przy lochach, by się ogrzać. Umiejętna ocena kondycji prosiąt zaraz po urodzeniu i w pierwszych tygodniach ich życia, może decydować o wynikach odchowu całego miotu. Pozostawianie osesków, które nie spełniają podstawowych kryteriów, może zwiększać ryzyko zachorowalności prosiąt w okresie odchowu. 7 / 9
.pl https://www..pl Aby otrzymać zdrowe prosięta, należy zadbać o zdrowie zarówno knura, jak i lochy. Selekcja jest niezbędna W konsekwencji odchowane zwierzęta posiadają niewyrównaną w miocie masę ciała. Locha rodzi zarówno silne, jak i słabe prosięta. Do dalszego chowu trzeba często jednak umiejętnie zakwalifikować obie te grupy. W wypadku tych najsłabszych należy poddać je przede wszystkim ostrej ocenie zaraz po porodzie. Następnie w pierwszych tygodniach powinno się bacznie obserwować zwierzęta i nie bać się selekcji. Brak eliminowania z miotów charłaków pogarsza wyniki produkcyjne. Widać to głównie w spadku masy miotu w dniu odsadzenia, powoduje znaczne zwiększenie nakładów finansowych na dalszy etap produkcji. Szczególnie, że problemem polskich ferm, zajmujących się trzoda chlewną, jest niedoinwestowanie i często zła organizacja produkcji. Produkcja w tym sektorze jest znacznie kosztotwórcza, należy zatem szukać optymalnych rozwiązań ograniczających koszty. 8 / 9
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org).pl https://www..pl Podsumowując Okres okołoodsadzeniowy jest bardzo trudny przede wszystkim dla prosiąt jednak wymaga wielu starań i zabiegów od producentów. Jest to czas, który w znaczny sposób determinuje dalsze losy stada i wpływa na opłacalność produkcji. Większa akceptacja i otwartość hodowców na nowe trendy w produkcji i hodowli i świń pozwala na znaczne ograniczanie problemów występujących w tym okresie cyklu produkcyjnego. Należy jednak cały czas podnosić standardy żywienia, utrzymania, a także poziomu opieki zootechniczno-weterynaryjnej stada. 9 / 9