Momenty krytyczne w odchowie prosiąt

Transkrypt

1 .pl Momenty krytyczne w odchowie prosiąt Autor: prof. dr hab. inż. Damian Knecht Data: 25 kwietnia 2016 Najważniejszym efektem odchowu są zdrowe prosięta, zdolne do intensywnego, szybkiego tuczu lub jako remont do reprodukcji. Przyjmuje się, że upadki do 10% są dopuszczalne. Potrzeby prosiąt w całym okresie wychowu można określić następująco: ciepłe i suche legowisko, obfitość pokarmu, higiena oraz poczucie bezpieczeństwa. Na prosięta działa wiele niekorzystnych czynników, a momenty szczególnego zagrożenia nazywane są okresami krytycznymi. Pierwszym trudnym momentem jest sam poród oraz pierwsze godziny i dni po nim następujące. Jak zmniejszyć straty w okresie odchowu? Główną przyczyną upadków prosiąt są: przygniecenia, hypoglikemia i biegunki wywoływane przez pałeczkę okrężnicy i bakterie beztlenowe. Dobra organizacja pracy w porodówce i szczepienia ochronne macior przed porodem, mogą zmniejszyć straty w okresie odchowu. Lochom i prosiętom 1 / 7

2 .pl należy zatem zapewnić legowisko czyste, suche, z odpowiednim dostosowanym do wymogów tej fazy produkcyjnej mikroklimatem bez przeciągów, o temperaturze w porodówce ok. 18 C i znacznie wyższej w części legowiskowej dla prosiąt. Część kojca przeznaczoną dla prosiąt w razie potrzeby można podgrzewać promiennikami podczerwieni lub stosować system ogrzewania podłogowego, lub systemy kombinowane. Należy również zwrócić uwagę na zachowanie spokoju i ciszy. Prosięta z odpowiednią masą ciała nie mniej niż 1,2 1,3 kg mają znaczne szanse na przeżycie. Prosięta lżejsze są bardziej podatne na choroby i ich przeżywalność jest mniejsza. Lochę do zbliżającego porodu należy przygotować. 2 tygodnie przed spodziewanym terminem należy zwierzęta umieścić w porodówce. W tym okresie wykształcą się w jej organizmie przeciwciała, które pobrane z siarą przez prosięta wzmocnią układ odpornościowy. Należy również w tym okresie, w razie potrzeby, podać lochom ciężarnym witaminy w 100 i 110 dniu prośności. Celem takiego zabiegu jest zwiększenie masy ciała prosiąt oraz liczby ciał odpornościowych. Prosięta z odpowiednią masą ciała nie mniej niż 1,2 1,3 kg mają znaczne szanse na przeżycie. Prosięta lżejsze są bardziej podatne na choroby i ich przeżywalność jest mniejsza. Poród i pierwsze godziny po Poród powinien być nadzorowany. Jeżeli czas trwania porodu wydłuża się, może to prowadzić do niedotlenienia oraz uduszenia zdrowych prosiąt. Czas między kolejnymi prosiętami w okresie porodu powinien wynosić od kilku do kilkunastu minut. Jeśli przerwy są zbyt długie (30 40 minut) konieczna jest interwencja lekarza weterynarii. Czas między kolejnymi prosiętami w okresie porodu powinien wynosić od kilku do kilkunastu minut. (Foto: AgroFoto.pl, radzio15) 2 / 7

3 .pl Po urodzeniu każde prosię należy oczyścić z resztek śluzu i łożyska oraz wytrzeć np. czystą słomą. Niekiedy pępowina w trakcie porodu urywa się sama, ale jeśli jest zbyt długa należy ją skrócić na długość ok. 5 7 cm (na ok. 4 palce) i miejsce to zdezynfekować, np. jodyną. Pępowina zbyt krótka może doprowadzić do wykrwawienia, a zbyt długa ciągnąca się po podłożu może stanowić wrota zakażenia. Pępowinę powinno się oderwać dopiero po pierwszych oddechach prosięcia, bowiem poprzez pewien okres funkcjonuje jeszcze tętnica pępowinowa. Jednocześnie obcina się lub spiłowuje kiełki. Producenci powinni być świadomi niebezpieczeństw występujących w okresie odchowu: łatwość zakażenia przez nie zagojoną pępowinę i nie zamknięte jeszcze jelito, dysproporcję masy ciała noworodków i lochy oraz obniżenie żywotności związane z ewentualnym przedłużającym się porodem i opóźnionym pobraniem siary. Okres pierwszych 7 dni życia Pierwsze dni życia prosiąt (do ok. 1 tygodnia) uważane są za tzw. pierwszy okres krytyczny ze względu na wrażliwość nowonarodzonych prosiąt i ich niedojrzałość fizjologiczną, jak również nagłą zmianę warunków środowiskowych. Do tego dochodzi niewykształcony ośrodek termoregulacji i mechanizmów odporności, jak również przygniecenia, biegunki, przeziębienia, niedokrwistość i jeszcze inne. Po pobraniu siary prosięta nabierają odporności biernej naturalnej. Po pierwszych czynnościach wykonanych zaraz po porodzie (wyciągnięcie śluzu z jamy gębowej, wytarcie prosięcia, oderwanie pępowiny) należy je jak najszybciej dostawić do sutków lochy. Najważniejszym czynnikiem warunkującym prawidłowy rozwój prosiąt jest podanie siary. Wydzielana jest przez okres 3 4 dni po porodzie. Skład siary zmienia się wraz z upływem czasu, najbardziej charakterystyczny dla świń jest szybki spadek zawartości związków azotowych. Mleko lochy jest bardzo bogate w albuminy i globuliny: zawiera 2,0% tych białek. Gamma-globuliny są nośnikami ciał odpornościowych, których to prosięta-noworodki są pozbawione, ponieważ przeciwciała matki nie przechodzą przez wielowarstwowe łożysko rzekome. Po pobraniu siary prosięta nabierają odporności biernej naturalnej. Własny mechanizm wytwarzania odporności wykształca się dopiero ok. 3 tygodnia życia. Tuż po porodzie nabłonek jelit jest najbardziej przepuszczalny dla immunoglobulin. Już po h następuje zamknięcie jelita i immunoglobuliny zaczynają być trawione. Dlatego tak ważne jest podanie tuż po porodzie siary dla prosiąt. Zbyt późne podanie siary powoduje hipoglikemię noworodków (gwałtowne obniżenie glukozy we krwi). Ważne jest również podanie prosiętom Fe, ponieważ jego poziom szczególnie poziom 3 / 7

4 .pl jest względnie stały w mleku i nie pokrywa zapotrzebowania prosiąt. Podajemy je w formie iniekcji lub doustnie. Można również podać jako alternatywę lub uzupełnienie, próchniczą ziemię leśną lub pokrzywy. Już po h następuje zamknięcie jelita i immunoglobuliny zaczynają być trawione. Dlatego tak ważne jest podanie tuż po porodzie siary dla prosiąt. Siara jest nie tylko źródłem ciał odpornościowych, ale dostarcza prosiętom także łatwo przyswajalnej energii. Energię dla prosiąt stanowi częściowy własny zapas glikogenu, ale on szybko się wyczerpuje, szczególnie przy nieodpowiednich warunkach mikroklimatycznych w chlewni czy niskiej masie urodzeniowej prosiąt. Zbyt późne lub niewystarczające pobranie siary może spowodować spadek żywotności prosiąt. Woda dla prosiąt nie powinna być zimna, ponieważ wówczas następuje osłabienie perystaltyki jelit. (Foto: AgroFoto.pl, Styzus) Zaraz po urodzeniu temperatura w legowisku dla prosiąt powinna być nie mniejsza niż 32 C. Noworodki potrzebują wody do picia. Pokarm lochy jest bardzo bogaty energetycznie i zawiera dużo suchej masy, przez co prosiętom chce się pić. Niedobór wody może wpłynąć na obniżenie apetytu, gorsze wykorzystanie paszy i spadek mleczności u lochy skutek rzadszego 4 / 7

5 .pl pobierania mleka lochy przez prosięta, w wyniku czego nie pobudza się organizmu do jego produkcji. W przypadku braku wody, prosięta szukają zastępczych płynów pijąc, np. gnojówkę co wpływa w znaczący sposób na częstotliwość występowania biegunek. Woda dla prosiąt nie powinna być zimna, ponieważ wówczas następuje osłabienie perystaltyki jelit. Okres od 7. do 21. dnia życia W tym okresie następuje bardzo szybki wzrost. W wieku 1 tygodnia życia prosię waży już 3 kg. Do wieku ok. 3 tygodnia (21 dni) zasadniczą rolę w żywieniu odgrywa jeszcze, w tym czasie, mleko matki. Do 3 tygodnia życia z paszy węglowodanowej prosięta wykorzystują głównie laktozę i glukozę. Białko podawane w paszy uzupełniającej działa stymulująco na sekrecje odpowiednich enzymów proteolitycznych. Ten okres określa się mianem drugiego okresu krytycznego ze względu na występowanie biegunek związanych z wprowadzeniem paszy uzupełniającej. W praktyce pierwsza pasza to najczęściej mieszanki pełnoporcjowe. Rodzaj mieszanki zależy od terminu odsadzenia prosiąt: w wieku dni prestarter; w wieku 6 tygodnia życia starter lub grower. Mieszankę podajemy w postaci sypkiej lub granulowanej co wpływa na strawność, apetyt, wykorzystanie paszy, tempo wzrostu i rozwoju prosiąt. Prosięta w tym czasie powinny być dokarmiane, a ilość zdawanych pasz stopniowo się zwiększa. Należy podawać niewielką ilości paszy i zadawać ją dopiero po wyjedzeniu uprzednio zadanej porcji i oczyszczeniu koryta. Około 3 tygodnia życia może wystąpić ostra anemia, jeśli wcześnie prosięta nie otrzymały preparatu z żelazem. Niedostateczna produkcja lub brak niektórych enzymów uniemożliwiają zbyt wczesne stosowanie pasz pochodzenia roślinnego. Podanie ich prosiętom może wywołać zaburzenia trawienia i nasilić występowania biegunek. Właściwe enzymy pojawiają się w wieku ok. 3 tygodni. Dokarmianie można rozpocząć już ok. 10 dnia życia, a nawet 4 5 dnia po urodzeniu. Pierwszą zadawaną paszą, podawaną do woli, może być prażony jęczmień. Prosięta pobierają niewielkie ilości i mają pobudzić układ trawienny do wytwarzania enzymów. Pasza nie może zalegać w korytku, bowiem może się psuć. W żołądku prosiąt nie ma kwasu solnego, który jest czynnikiem bakteriobójczym, co sprzyja występowaniu biegunek. Następnie stopniowo wprowadza się pasze gospodarskie. Można stosować gotowe pasze przeznaczone dla prosiąt w tym wieku. Należy jednak pamiętać, że muszą one być odpowiedniej jakości, czystości i świeżości. Wartość biologiczna białka powinna być wysoka (strawność ponad 80% i niska zawartość włókna 3 4%). Regularne dokarmianie prosiąt zbiega się z ujawnieniem innych zagrożeń. Następuje wymiana zębów mlecznych na stałe, prosięta nie chcą jeść paszy w nieodpowiedniej postaci, np. twardych i dużych granulek (najlepsze są te o średnicy 2 3 mm). Około 3 tygodnia życia może wystąpić ostra anemia, jeśli wcześnie prosięta nie otrzymały preparatu z żelazem. Kończy się zapas ciał odpornościowych pobranych z mlekiem od lochy, co powoduje spadek odporności biernej prosiąt (produkcja własnych przeciwciał zaczyna się ok. 2 3 tygodnia życia). Producenci muszą pamiętać, 5 / 7

6 .pl że również zmiana paszy dla loch może spowodować pojawienie się biegunek u prosiąt, dlatego należy je wprowadzać stopniowo. W ostatnim tygodniu przebywania loch z prosiętami musi rozpocząć się okres jej zasuszania. (Foto: AgroFoto.pl, michaldeutz) Odsadzenie od lochy Trzeci okres krytyczny w odchowie prosiąt. Im prosięta są młodsze tym reakcja na odsadzenie jest ostrzejsza, a negatywne skutki wyraźniejsze. Prosięta przechodzą 2 wstrząsy, pierwszy związany z brakiem dostępu do mleka, drugi z zachwianiem stanu bezpieczeństwa. W ostatnim tygodniu przebywania loch z prosiętami musi rozpocząć się okres jej zasuszania. Odłączenie polega na zabraniu lochy z kojca i pozostawieniu prosiąt przez dni w kojcu. Odsadzenie najlepiej przeprowadzić wieczorem, skraca się wówczas okres walk przy łączeniu miotów. W momencie odsadzenia prosięta powinny już pobierać dostateczną ilość pasz dodatkowych. Zasadą w tym okresie jest utrzymywanie ilości paszy na tym samym poziomie co przed odsadzeniem. W świetle obowiązujących przepisów ustawy o ochronie zwierząt prosiąt, nie można odsadzać przed 21 dniem życia, a zaleca się odsadzanie w 28 dniu, prosię powinno ważyć min. 5 kg. Producenci muszą pamiętać, że również zmiana paszy dla loch może spowodować pojawienie się biegunek u prosiąt, dlatego należy je wprowadzać stopniowo. W tym okresie występują niekorzystne skutki stresu związanego z odsadzaniem (nagłe pozbawienie kontaktu z lochą i brak mleka). Stres wpływa również na osłabienie odporności prosiąt, co może 6 / 7

7 Powered by TCPDF ( wpłynąć na ogólne osłabienie organizmu zwierząt. Mogą pojawić się biegunki, które zakłócają równowagę bakteryjną jelit i uszkadzają nabłonek jelitowy. Wskazane jest odsadzać lochę od prosiąt, a nie odwrotnie, ponieważ prosięta pozostają w kojcu przez ok. 2 tyg. po odsadzeniu, co zmniejsza skutki ich stresu. Odsadzenie powinno być jednorazowe i zdecydowane. Wcześniej należy jednak przygotować prosięta i lochę poprzez stopniowe ograniczanie dostępu do matki. Spowoduje to wyhamowanie produkcji mleka i zmusi prosięta do pobierania dodatkowej paszy. Większa ilość pobieranej paszy w okresie przebywania z matką, zmniejszy niebezpieczeństwo wystąpienia choroby obrzękowej. Aby jak najlepiej wykorzystać lochy, prosięta odsadza się w wieku 28 dni, a często i wcześniej. Istotnym wówczas wskaźnikiem dla hodowcy powinna być masa prosiąt w dniu odsadzenia wynosząca ok. 6 8 kg. Należy jednak cały czas podnosić standardy żywienia, utrzymania, a także opieki zootechniczno-weterynaryjnej stada, których odpowiedni poziom zapewnia uzyskanie właściwych parametrów odchowu prosiąt. Przeczytaj również: 1. Na czym polega nabieranie odporności czynnej i biernej u prosiąt? 2. Jak można zapobiegać biegunkom prosiąt? 3. Suszona plazma wspomoże zdrowotność prosiąt 4. Jakie są rzeczywiste potrzeby pokarmowe prosiąt? 5. Jakie są rzeczywiste potrzeby pokarmowe prosiąt? 7 / 7