UCHWAŁA NR... RADY GMINY KRASNOPOL. z dnia... r. w sprawie przyjęcia Zintegrowanego Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnopol na lata

Projekt UCHWAŁA NR... RADY GMINY KRASNOPOL z dnia...... r. w sprawie przyjęcia Zintegrowanego Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnopol na lata 2016-2020. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1515, poz. 1045, poz. 1890) oraz art. 19 ust. 3b ustawy z dnia grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2014 r. poz. 1649, z 2015 r. poz. 349, poz. 1240, poz. 1358 i poz. 1890) uchwala się, co następuje: 1. Przyjmuje się Zintegrowany Program Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnopol na lata 2016-2020, stanowiący załącznik do uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Krasnopol. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Gminy Tadeusz Piotr Korsakowski Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 1

Projekt Sejneński Model Współpracy Międzysektorowej nr POKL.05.04.02-00-H56/13 Załącznik do Uchwały Nr. Rady Gminy Krasnopol z dnia.. ZINTEGROWANY PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO GMINY KRASNOPOL NA LATA 2016-2020 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 1

Spis treści Spis treści... 2 Wprowadzenie (cel i metodyka opracowania)... 3 Delimitacja i charakterystyka gospodarczo - społeczna obszaru Programu... 3 Synteza diagnozy w obszarze Konkurencyjność... 5 Synteza diagnozy w obszarze Spójność... 13 Edukacja i opieka przedszkolna... 15 Pomoc i opieka społeczna... 16 Kultura i sztuka... 18 Sport i rekreacja... 19 Synteza diagnozy w obszarze Sprawność... 27 Porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli... 33 Zestaw wskaźników do cyklicznej diagnozy sytuacji Gminy Krasnopol... 39 Analiza i synteza uwarunkowań rozwojowych obszaru Programu... 43 Analiza PEST... 43 Analiza SWOT... 56 Logika interwencji... 59 Opis działań i operacji służących osiągnięciu celów Programu... 63 Operacjonalizacja priorytetów... 63 Projekty kluczowe... 64 Plan finansowy... 75 Rozwiązania wdrożeniowe... 76 System instytucjonalny... 76 Zarządzanie Programem... 81 Harmonogram realizacji... 84 Mechanizmy partnerstwa międzysektorowego... 85 Promocja Programu... 87 System monitorowania, kontroli i oceny realizacji Programu... 87 Monitoring Programu... 87 Ewaluacja Programu... 95 Powiązanie programu z politykami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi... 98 Uwagi Wstępne... 98 Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju... 100 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (Kpzk) Do Roku 2030... 103 Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne Społeczeństwo, Konkurencyjna Gospodarka, Sprawne Państwo... 104 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (Ksrr) 2010-2020. Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie... 105 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa I Rybactwa... 107 Strategia Rozwoju Transportu Do Roku 2020 (Z Perspektywą Do 2030 Roku)... 108 Strategia Sprawne Państwo... 110 Strategia Innowacyjności I Efektywności Gospodarki... 112 Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022... 113 Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 2

Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020... 114 Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020... 116 Założenia Krajowej Polityki Miejskiej Do Roku 2020... 118 Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Polski Wschodniej Do Roku 2020... 119 Krajowy Program Reform... 123 Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego Do Roku 2020... 124 WPROWADZENIE (CEL I METODYKA OPRACOWANIA). Zintegrowany Program Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnopol (ZPRL) powstał na zlecenie Europejskiej Fundacji Odnowy i Rozwoju Terytorialnego w ramach Sejneński Model Współpracy Międzysektorowej (nr POKL.05.04.02-00-H56/13) współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet V. Dobre rządzenie, Działanie 5.4. Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie 5.4.2. Rozwój dialogu obywatelskiego, zwanego dalej Projektem. Głównym celem projektu jest wzrost jakości i zakresu współpracy międzysektorowej w Powiecie Sejneńskim. ZPRL ma być rodzajem ponadprogramu obejmującego strategiczne aspekty wszystkich polityk publicznych realizowanych przez gminę Krasnopol. Proces jego opracowania, konsultacji i oceny będzie testerem efektywności wdrożenia Modelu Współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych. Ingerując wszystkie polityki w jednym uspołecznionym procesie diagnozy, identyfikacji priorytetów oraz projektów kluczowych we wszystkich potencjalnych obszarach partnerskiej współpracy, będzie pryzmatem skupiającym energię i zaangażowanie partnerów lokalnych Elementy części diagnostycznej były przedmiotem konsultacji na spotkaniach grup roboczych, jak również sama struktura i wstępna wersja były przedmiotem spotkań Grupy Roboczej w maju 2015 roku. Powoływany Stały Zespól Konsultacyjno Doradczy na swoim pierwszym posiedzeniu również pochylił się nad niniejszym dokumentem. A organizacje pozarządowe miały okazję się z nim zapoznać i skomentować po jego upublicznieniu na Portalu Informacyjno Społecznościowym Powiatu Sejneńskiego www.sejnenski.org. Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 3

DELIMITACJA I CHARAKTERYSTYKA GOSPODARCZO - SPOŁECZNA OBSZARU PROGRAMU Gmina Krasnopol położona jest w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, w powiecie sejneńskim, w bezpośrednim sąsiedztwie gmin: Puńsk, Sejny, Giby, oraz 2 powiatów: augustowskim (Gmina Nowinka) i suwalskim (Gmina Suwałki i Gmina Szypliszki). Głównym ośrodkiem administracyjnym i jednocześnie siedzibą władz samorządowych gminy jest miejscowość Krasnopol, charakteryzująca się zwartą zabudową o rozproszonym rozmieszczeniu działek i wybudowanych na nich budynkach mieszkalnych oraz gospodarczych Na system osadniczy gminy Krasnopol składa się 41 wsi, z których 37 są wsiami sołeckimi. Miejscowości należące do gminy Krasnopol: Aleksandrowo, Boksze Nowe, Buda Ruska, Budzisko, Czarna Buchta, Czerwony Krzyż, Głuszyn, Gremzdel, Gremzdy Polskie, Jegliniec, Jeglówek, Jeziorki, Krasne, Krasnopol, Królówek, Krucieniszki, Linówek, Łopuchowo, Maćkowa Ruda, Maćkowa Ruda (osada leśna), Michnowce, Mikołajewo, Murowany Most, Orlinek, Pawłówka, Piotrowa Dąbrowa, Remieńkiń, Romanowce, Rosochaty Róg, Rudawka, Rutka Pachuckich, Ryżówka, Skustele, Smolany Dąb, Stabieńszczyzna, Teklinowo, Wysoka Góra, Żłobin, Żubronajcie, Żubrówka Nowa, Żubrówka Stara. Gmina Krasnopol obejmuje obszar o powierzchni 172 km2, co stanowi 0,85 % powierzchni województwa i 20,12 % powiatu. Łączna powierzchnia Gminy Krasnopol wynosi 17149 ha, w tym przewagę stanowią tereny użytkowane rolniczo, zajmujące powierzchnię 11258 ha (65,65%), w których dominują grunty orne stanowiące ok 70%. Pozostałe 30% to prawie całkowicie łąki (16%), pastwiska (ok. 12%) oraz grunty rolne zabudowane (stanowiące niewiele pond 2%). Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - 3969 ha (23,14%), przy czym aż 3874 ha stanowią lasy (daje to 22,59% ogólnej powierzchni gruntów gminy). Grunty zabudowane i zurbanizowane to zaledwie 2,32% (398 ha). Na terenie gminy przeważają gospodarstwa małe, niskotowarowe, które często pomimo znacznego areału nie przekraczają dwóch hektarów przeliczeniowych, a co za tym idzie nie przynoszą dochodu rolnikom i kwalifikują ich do pozyskania statusu osób bezrobotnych. Pozostałe obszary gminy to grunty pod wodami (1010 ha - ok.6%) oraz nieużytki (514 ha - ok.3%). Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 4

Według danych statystycznych na dzień 31.12.2014 r. liczba mieszkańców Gminy Krasnopol wynosiła 3914 osób, w tym 1922 kobiet (49,11%). Gęstość zaludnienia w roku 2014 wynosiła 22,80 osób na 1 km2. Według danych GUS na koniec grudnia 2013 r. na terenie gminy Krasnopol w systemie REGON zarejestrowane były ogółem 163 podmioty gospodarcze, z których 8 należało do sektora publicznego, a zdecydowana większość bo aż 155 do sektora prywatnego (95,1%), którego prawie 90% to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Ich liczba z roku na rok systematycznie wzrasta a pod koniec 2013 r. osiągnęła wskaźnik 34 os/1000 mieszańców. Ponadto na terenie gminy zostały założone 2 spółki handlowe oraz 10 stowarzyszeń. Dokonując przeglądu wskaźników w strukturze branżowej podmiotów gospodarczych w latach 2010-2013 stwierdzić należy, iż pomimo faktu, że obszar gminy Krasnopol jest terenem typowo rolniczym, to w przeliczeniu na ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wg grup rodzajów działalności PKD grupa "rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo" osiągnęła najniższy wskaźnik i wyniosła zaledwie 6,75%. Działalność analizowanego obszaru skoncentrowała się głównie na 2 sektorach gospodarki: "przemysł i budownictwo" (30,67%) oraz znacznie przodującą w porównaniu do pozostałych grup (osiągając wartość 62,58%) - "pozostałą grupę rodzajów działalności" (m.in. handlu, w tym działalność sklepów oraz naprawa pojazdów samochodowych i motocyklowych). Synteza diagnozy w obszarze Konkurencyjność Zasoby naturalne i walory środowiskowe Pod kątem geograficzno-terytorialnym Gmina Krasnopol to obszar położony w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, w powiecie sejneńskim, w bezpośrednim sąsiedztwie gmin: Puńsk, Sejny oraz Giby. Ze względu na położenie fizycznogeograficzne obszar gminy leży w obrębie mezoregionu Pojezierza Wschodniosuwalskiego i Równiny Augustowskiej, oraz makroregionu Pojezierza Litewskiego. Ponadto duże zróżnicowanie terenu oraz silne ukształtowanie krajobrazu, powstałe głównie w wyniku jego przeszłości geologicznej, ustanowiły następujące mikroregiony: Pojezierze Wigierskiege (największa cześć gminy), Pagórki Sejneńskie (obszar od Lasu Krasnopolskiego do granicy gminy) oraz Równinę Frąckowską Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 5

(obszar od Maćkowej Rudy po Gremzdy Polskie i Jeziorki). Tak bogaty przyrodniczo krajobraz, zróżnicowany pod kątem warunków wodnych i mikroklimatycznych, charakteryzujący się mało intensywną gospodarką rolną, niskim stopniem chemizacji środowiska i ograniczoną w wielu rejonach bezpośrednią ingerencją człowieka został objęty system obszarów prawnie chronionych. W Gminie Krasnopol obejmuje on obszar o łącznej powierzchni 14 074,25 ha co stanowi aż 82% ogólnej powierzchni gminy. Dlatego też najbardziej cenne środowiskowo komponenty przyrodnicze objęto różnymi formami ochrony przyrody, m.in. w postaci: - Parku Narodowego - Wigierski Park Narodowego, - Rezerwatu przyrody Ostoja Bobrów Marycha, - Obszaru chronionego krajobrazu Pojezierze Sejneńskie, - Naturalnego zbiornika wodnego jezioro "Długie Sejneńskie", - 10 pomników przyrody, - oraz strefy ciszy polegające na wprowadzeniu całkowitego zakazu używania łodzi z silnikami spalinowym) na 4 gminnych jeziorach: Dowcień, Długie, Gremzdy i Żubrowo. Tabela 1 Zestawienie powierzchni obszarów chronionych na terenie Gminy Krasnopol Obszary prawnie chronione j.m. Powierzchnia Ogółem ha 14074,25 Parki narodowe ha 1423,6 Rezerwaty przyrody ha 218,41 Obszary chronionego krajobrazu ha 12 650,0 Użytki ekologiczne ha 106,8 Ilość pomników przyrody szt. 10 Udział obszarów prawnie chronionych w pow. ogółem % 82 Źródło: GUS w celu zachowania krajobrazu naturalnego gminy oraz atrakcyjności jej warunków środowiskowych, zastosowano różne formy ochrony, a mianowicie włączono je do istniejących i projektowanych regulujących koncepcji ochrony przyrody tj.: Zielone Płuca Polski, sieć ekologiczna ECONET, Augustowsko Druskiennicki Transgraniczny Obszar Chroniony (południowo-zachodnia część gminy). Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 6

Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 (Specjalny Obszar Ochrony na podstawie Dyrektywy Siedliskowej Wigierski Park Narodowy, Obszar Specjalnej Ochrony na podstawie Dyrektywy Ptasiej Puszcza Augustowska), w tym: a) Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Natura 2000 określony symbolem: PLH200005 Puszcza Augustowska oraz Obszar Specjalnej Ochrony ptaków Ostoja augustowska - kod obszaru PLH 200008, b) Obszar Specjalnej Ochrony ptaków Ostoja Wigierska - kod obszaru PLH 200004. Podstawowym celem funkcjonowania obszarów chronionych jest stwarzanie realnych możliwości zabezpieczenia najbardziej wartościowych pod względem różnorodności biologicznej obszarów. Głównymi zadaniami na obszarach cennych przyrodniczo min. są: prowadzenie badań monitoringowych bioróżnorodności, poprawa stanu i renaturalizacja zagrożonych najcenniejszych ekosystemów i siedlisk, podniesienie poziomu akceptacji społecznej dla zachowania i ochrony różnorodności przyrody i krajobrazu oraz działania na rzecz utrzymania urozmaiconego krajobrazu rolniczego. Środowisko naturalne obszaru Gminy Krasnopol charakteryzuje się niskim stopniem wytwarzania odpadów, a co za tym idzie niskim poziomem przetwarzania i zanieczyszczania środowiska, dzięki czemu wybitne walory przyrodniczo-turystyczno krajobrazowe nie zostają naruszone a ład i harmonia przestrzenna zachowana. Struktura podmiotów gospodarczych Gmina Krasnopol charakteryzuje się niskim poziomem przedsiębiorczości wynoszącym 42 podmioty gospodarcze na 1000 mieszkańców (w roku 2013). Według danych GUS na koniec grudnia 2014 r. na terenie gminy w systemie REGON zarejestrowanych zostało ogółem 180 podmiotów gospodarczych, z których 8 należało do sektora publicznego, a zdecydowana większość bo aż 172 do sektora prywatnego (95,56%). Sektor publiczny to 8 podmiotów gospodarczych z których 5 to państwowe i samorządowe jednostki prawa publicznego. Sektor prywatny natomiast stanowią głównie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (aż 87,79%), których liczba z roku na rok systematycznie i stabilnie wzrasta. Strukturę podmiotów gospodarki narodowej w 2014 roku przedstawia tabela 2. Tabela 2 Struktura podmiotów gospodarczych według sektorów własnościowych Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 7

Specyfikacja 2010 2011 2012 2013 2014 ogółem 159 156 158 163 180 sektor publiczny 11 10 9 8 8 sektor publiczny - państwowe i samorządowe jednostki prawa publicznego 8 7 6 5 5 sektor prywatny 148 146 149 155 172 sektor prywatny - spółki handlowe 2 2 2 2 2 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 131 129 130 134 151 stowarzyszenia i organizacje społeczne 8 8 9 10 10 Źródło: GUS Według struktur wielkości przedsiębiorstw na terenie gminy stwierdzić należy, iż dominującą formą wielkości podmiotów gospodarczych są mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników, stanowiące 98,33% ogółu wszystkich zarejestrowanych podmiotów (w roku 2014). Na przestrzeni ostatnich lat zauważalny jest spadek liczby małych przedsiębiorstw, zatrudniających do 49 pracowników. Istnieje tylko 1 średnia firma, zatrudniająca pomiędzy 50 a 249 osób. Niewielka liczba dużych firm jest konsekwencją rolniczego charakteru gminy oraz niskiego poziomu industrializacji obszarów wiejskich. Strukturę zatrudnienia w przedsiębiorstwach z terenu gminy prezentuje tabela 3. Tabela 3 Struktura wielkości podmiotów gospodarczych Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 ogółem 159 156 158 163 180 0-9 154 150 153 159 177 10-49 4 5 4 3 2 50-249 1 1 1 1 1 250-999 0 0 0 0 0 1000 i więcej 0 0 0 0 0 0-249 159 156 158 163 180 Źródło: GUS Analizując strukturę branżową podmiotów gospodarczych w latach 2010-2014 stwierdzić należy, iż pomimo faktu, że obszar Gminy Krasnopol jest terenem typowo rolniczym, to w przeliczeniu na ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wg grup rodzajów działalności PKD grupa "rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo" osiągnęła najniższy wskaźnik i w roku 2014 wyniosła zaledwie 4,44%. Działalność analizowanego obszaru skoncentrowała się głównie na 2 sektorach gospodarki: "przemysł i budownictwo" (33,89%) oraz znacznie przodującą w porównaniu do pozostałych grup (osiągając wartość 61,67%) - "pozostałą grupę rodzajów działalności" (m.in. handlu). Tabela 4 Struktura sektorów gospodarki Gminy Krasnopol Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 8

Podmioty wg PKD 2007 i rodzajów działalności 2010 2011 2012 2013 2014 ogółem 159 156 158 163 180 rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 10 9 9 11 8 przemysł i budownictwo 57 52 52 50 61 pozostała działalność 92 95 97 102 111 Źródło: GUS Ze względu na podział podmiotów gospodarczych wg sekcji PKD przedstawionych w powyższej tabeli nr 4, w roku 2014 największa liczba podmiotów w Gminie Krasnopol działa w branży F - budownictwie (24,44%) oraz sekcji G - handlu hurtowym i detalicznym (głównie to prowadzenie sklepów oraz naprawa pojazdów samochodowych i motocyklowych) - 22,22%. Drugą, co do liczebności branżą są sekcje S i T - czyli pozostała działalność usługowa oraz gospodarstwa domowe w tym zatrudniające pracowników, produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby (8,33%) jak również sekcja C - przetwórstwo przemysłowe (8,33%). W branży przetwórstwa rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (sekcji A) w roku 2014 działało zaledwie 4,44% wszystkich podmiotów gospodarczych, a wiodącymi działaniami w zależności od działu sekcji są odpowiednio: produkcja wyrobów z drewna i korka (z wyłączeniem mebli), produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych, produkcja mebli (sekcja C dział 16, 23 i 31) oraz uprawy rolne, chów, hodowla zwierząt, łowiectwo z włączeniem działalności usługowej oraz leśnictwo i pozyskiwanie drewna (sekcja A dział 01 i 02). Rolnictwo Gmina Krasnopol to obszar zdominowany funkcją rolniczą, na którym tereny użytkowane rolniczo stanowią 11258 ha (65,65%), a grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - 3969 ha (23,14%) powierzchni gminy. Według danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku na terenie analizowanego obszaru funkcjonowało 1063 gospodarstw rolnych, przy czym wszystkie z nich stanowiły gospodarstwa indywidualne, z których aż 87,49% prowadziło działalność rolniczą (930 gospodarstw). Strukturę obszarową gospodarstw rolnych przedstawia tabela 5. Tabela 5 Struktura wielkości gospodarstw rolnych na terenie Gminy Krasnopol Wielkość gospodarstw Liczba gospodarstw Odsetek w % ogółem 1063 100 do 1 ha włącznie 290 27 powyżej 1 ha razem 773 73 1-5 ha 206 19 1-10 ha 383 36 1-15 ha 546 51 5-10 ha 177 17 Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 9

5-15 ha 340 32 10-15 ha 163 15 5 ha i więcej 567 53 10 ha i więcej 390 37 15 ha i więcej 227 21 Źródło: GUS Z analizy danych zamieszczonych w powyższej tabeli wynika, że większość stanowią gospodarstwa o powierzchni powyżej 1 ha w przedziale gospodarstw o pow. 5 ha i więcej (73,35%). Średnia wielkość gospodarstwa rolnego wynosi 10,59 ha. W strukturze użytkowania gruntów dominują użytki rolne i pastwiska trwałe. Szczegółową strukturę użytkowania gruntów przedstawia tabela 6: Tabela 6 Struktura użytkowania gruntów Użytkowanie gruntów Ha Odsetek w % grunty ogółem 11255,75 100 użytki rolne ogółem 9463,71 84,08 użytki rolne w dobrej kulturze 9230,7 82,01 pod zasiewami 4807,84 42,71 grunty ugorowane łącznie z nawozami zielonymi 253,59 2,25 uprawy trwałe 29,11 0,26 sady ogółem 23,81 0,21 ogrody przydomowe 41,83 0,37 łąki trwałe 1704,07 15,14 pastwiska trwałe 2394,26 21,27 pozostałe użytki rolne 233,01 2,07 lasy i grunty leśne 1112,56 9,88 pozostałe grunty 679,49 6,04 Źródło: GUS Ze względu na fakt, że grunty użytkowane rolniczo stanowią powyżej połowy ogólnej powierzchni gminy, a większość mieszkańców znajduje zatrudnienie w rolnictwie, ten dział wraz z innymi elementami gospodarki żywnościowej odgrywa największą rolę pod względem ekonomicznym. Na takie wykorzystanie użytków rolnych wpływa przede wszystkim klimat oraz niski wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Położona w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego (z przeważającymi wpływami kontynentalnymi), regionu klimatycznego zwanego Suwalskim oraz subregionu Suwalsko-Sejneńskiego gmina, charakteryzuje się gorszymi od przeciętnych w kraju warunkami glebowymi i klimatycznymi, w Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 10

szczególności ze względu na najniższe średnie opady w regionie, najchłodniejszą temp. Powietrza wśród wszystkich niżowych obszarów Polski, długą, mroźną zimę, oraz stosunkowo ciepłe lato, jak również występowanie największych średnich rocznych prędkości wiatru z dużym udziałem prędkości umiarkowanych i silnych (co jednak potraktować można również jako zaletę, gdyż położenie gminy w I strefie wiatrowej Polski - wybitnie korzystnej - sprzyja wykorzystaniu wiatru pod względem energetycznym). Dodatkowo obliczony na podstawie parametrów takich jak: rzeźba terenu, agroklimat, warunki wodne oraz glebowe wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej wyniósł 56,0 pkt., przy wskaźniku dla kraju wynoszącym 66,6 pkt. Produkcję roślinną zdominowały więc mało wymagające uprawy zbóż podstawowych (żyta, pszenżyta, jęczmieniu), produkcję zwierzęcą natomiast hodowla bydła, trzody chlewnej oraz drobiu. Pomimo typowo rolniczego charakteru gminy, oraz wzrostu ilości zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej, w ciągu ostatniego roku zaobserwowano zmniejszanie się sektora gospodarki powiązanego typowo z rolnictwem. Wskazuje to min. fakt, iż w roku 2014 w systemie REGON odnotowano spadek liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych Sekcji A PKD 2007, a w szczególności w dziale 01 - uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową. Sytuacja ta wynika prawdopodobnie z braku opłacalności prowadzenia takiej działalności. (tabela 7). Tabela 7 Zmiany w sektorze rolniczym w latach 2012-2014 Specyfikacja wg PKD 2007 2012 2013 2014 Ogółem ilość podmiotów gospodarki narodowej 158 163 180 Sekcja A ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO 9 11 8 dział 01 Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową 7 9 6 dział 02 Leśnictwo i pozyskiwanie drewna 2 2 2 dział 03 Rybactwo 0 0 0 Źródło: GUS Turystyka i przemysły czasu wolnego Obszar Gminy Krasnopol charakteryzuje się niskim poziomem uprzemysłowienia oraz wysokim stopniem waloryzacji krajobrazu, który bogaty w wybitne walory przyrodniczo-środowiskowe oraz ciekawe atrakcje rekreacyjno-turystyczne, sprawia, że praktycznie nienaruszony i naturalnie zachowany obszar gminy Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 11

stanowi jeden z ciekawszych kulturowo i atrakcyjnych przyrodniczo regionów w Polsce. Obecnie jednak tylko 5,56% ogółu podmiotów gospodarczych prowadzi działalność w sektorze turystycznym, który w ramach klasyfikacji PKD 2007 mieści się w sekcji I - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi. W roku 2014 nastąpił wzrost liczby zarejestrowanych podmiotów (z 7 obiektów w 2012r. do 10 w roku 2014r.), z których znaczną większość (80% ogółu podmiotów tej sekcji) stanowiły obiekty prowadzące działalnością usługową związaną z wyżywieniem. Na terenie gminy w roku 2014 funkcjonowały noclegową (zakwaterowanie). tylko dwa obiekty turystyczne świadczące ofertę wyłącznie Tabela 8 Podmioty sektora turystycznego w latach 2012-2014 Specyfikacja wg PKD 2007 2012 2013 2014 Ogółem ilość podmiotów gospodarki narodowej 158 163 180 Sekcja I DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z ZAKWATEROWANIEM I USŁUGAMI GASTRONOMICZNYMI 7 7 10 dział 55 Zakwaterowanie 2 1 2 dział 56 Działalność usługowa związana z wyżywieniem 5 6 8 Źródło: GUS Ze względu na wysoką lesistość, dużą liczbę jezior I i II klasy czystości, istnieniem urokliwej rzeki Czarnej Hańczy oraz dominującej działalności rolniczej, przy niskim poziomie industrializacji i dobrze zachowanym środowisku naturalnym, obszar Gminy Krasnopol stwarza warunki sprzyjające do rozwoju aktywnych form szeroko pojmowanej turystyki, przyciągającej licznych turystów, także z zagranicy. Na terenie gminy z roku na rok liczba obiektów agroturystycznych systematycznie wzrasta. Pod koniec roku 2014 liczyła 2 domy gościnne oraz 41 kwater agroturystycznych, ze 152 pokojami i 434 miejscami noclegowymi. Ponadto w rozbudowanej i ciągle rozwijającej się bazie noclegowej gminy są również oferty pól namiotowych, których ilość przez ostatnie cztery lata uległa podwojeniu z dwóch obiektów w roku 2012 wzrosła do czterech w roku 2014. Atrakcyjność turystyczna gminy to także szeroko pojmowane dziedzictwo kulturowe i obecność zabytków, których na terenie analizowanego obszaru zachowało się stosunkowo niewiele. Do najciekawszych z nich należą: układ przestrzenny miejscowości Krasnopol z XVIII w. oparty na siatce prętowej z dwiema Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 12

prostopadłymi osiami, stanowiącymi odcinki starych traktów (nr rejestru 437), Kościół p.w. Przemienienia Pańskiego z 1862r. (nr rejestru 916), Kaplica św. Agaty z Połowa XIX w. - drewniana kaplica o kształcie dachu w typie polskim zwieńczona drewnianą rzeźbą Św. Agaty (nr rejestru 916), cmentarz rzymsko-katolicki położony ok. 0,5 km. na południe od kościoła i ok. 0,1 km na zachód od drogi Krasnopol Pogorzelec. Znaczne wartości zabytkowe i historyczne reprezentują znajdujące się w nim nagrobki pochodzące z ok. XIX w (nr rejestru 635), 2 cmentarze z I wojny światowej, na jednym z nich spoczywa 412, w tym 95 żołnierzy Armii Niemieckiej i 317 żołnierzy Armii Rosyjskiej (nr rejestru 626 i nr rejestru 326), murowany, jednokondygnacyjny dwór z początku XIX w. wybudowany na planie litery L (nr rejestru 336), grodzisko pradziejowe zwane Różańcową Górą - granice zabytkowego terenu stanowi od południa i wschodu polna droga z Żubronajcia do Krasnopola, będąca jednocześnie południową i wschodnią granicą działki nr 19 obrębu Żubronajcie, od zachodu i północy - podstawa stoku wzniesienia. Grodzisko pradziejowe w Żubronajciu jest bardzo cennym obiektem archeologicznym, pozostałością osadnictwa plemion bałtyjskich we wczesnej epoce żelaza ( IV-I wiek p.n.e), (nr rejestru 20), stolarnia-wiatrak z 1933 r. (nr ewidencyjny 313), organistówka z poł. XIX w - drewniany budynek mieszkalny (nr ewidencyjny 1664). Teren Gminy Krasnopol to również gęsta sieć szlaków turystycznych, otwierających przed zwiedzającymi możliwość dogłębnego poznania i satysfakcji odkrycia najbardziej wyjątkowych i atrakcyjnych pod względem przyrodniczo-krajobrazowym miejsc. Przebiegają tu m.in. 3 ścieżki edukacyjne Wigierskiego Parku Narodowego ( Płazy, Puszcza, Dary Natury ) oraz liczne wyznaczone szlaki piesze i rowerowe, tj. "Podlaski Szlak Bociani", oraz międzynarodowa trasa rowerowa "EURO VELO R- 11". Na terenie giny wyróżnić dodatkowo można dwa szlaki papieskie: Tajemnice Światła który stanowi kombinację różnych szlaków turystycznych (pieszy, rowerowy, samochodowy, narciarski i kajakowy) oraz Tajemnice Zawierzenia typowy szlak wodny (kajakowy). Synteza diagnozy w obszarze Spójność Jakość Życia Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 13

Warunki mieszkaniowe Według ostatnich dostępnych danych statystycznych na koniec 2013 roku na terenie Gminy Krasnopol znajdowało się 1403 mieszkań, z 5854 izbami, o łącznej powierzchni użytkowej 128168 m 2. Ogólne wskaźniki warunków mieszkaniowych, głownie jednak ze względu na dominujące budownictwo jednorodzinne, pozwalają osiągnąć wartości pozytywne i przybliżone do średnich standardów mieszkaniowych liczonych dla regionu. Tabela 9 Zasoby mieszkaniowe w latach 2010-2013 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Mieszkania 1378 1389 1400 1403 Izby 5706 5781 5837 5854 Powierzchnia użytkowa mieszkań 124665 126534 127947 128168 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania 90,5 91,1 91,4 91,4 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę 31,2 31,8 32,4 32,8 mieszkania na 1000 mieszkańców 344,7 349,6 354 358,6 Źródło: GUS Na jakość zamieszkiwania znaczącą rolę odgrywa dostępność instalacji techniczno-sanitarnych oraz infrastruktury sieciowej, w którą w dalszym ciągu nie wszystkie mieszkania zostały wyposażone. Z roku na rok sytuacja ta ulega tylko nieznacznej poprawie, co powoduje, że jednak w dalszym ciągu osiągane wskaźniki są bardzo niskie i niezadawalające. Tylko niecały 1% mieszkań wyposażony został w wodociąg oraz łazienkę, a centralne ogrzewanie minimalnie przekroczyło wartość 0,5%. Tabela 10 Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne Rodzaj instalacji 2010 2011 2012 2013 Wodociąg 1102 1114 1125 1128 Ustęp spłukiwany 1057 1069 1080 1083 Łazienka 1032 1044 1055 1058 Centralne ogrzewanie 727 739 749 752 Gaz sieciowy 0 0 0 0 Źródło: GUS Tabela 11 Mieszkania wyposażone w instalacje - w % ogółu mieszkań Rodzaj instalacji 2010 2011 2012 2013 Wodociąg 0,8 0,8 0,8 0,8 Łazienka 0,7 0,8 0,8 0,8 Centralne ogrzewanie 0,5 0,5 0,5 0,5 Gaz sieciowy 0 0 0 0 Źródło: GUS Obszar Gminy Krasnopol nie posiada kanalizacji sanitarnej i burzowej, jak również sieci gazowniczej. Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 14

Dystrybucja gazu na potrzeby bytowe mieszkańców odbywa się za pomocą przenośnych butli na propan butan. Zmiany podstawowych wskaźników z zakresu infrastruktury sieciowej na terenie Gminy Krasnopol przedstawiają poniższe tabele nr 5, 6 i 7. Tabela 12 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 wodociąg 33,4 33,4 33,4 35,8 kanalizacja 0 0 0 0 gaz 0 0 0 0 Źródło: GUS Tabela 13 Sieć rozdzielcza na 100 km2 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 sieć wodociągowa rozdzielcza na 100 km2 26,1 26,1 26,1 32,6 sieć kanalizacyjna rozdzielcza na 100 km2 0 0 0 0 sieć gazowa rozdzielcza na 100 km2 0 0 0 0 Źródło: GUS Tabela 14 Zużycie wody, energii elektrycznej oraz gazu w gospodarstwach domowych Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 woda z wodociągów na 1 mieszkańca 12,7 12,2 14,5 15,4 woda z wodociągów na 1 korzystającego 38,1 36,6 43,6 43,3 gaz z sieci na 1 mieszkańca 0 0 0 0 gaz z sieci na 1 korzystającego 0 0 0 0 Źródło: GUS Edukacja i opieka przedszkolna W ostatnich latach nakłady finansowe gminy w dziedzinie utrzymania oświaty nie maleją, natomiast zmniejsza się kwota przyznawanej subwencji oświatowej. Jest to związane z niżem demograficznym a tym samym ze spadkiem liczby uczniów w szkołach. Poniższa tabela zawiera analizę wydatków gminy na oświatę w ciągu ostatnich czterech lat. Tabela 15 Wydatki Gminy Krasnopol na oświatę w latach 2011-2014 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 Ogólna kwota wydatków na oświatę 4322517,53 3856172,23 3906625,80 3692527,77 Subwencja oświatowa 2604643 2541356 2391168 2120047 % subwencji oświatowej w stosunku do ogólnej kwoty wydatków na 60,2% 65,9 % 61.2% 57,4% oświatę Źródło: UG Krasnopol Analizując subwencję oświatową w stosunku do wydatków z budżetu gminy przeznaczonych na funkcjonowanie oświaty wynika, iż największy bo 65,9% stanowiła w roku 2012, natomiast najniższy w roku 2014 57,4%. Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 15

W roku 2000 władze samorządowe podjęły uchwałę o likwidacji przedszkola samorządowego i pomimo obowiązku ustawowego przez kilka lat nie zapewniano opieki dzieciom w wieku przedszkolnym. Dopiero w marcu 2007 roku na terenie gminy w ramach Projektu Kluby Przedszkolaka na Wsi udało się otworzyć alternatywną formę wychowania przedszkolnego w postaci Klubów Przedszkolaka w trzech miejscowościach; Krasnopolu, Maćkowej Rudzie i Mikołajewie. Od czerwca 2008r. działalność Klubów była kontynuowana przy wsparciu środków zewnętrznych pozyskanych w trakcie realizacji kolejnych projektów. Z powodu małej liczby dzieci w wieku przedszkolnym korzystającej z tej formy wychowania przedszkolnego oraz likwidacji szkół podstawowych w Maćkowej Rudzie i Mikołajewie Kluby Przedszkolaka przestały funkcjonować. W ich miejsce utworzono Punkt Przedszkolny w Krasnopolu prowadzony przez 2 lata przez Stowarzyszenie dla Rozwoju Suwałk w Suwałkach a od 01 marca 2013r. Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Gminy Krasnopol Charyzma. W zakresie szkolnictwa w 2012 roku na terenie Gminy Krasnopol funkcjonowała jedna Szkoła Podstawowa w Mikołajewie, jeden Zespół Szkół w Krasnopolu, w skład którego wchodzi gimnazjum, szkoła podstawowa i oddział przedszkolny. W roku 2013 zlikwidowano Szkołę Podstawową w Mikołajewie. Do chwili obecnej na terenie gminy funkcjonuje jeden Zespół Szkół w Krasnopolu i Punkt Przedszkolny w pisany do rejestru placówek niepublicznych. W zakresie szkolnictwa sukcesywnie spada liczba oddziałów i liczba uczniów uczęszczających do gimnazjum. Natomiast wzrasta liczba uczniów uczęszczających do szkoły podstawowej i grup przedszkolnych. Ten wzrost wynika z racji objęcia obowiązkiem przedszkolnym dzieci w wieku 5 lat oraz obowiązkiem szkolnym dzieci sześcioletnich. Tabela 16 Liczba oddziałów, uczniów oraz zatrudnionych nauczycieli w Gimnazjum w latach 2012-2014 Rok Liczba oddziałów Liczba uczniów 2012 5 122 2013 4 102 2014 3 75 Źródło: Sprawozdanie SIO na dzień 30 września 2013r. Utworzenie w 2008 r. Centrum Kształcenia i Wioski Internetowej w budynku Ośrodka Kultury Sportu i Rekreacji w Krasnopolu otworzyło przed mieszkańcami gminy szerszą możliwość dostępu do Internetu i korzystania z encyklopedii, słowników, oraz niezbędnych informacji drogą komputerową. Pomoc i opieka społeczna Na terenie Gminy Krasnopol wsparcie i pomoc społeczną można uzyskać w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej oraz w zakresie lecznictwa odwykowego w Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. GOPS w głównej mierze zajmuje się pracą socjalną na rzecz podopiecznych. Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 16

Codziennemu życiu mieszkańców gminy towarzyszą liczne problemy egzystencjonalne, których podłożem jest najczęściej: ubóstwo (w roku 2014 zanotowano 413 przypadków), bezrobocie (w 2014r. zanotowano 219 osób), niepełnosprawność, długotrwała choroba oraz bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych czy też prowadzenia gospodarstwa domowego (zwłaszcza w rodzinach niepełnych/wielodzietnych). Swoim zasięgiem obejmują one coraz większą grupę ludzi i coraz młodsze pokolenia, zmuszając przy tym społeczeństwo do Tabela 17 Liczba osób objętych pomocą społeczną oraz wydatki poniesione na świadczenie pieniężne i niepieniężne w Gminie Krasnopol w latach 2012-2014 Wyszczególnienia 2012 2013 2014 Liczba osób objętych pomocą społeczną 566 557 488 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców szukania różnych form pomocy. Najpopularniejszym wsparciem na obszarze poddanym analizie są różnego rodzaju formy zasiłku oferowane i wypłacane przez GOPS w Krasnopolu. Na przestrzeni ostatnich trzech lat zauważamy spadek liczby osób objętych pomocą społeczną, co niewątpliwie jest związane ze spadkiem ogólnej liczby osób zamieszkałych na terenie gminy. Natomiast wydatki na pomoc społeczną ulegają wzrostowi ze względu na zwiększenie kwot przyznawanych na poszczególne formy pomocy społecznej. Poniższa tabela nr 21 obrazuje liczbę osób objętych pomocą społeczną oraz wydatki poniesione na świadczenie pieniężne i niepieniężne na rzecz mieszkańców gminy. Źródło: GOPS 142 139 122 Wydatki na pomoc społeczną w tym: 2159461 2227758 2198177 Świadczenia pieniężne 2006762 2069827 2029757 Świadczenia niepieniężne 152699 157931 168420 Poziom świadczeń pomocy społecznej oraz struktura ich beneficjentów są jednym z głównych wskaźników pozwalających zobrazować jakość życia mieszkańców. Zgodnie z danymi Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w latach 2012-2014 w Gminie Krasnopol najczęściej przyznawane są świadczenia pieniężne z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych, celowych, okresowych oraz specjalnych zasiłków celowych. Systematycznie wzrasta liczba gospodarstw domowych korzystających z zasiłku stałego oraz zasiłku okresowego. Natomiast wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca w każdym z analizowanych lat oscylują w podobnym przedziale liczbowym. Na przestrzeni czterech lat zauważamy znaczny spadek liczby rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne oraz dodatki do zasiłków rodzinnych, którymi są: dodatki pielęgnacyjne, świadczenia pielęgnacyjne, jednorazowa zapomoga a tytułu urodzenia dziecka oraz specjalny zasiłek opiekuńczy. Z zamieszczonego poniżej zestawienia wynika, iż z roku na rok maleje liczba rodzin ale również ulega zmniejszeniu ogólna Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 17

kwota wydatkowana na zasiłki rodzinne i dodatki do zasiłków. Opieka zdrowotna Obecnie na terenie gminy funkcjonuje tylko jedna apteka oraz jeden Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej z zasobami kadrowymi w postaci: 2 lekarzy, 3 pielęgniarek i 1 położnej. Dostępność świadczeń zdrowotnych w zakresie lecznictwa szpitalnego, poradni specjalistycznych, specjalistycznej opieki ambulatoryjnej oraz profilaktyki zdrowotnej mieszkańcom Gminy Krasnopol zapewniają więc głównie placówki na terenie większych ośrodków mieszczących się w pobliskich miastach szczególnie Poradnie Lekarzy Rodzinnych w Sejnach, Suwałkach, Nowince oraz obiekty specjalistycznej opieki ambulatoryjnej w Sejnach, Suwałkach, Augustowie oraz Białymstoku. Ponadto na terenie Gminy Krasnopol funkcjonuje jedna Poradnia Stomatologiczna, działająca pod patronatem Cartias w Ełku, świadcząca usługi stomatologiczne dla całej ludności gminnej. Pracuje w niej jeden lekarz stomatolog i jedna pomoc stomatologiczna. Kultura i sztuka Na terenie gminy Krasnopol funkcjonuje tylko 1 Biblioteka Publiczna z łącznym księgozbiorem 16506 woluminów, w której w 2014 roku 344 czytelników wypożyczyło 3929 woluminów, w tym 2739 pozycji literatury pięknej i dla dorosłych, 818 literatury pięknej dla dzieci, oraz 379 woluminów literatury niebeletrystycznej. Wszelkie atrakcje rozrywkowo-kulturalne oferowane są przez jedyną istniejącą na terenie gminy instytucję kulturalną - Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji, która w latach 2011-2013 zorganizowała 49 imprez, z 3135 uczestniczącymi w nich osobami. Największym zainteresowaniem cieszyły się występy zespołów artystycznych. W zorganizowanych przez instytucję kultury 18 konkursach udział wzięło 105 uczestników. Duże zaangażowanie jednostki kulturalnej w działania mające na celu zaspakajanie potrzeb społecznych (kulturalne, rozrywkowe, edukacujnych) oraz inicjowanie powstawania okazji do aktywizacji lokalnych mieszkańców gminy przejawia się w nieprzeciętnej aktywności OKSiR w dążeniu do rozwoju gminy w tym zakresie, głównie poprzez współpracę z władzami Gminy Krasnopol, pracownikami GOPS-u oraz Parafią Rzymskokatolicką w Krasnopolu (wspólne organizowanie spotkań - wigilijnych dla osób starszych i samotnych oraz konkursów - kolęd i pastorałek, "Najpiękniejszy kosz obfitości", "Najpiękniejszy ogródek przydomowy na terenie Gminy Krasnopol") jak również prężne uczestnictwo w realizacji różnorodnych projektów unijnych. Większość z nich realizowana była z pozyskanych ze środków PROW z projektów na lata 2007-2013 z zakresu realizacji małych projektów w ramach wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju Sejneńszczyzna. Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 18

Z całej palety zaproponowanych przez Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji wydarzeń największym zainteresowaniem cieszyły się jednak występy zespołów artystycznych. W zorganizowanych imprezach zaangażowanych zostało wiele zespołów muzycznych o bogatym i szerokim repertuarze. Liczne imprezy uświetniały występy zespołów typowo ludowych, soulowych, jazowych, folkowych oraz discopolowych. Według stanu GUS na koniec roku 2013 na obszarze gminy działały tylko 2 zespoły artystyczne: 1 muzyczno-instrumentalne z 5 członkami, oraz 1 folklorystyczny z 10 członkami. Innych typów zespołów, tj. teatralne, wokalne czy taneczne nie odnotowano. Ubogą ofertę muzyczną gminy zasilić muszą więc zespoły przyjezdne z innych regionów powiatu, województwa czy też kraju. Obszar Gminy ponadto nie został wzbogacony w obiekty typowo kulturalne takie jak teatry, muzea i kina. Wszelkie formy zainteresowań oraz różnego rodzaju hobby mieszkańcy muszą realizować we własnym zakresie, najczęściej poprzez korzystanie z ofert instytucji kulturalnych zlokalizowanych w najbliższych ośrodkach miejskich, w szczególności: Sejnach, Suwałkach, Augustowie. Sport i rekreacja Na terenie gminy Krasnopol działa 1 klub sportowy "Nad Wigrami" zajmujący się jeździectwem konnym "Nad Wigrami" zrzeszający 31 członków. W 2012 roku osób zrzeszonych w klubie było 31, w tym aż 23 kobiety. Większość członków klubu (ok.68%) stanowią osoby w wieku poniżej 18 roku życia. Na terenie gminy działa 1 sekcja sportowa z 1 trenerem i 3 instruktorami sportu. Dostępność infrastruktury sportowej na terenie gminy przedstawia się niekorzystnie, gdyż w granicach administracyjnych obszaru można wyróżnić tylko trzy punkty umożliwiające mieszkańcom aktywne spędzenie wolnego czasu. Miejscami, w których społeczność lokalna może swobodnie rozwijać swoje zdolności i umiejętności sportowe to: sala gimnastyczna przy Gimnazjum w Krasnopolu oraz dwie siłownie utworzone przy udziale środków unijnych mieszczące się w OKSiR w Krasnopolu, oraz Świetlicy Wiejskiej w Maćkowej Rudzie. Inną alternatywną formą rozwoju własnych pasji oraz aktywnych zamiłowań to możliwość skorzystania z gęstej sieci pokrywających gminę szlaków turystycznych, otwierających przed zwiedzającymi możliwość dogłębnego poznania i satysfakcji odkrycia najbardziej wyjątkowych i atrakcyjnych pod względem przyrodniczo-krajobrazowym miejsc obszaru. Lokalne obiekty turystyczne kierują swoją ofertę noclegową i rekreacyjną nie tylko do przyjezdnych wczasowiczów ale również stałych mieszkańców Gminy Krasnopol. Z roku na rok liczba obiektów agroturystycznych systematycznie wzrasta. Pod koniec roku 2014 liczyła 2 domy gościnne oraz 41 kwater agroturystycznych, ze 152 pokojami i 434 miejscami noclegowymi. W rozbudowanej i ciągle rozwijającej Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 19

się bazie noclegowej gminy możemy znaleźć również oferty pól namiotowych, których ilość przez ostatnie cztery lata uległa podwojeniu i z 2 obiektów w roku 2012 wzrosła do 4 w roku 2014. Rynek pracy Sytuacja demograficzna Na dzień 31 grudnia 2010 roku liczba mieszkańców gminy wynosiła 4058 osób, w roku 2011 4037 osób, w roku 2012 4018 osób, w roku 2013 3953 osób natomiast w roku 2014 3914 osób, która sukcesywnie spada z każdym kolejnym rokiem. Jest to wynikiem ujemnych przyrostów naturalnych jak również migracji młodych ludzi do większych aglomeracji najczęściej w poszukiwaniu pracy. Z poniższego wykresu wynika, ze liczba mężczyzn i kobiet na przestrzeni lat 2010-2014 jest do siebie bardzo zbliżona i proporcjonalnie spada. Rysunek 1 Zmiany liczby ludności w latach 2011-2014 Źródło: UG Ewidencja Ludności Przyrost naturalny w Gminie Krasnopol przyjmuje wartość ujemną, co jest powszechną tendencją demograficzną, zwłaszcza na obszarach mało zurbanizowanych. Struktura wiekowa mieszkańców gminy jest zdominowana przez osoby w wieku produkcyjnym (tj. 16-60 lat kobiety, 16-65 lat mężczyźni). W roku 2014 w wieku przedprodukcyjnym było 16,4 % mieszkańców, poprodukcyjnym 18,5 i wartość ta utrzymuje się na wyrównanym poziomie. Tabela 18 Ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Przedprodukcyjnym 667 648 627 596 583 Produkcyjnym 2638 2634 2637 2603 2578 Poprodukcyjnym 753 755 754 754 753 Źródło: UG Ewidencja Ludności Zatrudnienie Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 20

Zgodnie z danymi GUS na koniec 2013 roku na terenie powiatu sejneńskiego liczba pracujących wynosiła 6441 osoby, w tym prawie połowę (49,99%) stanowiły kobiety. Rysunek 2 Zatrudnienie na terenie powiatu sejneńskiego wg podziału na płeć Źródło: GUS W latach 2010-2013 największy odsetek osób zatrudnionych zanotowano w sekcji "rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo", gdzie procentowy wskaźnik zatrudnienia przez cztery analizowane lata praktycznie nie uległa znacznej zmianie i wynosił ok. 70%. Ta stabilna sytuacja sektora rolnego, wynika z typowo rolniczego charakteru powiatu, którego siłą napędową są osoby zamieszkujące głównie tereny wiejskie, prowadzące własne gospodarstwa rolne. Kolejnym sektorem, w którym oprócz wzrastającej z roku na rok liczby osób zatrudnionych, odnotowany ogólny wskaźnik zatrudnienia osiąga jedną z najwyższych wartości jest sektor "pozostałych usług". W roku 2013 zatrudnionych tam zostało 1219 osób (18,93% ogółu). Najmniejszy procent zatrudnionych w roku 2013 (0,73%) jak i we wszystkich analizowanych latach (średnia 1,1%) przypada na działalność finansową i ubezpieczeniową oraz obsługę rynku nieruchomości, w której w ciągu dwóch ostatnich lat zanotowano znaczny spadek liczby zatrudnionych w tym sektorze. W pozostałych działach sytuacja jest zmienna, w miarę stabilna przyjmująca tendencję wzrastającą. Sytuację tą obrazuje Tabela 34. Tabela 19 Pracujący wg grup sekcji PKD 2007 i płci 2010 2011 2012 2013 Pracujący ogółem 6496 6381 6388 6441 Mężczyźni 3242 3206 3191 3221 Kobiety 3254 3175 3197 3220 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 4486 4488 4490 4504 Jako % ogółu pracujących 69,06 70,33 70,29 69,93 Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 21

Mężczyźni 2522 2525 2522 2526 Kobiety 1964 1963 1968 1978 Przemysł i budownictwo 229 229 267 265 Jako % ogółu pracujących 3,53 3,59 4,18 4,11 Mężczyźni 141 140 168 168 Kobiety 88 89 99 97 Handel; motoryzacja; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja 339 384 384 406 Jako % ogółu pracujących 5,22 6,02 6,01 6,30 Mężczyźni 133 162 164 178 Kobiety 206 222 220 228 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości 87 93 45 47 Jako % ogółu pracujących 1,34 1,46 0,70 0,73 Mężczyźni 45 48 10 10 Kobiety 42 45 35 37 Pozostałe usługi 1355 1187 1202 1219 Jako % ogółu pracujących 20,86 18,60 18,82 18,93 Mężczyźni 401 331 327 339 Kobiety 954 856 875 880 Źródło: GUS W roku 2013 (jak i we wcześniejszych) najbardziej sfeminizowanymi działami gospodarki są pozostałe usługi (72,19%) oraz handel, motoryzacja, transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja (56,16%). Ostatnie dwa lata to nagły wzrost czynnika feminizacji w działalności finansowej, ubezpieczeniowej oraz obsłudze rynku nieruchomości. W roku 2013 wyniósł on 63%, kiedy jeszcze w roku 2010 obejmował niecałe 50%. Najmniejszy procent zatrudnionych kobiet notuje się w sektorze rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (ok. 44%) oraz przemyśle i budownictwie, gdzie procentowy udział ogółu zatrudnionych kobiet w roku 2013 wynosi 36,60%. Bezrobocie Główną jednostką kontrolującą i stymulującą sytuację bezrobotnych na rynku Gminy Krasnopol, to Powiatowy Urząd Pracy w Sejnach. Ze względu na brak szczegółowych danych odnośnie kształtowania się sytuacji osób bezrobotnych na terenie analizowanej Gminy, badania oparto o wskaźniki i informacje uzyskane dla terenu większego i bardziej zaludnionego - powiatu. Powiat sejneński jest to bowiem teren typowo rolniczy, na którym wysoki poziom bezrobocia (głównie ze względu na brak dużych zakładów przemysłowych), kształtują w większości osoby bezrobotne zamieszkujące na terenach wiejskich (68,2%). Z racji tego możemy przyjąć, że wyniki pozyskiwane w kwestii rynku pracy dla całego powiatu, w przybliżeniu obrazują również indywidualną sytuację Gminy Krasnopol. W powiecie sejneńskim stopa bezrobocia na koniec I półrocza 2014r. wynosiła 20,0%, w województwie Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 22

podlaskim 13,5%, a w Polsce 12,0%. Powiat sejneński to teren typowo rolniczy, gdzie brak jest dużych zakładów przemysłowych. W ogólnej liczbie 1810 zarejestrowanych bezrobotnych na koniec czerwca 2014r. większość, czyli 1235 osób (68,2%) stanowią bezrobotni zamieszkali na wsi. Kolejną znaczącą grupą w powiecie są długotrwale bezrobotni - 1138 osób (62,9%). W ostatnich czterech latach zarówno w powiecie sejneńskim jak i Gminie Krasnopol obserwowany stan bezrobocia ma charakter zróżnicowany jednakże przyjmujący tendencję spadkową, z wyjątkiem roku 2013 oraz początku 2015, kiedy to następuje nagły wzrost liczby bezrobotnych. Jakkolwiek jednak zmieniałaby się liczba bezrobotnych mężczyzn w przeciągu analizowanych lat, to liczba bezrobotnych kobiet (4,33% ogółu bezrobotnych w gminie i 41,43% ogółu w powiecie) zmienia się proporcjonalnie do tempa zmian liczby bezrobotnych mężczyzn i tak samo w roku 2014 ulega stabilnemu, systematycznemu spadkowi, aby już na początku 2015 roku równocześnie i proporcjonalnie wzrosnąć. Dla poznania ogólnej skali problemu bezrobocia, z jakim boryka się zarówno powiat jak i gmina Krasnopol ważne jest ponadto poznanie udziału bezrobotnych w liczbie ludności ze względu na wiek oraz wykształcenie. Tabela 20 Bezrobotni zarejestrowani wg wieku w Gminie Krasnopol Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 18-24 87,00 90,00 84,00 49,00 Jako % ogółu bezrobotnych 26,28 27,69 24,56 21,88 25-34 103,00 99,00 103,00 58,00 Jako % ogółu bezrobotnych 31,12 30,46 30,12 25,89 35-44 61,00 60,00 66,00 52,00 Jako % ogółu bezrobotnych 18,43 18,46 19,30 23,21 45-54 55,00 50,00 64,00 41,00 Jako % ogółu bezrobotnych 16,62 15,38 18,71 18,30 55-59 22,00 21,00 15,00 13,00 Jako % ogółu bezrobotnych 6,65 6,46 4,39 5,80 60 lat i więcej 3,00 5,00 10,00 11,00 Jako % ogółu bezrobotnych 0,91 1,54 2,92 4,91 Suma 331,00 325,00 342,00 224,00 Źródło: GUS W kształtującej się strukturze bezrobocia, bardzo wyraźnie zaznacza się zależność - im wyższe wykształcenie tym mniejsza ilość bezrobotnych w tym sektorze. Tylko 21 osób z wyższym wykształceniem (8,17%) w roku 2015 zostało zarejestrowanych w bazie danych PUP Sejny, przy czym 65 (25,29%) odnotowano w grupie osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym czy też 82 (31,91%) u bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i niższym, co daje nam obraz iż osoba posiada niższe wykształcenie tym większe braki uprawnień i zdolności do wykonywania zawodów jak również mniejsze prawdopodobieństwo spełniania wymogów ofert pracy wysyłanych przez pracodawców. Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 23

Kapitał społeczny Lokalna aktywność polityczna Jednym z wskaźników pomiaru jakości kapitału społecznego jest zaangażowanie mieszkańców w sprawy lokalne określone przez ich zaangażowanie w wyborach do władz lokalnych. Najczęściej obrazuje to frekwencja wyborcza oraz struktura komitetów wyborczych. Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej dotyczących ostatnich wyborów samorządowych można stwierdzić, że frekwencja wyborcza na terenie Gminy Krasnopol była wyższa niż w powiecie. Tabela 21 Frekwencja wyborcza podczas I tury wyborów samorządowych w 2014 roku Obszar Liczba wyborców Liczba Liczba kart obwodów oddanych głosowania Frekwencja Powiat sejneński 17224 9565 23 55,53% Gmina Krasnopol 3184 1861 5 58,45% Gmina M. Sejny 4657 2358 4 50,63% Gmina Sejny 3431 1883 5 54,88% Gmina Giby 2391 1586 5 66,33% Gmina Puńsk 3561 1877 4 52,71% Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza Największą frekwencję wyborczą w powiecie sejneńskim odnotowano w Gminie Giby (66,33%), najniższą zaś w Gminie Miasto Sejny (niewiele powyżej 50%). Frekwencja uzyskana na terenie Gminy Krasnopol była jedną z najwyższych osiągniętych w powiecie (zaraz po Gminie Giby) i wynosiła 58,45%. W ostatnich wyborach samorządowych do Rady Gminy zarejestrowanych zostało 8 komitetów wyborczych. Analizując wyniki głosowania przedstawione na zapieszczonej powyżej tabeli, stwierdzić można iż największą liczbę głosów otrzymali kandydaci z trzech następujących komitetów wyborczych: 1. Komitet Wyborczy PSL - 537 głosów (29,57%) 2. KW Stowarzyszenie Sołtysów Pow. Sejneńskiego - 517 głosów (28,47%) 3. KWW Sejneńszczyzna Razem - 320 głosów (17,62%) Natomiast w przypadku wyborów do organów wykonawczych gminy, na stanowisko wójta, wystartowało 4 kandydatów, po jednym z następujących komitetów wyborczych: KWW Krasnopol Razem, KWW Sejneńszczyzna Razem, Komitet Wyborczy PSL, KW Stowarzyszenie Sołtysów Pow. Sejneńskiego. Liczba głosów oddanych na wszystkich kandydatów wyniosła 1844 głosy na 3184 osób uprawnionych do głosowania. W wyborach na wójta Gminy Krasnopol frekwencja wyniosła więc ok. 58%. Do wyborów samorządowych na 8 zarejestrowanych komitetów wyborczych tylko 1 komitet - Komitet Wyborczy PSL był w nazwie powiązanych z partią polityczną. Pozostałe zgłoszone komitety utworzone przez mieszkańców pozostawały bezpartyjne. Podobna sytuacja zaistniała przy wyborach do organów Id: 6F08929A-4019-4E34-A6FA-CD0FDDAA0CF7. Projekt Strona 24