SYJONIZM GENEZA, PRZEMIANY I WEWNĘTRZNE PODZIAŁY

SYJONIZM GENEZA, PRZEMIANY I WEWNĘTRZNE PODZIAŁY

Zion, Zionism (Góra) Syjon nazwa Jerozolimy w języku hebrajskim, Od czasów biblijnych określenie narodowej ojczyzny Żydów. (Psalm 137.1-6). Określenie używane przez ruchy na rzecz odrodzenia własnego państwa. The Zionist cause helped the Jews return to Palestine in this [20th] century and found the state of Israel in 1948. The goal of Zionism is the political and spiritual renewal of the Jewish people in its ancestral homeland.

Wybrane tragedie Żydów w miejscach osiedlenia (geneza syjonizmu) 1648 - powstanie Chmielnickiego, według oszacowań było około 100 tysięcy ofiar żydowskich luty 1840 - Damascus Affair (Syria), oskarżenie o mord rytualny, tortury i śmierć dwóch torturowanych osób 1858 - historia Edgardo Mortara, uprowadzenie dziecka z żydowskiej rodziny, z powodu relacji nańki, że je ochrzciła 1895 - historia Alfreda Dreyfusa, oskarżenie o szpiegostwo na rzecz Niemiec jedynego Żyda w sztabie generalnym francuskiej armii

Francja - kolebka emancypacji Żydów We Francji emancypacja zaczęła się najwcześniej w Europie. Bezpośrednią przyczyną tego była Rewolucja Francuska, nadająca Żydom prawa obywatelskie. W czasie afery Dreyfusa we Francji żyło 86 tysięcy Żydów. Ludność całego kraju liczyła 40 milionów. Nawet w takim kraju doszło do wybuchu antysemityzmu.

Antysemityzm 1879 - Wilhelm Marr, hamburski anarchista, zakłada Ligę Antysemicką. Wtedy do języka politycznego zostało wprowadzone słowo ANTYSEMITYZM.

Dreyfus i Herzl Proces Dreyfusa relacjonował dla dziennika wiedeńskiego Neue Freie Presse Thedor Herzl. Obserwacja tłumów wrogich Drefusowi i Żydom ogólnie, skłoniła Herzla do namysłu nad kwestią asymilacji i szans na normalne życie Żydów w jakimkolwiek obcym otoczeniu.

Theodor (Binyamin Ze ev) Herzl (1860-1904) 1860 - urodzony w Budapeszcie 1878 - rodzina przeniosła się do Wiednia 1884 - doktorat z prawa na Uniwersytecie w Wiedniu 1896 - publikuje pracę "Państwo żydowskie" (Der Judenstaat) 29-31 sierpnia 1897 - First Zionist Congress w Bazylei In Basle I founded the Jewish state... Maybe in five years, certainly in fifty, everyone will realize it.

1897-1902 Herzl zorganizował sześć Kongresów Syjonistycznych Od tego momentu, kongresy odbywały się corocznie. 1901 - Herzl założył Jewish National Fund 1903 - Anglo-Palestine Bank oraz organ prasowy Die Welt. 1936 - ośrodek ruchu syjonistycznego został przeniesiony do Jerozolimy.

Zwolennicy Herzla Nathan Birnbaum Moritz Gudeman, główny rabin Wiednia Hermann Adler, główny rabin aszkenazyjski Imperium Brytyjskiego Maks Nordau, filozof, przygotowal praktyczny program syjonizmu. Daniel Wolffsohn, kupiec drzewny z Kolonii, pojawił się na drugim Kongresie Syjonistycznym, zaproponował barwy ruchu: biel i błękit (kolory szali modlitewnych)

Przeciwnicy Herzla elita disapory żydowskiej przede wszystkim rabini reformowani milionerzy

1890/93 - Nathan Birnbaum, praca Self Emancipation Birnbaum użył określenia Zion. 1862 - Moses Hess, w pracy Rome & Jeruzalem. The Last National Question, głosił ideę osadnictwa Żydów w Palestynie. Uważał, że Żydzi odzyskają gosność, gdy zaczną produkować żywność, tak jak wszyscy inni. Hessa uważa się za intelektualnego ojca idei kibucu. 1892 - Israel Zangwill (1864-1926) wydaje pracę Children of Ghetto. Rzuca hasło: "a land with no people for a people without land". 1905 - Zangwill powołuje Jewish Territorialist Organization.

Osadnictwo żydowskie w Palestynie 1832 - w USA powstaje pierwsze towarzystwo zbierające fundusze na osadnictwo żydowskie w Palestynie. Już wtedy byli tam pierwsi osadnicy. W sumie w XIX wieku do Palestyny przybyło około 25 tysięcy osadników żydowskich, którzy założyli 15 osad rolniczych.

Organizacje syjonistyczne w USA 1884 - Hoveve Zion (Lovers of Zion), organizacja powołana przez grupkę entuzjastów w Nowym Jorku 1897 - Central Organization of American Zionists (Zentralverein Amerikanischen Zionisten) ideę poparł, sceptyczny początkowo, Solomon Schechter, rektor JTS 1898 - The Federation of American Zionists inicjatywa działaczy Hoveve Zion, kilku reformowanych rabinów oraz Gustava Gottheil (Columbia University) 1903 - Poale Zion - program lewicowy

Inne organizacje (między FAZ i Poale Zion) The Sons of Zion Young Judea Hadassah Bund był sceptyczny wobec ruchu syjonistycznego.

Louis D. Brandeis (1856-1941)

Jacob de Haas, wysłannik Theodora Herzla do USA i jego sekretarz. 1910 de Haas spotyka Louisa Brandeis i zjednuje go dla sprawy syjonizmu. Louis Brandeis staje na czele FAZ. 1919 - przemianowanie FAZ na ZIONIST ORGANIZATION OF AMERICA Brandeis: To be good Americans, we must be better Jews, and to be better Jews we must be Zionists. Hasło Brandeisa: Men, Money, Discipline

Czynni zwolennicy ruchu syjonistycznego w Stanach Zjednoczonych 1900-8 tys. 1905-25 tys. 1912-13 tys. 1914-150 tys. 1919-180 tys. (rok szczytowy) W 1900 roku było w USA ponad 2 mln Żydów.

Balfour Declaration November 2nd, 1917 Dear Lord Rothschild, I have much pleasure in conveying to you, on behalf of His Majesty's Government, the following declaration of sympathy with Jewish Zionist aspirations which has been submitted to, and approved by, the Cabinet. "His Majesty's Government view with favour the establishment in Palestine of a national home for the Jewish people, and will use their best endeavours to facilitate the achievement of this object, it being clearly understood that nothing shall be done which may prejudice the civil and religious rights of existing non-jewish communities in Palestine, or the rights and political status enjoyed by Jews in any other country." I should be grateful if you would bring this declaration to the knowledge of the Zionist Federation. Yours sincerely, Arthur James Balfour

Reakcja w USA na Balfour Declaration 23 grudnia 1917-15 tys. Żydów gromadzi się w Carnegie Hall, w Nowym Jorku 25 tys. Żydów bierze udział w paradzie w Newark, New Jersey 1918 - konwencja Zionist Organization in America w Pittsburghu. Przyjęcie programu praktycznej pomocy dla osadników w Palestynie

Poparcie dla ruchu syjonistycznego ze strony Amerykańskich Żydów początkowa nieufność z czasem ogólna życzliwość w zbiorowości etnicznej dla ruchu, ale mały udział w organizacjach syjonistycznych 1920-25 tys. członków ZOA 1921 - poniżej 19 tys. członków ZOA

Podziały wewnętrzne syjonizm połączony z ideami religijnymi syjonizm o zabarwieniu lewicowym Poale Zionists zwolennicy Ugandy (np. Israel Zangwill) zwolennicy Palestyny

Wsparcie z zewnątrz Eugene Blackstone - osoba spoza zbiorowości żydowskiej, chrześcijanin (ewangelik). Handlarz nieruchomościami w Chicago. 1888 - odwiedził Palestynę 1891 - petycja do prezydenta Benjamina Harrisona w sprawie ojczyzny w Palestynie dla 2 mln rosyjskich Żydów 1916 - druga petycja, do prezydenta Woodrow Wilsona

Chicago połowa lat 90. XIX wieku: Chicago Zion Society Chicago Hebrew Literary Society uczyło m.in. hebrajskiego, przeciwstawiało ten język językowi jidisz Knights of Zion zbierało fundusze na zakup ziemi w Palestynie

Golda Meir (Mabovitch), 1898-1978 urodzona w Kijowie była świadkiem pogromu w Kijowie 1906 - rodzina przybywa z nią do Milwaukee 1915 - przyłącza się do Poale Zion w Milwaukee 1921 - wyjazd do osady rolniczej w Palestynie, razem z mężem Morrisem Meyersonem 1924 - przeprowadzka do Tel Avivu, GM zaczyna sprawować funkcje kierownicze 1932-34: jest emisariuszem w USA 1946 - wchodzi w skład władz administracji żydowskiej w Palestynie, odpowiada za kontakty z Wielką Brytanią; działa też w USA na rzecz pomocy finansowej dla programu osadnictwa 1948 - David Ben Gurion mianuje ją członkiem Rządu Tymczasowego, potem zostaje ambasadorem Izraela w ZSRR 1949 - wybrana do Knessetu, zostaje ministrem pracy (do 1956) 1956-1966 szefowa MSZ Izraela 1966-68 sekretarz generalny partii Mapai 1969 - zostaje premierem, po nagłej śmierci Levi Eshkola 1974 - rezygnuje z urzędu na rzecz Yitzaka Rabina

1930 - zaczyna działać Mapai, socjalistyczna partia syjonistyczna w Izraelu, była u władzy w latach 1948-1968 1968 - Mapai przesuwa się do centrum sceny politycznej 1968 - w to miejsce powstaje Labor Party Golda Meir od początku na czele nowej partii 1968-1977 Labor Party jest nieprzerwanie u władzy, kolejni premierzy z tej partii: Yitzak Rabin, Shimon Peres, Ehud Barak.

Golda Meir