PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII DLA KLASY III Dział Funkcjonowanie organizmu człowieka NUMER I TEMAT LEKCJI PODSTAWOWE OCENA DOPUSZCZAJCA PODSTAWOWE OCENA DOSTATECZNA PONADPODSTAWOW E OCENA DOBRA PONADPODSTAWOW E OCENA BARDZO DOBRA DLA UCZNIA Z DYSFUNKCJAMI 1.Składniki pokarmowe i ich rola w organizmie. - wymienia rodzaje składników pokarmowych; - zna rol poszczególnych składników pokarmowych - omawia wystpowanie i budow poszczególnych składników pokarmowych. _ uzasadnia konieczno dostarczenia do organizmu wszystkich składników pokarmowych. _ wymienia nazwy zwizków pobieranych przez człowieka z otoczenia 2. Budowa i funkcja układu pokarmowego okrela rol układu pokarmowego. wymienia nazwy odcinków przewodu pokarmowego i je na planszy, wyjania, dlaczego po kuracji antybiotykowej naley odnowi w przewodzie pokarmowym flor - rozpoznaje na schemacie narzdy układu pokarmowego, podaje ich rol wymienia odcinki przewodu pokarmowego i podaje ich funkcje w trawieniu pokarmów, nazywa rodzaje zbów człowieka. okrela rol poszczególnych gruczołów trawiennych, omawia róne funkcje wtroby omawia przystosowanie budowy jelita cienkiego do wchłaniania pokarmu uzasadnia, e wtroba jest głównym laboratorium chemicznym organizmu wykazuje zwizek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z pełnion funkcj. - wymienia funkcje układu pokarmowego; - zna podstawowe narzdy układu pokarmowego
pokarmowym flor bakteryjn. zbów człowieka. 3.Higiena i choroby układu pokarmowego - wyjania, co to jest piramida zdrowego ywienia - zna podstawowe zasady higieny odywiania si - wymienia podstawowe choroby układu pokarmowego; - potrafi wyznaczy współczynnik masy ciała - BMI - zna przyczyny poszczególnych chorób układu pokarmowego i wie, jak im zapobiega - zna zasady higieny podczas przygotowywania i spoywania posiłków - wyjania pojcie dieta 4. Budowa i rola układu oddechowego. okrela funkcje układu oddechowego, na planszy poszczególne czci układu oddechowego. podaje rol poszczególnych odcinków układu oddechowego planuje dowiadczenie wykazujce, e skład powietrza wdychanego i wydychanego jest róny, wykazuje zwizek budowy narzdów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami, wyjania mechanizm wdechu i wydechu - zna podstawowe narzdy układu oddechowego, - wymienia funkcje układu oddechowego omawia funkcje krtani. 5.Higiena i choroby układu oddechowego. - wymienia podstawowe choroby układu oddechowego - zna przyczyny chorób układu oddechowego - wie, na czym polega sztuczne oddychanie - wie, co to jest kaszel i kichanie, zna ich przyczyny - uzasadnia konieczno ochrony rodowiska celem ratowania zdrowia człowieka - zna podstawowe choroby układu oddechowego 6. Składniki krwi i ich rola w organizmie. okrela podstawowe zadania podaje funkcje poszczególnych rozpoznaje na preparatach - wymienia składniki krwi i ich podstawowe zadania.
krwi, wymienia składniki krwi. analizuje wynik badania składników krwi, uzasadnia, dlaczego czad jest nazywany cichym zabójc. wyjania, od czego zale grupy krwi, okrela znaczenie czynnika Rh i grup krwi podczas mikroskopowych składniki morfotyczne krwi, omawia proces krzepnicia krwi. zadania. - wie, kim jest honorowy krwiodawca. morfologicznego krwi podaje liczb transfuzji uzasadnia, zgodnie z podan poszczególnych dlaczego krenie norm, krwinek krwi i limfy utrzymuje przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa charakterystyczn dla zdrowego człowieka. równowag wewntrzn organizmu. 7. Budowa i funkcja serca. na planszy serce i okrela jego połoenie, przedstawia sposoby pomiaru podaje właciwoci tkanki miniowej budujcej serce, omawia budow serca. omawia etapy pracy serca., na podstawie zaproponowanego dowiadczenia, interpretuje wyniki pomiaru ttna i cinienia krwi. - podłoenie serca -zna jego rol - przedstawia sposoby pomiaru ttna i cinienia krwi ttna i cinienia krwi. wpływ wysiłku fizycznego na ttno i cinienie krwi. 8. Krenie krwi w obiegu duym i małym. wyjania pojcie układ krenia, opisuje podstawowe funkcje na planszy ttnice i yły oraz okrela kierunek przepływu w nich opisuje budow i funkcje naczy krwiononych, wyjania znaczenie układu wrotnego wtroby. - zna podstawowe funkcje układu krwiononego - wymienia rodzaje naczy krwiononych
podstawowe funkcje układu krwiononego wymienia rodzaje naczy krwiononych, porównuje budow yły i ttnicy. krwi, przedstawia na planszy krenie krwi w obiegu płucnym i obwodowym (ustrojowym), opisuje funkcje obiegu płucnego i obwodowego. podaje zasady krenia krwi w obiegu płucnym i obwodowym (ustrojowym). naczy krwiononych - wymienia dwa obiegi krwi. 9. Budowa i funkcja układu limfatycznego. Wymien ia podstawowe zadania układu limfatycznego Przedst awia elementy składowe limfy i układu limfatycznego Wyjani a rol limfy w organizmie człowieka. Porówn uje funkcje układu krwiononego i limfatycznego. Wykazuj e rónice w budowie układu krwiononego i limfatycznego. - wie, e w organizmie oprócz krwi wystpuje limfa 10. Układ odpornociowy, rodzaje odpornoci. podaje podstawowe zadania układu odpornociowego, wymienia rodzaje leukocytów, wyjania co to jest antygen i przeciwciało. przedstawia elementy składowe układu odpornociowego, wymienia etapy reakcji obronnej organizmu. podaje sposoby uzyskania odpornoci opisuje funkcje elementów układu odpornociowego (narzdy: ledziona, grasica, wzły chłonne; komórki: makrofagi, limfocyty T, limfocyty B; czsteczki: przeciwciała). omawia typowy przebieg reakcji odpornociowej, charakteryzuje sposoby walki układu odpornociowego z wirusami, bakteriami i pasoytami - zna podstawowe funkcje układu odpornociowego - wie, kiedy stosuje si szczepionk, a kiedy surowic.
i przeciwciało. wyjania rónice midzy szczepionk a surowic. wyjania, na czym polegaj alergie i odczulanie organizmu uzyskania odpornoci czynnej i biernej w sposób naturalny i sztuczny omawia konflikt Rh wyjania rónic midzy odpornoci swoist a nieswoist oraz czynn i biern. okrela zakres bada immunologii. i pasoytami wielokomórkowymi. szczepie obowizkowych i zalecanych wykorzystania wiedzy immunologicznej w praktyce. 10-11. Powtórzenie i sprawdzian wiadomoci z działu Funkcjonowanie organizmu człowieka. 12.Budowa i funkcje układu nerwowego. opisuje ogóln budow układu nerwowego, dzielc go na orodkowy i obwodowy. wyjania rol somatycznego układu nerwowego, przystosowanie budowy komórki nerwowej do pełnionej funkcji. wyjania, dlaczego impuls nerwowy przebiega w neuronach tylko w jedn stron. wykazuje znaczenie obwodowego układu nerwowego dla komunikowania si organizmu ze rodowiskiem zewntrznym. - wymienia podstawowe narzdy układu nerwowego - omawia rol układu nerwowego 13. Autonomiczny układ nerwowy. wyjania pojcie autonomiczny układ nerwowy, okrela rol układu autonomicznego w organizmie porównuje rol współczulnego i przywspółczulnego wykazuje rónice w działaniu układu współczulnego - wie, e w organizmie istnieje układ współczulny i przywspółczulny, które działaj antagonistycznie.
układu nerwowego. i przywspółczulnego działaj antagonistycznie. antagonistycznego podaje korzyci, działania układu jakie uzyskuje współczulnego organizm dziki i przywspółczulnego. autonomii układu wegetatywnego. 14.Mózg i rdze krgowy. Odruchy warunkowe i bezwarunkowe. okrela połoenie mózgowia i rdzenia krgowego w organizmie człowieka, odruchów bezwarunkowych i warunkowych oraz ich znaczenie dla organizmu. na schemacie lub modelu czci mózgowia opisuje funkcje orodkowego układu nerwowego, przedstawia rol odruchów warunkowych w uczeniu si. wymienia elementy chronice mózg i rdze krgowy, opisuje mechanizm działania odruchu na podstawie schematu prostego łuku odruchowego. umiejscowienie w korze mózgowej orodków czuciowych i ruchowych wyjania, dlaczego rdzeniowy łuk odruchowy jest podłoem najprostszych reakcji układu nerwowego. - okrela połoenie mózgowia i rdzenia krgowego - odruchów warunkowych i bezwarunkowych. 15. Budowa i funkcja narzdu wzroku. okrela funkcje oka jako narzdu zmysłu, na modelu lub planszy omawia budow oka, korzystajc z wyjania powstawanie obrazu - okrela funkcje oka wyjania termin czci oka, planszy lub modelu, na siatkówce, akomodacja oka. podaje podaje najczstsze przedstawia podstawowe funkcje przyczyny najczciej wskazanych powstawania wad wystpujce wady elementów oka. wzroku wzroku i moliwoci (krótkowzroczno, ich korygowania za
dalekowzroczno, pomoc soczewek. astygmatyzm). 16. Narzdy zmysłów: słuchu, smaku, wchu, czucia. wymienia narzdy zmysłów, lokalizacj narzdów zmysłów, przedstawia rol zmysłu równowagi, zmysłu smaku i zmysłu wchu. uzasadnia znaczenie ostrzegawczej roli zmysłów, na modelu lub planszy czci składowe ucha. lokalizacj odpowiednich narzdów i receptorów poznanych zmysłów, okrela rol ucha wewntrznego jako narzdu równowagi, opisuje przebieg fali akustycznej w uchu i powstawanie wrae słuchowych. - wymienia narzdy zmysłów, okrela ich lokalizacj oraz podaje podstawowe funkcje. wyjania rol narzdów zmysłu w odbieraniu bod ców z otoczenia. 17. Hormony i układ wydzielania wewntrznego. wyjania, czym jest hormon, na planszy połoenie gruczołów omawia znaczenie wybranego gruczołu dokrewnego. omawia funkcje wskazanych gruczołów dokrewnych. wyjania skutki niedoczynnoci i nadczynnoci wybranych gruczołów dokrewnych. - wymienia podstawowe gruczoły wydzielania wewntrznego - omawia znaczenie jednego z gruczołów wydzielania wewntrznego. 18. Budowa i funkcja układu rozrodczego kobiety i mczyzny. okrela rol układu rozrodczego kobiety i mczyzny. na planszy rozmieszczenie okrela rol poszczególnych elementów układów omawia cykl miesiczny kobiety. - wymienia podstawowe narzdy rozrodcze kobiety i mczyzny oraz ich rol.
i mczyzny. rozmieszczenie elementów układów narzdów rozrodczych. rozrodczych kobiety i mczyzny. 19. Rozwój zarodka i płodu. miejsca powstawania gamet mskich i eskich. omawia drog, jak przebywaj plemniki do komórki jajowej, wyjania proces zapłodnienia i powstawania zygoty podaje charakterystyczne etapy rozwoju - wymienia gamety mskie i eskie, zna ich budow oraz miejsce zapłodnienia, omawia budow gamet mskich i w drogach rodnych kobiety. zarodka i płodu. - wie, czym róni si zarodek od płodu. eskich. 20. Etapy ycia człowieka. wymienia etapy rozwojowe człowieka po urodzeniu. wykazuje potrzeby człowieka na kadym etapie rozwoju. podaje charakterystyk etapów rozwojowych wyjania, na czym polega osignicie przez człowieka - wymienia etapy rozwojowe człowieka po urodzeniu. człowieka. pełnej dojrzałoci (fizycznej, psychicznej i społecznej). 21.Powtórzenie i sprawdzian wiadomoci z działu Funkcjonowanie organizmu człowieka cz.ii. DZIAŁ II Zasady dbałoci o własny organizm.
NUMER I TEMAT LEKCJI PODSTAWOWE OCENA DOPUSZCZAJCA PODSTAWOWE OCENA DOSTATECZNA PONADPODSTAWOW E OCENA DOBRA PONADPODSTAWOW E OCENA BARDZO DOBRA DLA UCZNIA Z DYSFUNKCJAMI 22. Pojcie zdrowia i choroby. 23. Choroby nowotworowe. 24. Choroby zakane i pasoytnicze. wyjania, czym jest zdrowie, czym jest choroba, wymienia najwaniejsze rodzaje chorób wystpujcych w Polsce. wymienia czynniki sprzyjajce rozwojowi chorób nowotworowych, proponuje działania majce na celu minimalizacj prawdopodobiestwa wystpienia choroby nowotworowej. podaje główne przyczyny zgonów w Polsce, wyjania, na czym polega zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne. bada profilaktycznych pozwalajcych na wczesne wykrycie nowotworu. podaje ogóln charakterystyk chorób zaka nych, pasoytniczych, układu krenia, psychicznych, genetycznych. okrela przyczyny powstawania chorób nowotworowych. interpretuje zdrowie jako zachowanie homeostazy, a chorob jako jej zaburzenie.. omawia sposoby leczenia chorób nowotworowych. - zna pojcie zdrowia i choroby - wymienia najczciej wystpujce w Polsce choroby - wymienia czynniki sprzyjajce chorobom nowotworowym drogi omawia choroby wyjania, w czym - wymienia choroby zakane i pasoytnicze
pasoytnicze. wnikania czynników podstawowe zasady zaka ne pod ktem przejawia si zakane i pasoytnicze chorobotwórczych do organizmu, podaje sposoby zapobiegania obowizujce podczas kontaktu z osob chor na chorob zaka n. czynników wywołujcych chorob. omawia sposób chorobotwórczo wirusów i bakterii. uzasadnia, dlaczego AIDS - podaje sposoby zapobiegania tym chorobom chorobom zaka nym. rozrónia ółtaczk działania wirusa HIV. mona nazwa metody zapobiegania pokarmow i wszczepienn. okrela, na czym polega dum XXI wieku. wykazuje, e zakaeniom HBV, podaje chorobotwórczo choroby inwazyjne HCV i HIV podstawowe zasady pasoytów. maj ogólnowiatowe wymienia choroby pasoytnicze i pozwalajce unikn chorób pasoytniczych. znaczenie. moliwoci zapobiegania im. 25. Stres i co dalej. wymienia czynniki wywołujce stres, uzasadnia, dlaczego wyjania, co to jest stresor, opisuje drog nerwow - wymienia czynnik wywołujce stres, pozytywnego i negatywnego działania stresu na organizm, odpowiednia ilo snu podnosi odporno organizmu na stres. porównuje objawy eustresu i dystresu. i hormonaln, którymi przebiega informacja o zagroeniu organizmu do narzdów i tkanek. - przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem. przedstawia sposoby radzenia
sobie ze stresem. Dział III Ekologia NUMER I TEMAT LEKCJI PODSTAWOWE OCENA DOPUSZCZAJCA PODSTAWOWE OCENA DOSTATECZNA PONADPODSTAWOW E OCENA DOBRA PONADPODSTAWOW E OCENA BARDZO DOBRA DLA UCZNIA Z DYSFUNKCJAMI 26.Czym zajmuje si ekologia? wyjania, czym zajmuje si ekologia i praktyczne zadania stojce przed wyjania zwizki midzy ekologi - wyjania, czym zajmuje si ekologia. co oznacza termin wykorzystanie ekologi. a innymi dziedzinami ekologiczny. osigni ekologii. nauki, zwłaszcza ewolucjonizmem. 27.Organizm w rodowisku. Adaptacje i nisza ekologiczna. na zaleno organizmów od rodowiska, przystosowania wyjania, co to s zasoby i czynniki rodowiska, definiuje pojcie czynnik ograniczajcy. wyjania pojcie nisza ekologiczna, charakteryzuje nisze ekologiczne pospolitych gatunków rolin i zwierzt. czynników ograniczajcych, jakie moe zaobserwowa w naturze, - na przykładach przystosowania organizmów do ycia w rodowisku ldowym i wodnym organizmów do ycia podaje w rodowisku najwaniejsze ldowym i wodnym. czynniki
ograniczajce ycie w wodzie i na ldzie i opisuje ich zwizek z budow i funkcjonowaniem wybranych organizmów wodnych i ldowych. 28.Nieantagonistyczne zwizki midzy populacjami. wymienia nieantagonistyczne formy współycia wystpujce midzy organizmami, współbiesiadnictwa, protokooperacji i symbiozy. wyjania, co to jest współbiesiadnictwo, protokooperacja i symbioza. charakteryzuje nieantagonistyczne formy współycia wystpujce midzy organizmami. rónice midzy nieantagonistycznymi formami współycia organizmów. - wymienia nieantagonistyczne formy współycia - symbiozy 29.Zwizki antagonistyczne midzy populacjami. przykłady konkurencji o zasoby rodowiska. wyjania, czym jest drapienictwo, przystosowania w budowie organizmów do wyjania, co to jest konkurencja. okrela, na czym polega istota drapienictwa. opisuje na wybranym przykładzie przystosowania omawia, na wybranym przez siebie przykładzie, zjawisko konkurencji. opisuje przykłady drapienictwa, uzasadnia, dlaczego drapienictwo ma wyjania wpływ konkurencji na rozwój osobnika i gatunku. wyjania wzajemny wpływ populacji drapienika i populacji ofiar, - wymienia antagonistyczne formy współycia - opisuje na wybranym przykładzie przystosowania drapieników do ataki i ich ofiar do obrony
organizmów do przystosowania korzystny wpływ na wyjania drapienego trybu organizmu do obrony populacj ofiar. tosamo ycia, opisuje na przykładach, przystosowania ofiar przed drapienikiem. wymienia rónice w przystosowaniach do zdobywania pokarmu midzy zwizków: zjadane roliny rolinoerca i zjadane zwierzta misoerca do obrony przed drapienikami wymienia rónice drapienikiem. opisuje na wybranym właciwymi, pasoytami i rolinoercami w przystosowaniach do obrony przed atakiem i zjedzeniem przykładzie midzy ofiarami przystosowania drapieników organizmu do właciwych, drapienego trybu ywicielami ycia. pasoytów i rolinami. 30.Krenie materii i przepływ energii w ekosystemie. objania istot krenia materii, wyjania, dlaczego misoercy s najczciej wiksi od swych ofiar, uzasadnia konieczno zwraca uwag na straty energii na kadym ogniwie łacucha pokarmowego, opisuje i objania schemat krenia wgla ze wyjania na przykładzie piramidy ekologicznej, dlaczego w naturze spotykamy nielicznych misoerców, wielu rolinoerców i olbrzymie bogactwo wyjania, na czym polega zjawisko ocieplania si klimatu i jakie mog by skutki tego zjawiska. - wyjania istot obiegu materii i przepływu energii.
konieczno wskazaniem na olbrzymie bogactwo segregacji mieci i zakłócenia tych rolin, konieczno specjalnego postpowania z odpadami toksycznymi. procesów wywołane gospodark człowieka. objania, w jaki sposób toksyny z odpadów trafiaj do łacuchów pokarmowych, kumuluj si w nastpujcych po sobie ogniwach łacuchów, włczaj w obieg materii. 31. Zmiany w rodowisku zale take od naszej aktywnoci. uzasadnia konieczno segregowania odpadów w gospodarstwie domowym, uzasadnia konieczno specjalnego postpowania ze zuytymi bateriami, wietlówkami i przeterminowanymi lekami, wyjania, co to s odnawialne i nieodnawialne zasoby rodowiska, moliwoci wytwarzania mniejszej iloci odpadów w gospodarstwach domowych. podaje argumenty za budow i przeciw budowie elektrowni atomowych, problemy zwizane ze składowaniem i utylizacj odpadów komunalnych. moliwoci odzyskania odpadów i oczyszczania cieków, podaje moliwoci pozyskiwania nowych ródeł energii. - uzasadnia konieczno ochrony rodowiska - własnego postpowania mogce przyczyni si do ochrony rodowiska. proponuje działania
ograniczajce zuycie wody i energii elektrycznej. Dział IV Genetyka NUMER I TEMAT LEKCJI PODSTAWOWE OCENA DOPUSZCZAJCA PODSTAWOWE OCENA DOSTATECZNA PONADPODSTAWOW E OCENA DOBRA PONADPODSTAWOW E OCENA BARDZO DOBRA DLA UCZNIA Z DYSFUNKCJAMI 32. Podstawowe pojcia genetyczne. Prawa Mendla. przykłady, z najbliszego wyjania podstawowe pojcia genetyczne: allel udowadnia pierwsze prawo Mendla. wykazuje znaczenie prac Grzegorza Mendla - dziedziczenia cech. otoczenia, recesywny dla rozwoju genetyki. dziedziczenia cech. i allel dominujcy, heterozygota, homozygota, genotyp, fenotyp. 33.Informacja genetyczna i jej odczytywanie. DNA jako ródło informacji genetycznej, wymienia rodzaje RNA i podaje ich znaczenie wyjania, co to jest kod genetyczny. wyjania, dlaczego geny informuj o budowie białek, - DNA jako ródło informacji genetycznej wymienia etapy syntezy białka. w komórce. zwłaszcza enzymatycznych,
omawia przebieg syntezy białka w komórce. 34.Krzyówki genetyczne. prostych krzyówek jednogenowych analizuje krzyówki jednogenowe z dominowaniem zapisuje krzyówki jednogenowe z dominowaniem analizuje i zapisuje krzyówki jednogenowe - prostych krzyówek jednogenowych. z dominowaniem zupełnym. zupełnym. z dominowaniem zupełnym. niezupełnym. 35.Dziedziczenie grup krwi., jak dziedzicz si grupy krwi układu AB0, jak dziedzicz si grupy krwi układu Rh zapisuje krzyówki genetyczne dotyczce grup krwi., jakie genotypy rodziców daj moliwo - potrafi okreli jak grup krwi mog mie dzieci rodziców o okrelonych grupach krwi. u człowieka. u człowieka. wystpienia konfliktu Rh. 36.Genetyka człowieka. okrela kariotyp człowieka, wyjania, co to jest genom człowieka. podaje zasad dziedziczenia płci u człowieka. rozpoznaje na schematach chromosomy płci człowieka, wyjania znaczenie poznania genomu człowieka. - wie, e kariotyp człowieka składa si z 46 chromosomów. rónego dziedziczenia cech u człowieka. 37.Mutacje. Choroby genetyczne. podaje rónice midzy chorobami przykłady chorób dziedzicznych omawia choroby sprzone z płci, wyjania, na czym polega terapia - chorób dziedzicznych.
dziedzicznymi a wadami wrodzonymi. wywołanych mutacjami genowymi i chromosomowymi. moliwoci diagnostyki chorób genowa. dziedzicznych. Na ocen celujc ucze: 1. Ma opanowane wymagania ponadpodstawowe. 2. Posiada wiedz i umiejtnoci wykraczajce poza program nauczania biologii w gimnazjum. 3. Samodzielnie i twórczo rozwija swoje uzdolnienia. 4. Biegle posługuje si zdobytymi wiadomociami w rozwizywaniu problemów teoretycznych i praktycznych. 5. Bierze udział i ma osignicia w konkursach na szczeblu powiatowym, wojewódzkim, ogólnopolskim. Opracowanie: Boena Woniak - nauczyciel biologii.