Załącznik do Uchwały Nr X/71/07 Rady Miejskiej w Barcinie z dnia 27 lipca 2007 roku Gminny Program Zdrowotny na lata 2007-2010 dla Gminy Barcin 1. Wstęp Gminny Program Zdrowotny na lata 2007-2010 opracowany został zgodnie z Ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dz. U. Nr 210 poz. 2135 z późn. zm. Program został opracowany przez koordynatora ds. zdrowia i przeciwdziałania uzależnieniom Krystynę Błaszak. Gminny Program Zdrowotny opracowany został w oparciu o diagnozę sytuacji w gminie na podstawie danych otrzymanych z Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Barcinie, lekarzy, członków Komisji Zdrowia i Opieki Społecznej Rady Miejskiej w Barcinie, sprawozdań składanych przez logopedę i danych statystycznych województwa Kujawsko-Pomorskiego. 2. Opis zjawiska na podstawie diagnozy Gmina Barcin liczy 15.400 mieszkańców, a samo miasto Barcin zamieszkuje 8.200 osób. Charakterystyczna jest różnorodność obyczajowa mieszkańców, którzy osiedlili się na tych terenach, w związku z budową cementowni Kujawy. Jest to gmina robotnicza, która boryka się z wieloma problemami m.in. z problemami zdrowotnymi mieszkańców. Opiekę zdrowotną nad mieszkańcami Gminy sprawuje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej i Prywatna Praktyka. Bieżąca działalność SPZOZ w Barcinie skupia się na działalności w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, stomatologii, rehabilitacji, ginekologii i położnictwa, ambulatoryjnego poradnictwa specjalistycznego, medycyny pracy. W zakładzie funkcjonuje laboratorium analityczne, pracownia Rtg, sterylizatornia autoklawowa i badania USG. 1
Zakład świadczy usługi dla ponad 10.000 osób. Można stwierdzić, że większość mieszkańców korzysta z usług SPZOZ gdzie opiekę zapewniają lekarze ogólni, lekarze rodzinni i pediatrzy. Jednym z poważnych problemów zdrowotnych, potwierdzonych przez specjalistów jest próchnica zębów, szczególnie dzieci i młodzieży. W ramach SPZOZ opiekę zapewnia trzech lekarzy stomatologów. Gabinety stomatologiczne znajdują się także w Szkole Podstawowej nr 2 w Barcinie i w Mamliczu. Liczba dzieci ogółem objętych obowiązkiem opieki lekarzy stomatologów i asystentów stomatologicznych w Gminie Barcin w 2006 przedstawiała się następująco: Przedszkola: gr. O rocznik 2000 159 dzieci Szkoła Podstawowa Kl. I rocznik 1999 195 dzieci Kl. II rocznik 1998 178 dzieci Kl. III rocznik 1997 207 dzieci Kl IV rocznik 1996 187 dzieci Kl. V rocznik 1995 187 dzieci Kl. VI rocznik 1994 212 dzieci Gimnazjum: Kl. I rocznik 1993 220 dzieci Kl. II rocznik 1992 219 dzieci Kl. III rocznik 1991 197 dzieci rocznik 1990 241 dzieci rocznik 1989 226 dzieci Najczęściej występujące choroby uzębienia u dzieci w rozbiciu na poszczególne roczniki: rocznik 2000 próchnica zębów stałych i mlecznych wymiana uzębienia rocznik 1999 - próchnica zębów stałych i mlecznych wymiana uzębienia rocznik 1998 - próchnica zębów stałych i mlecznych wymiana uzębienia rocznik 1997 - próchnica zębów stałych i mlecznych wymiana uzębienia rocznik 1996 - próchnica zębów stałych i mlecznych wymiana uzębienia rocznik 1995 - próchnica zębów stałych, leczenie endodontyczne, ekstracje zębów stałych 2
rocznik 1994 - próchnica zębów stałych, leczenie endodontyczne, ekstracje zębów stałych, leczenie przyzębia rocznik 1993 - próchnica zębów stałych, leczenie endodontyczne, ekstracje zębów stałych leczenie przyzębia rocznik 1992 - próchnica zębów stałych, leczenie endodontyczne, ekstracje zębów stałych leczenie przyzębia rocznik 1991 - próchnica zębów stałych, leczenie endodontyczne, ekstracje zębów stałych, leczenie przyzębia rocznik 1990 - próchnica zębów stałych, leczenie endodontyczne, ekstracje zębów stałych leczenie przyzębia rocznik 1989 - próchnica zębów stałych, leczenie endodontyczne, ekstracje zębów stałych leczenie przyzębia Sposoby zapobiegania i określenie przybliżonych kosztów leczenia, na podstawie wybranej grupy dzieci ( SP nr 2 w Barcinie oraz przedszkoli: Grupa O - przebadano całą populacje 159 osób ilość zębów stałych z próchnicą 29 zabiegi: badanie jamy ustnej, leczenie zębów stałych, lakowanie zębów stałych (śr. 3 zęby), znieczulenia, ekstrakcja zębów mlecznych (śr. 1 ząb); klasa I 87 dzieci zęby objęte próchnicą 37 proponowane zabiegi: badanie jamy ustnej, leczenie zębów stałych, leczenie próchnicy początkowej( śr. 1 ząb), znieczulenia, ekstrakcja zęba mlecznego (śr. 1 ząb), lakierowanie (wszystkie dzieci) klasa II 79 dzieci zęby odjęte próchnicą 49 proponowane zabiegi: badanie jamy ustnej, leczenie zębów stałych, leczenie próchnicy początkowej( śr. 2 zęby), ekstrakcja zębów mlecznych (śr. 2 zęby), lakierowanie (wszystkie dzieci), znieczulenie Klasa III 102 dzieci zęby objęte próchnicą 116 proponowane zabiegi: badanie jamy ustnej, leczenie zębów stałych, leczenie próchnicy początkowej( śr. 2 zęby), znieczulenia, ekstrakcja zębów mlecznych (śr. 2 zębów), lakierowanie (wszystkie dzieci) klasa IV 75 zęby objęte próchnicą 81 3
proponowane zabiegi: badanie jamy ustnej, leczenie zębów stałych, leczenie próchnicy początkowej( śr. 3 zęby), znieczulenia, ekstrakcja zęba stałego, lakierowanie (wszystkie dzieci) klasa V 77 dzieci zęby objęte próchnicą 84 proponowane zabiegi: badanie jamy ustnej, leczenie zębów stałych, leczenie próchnicy początkowej( śr. 2 zęby), znieczulenia, ekstrakcja zębów stałych, leczenie endodontyczne, lakierowanie (wszystkie dzieci) klasa VI 99- zęby objęte próchnicą 70 proponowane zabiegi: badanie jamy ustnej, leczenie zębów stałych, leczenie endodontyczne, znieczulenia, ekstrakcja zęba stałego, lakierowanie (wszystkie dzieci), usunięcie złogów i kamienia nazębnego ( co 5 dziecko). Powyższa diagnoza została przeprowadzona w 2006 roku. Z wyżej przedstawionych danych wynika, że np. w kl. I na 87 dzieci próchnica objęła 37 zębów, a już w klasie III na 102 osoby próchnica objęła 116 zębów. W związku z tym każde działanie profilaktyczne, z biegiem czasu jest właściwe i potrzebne. Dalej została przeprowadzona analiza problemu dotyczącego nowotworów u kobiet. W 2003r. wystawiono w Polsce łącznie 89 305 świadectw zgonów z powodu nowotworów złośliwych 49 974 u mężczyzn i 38 331 u kobiet. w 2003r. Zarejestrowane zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe wśród kobiet w Polsce umiejscowienie liczba Odsetek Wszystkich Nowotworów u tej płci Sutek 11 733 19,9% Jelito grube 5 681 9,6% płuco 4 781 8,1% Trzon macicy 3 953 6,7% Szyjka macicy 3 339 5,8% jajnik 3 371 5,7% Żołądek 1 973 3,4% trzustka 1 631 2,8% Województwo kujawsko-pomorskie różni się nieznacznie strukturą zachorowań wśród kobiet, co obrazuje poniższa tabela. 4
Zarejestrowane zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe wśród kobiet w województwie kujawsko-pomorskim w 2003 roku. Umiejscowienie liczba Odsetek Wszystkich Nowotworów U tej płci Sutek 598 20,95% Jelito grube 272 9,53% Płuco 237 8,30% Trzon macicy 220 7,71% Szyjka macicy 196 6,87% Jajnik 178 6,23% Żołądek 73 2,56% Z powyższych danych wynika, że należy kontynuować działania profilaktyczne w kierunku wczesnej diagnozy nowotworów wśród kobiet. Analiza porad logopedycznych udzielanych w SPZOZ w Barcinie w roku 2006 roku. 1. W SPZOZ w Barcinie z systematycznych porad logopedycznych skorzystały - 62 osoby. 2. Łączna liczba wszystkich udzielanych porad w tym okresie wyniosła- 557 Zadania programu zrealizowano przez następujące świadczenia: - badania przesiewowe wykonane w przedszkolach- 120 osób - diagnozy indywidualne- 24 osoby - terapia zaburzeń mowy 404 wizyty - wizyty kontrolne - 9 3. Na ogólną populację dzieci w wieku od 3 do 6 lat przebadanych logopedycznie zostało 120 dzieci w przedszkolach gminy Barcin. U 54 dzieci stwierdzono wady wymowy, co stanowi wysoki procent występowania zaburzeń. Aż 45%przebadanych kwalifikuje się do udziału w systematycznej terapii. Szczegółowe dane badań: Przedszkole nr 1 Barcin 37 przebadanych / 21 z zaburzeniami mowy Przedszkole nr2 Barcin 40 przebadanych / 16 z zaburzeniami mowy Przedszkole nr 3 Barcin 33 przebadanych / 17 z zaburzeniami mowy 3. Najczęściej występujące wady u dzieci to: - seplenienie- u 32 osób - szeplenienie- u 3 osób 5
- sieplenienie - u 3 osób - reranie u 30 osób - zaburz. słuchu fonematycznego- u 16 osób - zaburz. plynności mowy ( jąkanie) u 3 osób - ubezdźwięcznianie głosek u 5 osób - gammacyzm, kappacyzm- u 2 osób - międzyzębowa artykulacja głosek- u 6 osób - opóźniony rozwój mowy u 3 osób Oprócz terapii młodszych dzieci, prowadzona jest również terapia zgłaszających się starszych osób z zaburzeniami afazji po urazach, wylewach. Kontynuowanie działalności poradni logopedycznej w następnych latach jest potrzebne. Częstotliwość występowania problemów logopedycznych na terenie gminy jest znaczna, dlatego istnieje duże zainteresowanie udzielanymi poradami. Z pomocy korzystają rodzice i wychowawcy grup przedszkolnych. Ze względu na wielkie znaczenie wczesnej diagnozy, profilaktyki, leczenia wad wymowy udzielana pomoc dla dzieci przedszkolnych jest bardzo wskazana. Uzasadnia to potrzeb świadczenia usług w tym zakresie. Cel główny programu Poprawa stanu zdrowia mieszkańców miasta i gminy Barcin Cele szczegółowe: 1. Profilaktyka próchnicy zębów i chorób przyzębia u dzieci i młodzieży Uzasadnienie wyboru celu Próchnica zębów jest chorobą obejmującą w Polsce całą populację. W związku z tym zaliczana jest do chorób społecznych. Jednym z najważniejszych uwarunkowań są nasze, wadliwe zachowania zdrowotne. Te niekorzystne zmiany są także wynikiem załamania się planowej opieki stomatologicznej nad dziećmi i młodzieżą. 6
Próchnicy zębów i przyzębia można w dużym stopniu zapobiegać. W wielu krajach, dzięki konsekwentnej profilaktyce, dzieci w niektórych grupach, część dorosłych powyżej 30 lat nie ma ubytków próchnicowych i wypełnień, a ludzie zachowują zęby do końca życia. Grupa populacji, w których przede wszystkim należy zintensyfikować działania profilaktyczne są kobiety ciężarne, dzieci od 1 do 7 lat oraz młodzież. (informacja zawarta w Narodowym Programie Zdrowia). Diagnoza naszego środowiska potwierdziła zasadność podjęcia działań w tym zakresie. Oczekiwane korzyści zdrowotne zmniejszenie zachorowalności na próchnicę zębów w wieku od 7-12 lat zdrowe przyzębie, zmniejszenie zachorowalności na zapalenie dziąseł u dzieci i młodzieży, Proponowane działania: prowadzenie edukacji zdrowotnej w zakresie zdrowia jamy ustnej wśród: - kobiet ciężarnych, - rodziców dzieci do lat 7, - dzieci w szkołach, wprowadzenie czyszczenia zębów po głównych posiłkach do rozkładu zajęć w żłobkach, przedszkolach, prowadzenie profilaktyki fluorowej egzogenne (kontaktowej) u uczniów szkół podstawowych, wypełnianie materiałem światłoutwardzalnym w zębach przednich, kontynuowanie profilaktycznego uszczelniania bruzd pierwszych zębów trzonowych i przedtrzonowych u dzieci w wieku 7-12 lat z wysokim ryzykiem wczesnego rozwoju próchnicy na powierzchniach żujących zębów, lakierowanie lakierami z fluorem powierzchni gładkich zębów u dzieci. Wskaźniki: - liczba spotkań, - liczba wyedukowanych kobiet, - liczba dzieci, - liczba jednostek w których wprowadzono program. 7
Źródła pozyskiwania wskaźników: - umowy, - sprawozdania, - ankiety. Osoby odpowiedzialne za realizację: - koordynator, - stomatolodzy, - asystenci stomatologów, - dyrektorzy. Budżet: - w 2007 roku 12.900 tys. zł, - w pozostałych latach według środków zabezpieczonych w budżecie gminy na w/w zadanie, Termin realizacji: cały rok. 2. Profilaktyka leczenia nowotworów szyjki macicy i sutka. Uzasadnienie wyboru celu Nowotwory złośliwe to najczęstsza przyczyna umieralności przez 65 rokiem życia w Polsce. Jako główne przyczyny złej sytuacji podaje się przede wszystkim palenie papierosów oraz zbyt późną diagnostykę. Na tym tle Polska niekorzystnie różni się od innych krajów europejskich, które prowadzą od lat skuteczną profilaktykę poprzez edukację prozdrowotną oraz populacyjne przesiewowe badania profilaktyczne w kierunku wykrycia najczęściej występujących nowotworów. Oczekiwane korzyści zdrowotne zmniejszenie zachorowalności na raka macicy i sutka, wczesna diagnostyka. 8
Proponowane działania: aktywna rekrutacja uczestników programu, zabezpieczenie dowozu na badania. Wskaźniki: - liczba zmotywowanych kobiet, - liczba wyjazdów. Źródła pozyskiwania wskaźników: - sprawozdania. Odpowiedzialny za realizację: - koodrynator miejsko-gminnego programu. Budżet: - przynajmniej 2 wyjazdy x 300zł = 600 zł. - w pozostałych latach według środków finansowych zabezpieczonych w budżecie gminy. Termin: - w uzgodnieniu z Zakładem Profilaktyki. 3. Zmniejszenie problemów logopedycznych dzieci. Uzasadnienie wyboru celu Mowa jest podstawowym środkiem porozumiewania się ludzi i dlatego wszelkie jej zaburzenia urastają do rangi problemu. Aby temu zapobiec, należy już od najmłodszych lat pilnie obserwować rozwój mowy. Tylko wczesna i skuteczna pomoc logopedyczna jest w stanie skorygować lub całkowicie zlikwidować wadę wymowy. Zaburzenia mają negatywny wpływ na osiągnięcia szkolne, dlatego terapia prowadzona już u dzieci przedszkolnych jest bardzo wskazana. Dziecko z wadą mowy czuje się wyobcowane z grupy, często bywa zawstydzone, ma problemy emocjonalne, gorzej się uczy, nie zgłasza się do ustnych odpowiedzi. Błędy w wymowie często wpływają na problemy w poznawaniu liter, problemy z poprawnym czytaniem tekstu ze zrozumieniem. Nie uchwycone i nie leczone w porę 9
zaburzenia mowy przechodzą w nawyk, który pozostaje i utrwala się nawet w późniejszym wieku. Oczekiwane korzyści zdrowotne zmniejszenie liczby dzieci z wadami wymowy i późniejszymi tego konsekwencjami. Proponowane działania: coroczne przesiewowe badania rozwoju i zaburzeń mowy wykonywane we wszystkich przedszkolach gminy, indywidualne diagnozowanie zaburzeń u dzieci, prowadzenie zajęć terapeutycznych ( korygowanie zaburzeń, przekazywanie zestawów do samodzielnych ćwiczeń z dzieckiem w domu), wizyty kontrolne, współpraca ze specjalistami takimi jak: pediatra, psycholog, Wskaźniki: - liczba przebadanych dzieci, - ilość diagnoz, opinii, - ilość dzieci w terapii, - liczba wizyt. Źródła pozyskiwania wskaźników: - umowa, - sprawozdania. Odpowiedzialny za realizację: - koodrynator miejsko-gminnego programu, - logopeda. Budżet: 5 godz. tygodniowo, - w 2007 roku 5.700 zł, - w pozostałych latach według środków finansowych zabezpieczonych w budżecie gminy, 10
Termin: Cały rok. 4. Popularyzacja zdrowego stylu życia Uzasadnienie wyboru celu W celu popularyzacji zdrowego stylu życia proponuje się uczestnictwo lub organizowanie happeningów gminnych, konkursów o tematyce zdrowotnej, wykładów lub innych form skierowanych do społeczeństwa naszej gminy. Oczekiwane korzyści zdrowotne zmniejszenie liczby osób zapadających na choroby społeczne, wcześniejsza diagnoza chorób, mniejsze koszty leczenia. Proponowane działania: udział lub organizacja Turnieju Liderów Zdrowia, organizacja happeningów gminnych, dofinansowanie programów zdrowotnych organizowanych przez jednostki gminne, konferencje, wykłady, ulotki, broszury, plakaty, wydawnictwa. Wskaźniki: - liczba osób, do których skierowano program, - ilość imprez. Źródła pozyskiwania wskaźników: - umowa, - sprawozdania. Odpowiedzialny za realizację: - koordynator miejsko-gminnego programu, - jednostki współpracujące. 11
Budżet: - w 2007 r. 600 zł + transport - w pozostałych latach według środków finansowych zabezpieczonych w budżecie gminy. Termin: - w 2007r. 17 maja udział w I Powiatowym Turnieju Liderów Zdrowia w Gąsawie, - według zapotrzebowania i przeznaczonych środków finansowych. Monitoring i ewaluacja Przez cały okres realizacji program będzie podlegał monitoringowi, a na zakończenie nastąpi jego ewaluacja. Monitoring i ewaluację przeprowadzi specjalny Zespół ds. monitoringu i ewaluacji Gminnego Programu Zdrowotnego, w składzie: koordynator miejsko-gminnego programu, przewodnicząca Komisji Zdrowia i Pomocy Społecznej Rady Miejskiej, członek Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Monitoring wszystkich zadań programu odbywać się będzie na podstawie: - sprawozdań realizatorów z przeprowadzonych działań, - analizy wniosków i refleksji z przebiegu zadań, - wizyt kontrolnych. Zespół będzie spotykał się w zależności od potrzeb. W czasie posiedzenia dokonywać będzie analizy danych od realizatorów oraz opracowywać kwartalny raport z monitoringu, który będzie dostarczany do koordynatora gminnego programu profilaktyki. W przypadku trudności z realizacją zadań zespół przedstawi propozycje działań korygujących, zapobiegawczych i niwelujących. Kontrolę finansową realizacji programu na bieżąco prowadzić będzie gminny inspektor ds. księgowości we współpracy z koordynatorem programu. Ewaluację końcową przeprowadzać będziemy po realizacji wszystkich zadań programu w formie specjalnie opracowanej ankiety. 12