Raport z badania gemiusfgi Kawiarenki internetowe Wyniki top line Autorki raportu: Agnieszka Jedynasta Małgorzata Wyczańska Współpraca: Olga Brzozowska Patrycja Antosz Kontakt malgorzata.wyczanska@gemius.pl
Cel badania Celem badania było zebranie doświadczeń dotyczących bezpieczeństwa dzieci w internecie w kawiarenkach internetowych. Pierwsza grupa fokusowa, w której uczestniczyli właściciele i pracownicy kawiarenek oraz druga, z udziałem gości kafejek, miały na celu dostarczenie odpowiedzi na pytania: - jak w kawiarenkach internetowych traktowani są mali internauci jak właściciele i pracownicy kawiarenek dbają o bezpieczeństwo dzieci w sieci? Jaki jest ich poziom wiedzy na temat bezpieczeństwa dzieci w internecie? - na ile personel kawiarenek czuje się odpowiedzialny za bezpieczne korzystanie dzieci z internetu? W jakim stopniu kontroluje treści oglądane przez dzieci? Jak dzieci reagują na znalezione w internecie treści dla dorosłych i, o ile się z tym zetknęły, akty cyberprzemocy? - jakiego rodzaju zabezpieczenia i w jakim wymiarze są stosowane przez właścicieli/pracowników kawiarenek (filtry chroniące przed szkodliwymi dla dzieci treściami, specjalistyczne oprogramowanie, specjalne stanowiska dla dzieci)? - jakie są pomysły właścicieli i pracowników oraz uŝytkowników kawiarenek na poprawę bezpieczeństwa dzieci w internecie? - czy właściciele kawiarenek byliby zainteresowani otrzymaniem certyfikatów bezpieczeństwa? czy znaczące są dla nich tego typu wyróŝnienia i promowanie swojej kawiarenki jako bezpiecznej i przyjaznej dzieciom? - jak klienci kafejek wyobraŝają sobie idealną kawiarenkę internetową? 2
Metoda badania Badanie zostało zrealizowane metodą gemiusfgi wywiadu grupowego online prowadzonego przez moderatora na specjalnej platformie przypominającej czat internetowy. Projekt badawczy obejmował przeprowadzenie dwóch grup fokusowych. W pierwszej grupie wzięło udział 6 osób zrekrutowanych spośród bazy właścicieli kawiarenek internetowych dostarczonej przez NASK. Uczestnicy drugiej grupy (7 osób) dobrani zostali spośród osób spełniających kryteria grupy celowej, uczestniczących w panelu badawczym Gemius. Grupy dyskusyjne i ich dobór Badanie gemiusfgi w dniu 28.08.2008 - szczegółowe informacje na temat składu grup przedstawiają poniŝsze tabele: Login Wiek Płeć Stanowisko w kawiarence internetowej Agar 41 K właściciel Rafal 31 M właściciel Lupus 27 M właściciel ETlama 30 M pracownik Beata 46 K właściciel ABM 35 M właściciel 3
Badanie gemiusfgi w dniu 29.08.2008, w którym wzięły osoby odwiedzające kawiarenki internetowe: Login Wiek Płeć Diament 35 kobieta meow 23 kobieta rush 17 męŝczyzna wodzu35 35 męŝczyzna Zosanna 27 kobieta frytqq 27 kobieta jabi 29 kobieta Wyniki ogólne podsumowanie Wiedza na temat zagroŝeń związanych z korzystaniem z internetu jest niewielka i powierzchowna zarówno u dzieci, jak i rodziców. Niewiedza dzieci wynika najczęściej z niewielkim zaangaŝowaniem rodziców w tę sprawę oraz braku odpowiedniego przygotowania w szkole. Większą wiedzą na ten temat dysponują właściciele i pracownicy kawiarenek, jednak często ograniczanie klientom dostępu do zasobów sieci jest dla nich nieopłacalne. Właściciele kawiarenek, którzy wzięli udział w badaniu są przekonani, Ŝe w wystarczającym stopniu dbają o bezpieczeństwo dzieci korzystających z ich usług. W ich przekonaniu dzieci korzystające z internetu w kawiarenkach są zdecydowanie bardziej bezpieczne niŝ te, które korzystają z internetu w swoich domach. Innego zdania są klienci kawiarenek, którzy wymieniali szereg przykładów bierności i braku zainteresowania ze strony personelu kawiarenek tym, co robią w internecie dzieci. Ta róŝnica zdań między grupami, moŝe wynikać z faktu Ŝe uczestniczący w badaniu właściciele i pracownicy kawiarenek są grupą specyficzną. 4
Dowodzi tego ich zainteresowania badaniem, a takŝe deklarowane stosowanie ponadstandardowych zabezpieczeń i zwracania uwagi na to, czym zajmują się w kawiarenkach dzieci. W opinii właścicieli i pracowników kawiarenek biorących udział w badaniu certyfikat Kawiarenka Przyjazna Dzieciom nie wpłynie na sposób prowadzenia przez nich działalności. JeŜeli mieliby się na niego zdecydować to tylko dla własnej satysfakcji. Idea certyfikatu przypadła natomiast do gustu osobom odwiedzającym kawiarenki dla nich taki certyfikat byłby duŝym atutem kafejki. Wyniki szczegółowe 1. Świadomość niebezpieczeństw wśród personelu i gości kawiarenek Zapytani o znane z własnego doświadczenia niebezpieczeństwa związane z korzystaniem z internetu właściciele i pracownicy, jak i klienci kawiarenek wskazali wirusy, trojany, spyware oraz oszustwa na aukcjach internetowych. Badani wymienili równieŝ szereg zagroŝeń związanych z korzystaniem z internetu przez młodszych uŝytkowników. Zdaniem pracowników i właścicieli kawiarenek, do najwaŝniejszych naleŝą: - zagroŝenia związane z grami a zwłaszcza łatwy dostęp do gier nieodpowiednich do wieku graczy (np. GTA, Counter Strike) - serwisy udostępniające roŝnego rodzaju filmiki, klipy np. Youtube, Wrzuta. Natomiast uŝytkownicy kawiarenek wymienili: - niekontrolowane kontakty z nieznajomymi, którzy mogą zachęcać dzieci do spotkań poza internetem - brutalne gry - łatwy dostęp do treści nieprzeznaczonych dla dzieci 5
Badani właściciele i pracownicy kawiarenek deklarowali, Ŝe z wymienionymi problemami radzą sobie wykorzystując zarówno zainstalowane na komputerach oprogramowanie, jak i własną czujność i zaangaŝowanie. Wymienione przez personel kawiarenek zagroŝenia, a szczególnie oszustwa w handlu online prowadzonym z kawiarenek, niejednokrotnie wiązały się z koniecznością składania zeznań na policji i w prokuraturze: Allegro na policji jestem raz na kilka miesięcy, ostatnio 2 tygodnie temu byłem w prokuraturze 1. 2. Charakterystyka kawiarenek internetowych Jak deklarowali uczestnicy badania fokusowego korzystający z usług kafejek, miejsca które znają moŝna podzielić na dwie kategorie: są to kameralne salki z 8-12 komputerami, gdzie moŝliwa jest kontrola tego, czym zajmują się klienci. Drugi rodzaj to kawiarenki z około 30-40 komputerami, których personel nie jest w stanie zwracać uwagi na to, co dzieje się na monitorach. śaden z badanych klientów kawiarenek nie miał do czynienia z wydzielonym miejscem dla najmłodszych internautów, a jeśli są stosowane jakiekolwiek zabezpieczenia moŝna je znaleźć na wszystkich stanowiskach. Część kawiarenek rozdziela od siebie stanowiska ściankami, tak by uŝytkownicy nie widzieli nawzajem swoich monitorów. Podobnie rysuje się obraz kawiarenek, o których opowiadali ich właściciele i pracownicy. Opisywane przez nich kawiarenki to na ogół jedna sala z 10 25 komputerami. Tylko jedna osoba zadeklarowała, Ŝe kawiarenka, w której pracuje jest podzielona na 3 sekcje kaŝda znajduje się w innej sali. śadna z opisywanych kawiarenek nie posiadała stref wydzielonych specjalnie dla dzieci, w większości nie było teŝ wydzielonych boksów, ani odgrodzonych od siebie stanowisk komputerowych, tylko jedna z kawiarenek posiadała wydzieloną salę dla dorosłych. W prawie kaŝdej opisywanej kawiarence był swobodny dostęp do komputerów, wszystkie stanowiska były widoczne. Brak wydzielonych boksów czy stanowisk dla dzieci wynikał, jak deklarowali badani, z oszczędności: 1 kursywą oznaczone są cytaty, poprawione w nich zostały jedynie błędy ortograficzne 6
To biznes w większości tak słaby i starający się pomieścić jak największą ilość komputerów na przestrzeni jaka jest dostępna... 3. Postawy właścicieli kawiarenek wobec najmłodszych klientów Generalnie dzieci i młodzieŝ jako uŝytkownicy byli raczej pozytywnie postrzegani przez właścicieli i pracowników kawiarenek. Badani byli świadomi, Ŝe ewentualne problemy wynikają nie ze złej woli samych dzieci, a raczej z zaniedbania przez rodziców: większość dzieciaków jest dobra... nie są złe same w sobie tylko zaniedbane. Zarówno właściciele, jak i pracownicy kawiarenek przyznali, Ŝe dzieci i młodzieŝ spędzają duŝo czasu w ich kawiarenkach. Jeden z badanych wspomniał o nastolatku, który spędzał w kafejce nawet 12 godzin. Zdaniem badanych ocena ilości czasu spędzanego przez dzieci i młodzieŝ w kawiarenkach zaleŝy od punktu widzenia. Inaczej wygląda to z perspektywy właścicieli i pracowników gdzie czas spędzany przez dzieci przekłada się na dochód kawiarenki, a zupełnie inaczej z perspektywy np. rodzica. Jeden z uczestników dyskusji ujął to w ten sposób: ekonomicznie - za mało, Ŝyciowo za duŝo. 3.1 Działania personelu kawiarenek Opis postaw i zachowań właścicieli kawiarenek róŝnił się znacząco między grupami fokusowymi. Mimo, Ŝe rozeznanie w personelu kawiarenek w kwestiach zagroŝeń związanych z korzystaniem z internetu wydaje się dobre, z obserwacji klientów wynika, Ŝe niejednokrotnie górę bierze potrzeba zysku i niechęć do zraŝania dorosłych klientów restrykcyjnymi zabezpieczeniami i regulaminami. Jak zauwaŝyli uczestnicy badania odwiedzający kawiarenki, typowym zachowaniem personelu jest skupienie na własnych sprawach (komunikatory, aukcje internetowe) i ograniczenie kontaktu z klientami do pobierania opłaty: odbierają zapłatę tylko; u mnie siedzą na GG z własnymi znajomymi albo grają; oni najczęściej sami czatują i pilnują kasy. 7
Bardziej zainteresowani ochroną internautów pracownicy kawiarenek zdają się być rzadkością, jednak większość badanych potrafiła wskazać przykłady takich zachowań: jest gość, który czasem sprawdza [co robią dzieci]; u mnie często się interesowali, zakładali programy ograniczające dostęp do pewnych stron, informacji czy portali. Tego typu postawy deklarowali właściciele i pracownicy kafejek, którzy wzięli udział w badaniu i którzy wydają się być zaangaŝowani w temat ochrony dzieci. Deklarowali, Ŝe mimo trudności lokalowych próbują zadbać o bezpieczeństwo młodszych uŝytkowników. Zwracają uwagę na to, co dzieci i młodzieŝ mają uruchomione na swoich komputerach oraz dbają o to, by młodsi uŝytkownicy nie mieli okazji przez przypadek zetknąć się na przykład z pornografią. Część badanych wprowadziła zakaz przeglądania stron pornograficznych dla wszystkich uŝytkowników kawiarenki. Natomiast pozostali deklarowali, Ŝe taka moŝliwość istnieje tylko w wybranych częściach kawiarenki: nie ma mowy o dopuszczeniu do sytuacji, Ŝeby narazić dzieciaka na przypadkowe zobaczenie niestosownych treści. Szczególnie istotną rolę w dbaniu o bezpieczeństwo najmłodszych uŝytkowników kawiarenek miało, zdaniem badanych pracowników kawiarenek, ich osobiste zaangaŝowanie i kontrola tego, co przeglądają dzieci i młodzieŝ na komputerach: patrzymy w ich monitory za pośrednictwem programów lub stojąc za plecami; jak przegląda coś, co uznam za niewłaściwe to wypraszam z kafejki. Nie mniej waŝne okazało się równieŝ posiadanie przeszkolonego personelu: dobry personel to podstawa... musi wiedzieć co moŝe, a co powinien. 3.2 Zastosowanie oprogramowania filtrującego Badani goście kawiarenek twierdzili jednak, Ŝe bierność obsługi i niewielkie zainteresowanie tym, co dzieje się na monitorach klientów jest standardem. Ochrona przed niewskazanymi dla dzieci treściami, sprowadza się do ograniczenia dostępu do stron zawierających pornografię, aktywowania filtrów 8
rodzinnych w przeglądarkach. Specjalne oprogramowanie filtrujące (np. Cenzor, Opiekun czy Beniamin) oparte na listach słów i zastrzeŝonych serwisów nie jest zbyt często stosowane, co moŝe wynikać braków ich funkcjonalności - ograniczają dostęp równieŝ do popularnych portali i serwisów, np. interia czy kurnik. Wśród właścicieli i pracowników kafejek tylko jedna osoba korzysta z oprogramowania do kontroli aktywności internautów online. W tej grupie równieŝ panowała zgodność, Ŝe takie programy, zwłaszcza darmowe, raczej utrudniają korzystanie z internetu, niŝ są realną pomocą. Nieco lepsze wydaje się oprogramowanie płatne, ale poniewaŝ jest to dodatkowy koszt, Ŝaden z uczestników nie zdecydował się na jego zakup: darmowe jest proste a komercyjne... mamy wystarczająco wiele kosztów ( ). Zdaniem badanych najlepszy program tego typu to oko obsługi. 3.3 Regulaminy korzystania z kawiarenek Klienci kawiarenek biorący udział w badaniu deklarowali, Ŝe nie mieli do czynienia z regulaminami, ale teŝ nie dopytywali się w kawiarenkach czy tego typu dokumenty istnieją. Wiedzieli natomiast, Ŝe istnieje pewien zbiór zasad znanych gościom kafejek, którego naleŝy przestrzegać. Natomiast właściciele kawiarenek jednogłośnie zadeklarowali, Ŝe w ich kafejkach są regulaminy korzystania ze stanowisk komputerowych. Ich zdaniem, jasno określony regulamin sprawia, Ŝe młodsi uŝytkownicy czują się bezpiecznie, bo mają jasno określone co mogą, a czego nie. Podstawowe zasady korzystania z komputerów w kawiarenkach obejmowały zakaz palenia, spoŝywania alkoholu, przeklinania, instalowania własnych programów i, jak deklarowali przedstawiciele kawiarenek, były one bezwzględnie przestrzegane. 9
4. Zwyczaje korzystania z internetu przez dzieci w kawiarenkach internetowych Z doświadczeń właścicieli i pracowników kawiarenek internetowych wynika, Ŝe dzieci i młodzieŝ stanowią około 60% - 70% uŝytkowników. Najmłodsi uŝytkownicy kawiarenek mają przeciętnie 5 6 lat chociaŝ, zdarzały się dzieci jeszcze młodsze, trzy, czteroletnie a nawet rodzice z niemowlętami: czasami nie widać ich zza lady; czasami widać tylko rączkę z kasą. Obserwacje klientów kawiarenek są raczej zbieŝne z opiniami właścicieli i pracowników: w zaleŝności od pory dnia dzieci stanowią od 20 do 80% gości. Ich wiek, według obserwacji badanych, to minimum 7 lat, a średnio 12-14 lat. Badani zauwaŝyli, Ŝe fakt pojawiania się w kawiarenkach coraz młodszych dzieci wynika z braku czasu rodziców oraz ich przekonania, Ŝe internet to tania i dostępna forma zapewnienia dziecku opieki i organizacji wolnego czasu: Nic mu się nie stanie, nie pobiją go, pogra sobie i ona przyjdzie go odbierze po zakupach. Z doświadczeń zarówno internautów korzystających z kawiarenek w róŝnych miastach Polski, jak i pracowników wynika, Ŝe głównym celem, dla którego dzieci przychodzą do kawiarenek jest wspólne granie. Popularne wśród dzieci gry to: Counter Strike, GTA, World of Warcraft, Medal of Honor, Call of Duty i Tibia. Inne aktywności dzieci, równieŝ najczęściej wspólne, to: szukanie informacji do szkoły, odwiedzanie portali społecznościowych (fotka.pl. fotosik.pl, rzadziej nasza-klasa, grono.net), oglądanie filmów na youtube i wrzuta.pl, rozmowa poprzez chaty i komunikatory przede wszystkim Gadu Gadu i Skype. Jeden z właścicieli kawiarenek podzielił młodych uŝytkowników na cztery główne kategorie: 1. przychodzą po info ze szkoły; w tej grupie znaleźli się uŝytkownicy szukający informacji, jak i poszukujący w sieci gotowych wypracowań do wydrukowania. 10
2. przychodzą ekipą pograć; najczęściej w gry sieciowe 3. dzieci, których rodzice chcieli sobie zrobić wolne; 4. dzieciaki, które nie mają co ze sobą zrobić. Najbardziej zaniedbaną wychowawczo, a jednocześnie spędzającą najwięcej czasu w kawiarenkach grupą dzieci jest ostatnia kategoria. Z obserwacji pracowników i właścicieli kawiarenek wynika, Ŝe rodzaj stron i aplikacji, z których korzystają młodsi uŝytkownicy internetu zmienia się z wiekiem: młodzi ploty, gry komputerowe u chłopców, portale społecznościowe u dziewczynek, starsi nasza-klasa, informacje, poczta, biznes. Jak sądzą uŝytkownicy kawiarenek, komunikatory słuŝą do rozmów ze znajomymi, na chatach natomiast zawiązują się znajomości z nieznajomymi. Mali klienci wydają się zupełnie nieświadomi zagroŝeń, które mogą wiązać się z kontaktami z nieznajomymi, a wręcz moŝe to dla nich być forma zabawy i sposób na zabicie czasu: biorą to bardziej za zabawę i nieźle spędzony czas. Niejednokrotnie moŝe być tak, Ŝe dzieci same inicjują tego typu rozmowy Ŝeby móc zaimponować kolegom: z ciekawości albo dla śmiechu, Ŝeby potem kumplom na gg przekopiować. 5. Świadomość zagroŝeń związanych z internetem Badani bardzo nisko ocenili wiedzę rodziców i dzieci na temat zagroŝeń związanych z internetem. Nawet jeśli dzieci korzystające z kawiarenek słyszały o róŝnych zagroŝeniach, zdają się nie pamiętać o tym lub liczyć, Ŝe problem ich nie dotyczy i są bezpieczne. Według badanych podobny sposób myślenia charakteryzuje rodziców, którzy chociaŝ słyszeli o ciemnych stronach internetu: Nie chcą do siebie dopuszczać myśli, Ŝe dziecko moŝe sobie coś złego zrobić. Internet staje się bowiem miejscem dzięki któremu dzieci uczą się, dojrzewają, kontaktują z rówieśnikami, dla rodziców jest natomiast wygodnym sposobem na zajęcie dziecka. 11
Klienci kawiarenek podkreślali, Ŝe nie moŝna obarczać właścicieli winą za naiwne i ryzykowne zachowania młodych internautów mogą one mieć miejsce równieŝ w domach gdy rodzice są w pracy lub nie zwracają uwagi na to, czym zajmuje się dziecko. Badani z obu grup jednomyślnie upatrywali winy w niewystarczającej wiedzy rodziców i nauczycieli, a takŝe słabości więzi z rodzicami oraz zbyt rzadkich kontaktach między szkołą a rodziną: szkoła powinna wskazać zagroŝenia; kręgosłup moralny wynosi się z domu. Zdaniem uczestników brak świadomości dzieci wynika z niedoinformowania samych rodziców, którzy bądź nie wiedzą nic o internecie, bądź uzyskują róŝne, często sprzeczne informacje. Próbując je wykorzystać często ośmieszają się w oczach dzieci, przestają być dla nich wiarygodnym źródłem wiedzy i tracą autorytet. Innym dostrzeganym przez uczestników badania, którzy korzystają z kafejek internetowych problemem jest bezkarność dzieci odwiedzających niedozwolone dla nich serwisy, wzmacniana jeszcze przez bierność personelu i innych klientów. Jak opowiadali badani klienci kawiarenek, reakcje na tego typu zachowania są rzadkością, a dobrze byłoby gdyby zarówno personel, jak i inni klienci zwracali na nie uwagę młodym intrenautom. 6. Problemy zgłaszane przez dzieci pracownikom kawiarenek Z obserwacji gości klientów kawiarenek wynika, Ŝe kontakt małych internautów z pracownikami kafejek ogranicza się do spraw czysto technicznych: jak im komp na grze przycina; jak coś się zepsuje najwyŝej. Te obserwacje potwierdzają w pełni wypowiedzi personelu kawiarenek. Nie zdarza się praktycznie, by dzieci sygnalizowały ewentualne przypadki cyberprzemocy czy innych nieprzyjemności wynikających z surfowania w internecie. Badani podejrzewają, Ŝe o tego typu sytuacjach informowani są wyłącznie znajomi albo dzieci starają się radzić sobie same. Przykre sytuacje 12
w sieci są dla nich wstydliwe, a przyznanie do nich rodzicom, nauczycielom czy pracownikom kawiarenki mogłoby ściągnąć karę. 7. Jak poprawić bezpieczeństwo dzieci w kawiarenkach opinie właścicieli i pracowników Ze swojej strony właściciele i pracownicy kawiarenek uwaŝają, Ŝe ich udział w dbaniu o bezpieczeństwo dzieci w internecie jest i tak duŝy. W opinii badanych, kawiarenki internetowe cieszą się niezasłuŝenie złą sławą, która ciągnie się za nimi jeszcze z czasów gdy działalność kawiarenek nie podlegała Ŝadnej kontroli. W ich przekonaniu dzieci i młodzieŝ korzystające z kawiarenek internetowych funkcjonujących do dziś są mniej naraŝone na niebezpieczeństwo niŝ w domu: niebezpieczeństwo w kafejkach to temat mocno rozdmuchany; za kafejkami ciągnie się zła sława sprzed lat. W przekonaniu właścicieli i pracowników kawiarenek ich udział w wychowaniu najmłodszych uŝytkowników internetu jest zdecydowanie niedoceniany. Mimo, Ŝe lepiej niŝ rodzice i szkoła wiedzą, co dzieci oglądają w internecie i robią, co mogą by najmłodsi byli w ich kawiarenkach bezpieczni. W związku z tym niechętnie zaangaŝowaliby się w coś, co wymagałoby od nich dodatkowego czasu i kosztów. Nieliczni badani podjęliby się odpłatnych szkoleń dla rodziców i nauczycieli natomiast zdecydowana większość uczestników wyszła z załoŝenia, Ŝe istnieją odpowiednie organizacje, które mogą wziąć na siebie ten cięŝar: po to są te organizacje, Ŝeby same szukać niebezpieczeństw i je eliminować. Wszyscy uczestnicy badania oczekiwaliby większej pomocy ze strony państwa lub organizacji pozarządowych w prowadzeniu działalności: osobiście jestem za tym Ŝeby mi miasto/gmina dopłacały za kaŝdą godzinę pracy z dziećmi. Roszczeniowa postawa wśród badanych wynikała z przekonania, Ŝe praca w kawiarenkach internetowych pod pewnymi względami moŝe być porównywana z pracą nauczyciela, co więcej - jest mało płatna i niedoceniana. W ich przekonaniu, opieka nad dziećmi korzystającymi z kawiarenek to równieŝ część 13
wychowywania i kształtowania właściwych postaw, dlatego tak odpowiedzialne zadania powinny być dodatkowo wynagradzane. W ramach takiej pomocy badani oczekiwaliby równieŝ udostępnienia nieodpłatnie najlepszego dostępnego oprogramowania cenzurującego. Za dystrybucję takiego oprogramowania powinny być odpowiedzialne firmy oferujące dostęp do internetu oraz fundacje i organizacje czuwające nad bezpieczeństwem dzieci. 8. Jaka powinna być kawiarenka przyjazna dzieciom opinie klientów Uczestnicy badania, którzy odwiedzają kawiarenki internetowe zostali poproszeni o wyobraŝenie sobie idealnej kawiarenki internetowej, która zapewniałaby bezpieczne korzystanie z sieci dzieciom. Takie idealne warunki obejmowałyby: - zainstalowanie filtrów i monitoringu - miły, empatyczny, personel z podstawowym przygotowaniem pedagogicznym, do którego dzieci miałyby zaufanie - jasne zasady, które obowiązywałyby wszystkich klientów, - dyskretne reagowanie na łamanie tych zasad: jeśli [personel] zauwaŝy coś nieodpowiedniego to ostrzega, a potem wyłącza komputer. Badani stwierdzili, Ŝe najlepiej by taki zbiór reguł obowiązujących w kafejce był współtworzony przez pracowników i dzieci, napisany przyjaźnie i zrozumiale lub miał formę obrazkową. Dla części uczestników idealnym miejscem dla dzieci byłaby kameralna kawiarenka przeznaczona wyłącznie dla młodych internautów w rodzaju klubu osiedlowego, której pracownicy znaliby wszystkich klientów i reagowali w przypadkach łamania regulaminu lub niebezpiecznych sytuacji. 9. Opinie o certyfikacie Kawiarenki Przyjaznej Dzieciom Uczestnicy drugiej grupy fokusowej byliby zainteresowani korzystaniem z kafejek posiadających certyfikat Kawiarenki Przyjaznej Dzieciom, co jednak musiałoby być poparte późniejszymi kontrolami. Badani obawiali się jednak, Ŝe taki certyfikat mógłby odstraszać dorosłych klientów. W tym kontekście zatem 14
rozwiązaniem mogłaby specjalizacja kawiarenek na przeznaczone dla róŝnych grup wiekowych. Wśród właścicieli i pracowników kawiarenek nie wszyscy byli zainteresowani otrzymaniem takiego certyfikatu dla własnej satysfakcji lub chęci pokazania, Ŝe ich kawiarenki to rzeczywiście miejsca bezpieczne i przyjazne dzieciom. Pozostali uczestnicy pierwszej grupy fokusowej sceptycznie odnieśli się do tego pomysłu. Ich zdaniem nie ma potrzeby wprowadzania takich certyfikatów poniewaŝ i bez nich kawiarenki są wystarczająco bezpieczne. Inni mieli zastrzeŝenia co do samego procesu przyznawania takich certyfikatów. Według nich niedopuszczalna byłby sytuacja, w której osoba certyfikująca jest niezorientowana w realiach i specyfice ich pracy. Zdaniem badanych zdecydowanie większą wartość miałby dla nich certyfikat przyznawany przez samych uŝytkowników kawiarenek. 10. Kampanie skierowane do dzieci i rodziców Najlepiej kojarzoną kampanią ostrzegającą przed problemem pedofilii w internecie, była ta, której bohaterem byli udający nastolatka, Wojtek i mała internautka Ania, którzy poznają się na chacie. Dobrym pomysłem edukacyjnym byłoby udostępnianie materiałów na temat bezpiecznego korzystania z internetu dzieciom oraz dystrybuowanie ich wśród rodziców w szkołach. Do rodziców naleŝałoby skierować równieŝ akcję edukacyjną: spotkania z pedagogami, policjantami organizowane przez szkoły, kuratoria czy władze lokalne. Badani uwaŝali, Ŝe kampania uwraŝliwiająca rodziców na sprawy bezpieczeństwa dzieci w internecie powinna toczyć się w mediach oraz online: na popularnych portalach i serwisach społecznościowych. Warunkiem powodzenia byłyby, zdaniem badanych, szokujące środki wyrazu, dzięki czemu spoty wstrząsnęłyby widzami. Aby dotrzeć z taką kampanią do dzieci naleŝałoby, zdaniem badanych, 15
zaangaŝować popularne postacie, aktorów i bohaterów programów telewizyjnych np. Szymona Majewskiego. Spoty dla dzieci mogłyby mieć równieŝ postać komiksów i kreskówek. Poproszeni o wskazanie kto powinien inicjować tego typu kampanie, uczestnicy badania wskazywali organizacje pozarządowe, szkoły, policję. Natomiast, finansowy cięŝar tych przedsięwziąć oraz zakup oprogramowania filtrującego powinny wziąć na siebie MEN lub ogólnie cały rząd. 11. Znajomość serwisów helpline.org.pl, dyzurnet.pl wśród pracowników i właścicieli kawiarenek Uczestnicy dyskusji mieli niewielką wiedzę na temat stron helpline.org.pl czy dyzurnet.pl, tylko jedna osoba przyznała się, Ŝe była kiedyś na jednej z nich i negatywnie oceniła jej merytoryczną zawartość. Jej zdaniem, dzieci, które zetknęły się z jakakolwiek formą przemocy w internecie nie zechcą zwrócić się do rodziców o pomoc, a tym bardziej szukać informacji i pomocy na stronach internetowych. Negatywna ocena wymienionych wcześniej witryn wynikała równieŝ z uprzedzenia do tego rodzaju serwisów oraz przekonania, Ŝe porady i sugestie na tych stronach są formułowane przez osoby, które nie maja praktycznego doświadczenia w tematyce zagroŝeń ze strony internetu. 16