ystem Windows czasami sprawia kłopoty użytkownikom. Jak w każdym złożonym systemie, również w Windows XP mogą zdarzyć się różnego rodzaju awarie, które zakłócą jego prawidłowe działanie lub znacznie obniżą wydajność. Jedną z najczęstszych awarii komputera jest uszkodzenie dysku twardego. Objawy nieprawidłowego działania naszego urządzenia mogą być bardzo różne. Nagłe spowolnienie pracy maszyny (nic szczególnego nie robimy, a komputer dziwnie wolno pracuje). Kłopoty z zapisem dokumentów (pojawia się okienko z niezrozumiałymi komunikatami, czasem nawet w języku angielskim mimo że Windows nabyliśmy w wersji polskiej). Nagłe zawieszenie się programu, w którym pracujemy.
ABC komputera Uszkodzenie dysku może mieć charakter sprzętowy lub logiczny. Sprzętu obecnie już się prawie nie naprawia, lecz uszkodzenia logiczne można usunąć. Windows zawiera grupę programów narzędziowych, które zostały umieszczone w Start/ Wszystkie programy/akcesoria, w podgrupie Narzędzia systemowe. Na szczęście wywoływanie programów narzędziowych jest możliwe z poziomu Eksploratora i ten właśnie sposób omówię w dalszej części rozdziału. Program służący do naprawy dysku nazywa się Sprawdzanie błędów. Po skorzystaniu z niego warto od razu za pomocą programu Defragmentator dysków usprawnić pracę dysku, dzięki czemu będzie on pracował tak szybko, jak tylko potrafi. Działanie dysku twardego nie jest skomplikowane. Zapisuje on informacje podobnie jak kaseta magnetofonowa czy wideo, z tą tylko różnicą, że zamiast taśmy wewnątrz dysku ukryte są wirujące krążki magnetyczne. Nad krążkami tymi przesuwają się miniaturowe głowice, zdolne do zapisu i odczytu wybranego pliku w dowolnym miejscu. Programy komputerowe mogą jednak czasem nawet swoim zwykłym działaniem (zapis i odczyt dokumentów, tworzenie i kasowanie plików tymczasowych) zdezorganizować zawartość tych krążków. Zapis na dysku pojedynczego pliku lub dokumentu nie przebiega w sposób całkowicie liniowy program może zapisać część dokumentu w jednym miejscu krążka magnetycznego (do momentu, aż zapełni wolne miejsce), a potem przeskoczyć obszar zajęty i na kolejnym wolnym fragmencie zapisać dalszą jego część. Taki proces może trwać dość długo, a w jego efekcie na dysku tworzy się straszny galimatias. Łatwo sobie wyobrazić, że odczyt pliku zapisanego w całości, przebiega znacznie szybciej, niż wówczas gdy został on podzielony na sporym obszarze powierzchni dyskowej. 314
Programy narzędziowe Program Defragmentator dysków zna zasadę zapisu plików na dysku i algorytm poszukiwania wolnego miejsca do zapisu nowego pliku. Potrafi on poskładać podzielony na części plik, tak aby uzyskać efekt podobny do poniższego. start koniec Defragmentator dysków stara się poukładać każdy z plików w ten sposób, aby jego poszczególne cegiełki były umiejscowione jak najbliżej siebie. Wyobraź sobie teraz, że w skomplikowanym procesie zapisu dokumentu na dysk coś zakłóciło pracę systemu (np. brak prądu, błąd w programie) i zapis dokonał się tylko częściowo. Wtedy na dysku mogą znaleźć się oddzielne fragmenty, nienależące do konkretnych plików. Program Sprawdzanie błędów potrafi znaleźć i usunąć takie fragmenty, wykonując przy okazji szereg innych, znacznie bardziej skomplikowanych napraw. Pełny opis programów Defragmentator dysków i Sprawdzanie błędów znacznie przekracza zakres tematyczny tej książki. Postaram się jedynie pokazać, w jaki sposób ich używać. Oto opis sytuacji, w których należy stosować powyższe programy. Sytuacja Komputer działa bez zarzutu Komputer działa zbyt wolno, zawiesza się itp. Zalecenia Raz w miesiącu: opcjonalnie uruchom program Sprawdzanie błędów, uruchom Defragmentator dysków i dokonaj pełnej defragmentacji dysku (opisanej w dalszej części rozdziału) Doraźnie: uruchom Sprawdzanie błędów i Defragmentator dysków, uruchom ponownie komputer (Start/Wyłącz komputer/uruchom ponownie komputer) 315
ABC komputera Jeśli próby samodzielnego naprawienia komputera nie powiodą się (dalej zachowuje się on dziwnie), spróbuj przetestować go za pomocą programu antywirusowego. Problematyka wirusów komputerowych zostanie omówiona w następnym rozdziale. Uruchom Eksplorator Windows (klawisz z flagą Windows ( ) i klawisz E). Znajdź w prawym panelu dysk C: i kliknij go prawym klawiszem myszy. Z opcji, które się wyświetlą, wybierz Właściwości. Wyświetli się ekran, z którego uzyskasz dostęp do wszystkich omawianych w tym rozdziale programów. Widnieją na nim m.in. zakładki: Ogólne i Narzędzia. Po kliknięciu Narzędzi zobaczysz omawiane programy. 316
Programy narzędziowe Uruchom teraz program Sprawdzanie błędów (przyciskiem Sprawdź). 1. Wybierz opcję Automatycznie napraw błędy systemu plików. 2. Kliknij przycisk Rozpocznij. Komputer może wyświetlić okienko z poniższym pytaniem. 3. Odpowiedz wówczas Tak i ponownie uruchom komputer (Start/Wyłącz komputer/uruchom ponownie komputer). Twój dysk zostanie automatycznie sprawdzony w trybie bezpiecznego dostępu, co zwiększy skuteczność ewentualnych napraw. System Windows XP potrafi samodzielnie wywoływać program Sprawdzanie błędów w momencie, gdy podejrzewa wystąpienie błędu. Program umożliwia również naprawianie uszkodzonych dyskietek, które mają tendencje do psucia się, np. po dłuższym trzymaniu ich w kieszeni ubrania pyłki tkaniny wnikają do wnętrza dyskietki i brudzą jej powierzchnię magnetyczną, nie służy także dyskietkom sąsiedztwo telefonu komórkowego, głośników oraz zbyt wysoka lub niska temperatura. Dyskietki są dość mało odporne na warunki ekstremalne i kiedy się już naprawdę popsują, naprawianie ich może dać krótkotrwały efekt. Jeśli podczas zapisu na dyskietkę komputer wyświetla niezrozumiałe komunikaty w rodzaju: 317
ABC komputera a program Sprawdzanie błędów nie potrafi nawet rozpocząć sprawdzania dysku, wtedy należy po prostu wyrzucić dyskietkę do kosza na śmieci. Jest to na tyle tani nośnik, że utrata jednego egzemplarza na pewno nie doprowadzi naszego budżetu domowego do ruiny. Programem dość efektownie prezentującym się na ekranie komputera jest niewątpliwie Defragmentator dysków. Uruchomienie go (przyciskiem Defragmentuj) spowoduje wyświetlenie okienka przedstawionego na poniższym rysunku. Naciśnij przycisk Analizuj. Po kilku minutach komputer wyświetli okienko sugerujące zakończenie operacji. Niezależnie od tego, co sugeruje Ci program, kliknij przycisk Defragmentuj. 318
Programy narzędziowe Przed uruchomieniem programu Defragmentator dysków wyłącz inne programy, gdyż ich działanie może zakłócić jego pracę. Zdarza się, że inny program, działający w tle, zapisze coś na dysku w trakcie defragmentowania, zaburzając proces porządkowania dysku i zmuszając Defragmentator dysków do ponownego wystartowania. Większość dużych programów dość intensywnie używa dysku twardego do zapisywania kopii (np. kopii bezpieczeństwa dokumentu, nad którym pracujemy). Kliknij teraz dla odmiany zakładkę Ogólne i naciśnij przycisk Oczyszczanie dysku. Zobaczysz opcje wyboru przedstawione na poniższym rysunku. 319
ABC komputera Jak łatwo się domyślić, oczyszczanie należy rozpocząć od opróżnienia kosza i usunięcia plików tymczasowych. Możliwe jest również uporządkowanie pozostałości po niektórych programach. W szczególności można bezpiecznie usunąć resztki starszych wersji systemu. Czyszczenie dysku nie gwarantuje przyspieszenia pracy komputera, ale jeśli następnie uruchomimy program Defragmentator dysków, to efekt ten jest niemal pewny. 320