Innowacyjność a potencjał dziedzictwa Warszawa, 16.09.2010
NARODOWY INSTYTUT DZIEDZICTWA Nasza misja: Narodowy Instytut Dziedzictwa to narodowa instytucja kultury, która tworzy podstawy dla zrównoważonej ochrony dziedzictwa - gromadzi i upowszechnia wiedzę o zabytkach, wyznacza standardy ich ochrony i konserwacji oraz kształtuje świadomość społeczną celem zachowania dziedzictwa kulturowego Polski dla przyszłych pokoleń. Jeden z priorytetów strategicznych EDUKACJA NA RZECZ DZIEDZICTWA Celem nadrzędnym tego priorytetu jest stworzenie odpowiednich warunków społecznych dla zachowania dziedzictwa dla przyszłych pokoleń. Cele szczegółowe strategii edukacyjnej to skuteczniejsze działanie służb powołanych do ochrony zabytków, lepsza opieka nad zabytkami sprawowana przez właścicieli, zarządców i samorządy oraz zwiększenie społecznej odpowiedzialności za stan zabytków.
DEFINICJA POJĘCIA Dziedzictwo kulturowe idee pamięć historyczna wartości artystyczne wartości estetyczne tradycje zabytki muzealia i dzieła sztuki archiwa książki materiały audio-wizualne Zabytki materialne świadectwo historii i idei
DEFINICJA POJĘCIA Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO Znaki Europejskiego Dziedzictwa Pomniki Historii, rejestr zabytków rejestr zabytków, gminna ewidencja zabytków, obszary ochrony konserwatorskiej w planach zagospodarowania przestrzennego, parki kulturowe pamiątki i tradycje rodzinne Dziedzictwo o znaczeniu światowym Dziedzictwo o znaczeniu europejskim Dziedzictwo o znaczeniu narodowym Dziedzictwo o znaczeniu regionalnym Dziedzictwo o znaczeniu rodzinnym Nasze dziedzictwo kulturowe
BOGACTWO DZIEDZICTWA W POLSCE Rejestr zabytków: ponad 65 000 obiektów nieruchomych, ponad 7500 stanowisk archeologicznych, ponad 220 000 obiektów ruchomych. Pomniki Historii: 54 obiekty uznane przez Prezydenta RP za Pomniki Historii. Miejsca Światowego Dziedzictwa UNESCO: 13 polskich miejsc na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dziedzictwo niematerialne: wciąż żywa tradycja i obrzędowość obecna we wszystkich regionach Polski Dziedzictwo kulturowe w Polsce bardzo bogate i zróżnicowane atrakcyjne dla wielu grup i osób
FAKTY I POTENCJAŁ Dziedzictwo kulturowe plan indywidualny plan społeczny Konstytuuje naszą osobowość, kształtuje naszą samoświadomość Buduje poczucie wspólnoty, kształtuje tożsamość społeczną Dziedzictwo jako element kultury buduje kapitał społeczny i tworzy sektor kreatywny, może więc być stymulatorem dla innowacyjności
Czy dziedzictwo kulturowe pełni ważną rolę społeczną?
Rodzaj prac Prace przy zabytkach nieruchomych Prace archeologiczne Liczba prac konserwators kich Ogólna liczba wytworzonych miejsc pracy Ogólna liczba wytworzonych miejsc pracy dla specjalistów Ogólna liczba miejsc pracy wytworzonych dla pracowników fizycznych 13 047 138 331 42 883 95 448 2 2 236 20 275 5 189 15 086 1 Średni czas zatrudnienia (w miesiącach) Prace przy zabytkach ruchomych 1 021 3 032 2 339 693 2,5 Razem 16 304 161 638 50 411 111 227 2 Źródło: Poziom i czas zatrudnienia w pracach konserwatorskich przy zabytkach oraz w pracach archeologicznych: wstępne oszacowanie liczby miejsc pracy w 2000 r. na podstawie danych Służby Ochrony Zabytków; P. Jaskanis, P.Kościelecki, Warszawa Toruń 2002, str. 36
Turystyka w UE generuje 5,5% Produktu Krajowego Brutto! Europa bezpieczna destynacja turystyczna Około 20% europejskiej turystyki krajowej i międzynarodowej to podróże osób pragnących zwiedzić i poznać obiekty dziedzictwa, własnego lub innych krajów. Dziedzictwo kulturowe atrakcyjne turystycznie przez cały rok. Od końca lat 90. ilość miejsc pracy w sektorze kultury i powiązanym z nim sektorze kreatywnym systematycznie rośnie 8 mln miejsc pracy w UE. Opłacalność: o 13% więcej zwrotu z inwestycji niż budownictwo i o 16% więcej miejsc pracy. Turystyka kulturowa rocznie generuje ponad 335 miliardów euro zysku. FAKTY I POTENCJAŁ Coroczny wzrost udziału branży kultury w PKB średnio w państwach unijnych o 6%! Polska: Kultura i twórczość 1,2% PKB. Dla porównania: Produkcja chemiczna 1,4%, Nieruchomości 1,3% PKB.
Czy na zabytku można zarobić?
Czy odwiedzasz zabytkowe obiekty?
Czy odwiedzasz zabytkowe obiekty? Rozkład ze względu na miejsce zamieszkania
Jakie atrakcje powinny towarzyszyć zabytkom?
Czy zabytki znajdujące się w danej miejscowości wpływają na poprawę standardu życia lokalnych społeczności?
Co jest największą wartością zabytku?
NAJCENNIEJSZA WARTOŚĆ ZABYTKU Podstawowe kryterium wartości dziedzictwa: AUTENTYZM Dziedzictwo to zasób nieodnawialny, źródło wiedzy o naszej historii, świadectwo naszej tożsamości, fundament poczucia jedności i wspólnoty dlatego podlega ochronie. Zachowanie oryginalnej substancji zabytkowej to warunek sukcesu długofalowego.
Kluczową wartością dla zabytku jest autentyzm (autentyzm substancji, formy, otoczenia, funkcji) Karta Wenecka (1964) Karta z Burra (1976) Karta z Appleton (1983) Karta z Burra (1999) Dokument z Nara (1994) Dokument ICOMOS (2003) Dokument ICOMOS (1999) Deklaracja z Xi an (2005)
OCHRONA AUTENTYZMU Złe rozwiązania: odbudowa lub przebudowa trwałych ruin lub obiektów na trwałe wpisanych w dotychczasowej formie w świadomość społeczności lokalnej. rekonstrukcje zabytków bez obiektywnych podstaw merytorycznych określających formę rekonstrukcji. adaptacja lub rewitalizacja niszcząca, dobrze zachowaną substancję autentyczną zabytku. naruszanie krajobrazu kulturowego.
Czy właściciel może przebudować swój zabytek?
Zabytki ważne dla światowego dziedzictwa Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO Zabytki wyjątkowo ważne dla Polskiej historii Pomniki Historii Zabytki posiadające wartość uzasadniającą ich zachowanie dla dobra społecznego obiekty wpisane do rejestru zabytków Zabytki posiadające wartość dla społeczności lokalnych obiekty ujęte w Gminnej Ewidencji Zabytków OCHRONA AUTENTYZMU
OCHRONA AUTENTYZMU DOBRE PRZYKŁADY Restauracja Carska w Białowieży: Zdjęcia pochodzą ze strony internetowej http://www.restauracjacarska.pl/
OCHRONA AUTENTYZMU DOBRE PRZYKŁADY Altamira w Górach Kantabryjskich, Hiszpania: Jaskinia Altamira odkryta w 1879 r. zawiera unikatowe malowidła naskalne z paleolitu. W 1982 r. wprowadzono ograniczenie ilości osób mogących odwiedzić jaskinie do 8 500 rocznie W 2001 r. ze względu na zagrożenie malowideł naskalnych zamknięto Altamirę dla zwiedzających, jednocześnie utworzono Muzeum, którego główną atrakcją jest stworzona wierna kopia jaskini znajdująca się 300 m. od swojego pierwowzoru. Zwiększony ruch turystyczny do 300 000 osób rocznie Zdjęcia pochodzą ze strony internetowej http://museodealtamira.mcu.es
DZIAŁANIA NID SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI TURYSTYKI Europejskie Dni Dziedzictwa kampania społeczna na rzecz dziedzictwa
Zabytek zadbany konkurs dla właścicieli i zarządców obiektów zabytkowych. Jego celem jest promocja opieki nad zabytkami i upowszechnianie najlepszych wzorów właściwego utrzymania i zagospodarowania obiektów. Kategorie: Ochrona wartości zabytkowej pojedynczego obiektu; Ochrona przestrzeni kulturowej i krajobrazu; Adaptacja obiektów zabytkowych; Kategoria specjalna: architektura i konstrukcje drewniane. DZIAŁANIA NID SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI TURYSTYKI
DZIAŁANIA NID SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI TURYSTYKI Inne obszary działania to m.in. Budowa geoprzestrzennej bazy danych o zabytkach Ochrona dziedzictwa niematerialnego Kampania promująca Pomnik Historii Projekt wolontariat na rzecz dziedzictwa
ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY Obecny poziom cywilizacyjny umożliwia rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. (Art. 5 Konstytucji RP z dn. 2 kwietnia 1997 r.) Oświadczenie Dotyczące Wyzwań I Ryzyk, Związanych z Dziedzictwem Kulturowym i Turystyką European Heritage Heads Forum, Paryż 2010 r. Zrównoważony rozwój standard w nowoczesnych strategiach zarządzania dziedzictwem w Europie. Zrównoważony rozwój w zarządzaniu dziedzictwem uzasadniony biznesowo w długofalowym planowaniu turystycznym
Dziękuję za uwagę! Zapraszam na www.zabytek.pl, www.edd.com.pl, http://e-zabytek.nid.pl, www.parkmuzakowski.pl Bartosz Skaldawski Zastępca Dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa