Miasto Lublin Problemy zarządzania dziedzictwem i propozycje rozwiązań. Opracowanie: Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków w Lublinie 2014

Transkrypt

1 Miasto Lublin Problemy zarządzania dziedzictwem i propozycje rozwiązań Opracowanie: Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków w Lublinie 2014

2 Próba diagnozy: - odpowiedzialność gminy za dziedzictwo - diagnoza ilości i stanu zasobu - diagnoza zarządzania zasobem - diagnoza sposobu funkcjonowania zasobu

3 Stan aktualny zasób zabytkowy Lublina W przestrzeni Lublina znajduje się aktualnie łącznie ponad 2000 obszarów i obiektów ujętych w gminnej ewidencji zabytków (w tym 225 obiektów będących własnością Gminy) Pomnik historii - zajmuje powierzchnię 25,72 ha, 0,17% powierzchni całego miasta ( ha). Łączna liczba obiektów zabytkowych na tym terenie wynosi 177, w tym są 104 obiekty wpisane do rejestru (blisko 44% wszystkich wpisów rejestrowych). Obszar zamieszkują osoby (stan na rok). Rejestr zabytków wpisów do rejestru zabytków nieruchomych,ok. 600 obiektów. 7 wpisów do rejestru zabytków archeologicznych. Wojewódzka ewidencja zabytków obiekty Zabytki wskazane przez Prezydenta Miasta Lublin obiektów

4 Stan aktualny zasób zabytkowy Lublina Zabytki urbanistyki i architektury gminna ewidencja zabytków

5 Stan aktualny zasób zabytkowy Lublina Zabytki nieruchome wszystkie gminna ewidencja zabytków

6 Stan aktualny zasób zabytkowy Lublina Zabytki nieruchome wszystkie gminna ewidencja zabytków

7 Stan aktualny zasób zabytkowy Lublina Zabytki nieruchome wszystkie gminna ewidencja zabytków

8 Odpowiedzialność gminy za dziedzictwo - ochrona zabytków sprawowana przez organy administracji - opieka nad zabytkami sprawowana przez właściciela lub posiadacza

9 Kluczowa rola samorządu w ochronie dziedzictwa i kształtowaniu miasta Samorząd jest najważniejszą i jedyną instytucją, która dysponuje największym zakresem instrumentów m.in. stanowienie lokalnego prawa, możliwości organizacyjne, administracyjne, finansowe, umożliwiającymi działania na skalę miejską. Tylko samorząd ma możliwości by realizować długofalowe i kompleksowe działania mające na celu przekształcanie miasta według przyjętej koncepcji. Ochrona dziedzictwa w mieście wymaga stworzenia przez samorząd aktywnych programów; ograniczenie działań do funkcji kontrolnych jest absolutnie niewystarczające.

10 Odpowiedzialność gminy za dziedzictwo Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. (art. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U. z 2003 r., nr 162, poz. 1568)

11 Odpowiedzialność gminy za dziedzictwo Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. (art. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U. z 2003 r., nr 162, poz. 1568)

12 Zagrożenia dla dziedzictwa kulturowego Lublina postępujący proces słabo kontrolowanej urbanizacji zanik przekazu międzypokoleniowego niski stan wiedzy o dziedzictwie niski stan świadomości i potrzeb postępujący proces dekapitalizacji spowodowany wieloletnimi zaniedbaniami brak poczucia łączności z tradycją miejsca, historią brak poszanowania i niszczące formy eksploatacji, pomysły i realizacje niezgodne z wymogami i uwarunkowaniami ochrony, nieuregulowane sprawy własności, brak fachowej pomocy brak systemowych rozwiązań finansowania brak planowania przestrzennego brak określenia roli dziedzictwa w wizji rozwoju miasta, niedocenianie roli i potencjału dziedzictwa dla rozwoju miasta brak krajobrazowego widzenia ochrony dziedzictwa, w powiązaniu z problematyką ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju

13 Krakowskie Przedmieście Pryncypalna ulica historycznego Lublina, przestrzeń publiczna o dużym potencjalne, linia życia miasta.- jednocześnie symbol aktualnych problemów Lublina z zarządzaniem historycznym centrum

14 Przykłady sposobu zarządzania zasobem: - programowanie rewaloryzacji Placu Litewskiego mimo drobnych problemów przykład dobrej komunikacji w urzędzie i na zewnątrz

15 Przykłady sposobu zarządzania zasobem: - przebudowa stadionu Start problemy wynikające z braku zrozumienia wartości i roli dziedzictwa kulturowego dla miasta oraz braku komunikacji z jednostkami gminy

16 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie - dokument, który osadzi ochronę dziedzictwa w szerszym kontekście strategicznych działań miasta (m.in. w strategiii rozwoju Lublina na lata ) - przedmiot: dziedzictwo w granicach administracyjnych Lublina, ze szczególnym uwzględnieniem Lublina Historycznego - jako obszaru priorytetowego ze względu na jego wartości - podmiot strategii Miasto Lublin w zakresie swoich uprawnień i obowiązków ustawowych, wskazanie pożądanych kierunków współpracy z innymi aktorami działań dotyczących dziedzictwa - termin: lata nacisk na działania rewitalizacyjne, poprawę systemu zarządzania oraz działania edukacyjne

17 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie - założenia - Generalnie Lublin jest miastem jeszcze niedookreślonym - jest w trakcie transformacji; definiowania swojej roli, pozycji, czynników rozwojowych, wizerunku. - Jednocześnie Lublin nie jest zadowolony z pozycji i wizerunku nie jest jeszcze marką (jest miastem z którego się wyjeżdża, nie przyjeżdża) - Lublin jest miastem, którego czynniki rozwojowe w znacznej mierze bazują na wizerunku (akademicki ośrodek edukacyjny, miasto aspirujące do statusu metropolii, miasto atrakcyjne inwestycyjnie, miasto o aspiracjach znaczącego ośrodka kultury, miasto starające się o pozycję centrum szeroko rozumianej współpracy z wschodem, miasto zamierzające rozwijać turystykę)

18 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie - założenia Dziedzictwo: - współczesna koncepcja dziedzictwa (bardzo szeroka obejmująca całe środowisko kulturowe) - współczesna koncepcja traktowania dziedzictwa (dopuszczalne bardzo szerokie działania nie tylko statyczna konserwacja) Dziedzictwo jest rozumiane bardzo szeroko, podmiotowo. Dziedzictwo stanowią wszystkie formy, których ochrona jest wymagana prawem oraz wszelkie formy, które mogą być uznanie za dziedzictwo na mocy prawa i teorii konserwatorskiej. Co może być potraktowane jako dziedzictwo, jest traktowane jako dziedzictwo (dziedzictwo nie jest ograniczone do elementów objętych dotychczas formami ochrony konserwatorskiej).

19 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie - założenia - Lublin jest miastem o znaczącym potencjale dziedzictwa (znaczącym na tle regionu i Polski nie tylko wschodniej). Potencjał ten stanowi przede wszystkim Stare Miasto, szereg znaczących obiektów zabytkowych oraz obszar tradycyjny. Jest to zasób (i potencjał) cenny, ulokowany na relatywnie niewielkim obszarze (ca. 200 ha wobec ha). - Lublin jest miastem o dużym potencjale kształtowania rozwiązań przestrzennych wokół szeroko rozumianego centrum /w tym stworzenia rozległych terenów rekreacyjnych/. Miasto nie zostało jeszcze zdeterminowane inwestycjami w centrum historycznym, które jest otoczone terenami, które można w różny sposób zagospodarować. - Lublin jest miastem w trakcie procesu znacznego powiększania granic funkcjonalnych (nie administracyjnych) ze względu na powstającą obwodnicę, która od nowa zdefiniuje miasto (tereny wewnątrz i na zewnątrz) - Lublin jest miastem o nie w pełni ukształtowanej strukturze miejskiej (nie domknięte kwartały zabudowy - zabudowa tworząca tylko pierzeje nie kwartały). Konieczne jest podjęcie decyzji co do sposobu kontynuowania procesu zabudowy miasta.

20 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie - cele - Zakłada się zróżnicowane form ochrony dziedzictwa (co wynika ze zróżnicowania samego dziedzictwa) od restrykcyjnej ochrony (zasady Karty Weneckiej) po formy znacznie bardziej liberalne, polegające na odbudowie, rekonstrukcji, modernizacji, adaptacji, rewitalizacji, restauracji, etc. Formy ochrony powinny uwzględniać możliwości ochrony i potrzeby zagospodarowania zabytku. - Nadrzędnym celem w skali miasta jest zachowanie jak największej i jak najbardziej różnorodnej części zabytkowego zasobu, przy zachowaniu jak największego autentyzmu i integralności. - Celem ochrony dziedzictwa jest jego zachowanie jako dokumentu historycznego i wykorzystane jako ważnego elementu współczesnego rozwoju. System zarządzania dziedzictwem powinien uwzględnić obydwa cele. - Dlatego ochrona dziedzictwa nie może opierać się na statycznych rozwiązaniach; musi łączyć bezkompromisową ochronę najcenniejszych wartości, jednocześnie dynamicznie reagując na zmieniające się potrzeby i okoliczności w stosunku do całego zasobu.

21 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie Aktywny charakter systemu ochrony dziedzictwa - System ochrony dziedzictwa musi mieć charakter aktywny - nie może ograniczać się tylko do biernej ochrony (nadzoru nad zgłaszanymi problemami). - Ochrona administracyjna nie jest więc wystarczająca system musi zapewniać przede wszystkim wsparcie finansowe, organizacyjne, prawne, techniczne, administracyjne, promocyjne. - Stworzenie aktywnego systemu ochrony dziedzictwa jest możliwe tylko w oparciu o samorządową służbę konserwatorską. Funkcje nadzoru pozostają w gestii służby państwowej.

22 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie Dziedzictwo jako wartościowy, nieodnawialny zasób i czynnik rozwoju Dziedzictwo może być ważnym elementem rozwoju gospodarczego i ważnym czynnikiem współtworzącym odpowiednie warunki życia. Dziedzictwo jest bardzo cennym, nieodnawialnym zasobem (podobnie jak zasoby naturalne), który ma kluczowe znaczenie w realizacji wielu funkcji gospodarka, kultura, tożsamość i spoistość społeczna, tożsamości przestrzeni i zabudowy, etc. Planowanie rozwoju miast historycznych powinno wychodzić od analizy możliwości ochrony i wykorzystania zasobu dziedzictwa. Ochrona dziedzictwa nie jest konsumpcją ale inwestycją. Ochrona dziedzictwa (szczególnie w skali miasta) może być skuteczna to znaczy realizowana na dużą skalę i wsparta znacznymi środkami finansowymi tylko jeżeli wpisuje się we współczesne programy funkcjonowania i rozwoju. Ochrona dziedzictwa nie powinna być określana jako ostateczny i wyizolowany cel w działaniach określonych w strategii. Strategia zarządzania dziedzictwem miasta historycznego powinna być częścią (wpisywać się lub nawet inicjować i tworzyć koncepcje) całościowych strategii funkcjonowania i rozwoju miast.

23 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie Dziedzictwo jako wartościowy, nieodnawialny zasób i czynnik rozwoju Zróżnicowanie wartości funkcjonalnej obszarów zabytkowych i tradycyjnych Możliwość realizacji poszczególnych funkcji jest zróżnicowana, co wynika ze specyfiki tych obszarów oraz ograniczeń konserwatorskich. Obszary te mogą być wykorzystane do realizacji funkcji mieszkaniowych, kulturalnych, publicznych, administracyjnych, handlowych, usługowych, turystycznych, reprezentacyjnych, itp. Na terenach tych w bardzo ograniczonym zakresie mogą być realizowane funkcje przemysłowe i produkcyjne, sport masowy, rekreacja. Funkcje handlowe, usługowe, biurowe, administracyjne napotykają pewne ograniczenia.

24 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie Dziedzictwo jako wartościowy, nieodnawialny zasób i czynnik rozwoju Zróżnicowanie wartości funkcjonalnej obszarów zabytkowych i tradycyjnych Możliwość realizacji poszczególnych funkcji jest zróżnicowana, co wynika ze specyfiki tych obszarów oraz ograniczeń konserwatorskich. Obszary te mogą być wykorzystane do realizacji funkcji mieszkaniowych, kulturalnych, publicznych, administracyjnych, handlowych, usługowych, turystycznych, reprezentacyjnych, itp. Na terenach tych w bardzo ograniczonym zakresie mogą być realizowane funkcje przemysłowe i produkcyjne, sport masowy, rekreacja. Funkcje handlowe, usługowe, biurowe, administracyjne napotykają pewne ograniczenia.

25 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie Nadrzędność interesu publicznego nad prywatnym; wartość ładu Miasto w szczególności historyczne tereny, jest obszarem, gdzie dobro publiczne rozumiane m.in. jako ład przestrzenny, estetyczny, funkcjonalny jest wartością nadrzędną nad prawem do swobody działalności gospodarczej i nieograniczonego prawa dysponowania własnością. Ład przestrzenny, architektoniczny, estetyczny, funkcjonalny są kluczową wartością miasta - mają bardzo duży wpływ na jakość życie społeczności i na rozwój miasta.

26 Strategia ochrony dziedzictwa w Lublinie

27 Dziękuję za uwagę.