Wieś dla Seniorów Seniorzy dla wsi Seniorzy są wśród nas Szybko postępujące zmiany demograficzne ostatnich 20 lat spowodowały rosnący udział osób starszych w Polsce. Zmiany struktury demograficznej związane są z niższym przyrostem naturalnym oraz wydłużaniem się średniej długości życia.
Dla mężczyzn wskaźnik ten wynosił w 2011 r 72,4 lata, a dla kobiet 80,9 lat. Od 2000 roku przeciętne trwanie życie dla mężczyzn wzrosło o 2,7 lat, a dla kobiet o 2,9 lat. Wydłużająca się przeciętna długość życia sprawia, że w perspektywie najbliższych 20 lat nastąpi gwałtowny proces starzenia się ludności. Do 2035 r. najszybciej wzrośnie udział osób w wieku 85-89 lat (2-krotny wzrost) oraz 90+ (2,5- krotny wzrost). Liczba osób w wieku 60+ z 6,44 mln wzrośnie do 9,62 mln, a osób 75+ z 2,4 mln do 4,5 mln w 2035r. Zjawiska te to wyzwania dla polityki publicznej realizowanej nie tylko na szczeblu krajowym, ale również gminnym i lokalnym. Warto już teraz tworzyć przyjazne środowisko dla aktywności seniorów, włączając te grupy w decyzje lokalne, wspierając inicjatywy i organizacje senioralne. To zadanie nie tylko dla władz samorządowych, ale również organizacji społecznych, instytucji pomocowych, wspólnot lokalnych.
Seniorzy aktywni obywatele. Osoby starsze są mniej widoczne w sferze publicznej, często pomijane, nie potrafią przebić się w artykułowaniu swoich potrzeb. Nie są zachęcane, a często pomijane w dyskusjach o politykach publicznych, w efekcie nabierają poczucia, że nie jest to miejsce dla nich i wykluczają się z działań partycypacyjnych. Za włączeniem tej grupy w nurt życia społecznego przemawia kilka argumentów: - seniorzy dysponują zasobami, które są deficytowe dla młodszego pokolenia (czas, doświadczenie, cierpliwość, chęć bycia aktywnym), - seniorzy mogą wnosić nowe jakości i nowe wartości w życie publiczne, - udział w decyzjach lokalnych wzmacnia poczucie wartości i sprawności seniorów, powoduje, że seniorzy jako ważna grupa mają wpływ na decyzje ich dotyczące.
Jak wspierać udział seniorów w decyzjach publicznych zadania dla samorządów i organizacji: - informować i edukować w sposób prosty o prawach i obowiązkach oraz mechanizmach dialogu obywatelskiego, - dbać o przystępność informacji pisanych i mówionych, m.in. prosty język, duże litery, czytelne nagłówki), - włączać aktywnie seniorów w decyzje publiczne poprzez informowanie, zachęcanie do udziału w konsultacjach, opiniowanie, czy uczestnictwo we wdrażaniu strategii, planów, programów, - włączać seniorów w planowanie przyjaznej przestrzeni i likwidowanie barier funkcjonalnych, - przeciwdziałać wykluczaniu cyfrowemu seniorów, pokazywać korzyści z dostępu do Internetu, szkolić z obsługi komputera, udostępniać sprzęt, - pomagać w powoływaniu reprezentacji seniorów: Forów Seniorów, Rad Seniorów, - wspierać stowarzyszanie się seniorów udostępniać lokal, materiały, sprzęt, pomoc wolontariuszy, - mobilizować radnych 60+ do reprezentowania interesów seniorów, - organizować konkursy na zadania pożytku publicznego, których odbiorcami mogą być organizacje senioralne, - integrować środowiska organizacji pozarządowych i organizacji senioralnych, - kształcić liderów seniorów, animatorów seniorów, wolontariuszy, którzy mogą na co dzień pomagać aktywizować tę grupę, - dążyć aby dialog obywatelski z seniorami stał się integralną częścią polityki lokalnej. Seniorzy - aktywni członkowie wspólnot lokalnych Zaangażowanie osób starszych w aktywność społeczną jest niewielkie. Dotyczy to również aktywności w różnych formach wolontariatu i pracy na rzecz innych. Seniorzy zdecydowanie mocniej zaangażowani są w opiekę nad wnukami i sprawy rodzinne. Stan zdrowia, brak pewności siebie, brak wiedzy o możliwościach podejmowania działań społecznych powoduje, że osoby starsze wola siedzieć w domu niż wychodzić do społeczności lokalnej.
Jak wspierać aktywność społeczną seniorów zadania dla organizacji, animatorów, podmiotów pomocy społecznej: - uczyć nowych i praktycznych umiejętności, które umożliwią seniorom aktywność społeczną (zakładanie organizacji senioralnych, organizowanie działań, przydzielanie środków finansowych), - ułatwić udział osób starszych w codziennej pracy organizacji czy w organizowanych wydarzeniach (umożliwienie dojazdu), - sprzyjać integracji międzypokoleniowej, - wspierać wolontariat seniorów poprzez wykorzystanie wiedzy i kompetencji osób starszych oraz czasu wolnego, - zachęcać osoby starsze do prezentowania własnego zdania lub własnych stanowisk na forum publicznym, - dbać o dostęp seniorów do informacji (zapraszać telefonicznie, listownie, bezpośrednio, materiały drukowane, nauka korzystania z komputera), - promować wzajemne wspieranie się osób starszych, dbanie o więzi i pomoc międzysąsiedzką
Przykłady obywatelskiego włączenia seniorów Gminne Rady Seniorów Powoływane są w oparciu o nowy przepis art. 5c ustawy o samorządzie gminnym, który umożliwia powołanie ciała doradczego reprezentującego środowiska osób starszych. Gminna Rada Seniorów powoływana jest przez Radę Gmin z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych organizacji lub środowisk senioralnych. Rada wyraża swoje opinie, konsultuje oraz zgłasza swoje inicjatywy w zakresie aktywizacji seniorów, edukacji, kultury, opieki zdrowotnej czy pomocy społecznej. Na dolnym Śląsku Rady powołano w dużych miastach, natomiast nieliczne w mniejszych gminach przykładem jest Rada Seniorów Gminy Mieroszów. Więcej na www.nga.pl, www.samorzad.lex.pl Uniwersytety III Wieku Pierwszy uniwersytet III wieku powstał w 1975 r. w Warszawie. Obecnie działa ich ponad 110, zrzeszając 25 tysięcy słuchaczy. Celem Uniwersytetów dla seniorów jest promowanie edukacji osób starszych oraz aktywizacja intelektualna, psychiczna, fizyczna i społeczna, aktywizacja na rzecz działań dla najbliższego środowiska, podtrzymywanie więzi. W Polsce uniwersytety działają przy uczelniach lub powoływane są przez stowarzyszenia lub organizowane sa przy Ośrodkach Kultury, Ośrodkach Pomocy Społecznej. Na Dolnym Śląsku przykładem uniwersytetu działającego lokalnie jest Stowarzyszenie Uniwersytetu III Wieku Atena w Obornikach Śląskich. Więcej na www.utw.pl, www. Federacje.utw.pl
Kluby Seniora i organizacje senioralne Seniorzy w wielu mniejszych miejscowościach aktywnie działają w Stowarzyszeniach, Kołach Gospodyń Wiejskich, klubach Seniora działających przy Domach Kultury. Informacje na temat organizacji senioralnych można uzyskać w każdym Urzędzie Gminy, u osoby zajmującej się współpracą z organizacjami pozarządowymi. Więcej na www.ngo.pl, www.witrynawiejska.pl Inne przykłady: Cykliczne debaty na tematy senioralne Organizacje szkoleń z obsługi komputera Organizacja warsztatów, spotkań, wykładów z tematów bliskich seniorom Organizacja wyjazdów studyjnych Włączanie seniorów w działania innych organizacji lub realizację projektów lokalnych Fora seniorów www.zielonaakcja.pl http://www.letstalk24.co.uk/articles/when-you-need-a-friend/
O projekcie Wieś dla Seniorów Seniorzy dla wsi Wzmacnianie dialogu obywatelskiego seniorów w gminach wiejskich Dolnego Śląska Fundacja Ekologiczna Zielona Akcja od 2012 r. realizuje działania skierowane do seniorów mieszkających na obszarach wiejskich Dolnego Śląska. Program ma na celu wzrost zaangażowania seniorów w polityki publiczne i podejmowanie decyzji lokalnych na szczeblu gminy i sołectwa. Działania programu to: - przygotowanie animatorów aktywności społecznej seniorów, osób, które lokalnie będą aktywizować środowiska senioralne, - uczestnictwo seniorów w wypracowaniu rekomendacji dla władz samorządowych i sołectw w zakresie aktywności i angażowania osób 60+ w działania obywatelskie. Seniorzy prezentują wypracowane rekomendacje na sesjach Rad Gmin, - seniorzy wdrażają wybrane inicjatywy mobilizujące aktywność w swoich środowiskach, seniorzy przygotowują małe projekty, które realizują w swoich gminach i miejscowościach ucząc się w ten sposób współpracy i myślenia projektowego - organizacja konferencji propagujących dobre praktyki działań senioralnych, popularyzacja dobrych przykładów na stronach internetowych Fundacji www.zielonaakcja.pl Działania finansowane z programu ASOS Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Ulotka finansowana ze środków ASOS w ramach projektu Wzmacnianie dialogu obywatelskiego seniorów w gminach Dolnego Śląska. Realizacja projektu oraz opracowanie ulotki: Fundacja Ekologiczna Zielona Akcja, www.zielonaakcja.pl