BEZPIECZEŃSTWO PRZETACZANIA KRWI I JEJ SKŁADNIKÓW
Krew i jej składniki należy stosować tylko w przypadkach koniecznych dla ratowania życia lub poprawy zdrowia.
40-70% powikłań i błędów związanych z transfuzją stanowią błędy popełniane przez personel medyczny. Transfuzjologia kliniczna pod red. J. Korsak i M. Łętowskiej, Warszawa 2009 r.
Najczęstsze błędy Zła identyfikacja chorego. Nieprawidłowe oklejenie probówek. Pomyłki próbek w laboratorium. Brak kontroli zgodności danych na wyniku pojemnikiem. Przetoczenie krwi bez identyfikacji chorego. z
Dokumentacja przetoczenia: Informacja o zabiegu przetoczenia i niepożądanych zdarzeniach i niepożądanych reakcjach, mających miejsce w trakcie przetoczenia lub bezpośrednio po przetoczeniu, odnotowuje się w historii choroby, książce transfuzyjnej, karcie informacyjnej z leczenia szpitalnego oraz księdze raportów pielęgniarskich
Dokumentacja przetoczenia: Książka transfuzyjna - wpisów dokonuje pielęgniarka lub położna; - każdy wpis jest sprawdzany przez lekarza odpowiedzialnego za przetoczenia i potwierdzany. Potwierdzenie obejmuje wskazanie imienia, nazwiska lekarza, tytułu zawodowego, specjalizacji, numeru prawa wykonywania zawodu oraz jego podpis Karta informacyjna z leczenia szpitalnego; Księga raportów pielęgniarskich;
Dokumentacja dotyczącą leczenia krwią i jej składnikami musi umożliwić prześledzenie losów przetoczenia i związanych z tym badań; przechowywana co najmniej przez 30 lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego zapisu); wpisy nie mogą być usuwane; poprawki w dokumentacji: czytelne; umożliwiające jednoznaczne odróżnienie danych zmienionych od wpisanych po raz pierwszy; opatrzone podpisem osoby wraz z datą dokonania poprawki;
O przetoczeniu decyduje lekarz prowadzący leczenie pacjenta po uprzednim poinformowaniu tego pacjenta o konieczności przetoczenia oraz po uzyskaniu jego ustnej zgody na przetoczenie. Brak zgody wymaga pisemnego oświadczenia pacjenta.
Postępowanie przed przetoczeniem: Sprawdzić, czy w dokumentacji medycznej pacjenta znajduje się wynik badania grupy krwi, wyniki innych badań immunohematologicznych oraz informacje dotyczące poprzednich przetoczeń.
Postępowanie przed przetoczeniem: Wiarygodnym wynikiem będącym podstawą wypisania zamówienia na krew i jej składniki może być wyłącznie wynik grupy krwi oparty na dwóch oznaczeniach wykonanych z dwóch próbek krwi pobranych od tego samego pacjenta w różnym czasie: wpisany w karcie identyfikacyjnej grupy krwi (karta jest ważna tylko łącznie z dokumentem tożsamości); wpisany w legitymacji służbowej żołnierza zawodowego; Pochodzący z pracowni immunologii transfuzjologicznej zawierający wpisy o dwóch oznaczeniach wykonanych w różnym czasie (jeżeli wynik pochodzi tylko z badania jednej próbki, lekarz zleca wykonanie oznaczenia grupy krwi przed wydaniem składnika krwi).
Jeżeli badanie grupy krwi nie zostało przeprowadzone lub wynik jest niewiarygodny: na podstawie wypełnionego i podpisanego przez lekarza zlecenia na badanie grupy krwi należy pobrać próbkę krwi od pacjenta
Na podstawie wyniku badania grupy krwi lekarz wypełnia zmówienie indywidualne na krew i jej składniki, które przekazywane jest do banku krwi. Jeśli w podmiocie leczniczym nie ma banku krwi, zamówienie przekazywane jest bezpośrednio do właściwego centrum krwiodawstwa.
W przypadku planowanego przetoczenia KKCz, KPK lub KG do banku krwi przekazuje się zamówienie indywidualne na krew i jej składniki oraz zlecenie wykonania próby zgodności wraz z odrębnie w tym celu pobraną próbką krwi od pacjenta.
W stanie bezpośredniego zagrożenia życia lekarz może podjąć decyzję o przetoczeniu KKCz lub KPK zgodnych w układzie ABO i RhD przed wykonaniem próby zgodności na podstawie wiarygodnego wyniku grupy krwi. Dopuszcza się również przetoczenie KKCz lub KPK grupy 0 RhD ujemnego, K ujemny lub przy jej braku dopuszcza się przetoczenie KKCz grupy 0 RhD dodatni.
W takim przypadku do banku krwi przekazywane jest zamówienie na krew i jej składniki do pilnego przetoczenia. Następnie lekarz wypełnia zlecenie na badanie grupy krwi (jeśli nie ma wyniku) oraz zlecenie wykonania próby zgodności.
Pobieranie próbek do badań: krew żylna, a wyjątkowych przepadkach krew tętniczą lub pępowinową o objętości ustalonej z pracownią immunologii transfuzjologicznej (od niemowląt, małych dzieci oraz dorosłych pacjentów)
Opisywanie próbek: bezpośrednio po pobraniu krwi; w obecności pacjenta; wpisać (na podstawie danych uzyskanych od pacjenta, a jeśli to niemożliwe, z danych uzyskanych na podstawie stosowanego w podmiocie leczniczym znaku identyfikacyjnego) na etykiecie probówek: nazwisko i imię (drukowanymi literami); datę urodzenia pacjenta lub numer PESEL (jeżeli posiada); datę i godzinę pobrania krwi.
Postępowanie w przypadku pacjenta NN: na zleceniu na badania i na etykiecie probówki: wpisać symbol NN, płeć oraz numer księgi głównej lub niepowtarzalny numer identyfikacyjny pacjenta
Postępowanie po pobraniu krwi: sprawdzić zgodność danych pacjenta z danymi na etykiecie probówki oraz zleceniach na badania; złożyć czytelny podpis na zleceniach i wpisać datę oraz godzinę pobrania; pobraną próbkę niezwłocznie dostarczyć do pracowni serologii transfuzjologicznej razem ze zleceniami.
Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia: kontrola zgodności biorcy z każdą jednostką przeznaczoną do przetoczenia przeprowadzana w obecności pacjenta.
Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia: identyfikacja pacjenta: porównanie imienia i nazwiska, daty urodzenia lub numeru PESEL i grupy krwi z danymi podanymi na wyniku próby zgodności serologicznej porównanie wyników grupy krwi pacjenta z grupą krwi na etykiecie pojemnika oraz dodatkowo z grupą krwi zawartą w wyniku próby zgodności (jeżeli dotyczy); porównanie numeru donacji krwi lub jej składnika z numerem na wyniku próby zgodności serologicznej, sprawdzenie, czy jednostka krwi lub jej składnika została przygotowana zgodnie ze specjalnymi zleceniami wpisanymi w karcie zleceń lekarskich; sprawdzenie daty ważności krwi lub jej składnika. Porównanie wyniku grupy krwi pacjenta z grupą krwi na etykiecie składnika (w przypadku przetaczania KKP, osocza lub krioprecypitatu)
Lekarz i uprawniona do tego pielęgniarka (położna), po dokonaniu oceny zgodności krwi lub jej składnika z grupą krwi biorcy, podpisują się na wyniku próby zgodności wraz z datą i godziną dokonania oceny lub na innym dokumencie wydanym przez bank krwi jednoznacznie wskazującym, dla kogo dany składnik jest przeznaczony. Wynik próby zgodności serologicznej oraz wynik grupy krwi musi być dostępny podczas przetoczenia.
W przypadku przetaczania składnika krwi niewymagającego przed podaniem wykonania próby zgodności serologicznej (FFP, KKP krioprecypitat), lekarz i uprawiona do tego pielęgniarka lub położna składają swój podpis na druku rozchodu, z datą i godziną oraz umieszczają adnotację dokonania oceny prawidłowości doboru składnika w historii choroby.
Dokumentacja godziny rozpoczęcia przetoczenia: wpisać godzinę rozpoczęcia przetoczenia zawartości każdego pojemnika: - w książce transfuzyjnej - na wyniku próby zgodności serologicznej - w karcie znieczulenia ogólnego (jeżeli obowiązuje) - w karcie obserwacji (na oddziale intensywnej terapii) oraz w dokonanej ocenie zgodności z wynikiem grupy krwi
Rozbieżność podczas kontroli zgodności krwi lub jej składnika z danymi biorcy: nie przetaczać tej jednostki krwi lub składnika; zwrócić do banku krwi (z protokołem zwrotu i wynikiem próby zgodności serologicznej), krew nie może być ponownie dopuszczona do użytku, sporządzić raport o wystąpieniu niepożądanego zdarzenia
Przetaczanie krwi i jej składników: lekarz odpowiedzialny za przetoczenie jest obecny w chwili rozpoczęcia przetoczenia zawartości każdego pojemnika z krwią lub jej składnikiem. planowane przetoczenia powinny odbywać się w okresie pełnej obsady lekarzy i pielęgniarek (położnych) oddziału szpitala.
Przetoczenie KPK lub KKCz rozpocząć nie później niż w ciągu 30 minut od ich dostarczenia z banku krwi lub centrum krwiodawstwa, z banku krwi należy sukcesywnie pobierać pojedyncze jednostki krwi, wyjątkowo oddziale dopuszcza się przechowywanie krwi na
Warunki przechowywania krwi na oddziale: dopuszczana wyjątkowo (gdy przewiduje się dłuższy czas do rozpoczęcia transfuzji), w zwalidowanej, przeznaczonej wyłącznie do tego celu lodówce, w temperaturze od 2 C - 6 C, temperaturę w lodówce należy sprawdzać i zapisywać co 8 godzin.
Przetoczenie KKP, rozmrożonego osocza i krioprecypitatu Rozpocząć niezwłocznie po ich otrzymaniu.
Zasady toczenia składników krwi: stosować jednorazowe sterylne zestawy, nie przetaczać KKP i płynów infuzyjnych przez zestaw użyty do przetaczania KPK lub KKCz, nie dodawać produktów leczniczych do przetaczanej krwi, nie przetaczać 1 j. KPK lub KKCz dłużej niż 4 godziny, a 1 j. KKP, osocza lub krioprecypitatu - dłużej niż 30 minut.
Zasady toczenia składników krwi: zestaw należy zmienić jeśli po toczeniu podaje się płyny infuzyjne Krew lub jej składniki niewykorzystane w całości nie mogą być przetoczone innemu pacjentowi
Zasady toczenia składników krwi: nie podłączać pacjentowi tego samego zestawu lub składnika krwi po odłączeniu przez jeden zestaw można przetaczać podczas jednego zabiegu 1 j. krwi lub jej składnika W przypadkach wymagających szybkiego przetoczenia kilku albo kilkunastu jednostek KKCz, KKP, KPK oraz osocza (masywna transfuzja), dopuszcza się przetoczenie użyciem jednego zestawu do przetaczania, pod warunkiem, że przetoczenie będzie przeprowadzone przy użyciu specjalistycznego sprzętu Dopuszcza się przetaczanie podczas jednego zabiegu przetoczenia kilku jednostek krioprecypitatu przez jeden zestaw do przetaczania
Przetaczanie krwi i jej składników u noworodków i niemowląt: do przetoczeń stosować specjalne zestawy, jeżeli składnik krwi jest podawany strzykawką, należy zastosować specjalny filtr. używane pompy muszą mieć atest i wskazówki producenta, jak należy je stosować
Ogrzewanie krwi: wyłącznie w specjalistycznym urządzeniu zaopatrzonym w termometr i system alarmowy, zalecane w przypadku: dorosłych - jeżeli szybkość przetoczenia przekracza 50 ml/min; dzieci - jeżeli szybkość przetoczenia przekracza 15 ml/min; noworodków - w przypadku przetoczenia wymiennego; biorców z klinicznie znaczącymi przeciwciałami typu zimnego.
Postępowanie po przetoczeniu: pojemniki razem z zestawami opisane nazwiskiem i imieniem pacjenta oraz datą i godziną przetoczenia należy przechowywać w temperaturze 2-6 C przez 72 godziny w specjalnie do tego celu przeznaczonej chłodziarce, a następnie zutylizować w sposób uniemożliwiający pozyskanie danych pacjenta przez osoby nieuprawnione. pojemniki należy zabezpieczyć przed rozlaniem i wtórnym zakażeniem. chłodziarka do przechowywania pojemników po przetoczeniu musi podlegać walidacji oraz kontroli i rejestracji temperatury (3 razy w ciągu doby co 8 godzin).
Kontrola stanu biorcy: Przed przetoczeniem, po 15 minutach od rozpoczęcia toczenia każdej jednostki oraz po zakończeniu toczenia należy zmierzyć i zarejestrować ciepłotę ciała, tętno i ciśnienie tętnicze krwi pacjenta. Lekarz odpowiedzialny za przetoczenie lub wyznaczona przez niego pielęgniarka (położna) oraz lekarz przejmujący opiekę nad chorym są obowiązani do obserwacji pacjenta podczas przetoczenia i przez 12 godzin po jego zakończeniu. Pacjent może być wypisany z podmiotu leczniczego przed upływem 12 godzin na własną prośbę.
Kontrola stanu biorcy: Pacjenta należy pouczyć o konieczności niezwłocznego zgłoszenia każdego niepokojącego objawu, a w szczególności: dreszczy wysypki zaczerwienienia skóry duszności bólu kończyn lub okolicy lędźwiowej
Pacjenci nieprzytomni: pogorszenie stanu ogólnego szczególnie w ciągu 15-20 minut od rozpoczęcia przetaczania każdej jednostki składnika krwi może być objawem odczynu poprzetoczeniowego. spadek ciśnienia tętniczego, nieuzasadnione krwawienie, będące następstwem rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, hemoglobinuria lub oliguria mogą być pierwszym objawem ostrej hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej.
W przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji: przerwać przetoczenie powiadomić lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie odłączyć pojemnik ze składnikiem krwi wraz z zestawem do przetaczania (zabezpieczyć do ewentualnych dalszych badań) zmierzyć pacjentowi ciepłotę ciała, tętno i ciśnienie tętnicze krwi utrzymać wkłucie do żyły przetaczać powoli przez nowy sterylny zestaw 0,9% NaCl do czasu wdrożenia odpowiedniego leczenia
W przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji: sprawdzić: dane na wszystkich pojemnikach przetaczanych składników wyniki próby zgodności i grupy krwi pacjenta dane identyfikujące biorcę; powiadomić pracownię immunologii transfuzjologicznej, która wykonywała badania przed przetoczeniem (pracownia dokonuje kontroli dokumentacji i powtórnie wykonuje badania grupy krwi biorcy i krwi dobranej do przetoczenia i przekazuje wyniki do lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie)
W przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji: pobrać próbki krwi od pacjenta z innego miejsca wkłucia niż miejsce, w którym dokonywano przetoczenia w celu wykonania badań: serologicznych (5 ml na antykoagulant, co najmniej 5 ml na skrzep) bakteriologicznych (na posiew zgodnie z wymaganiami pracowni bakteriologicznej)
W przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji lub niepożądanego zdarzenia: Powiadomić właściwe centrum, pod którego nadzór merytoryczny podlega dany podmiot leczniczy Właściwe centrum powiadamia centrum, z którego otrzymano składniki krwi
W przypadku wystąpienia poważnej niepożądanej reakcji: Przesłać do działu lub pracowni immunologii transfuzjologicznej właściwego centrum: wszystkie próbki krwi pacjenta oraz krwi dobranej do przetoczenia próbki krwi pacjenta pobrane do badań immunohematologicznych po przetoczeniu wszystkie pojemniki z resztkami przetaczanej krwi lub jej składników (przesyła pracownia mikrobiologiczna po pobraniu z pojemników próbek krwi) wypełnione przez lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie zgłoszenie niepożądanej reakcji W przypadku wystąpienia duszności poprzetoczeniowej: przeprowadzić badania w celu diagnostyki TRALI badanie radiologiczne klatki piersiowej oraz badanie CRP w surowicy
Czuwanie nad bezpieczeństwem krwi zestaw procedur nadzoru stosowanych w przypadku: ciężkich niepożądanych zdarzeń ciężkich niepożądanych reakcji u dawców lub biorców podczas kontroli epidemiologicznej dawców
Niepożądane zdarzenia Wszystkie przypadki związane z otrzymywaniem, przechowywaniem, badaniem i wydawaniem składników, które mogłyby: doprowadzić do śmierci stanowić zagrożenia dla życia spowodować uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia pacjenta Np: niewykrycie czynnika zakaźnego, błąd w oznaczeniu grupy krwi w układzie ABO, błąd w etykiecie składnika krwi lub pobranej próbki krwi
Należy zgłaszać do właściwego centrum: Każde ciężkie niepożądane reakcje obserwowane u biorcy krwi podczas przetoczenia lub po jego zakończeniu, które można przypisać jakości lub bezpieczeństwu krwi i jej składników. błędy związane z zabiegiem przetaczania błędy związane z pobieraniem próbek, badaniem, przechowywaniem i wydawaniem składników krwi (w tym usunięte przed przetoczeniem)
Należy zgłaszać do właściwego centrum: wczesne i opóźnione niepożądane reakcje (przesyłane do właściwego centrum raporty) zakażenia biologicznymi czynnikami zakaźnymi przenoszonymi przez krew alloimmunizację antygenami elementów morfotycznych krwi