Biblioteka z wolnym dostępem jak budować i urządzić? Lilianna Nalewajska Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
Biblioteka z wolnym dostępem Rozwiązania architektoniczne Rozwiązania organizacyjne Typ biblioteki Struktura biblioteki Funkcje biblioteki (podstawowe + dodatkowe)
Biblioteka akademicka Główne funkcje biblioteczne: - Gromadzenie - Opracowanie - Udostępnianie - Działalność informacyjna Miejsce uczenia się Instytucja kultury Miejsce imprez artystycznych, edukacyjnych Serce uczelni Miejsce spotkań towarzyskich
Wolny dostęp Planowanie wolnego dostępu podstawą programu użytkowego Zapewnia elastyczność w wymiarze funkcjonalno-przestrzennym Daje możliwość przystosowania do przyszłych zmian organizacyjnych Spełnia postulaty współczesnego budownictwa bibliotecznego
Ten Commandments Harry Faulkner-Brown Budynek biblioteczny powinien być /wybór/: - elastyczny - dostępny - rozszerzalny - zorganizowany - wygodny - bezpieczny - ekonomiczny w eksploatacji.
Wolny dostęp Zapewnia szybki i samodzielny dostęp do księgozbioru i innych usług bibliotecznych (kopiowanie, internet, e-zbiory) Umożliwia adaptowanie nowych rozwiązań użytkowych, funkcjonalnych i usługowych w przyszłości Zapewnia elastyczność i możliwość przeorganizowania struktury wnętrza
Wolny dostęp w jakiej bibliotece? Wolny dostęp do księgozbioru na dużą skalę sprawdza się w bibliotekach akademickich przykład: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (ok. 400 tys. egzemplarzy w wolnym dostępie na 2 poziomach), Biblioteka Uniwersytecka w Glasgow (ok. 2,5 mln egzemplarzy w wolnym dostępie na 10 piętrach)
Planowanie: - typ biblioteki - typ użytkownika - potrzeby biblioteki (wielkość budynku, wielkość księgozbioru, rodzaj zbiorów tradycyjne/elektroniczne, wyposażenie, usługi) - możliwości biblioteki (lokalowe, finansowe) - potrzeby użytkownika - współdziałanie biblioteki i otoczenia - możliwości reagowania na zmiany i potrzeby w przyszłości.
Planowanie Konieczna ścisła współpraca architekta i projektanta wnętrz z bibliotekarzami Rozpoznawanie i przewidywanie kierunków zmian w bibliotece (wzrost/spadek liczby użytkowników; zmniejszenie/wzrost zasobów tradycyjnych; wzrost zasobów elektronicznych = zwiększenie zapotrzebowania na odpowiedni sprzęt) Biblioteka miejsce uczenia się (sale pracy grupowej, kabiny pracy indywidualnej, sale wykładowe)
Jak budować? Łatwiej planować w nowym budynku niż przerabiać istniejące Wolny dostęp = otwarta przestrzeń Konstrukcja szkieletowa, z powtarzającym się modułem wspartym na podporach wnętrze bez podziałów wewnętrznych, elastyczne, przejrzyste, łatwe do aranżacji Odpowiednia wytrzymałość stropów (należy przewidzieć docelową wielkość księgozbioru ustawionego w wolnym dostępie obciążenie stropów)
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Hol katalogowy
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Rzut poziomu +1 Rzut poziomu +2 Rzut poziomu ± 0,00 ( Magazyn Budowlany 1999, nr 7)
Biblioteka otwarta na zmiany = biblioteka otwarta na każdego użytkownika Biblioteka otwarta na zmiany = otwarta na użytkowników niepełnosprawnych Biblioteka bez barier - dostosowanie budynków dla osób niepełnosprawnych wymóg współczesnego budownictwa Biblioteka z wolnym dostępem przystosowana dla osób niepełnosprawnych Zapewnienie łatwego i samodzielnego dostępu do księgozbioru i usług bibliotecznych zwiększenie poczucia integracji ze społeczeństwem
Organizacja wnętrza Biblioteka otwarta na zmiany gotowa na reorganizację wnętrza, dostosowanie do nowych potrzeb i wymogów Wolny dostęp w otwartej przestrzeni gwarancja możliwości i łatwości wprowadzania zmian Organizacja wnętrza z wolnym dostępem - zrozumiała i przejrzysta dla użytkowników, urządzona odpowiednio do sposobu postępowania użytkowników (informacja wejściowa, ogólna, katalogi, samodzielne odszukanie książek na półce)
Otwarta przestrzeń, brak przepierzeń Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
Informatorium Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Welcome Desk Biblioteka Uniwersytecka w Glasgow
Organizacja wnętrza Stanowiska pracowników Prawidłowe rozplanowanie stanowisk pracy pracowników (wypożyczalnia, informacja ogólna i dziedzinowa) pod względem ich lokalizacji oraz pełnionej funkcji w dostosowaniu do ewentualnych zmian (np. zmniejszenie liczby stanowisk w wypożyczalni po wprowadzeniu urządzeń do samodzielnego wypożyczania) Zapewnienie miejsc do pracy merytorycznej dla pracowników (stanowiska informatorów dziedzinowych w wolnym dostępie czy poza nim?) Miejsca dla czytelników Wolny dostęp nie zapewnia komfortu pracy w ciszy konieczne wydzielenie czytelni oraz miejsc pracy cichej Wydzielenie sal pracy grupowej i kabin pacy indywidualnej (również dla użytkowników niepełnosprawnych) Wydzielenie miejsc ze stanowiskami komputerowymi, szczególnie w przypadku dużej liczby komputerów
Miejsca pracy dla czytelników Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
Biblioteka Uniwersytecka w Glasgow Miejsca do pracy grupowej ze stanowiskami komputerowymi możliwość re-aranżacji wnętrza
Stanowiska komputerowe Biblioteka Uniwersytecka w Glasgow
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Czytelnia Ogólna Paraczytelnia, poziom 2
Oczekiwania użytkowników: Wyposażenie Dostosowywanie wyposażenia (ilościowo i jakościowo) - komputery - urządzenia kserograficzne, skanery samoobsługowe - urządzenia do samodzielnego wypożyczania książek - funkcjonalne rozmieszczenie przyłączy do komputerów prywatnych (listwy przy stolikach, nie w podłodze!) Wydłużanie czasu otwarcia biblioteki (możliwe przy zainstalowaniu urządzeń do samodzielnych wypożyczeń i zwrotów książek)
Biblioteka Uniwersytecka w Glasgow Urządzenia do samoobsługowego wypożyczania
Dziękuję za uwagę l.nalewajska@uw.edu.pl