Pomoc publiczna Dr Igor Postuła Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego Definicja pomocy publicznej/ogólny zakaz udzielania pomocy publicznej Art. 107 ust. 1 TFUE (dawniej 87 ust. 1 TWE): Z zastrzeŝeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy uŝyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami 2 Przesłanki pomocy publicznej 1. udzielanie pomocy przez państwo lub ze źródeł państwowych, 2. skierowanie pomocy do przedsiębiorstw, 3. naruszenie wymiany handlowej między państwami członkowskimi, 4. selektywność pomocy, 5. naruszenie lub groźba naruszenia konkurencji. 3 1
Regulacja pomocy publicznej 1. Reguły dopuszczalności pomocy publicznej Prawo UE. 2. Przepisy proceduralne: notyfikacja pomocy publicznej, zwrot bezprawnie udzielanej, niewłaściwie wykorzystanej Prawo UE, posiłkowo: prawo krajowe. 3. Podstawy udzielania pomocy: ustawy, rozporządzenia, umowy, decyzje administracyjne Prawo krajowe. 4 Formy pomocy publicznej Grupa A - dotacje i ulgi podatkowe: A1- dotacje, - dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych (bezpośrednio dla przedsiębiorców), - inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budŝetowych lub realizacją ich zadań statutowych, - refundacje, A2- zwolnienie z podatku, - odliczenie od podatku, - obniŝka lub zmniejszenie, powodujące obniŝenie podstawy opodatkowania lub wysokości podatku, - zaniechanie poboru podatku, - umorzenie zaległości podatkowej wraz z odsetkami, - umorzenie kar, - oddanie do korzystania/zbycie mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na warunkach korzystniejszych dla przedsiębiorcy od oferowanych na rynku, 5 Formy pomocy publicznej Grupa B - subsydia kapitałowo-inwestycyjne: B1 - wniesienie kapitału do spółki, B2 - konwersja wierzytelności na akcje lub udziały. Grupa C - tzw. miękkie kredytowanie : C1 - poŝyczki preferencyjne, - dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych (dla banków), - poŝyczki warunkowo umorzone, C2 - odroczenie lub rozłoŝenie na raty płatności podatku lub zaległości podatkowej, - odroczenie lub rozłoŝenie na raty płatności opłaty (składki, wpłaty), - odroczenie lub rozłoŝenie na raty płatności kary. Grupa D: D1 - poręczenia i gwarancje kredytowe. 6 2
Reguły dopuszczalności pomocy publicznej 1. Ogólny zakaz udzielania pomocy publicznej. 2. Pomoc moŝe być udzielana tylko na zasadzie wyjątku od ogólnego zakazu jej udzielania wyjątki od reguły mogą być zawsze interpretowane tylko i wyłącznie zawęŝająco. 3. Wyjątki od zakazu udzielania pomocy publicznej: a) pomoc zgodna z zasadami wspólnego rynku art. 107 ust. 2 TFUE (dawniej 87 ust. TWE) b) pomoc, która moŝe być uznana za zgodną z zasadami wspólnego rynku art. 107 ust. 3 TFUE (dawniej 87 ust. 3 TWE) 7 Pomoc dopuszczalna na podst. art. 107 ust. 2 TFUE (dawniej 87 ust. 2 TWE) a) pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem Ŝe jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów; b) pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami Ŝywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi; c) pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych podziałem Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podziałem. 8 Pomoc, która moŝe być uznana za dopuszczalną na podst. art. 107 ust. 3 TFUE (dawniej 87 ust. 3 TWE) a) pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom Ŝycia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje powaŝny stan niedostatecznego zatrudnienia, jak równieŝ regionów, o których mowa w artykule 349, z uwzględnieniem ich sytuacji strukturalnej, gospodarczej i społecznej; b) pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji waŝnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie powaŝnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego; c) pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem; d) pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji w Unii w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem; e) inne kategorie pomocy, jakie Rada moŝe określić decyzją, stanowiąc na wniosek Komisji. 9 3
Akty prawne określające reguły dopuszczalności pomocy publicznej 1.Prawo pierwotne: Traktat o funkcjonowaniu UE (TFUE) dawniej TWE. 2.Prawo pochodne: rozporządzenia, decyzje, zalecenia, opinie. 3.Soft law - wydawane przez Komisję: wytyczne, zasady ramowe, kodeksy, komunikaty, listy i noty do państw członkowskich 4.Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. 10 Rodzaje pomocy publicznej 1. Pomoc regionalna. 2. Pomoc horyzontalna. 3. Pomoc sektorowa. 11 Pomoc regionalna podstawowe zasady 1. Pomoc kieruje się do obszarów, gdzie PKB per capita jest mniejsza niŝ 75 % średniej dla całej Unii Europejskiej. 2. W przypadku regionów podlegających przepisom art. 87 ust 3 a) TWE intensywność pomocy regionalnej dla duŝych przedsiębiorstw nie moŝe przekroczyć: a) 30% EDB dla regionów o PKB per capita mniejszym niŝ 75% średniej dla UE-25, b) 40% EDB dla regionów o PKB per capita mniejszym niŝ 60% średniej dla UE-25, c) 50% EDB dla regionów o PKB per capita mniejszym niŝ 45% średniej dla UE-25. 2. W wypadku regionów objętych odstępstwem na podstawie art. 87 ust. 3 c) pułap pomocy regionalnej nie moŝe przekroczyć 15% EDB. 3. W odniesieniu do małych przedsiębiorstw wszystkie powyŝsze pułapy mogą zostać podniesione o 20% EDB, a w odniesieniu do średnich o 10%. 12 4
Rodzaje pomocy horyzontalnej 1. Pomoc na utrzymanie zatrudnienia lub utworzenie nowych miejsc pracy 2. Pomoc na ochronę środowiska 3. Pomoc restrukturyzacyjna 4. Pomoc na prace badawczo-rozwojowe 5. Pomoc na rozwój małych i średnich przedsiębiorców 6. Pomoc na szkolenia 13 Sektory objęte szczegółowymi regułami dopuszczalności pomoc publicznej 1.Sektor pocztowy. 2.Publiczne radio i telewizja. 3.Sektor audiowizualny. 4.Sektor górnictwa węglowego. 5.Sektor włókien syntetycznych. 6.Sektor budownictwa okrętowego. 7.Sektor hutnictwa Ŝelaza i stali. 8.Sektor motoryzacyjny. 9.Sektor elektroenergetyczny. 14 Podstawowe zasady notyfikacji pomocy 1.MoŜe być udzielana tylko pomoc, która była notyfikowana Komisji, czyli o której Komisja była powiadomiona i została przez nią uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem - Komisja weryfikuje pomoc zanim ona jest udzielana. 2.Postępowanie notyfikacyjne ma na celu dokładne wyjaśnienie, czy dana pomoc spełnia kryteria traktatowe, tzn. czy kwalifikuje się do jednego z wyjątków określonych w art. 107 TFUE. 3. Państwo członkowskie nie moŝe wprowadzić zamierzonych środków dopóki nie zostanie wydane ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie (klauzulą standstill, zakaz wykonawczy) 15 5
Podstawowe zasady notyfikacji pomocy 4.Państwo członkowskie nie moŝe przyznać pomocy, gdyŝ naraŝa się na wszczęcie przez Komisję postępowania w sprawie pomocy niedozwolonej, które w konsekwencji moŝe doprowadzić do nakazania zwrotu przyznanej pomocy wraz z odsetkami. 5.Obowiązkowi notyfikacyjnemu, do Komisji Europejskiej podlega wszelaka pomoc publiczna, bez względu na podstawę jej udzielenia. 6.Nie musi podlegać notyfikacji pomoc de minimis, czyli pomoc dla pojedynczego przedsiębiorcy nie przekraczająca progu 200 tys. EURO w ostatnich trzech latach oraz pomoc udzielana w ramach tzw. wyłączeń grupowych. 16 6