Pomoc publiczna w krajach Wspólnoty Europejskiej

Transkrypt

1 Pomoc publiczna w krajach Wspólnoty Europejskiej Pomoc publiczna jest jednym z instrumentów interwencjonizmu państwa w gospodarce. Ma na celu działania słuŝące rozwojowi społeczno - gospodarczemu kraju w hamowaniu negatywnych zjawisk, a jej podstawową cechą powinna być racjonalność. Jest ona najwyŝszym wyznacznikiem dopuszczalności działań pomocowych państwa. W gospodarce rynkowej zasadnicze znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania rynku i ochrony interesów konsumenckich ma konkurencja. Pomoc publiczna nie powinna jej naruszać, chyba Ŝe jej naruszenie będzie rekompensowane przez pozytywne zjawiska rynkowe, które wywołało udzielenie pomocy. Państwo nie musi udzielać pomocy, nie jest ona teŝ aktem darowizny. Dzięki pomocy państwo realizuje cele, jakie uznaje za priorytetowe dla rozwoju społeczno - gospodarczego. Pomoc państwa pomoc publiczna Pomoc państwa w Polsce przyjęto pojęcie pomoc publiczna oznacza róŝnorodne interwencje prowadzące do uzyskania określonych korzyści przez podmioty gospodarcze. Pomoc państwa obejmuje równieŝ interwencje negatywne, takie jak redukcje lub zrzeczenie się naleŝności, opłat czy podatków przez budŝet państwowy lub terenowy. To, co ponadto odróŝnia pomoc państwa od innych państwowych działań regulacyjnych czy interwencyjnych, to jej selektywny charakter w odniesieniu do poszczególnych podmiotów czy sektorów gospodarczych. Pomoc państwa musi mieć konsekwencje selektywne, a nie ogólne. Ten wymóg odróŝnia środki polityki gospodarczej o charakterze ogólnym, oddziaływujące na wszystkie przedsiębiorstwa od środków, które mają na celu wpływanie na warunki działania poszczególnych podmiotów gospodarczych czy sektorów. Pomoc państwa moŝe być jednym z elementów polityki gospodarczej. Pomoc publiczna moŝe być kierowana do określonych sektorów, regionów czy podmiotów gospodarczych, jak równieŝ związana jest z realizacją określonych celów gospodarczych. Celem takim, moŝe być przykładowo: rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, zmniejszanie róŝnic gospodarczych między regionami kraju, równowaŝenie rynku w sektorach "wraŝliwych" gospodarki (podatnych na wahania koniunktury), restrukturyzacja sektorów "trudnych". MoŜe być równieŝ skierowana na przezwycięŝenie finansowych trudności pojedynczego przedsiębiorstwa. Aby utrzymać poziom efektywności gospodarczej, pomoc musi być realizowana bez powodowania zniekształceń konkurencji i jest to zasadnicze kryterium ograniczające zakres i metody interwencjonizmu państwowego w krajach Wspólnoty Europejskiej. Artykuł 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską według Traktatu Amsterdamskiego podpisanego 10 lutego 1997 r.(wcześniejszy art. 92 Traktatu Rzymskiego podpisanego 25 marca 1957 r.) wprowadził zasadę zakazu pomocy publicznej, która dotyczy stosowania krajowych środków pomocowych, ale reguły tam zawarte odnoszą się równieŝ do środków wspólnotowych. Przepis ten stanowi, Ŝe wsparcie dla przedsiębiorcy podlega przepisom dotyczącym pomocy publicznej, o ile jednocześnie spełnione są następujące warunki: udzielane jest ono przez Państwo lub ze środków państwowych, przedsiębiorca uzyskuje przysporzenie na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku, ma charakter selektywny uprzywilejowuje określonego lub określonych przedsiębiorców albo produkcję określonych towarów, grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencje oraz wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi UE. W Traktacie o Wspólnocie Europejskiej (TWE) ustanowione zostały teŝ kryteria dopuszczalności takiej pomocy i mechanizmy jej udzielania. W związku z tym, Ŝe pomoc państwa moŝe zaburzyć wolną konkurencję lub osłabić motywacje efektywnościowe przedsiębiorstw kluczowym elementem tej polityki jest kontrola i przejrzystość udzielanej pomocy przez państwa. Pomoc udzielana przez poszczególne państwa moŝe równieŝ doprowadzić do nierównej konkurencji między krajami, stąd teŝ stosowane w Unii Europejskiej ograniczenia pomocy publicznej stają się formą ochrony przed nielojalną konkurencją. 1

2 Wprowadzona została jednocześnie zasada wyjątków (derogacji) automatycznych i warunkowych od stosowania zasady zakazu pomocy. Zwolnienia automatyczne zawarte są w artykule 87 ust. 2, w którym za zgodną z regułami wolnego rynku uznaje się: pomoc natury socjalnej, przyznanej indywidualnym konsumentom, pod warunkiem, Ŝe nie dyskryminuje ona miejsca pochodzenia produktu, pomoc na wyrównywanie szkód, spowodowanych przez klęski Ŝywiołowe lub wyjątkowe okoliczności, pomoc dla gospodarki poszczególnych regionów Niemiec, w zakresie strat wynikających z poprzedniego podziału politycznego. W artykule 87 ust. 3 zawarte są zwolnienia warunkowe od zakazu stosowania pomocy państwowej zakłócającej konkurencję i mającej wpływ na handel wewnątrz Wspólnoty, w zakresie m.in.: pomocy dla promowania ekonomicznego rozwoju obszarów o niskim poziomie Ŝycia i dotkniętych wysokim bezrobociem, wspierania realizacji projektu, istotnego dla realizacji waŝnego wspólnego, europejskiego interesu lub dla zaradzenia powaŝnym zakłóceniom w gospodarce kraju członkowskiego, pomocy przeznaczonej na rozwój pewnych ekonomicznych dziedzin lub obszarów, nie wpływającej jednak negatywnie na warunki handlu w obrębie Wspólnoty, innych kategorii pomocy (np. na cele kultury), które mają być określone decyzją Rady, kwalifikowaną większością głosów na wniosek Komisji. Pomoc de minimis Wszystkie programy pomocy ze środków publicznych dla przedsiębiorstw, których wartość przekracza 200 tys. euro, muszą być notyfikowane (zgłoszone) w Komisji Europejskiej. Zgodnie z przepisami, które obowiązywały do końca 2006 roku przedsiębiorcy mogli w ciągu trzech lat uzyskać wartości 100 tys. euro. pomocy o tym charakterze i pomocy indywidualnej przyznawanej na wniosek pojedynczego przedsiębiorcy albo w ramach programów pomocowych. Zasada ta nosi przyjętą takŝe w naszym kraju nazwę de minimis i udzielanie jej reguluje Rozporządzenie nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. Komisji (WE) w sprawie stosowania art. 87 i 88 traktatu WE do pomocy de minimis. Komisja przyjęła, Ŝe środki pomocy nie spełniają wszystkich kryteriów określonych w art. 87 ust. 1 Traktatu WE i dlatego są zwolnione z wymogu notyfikacji przewidzianego w art. 88 ust. 3 Traktatu, jeŝeli ogólna kwota pomocy de minimis przyznana dowolnemu podmiotowi gospodarczemu nie przekracza 200 tys. euro w dowolnie ustalonym okresie trzech lat budŝetowych. Wyjątkiem są przedsiębiorstwa z sektora transportu drogowego, gdzie całkowita wartość pomocy de minimis przyznanej jednemu przedsiębiorcy z tego sektora nie moŝe przekroczyć 100 tys. euro. Pułapy te stosuje się bez względu na formę i cel pomocy de minimis, a takŝe bez względu na to, czy pomoc jest przyznana w całości, czy w części finansowana z zasobów państwa. Pułapy te wyraŝone są jako dotacja pienięŝna. Wszystkie podane wartości są wartościami brutto, czyli nie uwzględniają potrąceń z tytułu podatków ani innych opłat. W przypadku gdy pomoc przyznawana jest w formie innej niŝ dotacja, kwotę pomocy wyraŝa się jako ekwiwalent dotacji brutto. Rozporządzenie stosuje się tylko do pomocy, w przypadku której moŝna obliczyć ekwiwalent dotacji brutto (obliczanie wartości pomocy regulują odrębne przepisy wspólnotowe oraz krajowe) bez potrzeby przeprowadzania oceny ryzyka. Kumulacja pomocy de minimis, której maksymalny pułap wynosi 200 tys. euro, bierze pod uwagę trzy lata podatkowe, co oznacza rok bieŝący, w którym udzielana jest pomoc i dwa poprzedzające ją lata. Zasada ta róŝni się od stosowanej przed 1 stycznia 2007 r., gdzie naleŝało kumulować pomoc de minimis lub pomoc indywidualną uzyskaną w ciągu poprzednich trzech lata od dnia przyznania pomocy. Rozporządzenie nr 1998/2006 reguluje udzielanie pomocy de minimis od 1 stycznia 2007 r. i jest waŝne do końca 2013 roku oraz przez kolejnych sześć miesięcy przeznaczonych na dostosowanie prawa krajowego przez państwa członkowskie. Ta regulacja prawna zastąpiła Rozporządzenie Komisji (WE) nr 69/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie w sprawie zastosowania art. 87 i 88 traktatu WE do pomocy de minimis. Podobnie, jak w nowym rozporządzeniu, Komisja ustaliła 2

3 okres przejściowy na dostosowanie nowych przepisów krajowych. Stąd teŝ funkcjonują na starych zasadach, do końca czerwca 2007 r., przepisy krajowe w zakresie limitu pomocy de minimis. Państwa członkowskie mają ten czas na dostosowanie przepisów krajowych, zwłaszcza w stosunku do tych sektorów, które zostały objęte pomocą de minimis od 1 stycznia 2007 r. Podmioty gospodarcze wykluczone z udzielania pomocy de minimis: działające w sektorze rybołówstwa i akwakultury (wymienione w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 104/2000), produkujące podstawowe produkty rolne wymienione w załączniku I do TWE, przetwarzające lub wprowadzające do obrotu produkty rolne wymienione w załączniku I do TWE: - kiedy wysokość pomocy ustalana jest na podstawie ceny lub ilości takich produktów zakupionych od producentów surowców lub wprowadzonych na rynek przez podmioty objęte pomocą; - kiedy pomoc ma być przekazana w części lub w całości producentom surowców; prowadzące działalność związaną z wywozem do państw trzecich lub państw członkowskich, prowadzące działalność zarobkową w zakresie drogowego transportu towarowego na zakup pojazdów transportowych, znajdujące się w trudnej sytuacji, przedsięwzięć, w efekcie których nastąpiłoby pierwszeństwo korzystania z towarów krajowych w stosunku do zagranicznych. Cele pomocy W krajach Wspólnoty Europejskiej wyróŝnia się trzy podstawowe cele pomocy państwa: horyzontalny, regionalny, sektorowy dla sektorów gospodarki uznawanych za "wraŝliwe". Krajowa pomoc regionalna Na podstawie art. 87 TWE pomoc państwa przeznaczona na wspieranie rozwoju gospodarczego określonych niekorzystnie połoŝonych regionów w Unii Europejskiej moŝe zostać uznana przez Komisję za zgodną ze wspólnym rynkiem. Ten rodzaj pomocy państwa znany jest pod nazwą krajowej pomocy regionalnej. Pomoc ta ma największe znaczenie dla naszego kraju nowego członka Unii Europejskiej, gdyŝ ustalone wysokie pułapy pomocy regionalnej i obszary nią objęte wyznaczają większe moŝliwości skorzystania z niej przedsiębiorców. Pomoc regionalna związana jest z trzema przesłankami odstępstw (regional derogations) określonych w art. 87 ust. 3 TWE: odniesionych do obszarów Niemiec poszkodowanych dawnym podziałem politycznym (obszar dawnego NRD), dotyczących obszarów z niskim poziomem stopy Ŝyciowej lub wysokim wskaźnikiem bezrobocia, oraz dotyczących innych obszarów. Kryteria stosowane przez Komisję przy sprawdzaniu zgodności krajowej pomocy regionalnej ze wspólnym rynkiem zostały określone w wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej z 1998 r. obejmujących lata (98/C 74/06). Zgodnie zasadą stosowaną według tych wytycznych, pomocą regionalną zostają objęte regiony, jeŝeli region sklasyfikowany jako jednostka geograficzna poziomu II NUTS posiada dochód wewnętrzny brutto (PKB), mierzony według standardu siły nabywczej (SSN) mniejszy niŝ 75% średniej PKB WE. Dotyczy to średniej trzech ostatnich lat. Komisja dopuszcza swobodę definiowania przeŝywanych przez region trudności, które moŝna złagodzić dzięki środkom pomocowym. Ten i następne akty prawne Komisji ustalają mapę krajowej pomocy regionalnej w krajach członkowskich Wspólnoty Europejskiej w okresie wyznaczonym przez wytyczne. Wymienione odstępstwa, oprócz nowych landów niemieckich, stosowane były w latach poprzednich dla regionów obejmujących około 20% populacji Wspólnoty, w tym dla całej Grecji, Portugalii i Irlandii. Podstawowym dokumentem odnoszącym się do udzielania pomocy regionalnej są opracowane przez poszczególne państwa członkowskie i zaakceptowane przez KE mapy pomocy regionalnej. 3

4 KE zaakceptowała w dniu 13 września 2006 r. (N531/06-Polska) mapę pomocy regionalnej w Polsce na lata , co oznacza, Ŝe pomoc regionalna akceptowana będzie przez KE do 31 grudnia 2013 r. Po tych ustaleniach weszły w Ŝycie nowe wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata (2006/C 54/08), które regulują zasady udzielania tej pomocy do grudnia 2013 roku w oparciu o ustalone wcześniej mapy poszczególnych państw członkowskich. Pułapy regionalnej pomocy inwestycyjnej w Polsce. Krajowa mapa pomocy regionalnej na okres r r. zatwierdzona przez Komisję dnia r. (N531/06 Polska) Łódzkie 50 % Małopolskie 50 % Lubelskie 50 % Podkarpackie 50 % Świętokrzyskie 50 % Podlaskie 50 % Lubuskie 50 % Opolskie 50 % Kujawsko-Pomorskie 50 % Warmińsko-Mazurskie 50 % Śląskie 40 % Wielkopolskie 40 % Zachodniopomorskie 40 % Dolnośląskie 40 % Pomorskie 40 % Mazowieckie Ciechanowsko-płocki do r. 40 % od r r. 30 % Ostrołęcko-siedlecki do r. 40 % od r r. 30 % Radomski do r. 40 % od r r. 30 % Warszawski do r. 40 % od r r. 30 % M. Warszawa 30 % Ogólną zasadą jest, iŝ pomoc regionalna powinna być przyznawana w ramach wielosektorowego programu pomocy stanowiącego integralną część regionalnej strategii rozwoju o wyraźnie sprecyzowanych celach. Program taki umoŝliwiałby właściwym organom uszeregowanie projektów inwestycyjnych według korzyści, jakie przedstawiają one dla danego regionu. W wyjątkowych przypadkach, w których przewiduje się przyznanie indywidualnej pomocy ad hoc pojedynczej firmie lub pomocy ograniczonej do jednego obszaru działalności, państwo członkowskie musi udowodnić, Ŝe projekt przyczynia się do osiągnięcia celów spójnej strategii rozwoju regionalnego oraz, przy uwzględnieniu jego charakteru i wielkości, nie będzie on powodował niedopuszczalnego zakłócenia konkurencji. Komisja uznała teŝ, Ŝe całkowity odsetek ludności objęty zakresem wytycznych w sprawie pomocy regionalnej na lata powinien zostać ograniczony w taki sposób, aby pomocą objąć najmniej uprzywilejowane regiony, a takŝe ograniczoną liczbę regionów, które są mniej uprzywilejowane w porównaniu ze średnią krajową w danym państwie członkowskim. Postanowiła ona odpowiednio ustalić łączny odsetek ludności na poziomie 42 % ludności obecnych państw członkowskich UE. Polska jako całość regionalna, zgodnie z art. 63 Układu Europejskiego, w okresie pierwszego etapu stowarzyszenia z Unią Europejską i z moŝliwością przedłuŝenia na dalsze lata, traktowana jest jako region o szczególnie niskim poziomie Ŝycia i powaŝnym, niedostatecznym zatrudnieniu. Polska uzyskała więc specjalny status jako region spełniający dyspozycje art. 87 ust. 3 lit. a Traktatu o WE, dzięki któremu moŝliwe jest udzielanie w większym zakresie pomocy przedsiębiorcom i objęta pomocą regionalną moŝe być cała ludność naszego kraju. Poziom PKB w Polsce kształtuje się średnio 42,51% poziomu PKB w WE, w zaleŝności od województwa i odsetek ludności objęty pomocą regionalną to 100%. Załącznik V do Wytycznych Komisji Europejskiej w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata (2006/C 54/08) - PKB w poszczególnych regionach Polski do poziomu PKB w WE Lubelskie 32,23%, Podkarpackie 32,80%, 4

5 Warmińsko-Mazurskie 34,70%, Podlaskie 35,05%, Świętokrzyskie 35,82%, Opolskie 38,28%, Małopolskie 39,81%, Lubuskie 41,09%, Łódzkie 41,45%, Kujawsko-Pomorskie 41,80%, Pomorskie 45,75%, Zachodniopomorskie 46,29%, Dolnośląskie 47,52%, Wielkopolskie 48,18%, Śląskie 50,62%, Mazowieckie 68,77%. Pomoc publiczna w krajach Wspólnoty Europejskiej Wytyczne stosowane są do pomocy regionalnej w kaŝdym sektorze gospodarki, z wyjątkiem rolnictwa, rybołówstwa, górnictwa. Wyłączeniu teŝ podlegają sektory, w których obowiązują specyficzne zasady mające pierwszeństwo przed Wytycznymi dotyczącymi pomocy regionalnej. Są to: transport, hutnictwo Ŝelaza i stali, przemysł stoczniowy, przemysł włókien syntetycznych oraz przemysł samochodowy. Regionalna pomoc inwestycyjna jest pomocą przyznawaną na realizację projektu inwestycji początkowej, która oznacza inwestycję w aktywa materialne (grunty, budynki i budowle oraz zakład/urządzenia) oraz aktywa niematerialne (transfer technologii poprzez nabycie praw patentowych, licencje, know-how lub nieopatentowana wiedza techniczna) i prawne związane z: utworzeniem nowego zakładu, rozbudową istniejącego zakładu, dywersyfikacją produkcji zakładu poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów, zasadniczą zmianą dotyczącą całościowego procesu produkcyjnego istniejącego zakładu. Pomoc regionalna moŝe przyjmować róŝne formy, np. formę dotacji, niskooprocentowanej poŝyczki lub obniŝki oprocentowania, gwarancji państwa, zakupu pakietu udziałów/akcji lub alternatywną formę przekazania kapitału na preferencyjnych warunkach, zwolnienia z podatków lub ich obniŝenia, zwolnienia z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne lub innych obowiązkowych opłat względnie ich obniŝenia, przekazania gruntów, towarów lub usług po cenach preferencyjnych, itp. Istotne jest zagwarantowanie, aby pomoc regionalna stanowiła zachętę do podejmowania inwestycji, które w przeciwnym razie nie zostałyby zrealizowane w regionach objętych pomocą. Zatem pomoc moŝe zostać udzielona w ramach programów pomocy wyłącznie wtedy, gdy beneficjent przedsiębiorca występujący o udzielenie pomocy regionalnej, przed rozpoczęciem prac nad realizacją projektu złoŝył wniosek o przyznanie pomocy, a organ udzielający pomocy na podstawie programu pomocy regionalnej potwierdził następnie na piśmie, Ŝe projekt, z zastrzeŝeniem szczegółowej weryfikacji wniosku, zasadniczo kwalifikuje się do pomocy, poniewaŝ spełnia kryteria określone w programie. Wszystkie programy pomocy muszą zawierać wyraźne odniesienie do obydwu powyŝszych warunków. W przypadku pomocy ad hoc organ udzielający pomocy, przed rozpoczęciem prac nad realizacją projektu, musi wydać list intencyjny w sprawie przyznania pomocy uzaleŝniający je od zatwierdzenia pomocy przez Komisję. Jeśli prace rozpoczną się zanim te warunki zostaną spełnione, projekt w całości nie będzie kwalifikował się do pomocy. W przypadkach, w których pomoc oblicza się na podstawie kosztów inwestycji w aktywa materialne oraz aktywa niematerialne i prawne lub kosztów nabycia środków trwałych związanych bezpośrednio z zakładem jeśli zakład jest lub zostałby zamknięty, beneficjent musi wnieść wkład własny odpowiadający co najmniej 25 % kosztów kwalifikowanych pochodzący ze środków własnych lub zewnętrznych źródeł finansowania w formie wolnej od jakiegokolwiek wsparcia publicznego. Krajowa regionalna pomoc inwestycyjna została skonstruowana w taki sposób, aby wspomóc rozwój najmniej uprzywilejowanych regionów poprzez wspieranie inwestycji i tworzenie nowych miejsc pracy. Promuje ona ekspansję i dywersyfikację działalności gospodarczej przedsiębiorstw znajdujących w tych regionach, zwłaszcza poprzez zachęcanie firm do otwierania tam nowych zakładów. 5

6 Celem pomocy regionalnej jest zapewnienie inwestycji produkcyjnych lub tworzenie nowych miejsc pracy powiązanych z inwestycjami. Pomoc regionalna udzielana jest na okres do pięciu lat, dotyczy to okresu jej funkcjonowania i utrzymania przez przedsiębiorcę stworzonych miejsc pracy przez ten okres. W wytycznych KE na lata ustalone zostały teŝ pułapy pomocy (maksymalna intensywność pomocy), w których Komisja uwzględniła fakt rozszerzenia państw UE, a co za tym idzie rozbieŝności pomiędzy poszczególnymi państwami, gdyŝ cała grupa regionów europejskich i całych państw dysponują PKB poniŝej 45% średniej PKB w WE. Stąd teŝ nastąpiła ściślejsza klasyfikacja regionów, w których intensywność pomocy regionalnej nie moŝe przekroczyć: 30 % dla regionów, których PKB na jednego mieszkańca jest niŝsze niŝ 75 % średniego PKB w WE, do dnia 1 stycznia 2011 r., 40 % dla regionów, których PKB na jednego mieszkańca jest niŝsze niŝ 60 % średniego PKB w WE, 50 % dla regionów, których PKB na jednego mieszkańca jest niŝsze niŝ 45 % średniego PKB na jednego mieszkańca dla UE-25. Krajowa pomoc regionalna obejmuje przede wszystkim pomoc na duŝe projekty inwestycyjne o wydatkach kwalifikowanych powyŝej 50 mln euro. W stosunku do wydatków tych teŝ stosowane są pułapy pomocy regionalnej: do 50 mln euro 100 % pułapu regionalnego, 50 mln euro do 100 mln euro 50 % pułapu regionalnego, powyŝej 100 mln EUR 34 % pułapu regionalnego. Dopuszczalna kwota pomocy dla duŝych projektów inwestycyjnych jest obliczana według wzoru: maksymalna kwota pomocy = R (50 + 0,50 B + 0,34 C) R nieskorygowany pułap pomocy regionalnej, B wydatki kwalifikowane między 50 mln euro a 100 mln euro, C wydatki kwalifikowane powyŝej 100 mln euro. Za pomoc regionalną uznaje się równieŝ podwyŝszenie poziomów pomocy inwestycyjnej przyznawanej małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) mieszczącym się w regionach mniej uprzywilejowanych ponad poziomy dopuszczalne na innych obszarach. W przypadku pomocy dla MŚP, pułapy mogą zostać podniesione o 20 % małym (w tym mikro) przedsiębiorstwom oraz o 10 % średnim przedsiębiorstwom. Pomoc na tworzenie nowych miejsc pracy koncentruje się wyłącznie do nowych miejsc pracy powiązanych z realizacją inwestycji początkowych. Tworzenie nowych miejsc pracy oznacza wzrost ich liczby netto w danym przedsiębiorstwie. Komisja Europejska dopuszcza w wyjątkowych przypadkach udzielenie przedsiębiorcom w ramach pomocy regionalnej pomocy operacyjnej mającej na celu zmniejszenie bieŝących wydatków przedsiębiorstwa bieŝących kosztów działalności. Musi być ona jednak uzupełnieniem pomocy regionalnej, czyli jest uzasadniona ze względu na jej wkład w rozwój regionalny musi być takŝe ograniczona w czasie i powinna mieć charakter malejący powinna być stopniowo obniŝana i czasowo ograniczona. Pomagając w likwidacji ograniczeń regionów mniej uprzywilejowanych, krajowa pomoc regionalna sprzyja gospodarczej, społecznej i terytorialnej spójności państw członkowskich oraz Unii Europejskiej jako całości. Owa geograficzna specyfika odróŝnia pomoc regionalną od innych form pomocy, które dąŝą do osiągnięcia innych celów. Pomoc horyzontalna Pomoc horyzontalna odnosi się do takich działań, jak wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw, prac badawczo-rozwojowych, ochrony środowiska, szkoleń, zatrudnienia oraz promocji eksportowych na zewnątrz Unii (głównie w postaci subsydiów) i ogólnej pomocy inwestycyjnej, która nie została skierowana do ściśle określonych sektorów. Jest ona nastawiona na pewne ustalone cele bez względu na obszar objęty pomocą. MoŜna przyjąć, Ŝe jest to pomoc udzielana w ramach tzw. wyłączeń grupowych, nie podlegających obowiązkowi notyfikacji, czyli 6

7 obowiązkowi zgłoszenia Komisji i określenia przez nią, czy przewidywane przypadki pomocy państwa są zgodne z regulacjami WE. Regulują to rozporządzenia Komisji na podstawie art. 1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczącego stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa: pomocy szkoleniowej - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r., pomocy w zakresie zatrudnienia - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 5 grudnia 2002 r., pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r., pomocy dla badań i rozwoju - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 70/2001. Pomoc dla sektorów Pomoc dla sektorów wraŝliwych związana jest z restrukturyzacją poszczególnych dziedzin gospodarki oraz pojedynczych firm. Pomoc przeznaczana na restrukturyzację jest badana ze szczególną starannością i jest normalnie dozwolona tam, gdzie istnieje moŝliwość zmniejszania się zdolności produkcyjnych. Wspólnotowe przepisy sektorowe najczęściej stosują się do tzw. wraŝliwych sektorów, które w większości są upadającymi gałęziami przemysłu z chronicznym nadmiarem zdolności produkcyjnych, łącząc troskę o utrzymanie konkurencji na rynku wewnętrznym z potrzebą restrukturyzacji przemysłowej. Wspólną cechą tych przepisów jest restrykcyjny stosunek do pomocy, która moŝe prowadzić do wzrostu mocy produkcyjnych. Szczegółowe zasady odnoszą się do udzielania pomocy dla ratowania upadających przedsiębiorstw. W tym przypadku pomoc musi mieć charakter wyjątkowy i pilny, kwota musi być ograniczona do wysokości potrzeb i jest udzielana w okresie ograniczonym, pomoc ta musi mieć teŝ uzasadnienie poprzez odwołanie się do realizacji interesu ogólnego (np. socjalnego) oraz nie powinna naruszać konkurencji w krajach sąsiednich (tzn. nie powinna prowadzić do występowania ujemnych skutków we wspólnym interesie krajów członkowskich Wspólnoty). Pomoc ta ma na ogół wymiar jednorazowy, przywracający płynność finansową przedsiębiorstwu. Sektory wraŝliwe: budownictwo okrętowe, Ŝegluga morska, górnictwo węgla, hutnictwo Ŝelaza i stali, przemysł włókien sztucznych, przemysł motoryzacyjny. Notyfikacja Artykuł 88 (dawny art. 93) Traktatu o WE zawiera przepisy proceduralne odnoszące się do trybu uzyskania pomocy i jej kontroli przez Komisję Europejską. Uzyskanie form pomocy państwowej wymaga od krajów członkowskich, na mocy postanowienia tego artykułu, uprzedniej notyfikacji Komisji Europejskiej (zgłoszenia do Komisji Europejskiej). Komisja określa, czy przewidywane przypadki pomocy państwa są zgodne z regulacjami WE. Państwa członkowskie kontaktują się z Komisją (występują o notyfikację), nawet, jeśli pomoc dotyczy branŝ, regionów lub firm. W przypadku tzw. pogłębionej procedury, decyzje Komisji publikuje się w Dzienniku Urzędowym Wspólnoty Europejskiej i wszystkie zainteresowane strony mogą przesłać swoje stanowisko w danej sprawie do Komisji. Komisja nie podejmuje decyzji arbitralnie, ale na podstawie przejrzyście ustalonych kryteriów, równieŝ zamieszczanych w Dzienniku Urzędowym WE. Naczelną zasadę akceptacji pomocy państwa przez Komisję Europejską stanowi realizacja wspólnego interesu europejskiego, a nie tylko poszczególnego beneficjenta. Opracowanie: Stefan Karbownik UM Szczecin 7