ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 67 (6): 552 558, 2011 Duże skrzelonogi: mało znane bezkręgowce astatycznych zbiorników wodnych Large branchiopods: li le-known invertebrates of asta c waterbodies ANNA JANKOWIAK Zakład Zoologii Ogólnej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 61 614 Poznań, ul. Umultowska 89 e-mail: ania_j7@wp.pl Słowa kluczowe: duże skrzelonogi, Branchiopoda, skorupiaki, astatyczne zbiorniki wodne. Okresowo wysychające zbiorniki wodne są unikalnym miejscem występowania skorupiaków zaliczanych do tzw. dużych skrzelonogów. Zgrupowania takie stają się coraz rzadsze z powodu dużej wrażliwości astatycznych zbiorników wodnych na wiele czynników, głównie pochodzenia antropogenicznego. W wielu krajach niektóre gatunki Branchiopoda są wysoce zagrożone wyginięciem. Stan zachowania oraz rozmieszczenie dużych skrzelonogów w Polsce są bardzo słabo poznane. Ryc. 1. Oczko śródpolne z dziwogłówką wiosenną Eubranchipus grubii w okolicach Tarnowa Podgórnego (52 29 3 N; 16 36 21 E, 11.02.2008 r.; fot. B. Gołdyn) Fig. 1. The waterbody in the field with the fairy shrimp Eubranchipus grubii near Tarnowo Podgórne (52 29 31 N; 16 36 21 E, 11 February 2008; photo by B. Gołdyn) Ekosystemy wodne, takie jak oceany, morza, rzeki czy jeziora, są bardzo ważnymi obiektami eksploracji oraz badań faunistycznych. Mniejsze znaczenie przypisuje się natomiast drobnym, okresowo wysychającym zbiornikom wodnym (ryc. 1), które są często unikalnym miejscem występowania rzadkich, endemicznych bądź zagrożonych wyginięciem taksonów. Czy kałuża może być miejscem życia niezwykłych organizmów? Otóż, jak najbardziej. Okresowo wysychające zbiorniki, takie jak: kałuże, oczka śródleśne i śródpolne, rozlewiska łąkowe, rowy, to miejsca występowania skorupiaków z grupy tzw. dużych skrzelonogów (Crustacea: Branchiopoda: Anostraca, Notostraca, Laevicaudata, Spinicaudata, Cyclestherida). Ta szeroko rozpowszechniona na kuli ziemskiej grupa skorupiaków obejmuje około 500 gatunków (wszystkie skrzelonogi, z pominięciem wioślarek Cladocera) (Brendonck i in. 2008). Skrzelonogi, to zróżnicowana pod względem 552
A. Jankowiak Duże skrzelonogi: mało znane bezkręgowce astatycznych zbiorników wodnych morfologicznym grupa zwierząt, której początki sięgają górnego kambru (Brendonck i in. 2008). Ich ciało, o rozmiarach do około 10 cm, pokryte jest niezesklerotyzowanym pancerzem lub jest on zupełnie zredukowany. Zwierzęta te zaopatrzone są w liściowate odnóża, które służą im do poruszania się, oddychania oraz do odfiltrowywania pokarmu z wody (ryc. 2). Duże skrzelonogi rozmnażają się płciowo, jednakże częstym zjawiskiem jest partenogeneza. Dymorfizm płciowy przejawia się w wielkości ciała samce charakteryzują się mniejszymi rozmiarami niż samice oraz odmienną budową niektórych przydatków (np. czułki I pary pełnią u samców funkcje chwytne). Większość dużych skrzelonogów to wszystkożerne filtratory przebywające w toni wodnej, choć przekopnice Notostraca prowadzą drapieżny tryb życia przy dnie zbiornika, polując na drobne larwy owadów, kijanki, skąposzczety lub odżywiają się detrytusem (Stańczykowska 1986, Jurasz 2008) (ryc. 3). Co ciekawe, te interesujące zwierzęta znalazły uznanie wśród akwarystów. Wiele gatunków skrzelonogów pozyskuje się w celach hodowlanych czy wykorzystuje jako pokarm dla ryb akwariowych, np. gatunki z rodzaju Artemia. Ponadto niektóre z tych skorupiaków stanowią przysmak w wielu kuchniach regionalnych na świecie. Przedstawicieli rodzaju Triops (Notostraca) uważa się natomiast za szkodniki na polach ryżowych, bowiem przez nadgryzanie młodych roślin powodują ich obumieranie (Brendonck i in. 2008). Duże skrzelonogi zamieszkują głównie wody słodkie, chociaż niektóre gatunki występują także w śródlądowych wodach słonych (np. rodzaj Artemia). Ta grupa organizmów, świetnie przystosowała się do życia w okresowo wysychających zbiornikach wodnych. Taką możliwość daje im: szybki wzrost oraz zdolność tworzenia cyst przetrwalnikowych. Złożone przez samicę jaja opadają na dno zbiornika i tworzą tzw. bank cyst. Larwy najczęściej nie wykluwają się z nich od razu, nawet jeśli warunki środowiskowe są sprzyjające. Jaja takie, będące w stanie diapauzy, odznaczają się dużą odpornością na wysuszanie i przemarzanie. Ich zewnętrzna osłonka stanowi dodatkowo ochronę przed Ryc. 2. Dziwogłówka wiosenna Eubranchipus grubii ze stanowiska w Tarnowie Podgórnym (12.06.2008 r., fot. J. Musiał) Fig. 2. The fairy shrimp Eubranchipus grubii from the site in Tarnowo Podgórne (12 June 2008, photo by J. Musiał) Ryc. 3. Przekopnica właściwa Triops cancriformis ze stanowiska w Tarnowie Podgórnym (12.06.2008 r., fot. J. Musiał) Fig. 3. The tadpole shrimp Triops cancriformis from the site in Tarnowo Podgórne (12 June 2008, photo by J. Musiał) 553
Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 67, zeszyt 6, 2011 mechanicznymi uszkodzeniami oraz światłem ultrafioletowym. W takiej postaci skorupiaki mogą przetrwać nawet do kilku lat, zanim zbiornik ponownie zostanie wypełniony wodą. Młode osobniki mogą się wykluć już po kilku lub kilkunastu godzinach od zalania zbiornika, i po mniej więcej dwóch tygodniach osiągnąć dojrzałość płciową. Zasiedlanie nowych miejsc umożliwia skrzelonogom bierna dyspersja głównie przenoszenie cyst przez wiatr lub zwierzęta (Hössler i in. 1995; Brendonck 1996; Fryer 1996; Damgaard, Olesen 1998). Środowiska zamieszkiwane przez te skorupiaki charakteryzują się dużą niestabilnością oraz brakiem większych drapieżników (np. ryb), które nie przystosowały się do zajmowania tego typu siedlisk (Boven i in. 2008). Jednakże, zagrożenie mogą stwarzać inne zwierzęta, na przykład płazy czy ptaki wodno-błotne, które chętnie żerują w takich środowiskach (Angeler i in. 2008). Czas, w którym zbiornik okresowy jest wypełniony wodą może być bardzo różny. Wpływ ma na to przede wszystkim klimat, morfologia zbiornika (głębokość, podłoże) oraz lokalne warunki atmosferyczne (Grillas i in. 2004; Boven i in. 2008). Niektóre z nich mogą wysychać na wiele lat, inne wypełniane są wodą tylko raz w roku, lub cykl zalewania może być powtarzany od kilku do kilkunastu razy (Brendonck 1996). Faza zalania wodą w większych zbiornikach może trwać nawet kilka miesięcy lub w okresie zimowym zbiorniki nie wysychają, lecz całkowicie zamarzają do dna. W przypadku małych i płytkich zbiorników okres ten trwa przeważnie znacznie krócej. Długość tej fazy zależy przede wszystkim od czynników pogodowych, ponieważ woda wypełniająca okresowe zbiorniki pochodzi głównie z opadów atmosferycznych (deszcz, śnieg z wiosennych roztopów). Takie środowiska cechuje duża niestabilność (np. znaczne dobowe wahania temperatury) tym większa, im mniejszy jest dany obiekt. Każdy zbiornik odznacza się swoistą morfologią i warunkami w nim panującymi, które zależą głównie od rodzaju otoczenia, czynników fizykochemicznych wody, roślinności oraz nasłonecznienia. Cechy, takie jak: roślinność, zasolenie czy mętność wody, mogą wpływać na skład gatunkowy zgrupowań dużych skrzelonogów. Możliwe jest również występowanie kilku gatunków w tym samym zbiorniku, zajmujących różne nisze (Boven i in. 2008). Naturalnym zagrożeniem, z którym radzą sobie duże skrzelonogi od milionów lat, jest zbyt szybkie wysychanie zbiorników wodnych, które może ograniczyć wielkość ich populacji. Wiąże się to z eliminacją osobników niedojrzałych płciowo, czyli tych, które nie zdążyły przystąpić do rozmnażania. Taka sytuacja może spowodować zmniejszanie się banku cyst lub, w skrajnym przypadku, doprowadzić do wymarcia całej populacji (Brendonck 1996). Z kolei zbyt długie utrzymywanie się wody w zbiorniku może spowodować zwiększenie liczby małych, wolno rozwijających się drapieżników (larwy ważek, pluskwiaki), chętnie polujących na skrzelonogi (Pyke 2005). Niegdyś powszechnie występujące efemeryczne zbiorniki wodne, dziś znikają z naszego krajobrazu (Pyke 2005; Brendonck i in. 2008), a więc co za tym idzie zanikają również liczne gatunki zwierząt preferujące wyłącznie taki typ środowiska. Astatyczne zbiorniki wodne cechuje duża wrażliwość na wiele czynników, głównie pochodzenia antropogenicznego. Można do nich zaliczyć: prowadzenie intensywnej gospodarki rolnej, meliorację terenów rolniczych, urbanizację, eutrofizację wód oraz wprowadzanie zanieczyszczeń. Istotne znaczenie wydaje się mieć także proces globalnego ocieplenia, który może prowadzić do lokalnych zmian klimatycznych. Czynniki atmosferyczne w znacznym stopniu warunkują okres, w którym zbiornik wypełniony jest wodą. Wzrost temperatury i spadek wilgotności powietrza powodują nasilenie parowania wody, a skąpe opady atmosferyczne pociągają za sobą mniejszą ilość akumulowanej w zbiornikach wody. Globalne ocieplenie może niekorzystnie wpływać również na funkcjonowanie organizmów wrażliwych na wzrost temperatury, na przykład na zimnolubną dziwogłówkę wiosenną Eubranchipus grubii (Dybowski, 1860) (Pyke 2005). Innym negatywnym czynnikiem zagrażającym występowaniu dużych skrze- 554
A. Jankowiak Duże skrzelonogi: mało znane bezkręgowce astatycznych zbiorników wodnych lonogów jest przeznaczanie drobnych zbiorników wodnych na tzw. rezerwuary wody (np. zbiorniki przeciwpożarowe). Ich naturalna forma zostaje zmieniona, tak aby woda utrzymywała się przez cały rok w zbiorniku i nie zamarzała na zimę. Duży wpływ na ekosystemy wodne ma również nasilający się ruch turystyczny, prowadzący do zwiększonego zanieczyszczenia środowiska (Grillas i in. 2004). Do zubożenia liczby gatunków może przyczynić się również regulacja rzek, przez którą zmniejsza się liczba wiosennych rozlewisk (Damgaard, Olesen 1998). Zróżnicowanie gatunkowe omawianych skorupiaków związane jest głównie z heterogennością środowisk oraz położeniem geograficznym, zwłaszcza zaś z szerokością geograficzną im dalej na północ, tym liczba gatunków jest mniejsza. Na terenie Europy największymi centrami różnorodności niektórych rodzin dużych skrzelonogów są wyspy Morza Śródziemnego oraz tereny górzyste (Brtek, Thiéry 1995). W wielu krajach, takich jak Wielka Brytania, Niemcy, Austria czy Dania, zgrupowania dużych skrzelonogów stają się coraz rzadsze (Damgaard, Olesen 1998; Boven i in. 2008). Wszystkie gatunki tych skorupiaków występujące na terenie Czech, Niemiec, Danii oraz Szwecji zostały ujęte na krajowych czerwonych listach (Gołdyn, Bernard 2008). Oprócz tego, ponad 30 gatunków tych zwierząt znajduje się na czerwonej liście IUCN (Union for Conservation of Nature and Natural Resources) (Brendonck i in. 2008). Inaczej sytuacja kształtuje się w południowej i wschodniej Europie, gdzie nadal niektóre obszary pozostały w niewielkim stopniu przekształcone przez człowieka i charakteryzują się dużym bogactwem gatunkowym. Centrum bioróżnorodności dużych skrzelonogów jest na przykład Park Narodowy Kiskunság na Węgrzech, gdzie odnotowano 11 gatunków tych skorupiaków (Boven i in. 2008). W wielu krajach wprowadzono normy prawne, mające na celu ochronę obiektów przyrodniczych, jakimi są okresowo wysychające zbiorniki wodne. We Francji w latach 1999 2004 prowadzono badania w ramach projektu LIFE Temporary pools nad zbiornikami efemerycznymi (Grillas i in. 2004). Ponadto zbiorniki okresowe obszaru śródziemnomorskiego zostały ujęte w Dyrektywie Siedliskowej Unii Europejskiej. Na terenie Europy odnotowano dotychczas 72 gatunki dużych skrzelonogów (Brtek, Thiéry 1995). W Polsce potwierdzono występowanie 12 gatunków tych skorupiaków (Jurasz 2008). Są to: dwa gatunki przekopnic przekopnica właściwa Triops cancriformis (Linnaeus, 1758) i przekopnica wiosenna Lepidurus apus (Linnaeus, 1758), trzy gatunki muszloraczków (dwa gatunki małżynek małżynka czteroroga Cyzicus tetracerus (Krynicki, 1830) i małżynka spłaszczona Limnadia lenticularis (Linné, 1761) Spinicaudata oraz jeden gatunek dziobosznika Lynceus brachyurus (Müller, 1776) Laevicaudata), których dwuklapowy pancerz czasem do złudzenia przypomina muszle niewielkich małży (ryc. 4). Wśród bezpancerzowców Anostraca notowano w naszym kraju następujące gatunki: skrzelopływkę bagienną Branchinecta paludosa (O.F. Müller, 1788) jedno stanowisko w Tatrach, zadychrę pospolitą Branchipus schaefferi (Fischer, 1834) niegdyś częsty, obecnie bardzo rzadko spotykany gatunek, dziwogłówkę wiosenną prawdopodobnie najszerzej rozpowszechniony gatunek w Polsce (Gołdyn, Bernard 2008), Chirocephalus diapha- Ryc. 4. Małżynka czteroroga Cyzicus tetracerus ze stanowiska w Tarnowie Podgórnym (12.06.2008 r., fot. J. Musiał) Fig. 4. The clam shrimp Cyzicus tetracerus from the site in Tarnowo Podgórne (12 June 2008, photo by J. Musiał) 555
Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 67, zeszyt 6, 2011 nus (Prévost, 1803), C. josephinae (Grube, 1853), C. shadini (Smirnov, 1928) oraz Streptocephalus torvicornis (Waga, 1842) znane z pojedynczych stanowisk. Jedynym gatunkiem dużych skrzelonogów objętym ochroną w naszym kraju oraz wpisanym do Polskiej czerwonej księgi jest skrzelopływka bagienna, uznawana od niedawna za wymarłą w Polsce. Jeszcze w 1968 roku skrzelopływka bagienna występowała na jedynym w naszym kraju stanowisku, znajdującym się w Dwoistym Stawie Gąsienicowym w Tatrzańskim Parku Narodowym. Pod koniec lat 60. XX wieku populacja wyginęła, najprawdopodobniej na skutek nielegalnego zarybienia stawu (Kownacki i in. 2002). Rozmieszczenie gatunków dużych skrzelonogów w Polsce jest słabo poznane. Brakuje przede wszystkim aktualnych danych większość pozycji literaturowych dotyczących tej grupy zwierząt pochodzi z lat 1850 1960. Współczesne informacje dotyczące stanowisk dużych skrzelonogów odnoszą się wyłącznie do Białostocczyzny (Biggs i in. 2004) oraz Wielkopolski (Gołdyn i in. 2007). Niestety nie ma jakichkolwiek doniesień z Małopolski oraz Lubelszczyzny, gdzie według danych historycznych przynajmniej niektóre gatunki skrzelonogów były niegdyś bardzo szeroko rozpowszechnione. Najnowsze doniesienia o rozmieszczeniu dużych skrzelonogów w Polsce pochodzą z Wielkopolski. W latach 2007 2010 odnotowano na tym terenie występowanie siedmiu gatunków. Jednym z nich jest zadychra pospolita, którą uznaje się za zagrożoną wyginięciem w wielu krajach Europy (Gołdyn i in. 2007). W Polsce po raz ostatni gatunek ten notowano w latach 50. XX wieku (Zwolski 1956). Obecnie jedynymi znanymi miejscami występowania tego gatunku w Wielkopolsce są: poligon Biedrusko, znajdujący się pod Poznaniem (Gołdyn i in. 2007; Gołdyn, Bernard 2008) oraz były poligon wojskowy w Pile (Gołdyn i in. w przygot.). Skorupiak ten został znaleziony w kałużach na nieutwardzonych drogach poligonu, rozjeżdżanych przez czołgi. Gatunkiem często współwystępującym z zadychrą pospolitą jest przekopnica właściwa odnotowana również na poligonie wojskowym w Biedrusku. Najszerzej rozpowszechnionym skrzelonogiem w Wielkopolsce jest dziwogłówka wiosenna. Obecnie znanych jest kilkadziesiąt stanowisk dziwogłówki, znajdujących się m.in. w okolicach Kórnika oraz Tarnowa Podgórnego. Ponadto na tym obszarze stwierdzono jeszcze występowanie czterech przedstawicieli dużych skrzelonogów: przekopnicę wiosenną, Chirocephalus shadini, dziobosznika oraz małżynkę czterorogą. Niemal wszystkie z wyżej wymienionych gatunków (z wyjątkiem dziwogłówki wiosennej i przekopnicy wiosennej) występują w Wielkopolsce na niewielu stanowiskach, a wyraźna tendencja spadkowa w liczbie ich populacji jest obserwowana w niektórych krajach zachodniej Europy (Boven i in. 2008). Wskazane byłoby przeprowadzenie inwentaryzacji krajowych gatunków dużych skrzelonogów w celu stwierdzenia stanu zachowania tych zwierząt na terenie Polski. Istotne jest również ustalenie efektywnych sposobów ich ochrony, ponieważ zdecydowana większość gatunków tych skorupiaków na obszarze naszego kraju występuje bardzo rzadko. Na większą uwagę zasługują także same okresowo wysychające zbiorniki wodne, których zachowanie umożliwia przetrwanie wielu organizmom. Należy dodać, iż takie zbiorniki pełnią ważną funkcję w krajobrazie: kumulują wodę popowodziową oraz stanowią ważne miejsce postoju dla wielu organizmów, m.in. dla migrujących ptaków (Zacharias i in. 2007; Waterkeyn i in. 2009). Jednym ze sposobów ochrony takich zbiorników jest z pewnością zapobieganie osuszaniu terenu oraz zredukowanie stosowania środków chemicznych. Skuteczną metodą zachowania naturalności tych środowisk jest również pozostawianie pasa roślin otaczającego brzeg zbiornika, który stanowi swego rodzaju strefę ochronną (Gołdyn, Bernard 2008). Istotne może się okazać także zwiększanie świadomości obywateli, poprzez poruszanie tematów związanych z okresowo wysychającymi zbiornikami wodnymi oraz przez akcje propagujące zachowania mające na celu ochronę przyrody (Zacharias i in. 2007). 556
A. Jankowiak Duże skrzelonogi: mało znane bezkręgowce astatycznych zbiorników wodnych Podziękowania Autorka dziękuje Panu dr. Józefowi Musiałowi za udostępnienie fotografii oraz Panu dr. Bartłomiejowi Gołdynowi za udzielenie cennych wskazówek w trakcie pisania tej pracy. Badania na terenie Wielkopolski wykonane były w ramach projektu sfinansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (nr NN 304 3400 33). PIŚMIENNICTWO Angeler D.G., Viedma O., Sánchez-Carrillo S., Alvarez-Cobelas M. 2008. Conservation issues of temporary wetland Branchiopoda (Anostraca, Notostraca: Crustacea) in a semiarid agricultural landscape: What spatial scales are relevant? Biol. Conserv. 141: 1224 1234. Biggs J., Bilton D., Williams P., Nicolet P., Briggs L., Eeles B., Whitfield M. 2004. Temporary ponds of eastern Poland: an initial assessment of their importance for nature conservation. ARCH SCI 57 (2 3): 73 83. Boven L., Vanschoenwinkel B., De Roeck Els R., Hulsmans A., Brendonck L. 2008. Diversity and distribution of large branchiopods in Kiskunság (Hungary) in relation to local habitat and spatial factors: implications for their conservation. Mar. Freshwater Res. 59: 940 950. Brendonck L. 1996. Diapause, quiescence, hatching requirements: what we can learn from large freshwater branchiopods (Crustacea: Branchiopoda: Anostraca, Notostraca, Conchostraca). Hydrobiologia 320: 85 97. Brendonck L., Rogers C.D., Olesen J., Weeks S., Hoeh W. R. 2008. Global diversity of large branchiopods (Crustacea: Branchiopoda) in freshwater. Hydrobiologia 595: 167 176. Brtek J., Thiéry A. 1995. The geographic distribution of the European Branchiopods (Anostraca, Notostraca, Spinicaudata, Laevicaudata). Hydrobiologia 298: 263 280. Damgaard J., Olesen J. 1998. Distribution, phenology and status for the larger Branchiopoda (Crustacea: Anostraca, Notostraca, Spinicaudata and Laevicaudata) in Denmark. Hydrobiologia 377: 9 13. Fryer G. 1996. Diapause, a potent force in the evolution of freshwater crustaceans. Hydrobiologia 320: 1 14. Gołdyn B., Bernard R. 2008. Preliminary data on the distribution and phenology of Eubranchipus grubii (Dybowski 1860) (Crustacea: Anostraca) in the Wielkopolska region. Annales UMCS, Sectio C, 63 (2): 23 29. Gołdyn B., Konwerski Sz., Błoszyk J. 2007. Large branchiopods (Anostraca, Notostraca, Spinicaudata, Laevicaudata) of small, astatic waterbodies in the environs of Poznań (Wielkopolska Region, Western Poland). Oceanol. Hydrobiol. Stud. 36, Suppl. 4: 21 28. Grillas P., Gauthier P., Yavercovski N., Perennou C. 2004. Mediterranean Temporary Pools. Vol. 1: Issues relating to conservation, functioning and management. Station biologique de la Tour du Valat, Le Sambuc, Arles: 1 120. Hössler J., Maier G., Tessenow U. 1995. Some notes on the ecology of a German Branchipus schaefferi population (Crustacea: Anostraca). Hydrobiologia 298: 105 l12. Jurasz W. 2008. Skrzelonogi (Branchiopoda). W: Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipuk I., Skibińska E. (red.). Fauna Polski charakterystyka i wykaz gatunków. Tom 3. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa: 272 273. Kownacki A., Kawecka B., Dumnicka E., Galas J. 2002. Przyczyny wyginięcia i próba restytucji gatunku Branchinecta paludosa (O.F. Muller 1788) w Tatrzańskim Parku Narodowym. W: Borowiec W., Kotarba A., Kownacki A., Krzan Z., Mirek Z. (red.). Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. Wyd. TPN, PTPNoZ Oddz. Kraków, Kraków Zakopane: 297 302. Pyke Ch. R. 2005. Assessing Climate Change Impacts on Vernal Pool Ecosystems and Endemic Branchiopods. Ecosystems 8: 95 105. Stańczykowska A. 1986. Zwierzęta bezkręgowe naszych wód. Wyd. SiP, Warszawa. Waterkeyn A., Grillas P., De Roeck E.R.M., Boven L., Brendonck L. 2009. Assemblage structure and dynamics of large branchiopods in Mediterranean temporary wetlands: patterns and processes. Freshwater Biol. 54: 1256 1270. Zacharias I., Dimitriou E., Dekker A., Dorsman E. 2007. Overview of temporary ponds in the Mediterranean region: Threats, managemen and conservation issues. J. Environ. Biol. 28 (1): 1 9. Zwolski W. 1956. Materiały do znajomości liścionogów właściwych (Euphyllopoda) Polski. Ann. Uniw. M. Curie-Skłodowska, Sec. C, Lublin, 11 (1956): 1 23. 557
Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 67, zeszyt 6, 2011 SUMMARY Chrońmy Przyrodę Ojczystą 67 (6): 552 558, 2011 Jankowiak A. Large branchiopods: li le-known invertebrates of asta c waterbodies Large branchiopods (Crustacea: Branchiopoda: Anostraca, Notostraca, Laevicaudata, Spinicaudata, Cycle stherida) inhabit temporary waterbodies. These crustaceans are worldwide distributed, with about 500 known species (12 species were recorded from Poland: Triops cancriformis, Lepidurus apus, Cyzicus tetracerus, Limnadia lenticularis, Lynceus brachyurus, Branchinecta paludosa, Branchipus schaefferi, Eubranchipus grubii, Chirocephalus diaphanus, C. josephinae, C. shadini and Streptocephalus torvicornis). Astatic waterbodies are highly sensitive to many factors, mainly anthropogenic ones. Nowadays these habitats and the species that live in them are highly endangered. The number of threatened large branchiopod species increases and the communities of these crustaceans are very scarce in many other countries. No detailed information is available about the distribution of large branchiopods in Poland, nevertheless seven species of them were recorded during the latest research conducted in the region of Wielkopolska. 558