Edukacja regionalna w szkołach i placówkach powiatów wadowickiego, oświęcimskiego i suskiego Edukacja regionalna prowadzona w szkołach i placówkach daje uczniom możliwość poznania położenia geograficznego swej miejscowości, jej historii, zabytków, a także zwyczajów i obrzędów pielęgnowanych przez pokolenia w ich miejscu zamieszkania. Dla dzieci i młodzieży miejscowość, w której mieszkają, jest ich Małą Ojczyzną. Tu spędzają dzieciństwo, chodzą do szkoły, tu kształtuje się ich osobowość, a także budowane jest ich poczucie przynależności i tożsamości narodowej. Szkoły i placówki powiatu wadowickiego, suskiego, oświęcimskiego podejmują wiele działań mających na celu pogłębianie wśród dzieci i młodzieży więzi z regionem i kształtowanie poszanowania dziedzictwa kulturowego. Zespół Szkół Publicznych w Wysokiej, w powiecie wadowickim, w roku szkolnym /2012 przystąpił do udziału w programie ETNOLOG, zorganizowanym przez Centrum 2011 Edukacji Obywatelskiej we współpracy z Państwowym Muzeum Etnograficznym. Zespół nauczycieli historii, zajęć artystycznych i geografii opracował szkolny projekt artystycznoedukacyjny pod hasłem Architektura i rękodzieło dawnej Wysokiej. Uczniowie zaangażowani w prace nad częścią historyczną projektu zbierali informacje dotyczące najstarszych obiektów architektonicznych znajdujących się w miejscowości. Powstały karty tych budowli. W ten sposób udało się ocalić od zapomnienia historie najstarszych drewnianych domów. Niektóre z nich są już opuszczone i znajdują się w bardzo złym stanie. Dlatego szczególnie ważne było to, aby jeszcze teraz kiedy te stare budynki są częściowo zachowane sporządzić ich dokumentację fotograficzną. Bardzo pomocni okazali się mieszkańcy wsi, którzy jeszcze pamiętają historie tych obiektów i zechcieli się nią podzielić z uczniami. Dzięki temu udało się zebrać wiele ciekawych informacji. Poza tym sporządzona została dokumentacja kapliczek oraz obiektów użyteczności publicznej znajdujących się w Wysokiej. Dom powstały w 1923 roku, Wysoka- Karbówka W Zespole Szkół Publicznych w Wysokiej realizowany był także program edukacji regionalnej Historia mówiona. Jego celem było zebranie relacji dotyczących życia codziennego mieszkańców Wysokiej w przeszłości. Często nie przywiązuje się szczególnej wagi do opowieści ludzi starszych. Wraz z ich odejściem giną cenne informacje. Po dłuższym czasie opowieści te umykają z naszej pamięci. Uczniowie klasy VI postanowili uchronić od
zapomnienia te przekazy. W tym celu przeprowadzali wywiady z najstarszymi mieszkańcami Wysokiej. Uczennice mogły podziwiać ręcznie wykonane przez swoją rozmówczynię serwetki i narzuty. 27 maja 2012 r. w Zespole Szkół Publicznych nr 3 w Przytkowicach miało miejsce uroczyste otwarcie Izby Regionalnej połączone z podsumowaniem całorocznego projektu regionalnego Najważniejsze, by istniało to, czym się żyło realizowanego przez uczniów Szkoły Podstawowej. Nad całością czuwały panie: mgr Iwona Warmuz i mgr Justyna Kapusta. Jednak do sukcesu przyczynili się również inni nauczyciele oraz rodzice uczniów i mieszkańcy Przytkowic. W izbie regionalnej znajdują się przedmioty ofiarowane przez mieszkańców wsi oraz wykonane przez uczniów, m. in. słowniczki gwarowe, zebrana i opracowana historia kościoła parafialnego. W gablotach nie brakuje także dokumentów ze szkolnego archiwum: starego dziennika, świadectw ukończenia szkoły czy kroniki rocznika, a także zdjęć, różnego rodzaju dokumentów i listów. Podczas zwiedzania można zobaczyć stary piec i łopatę do pieczenia chleba, a także sprzęty domowe, m. in. przyrządy do golenia, prasowania, maselnicę, kołyskę, krzesła, stół i wiele innych. Nie brakuje również elementów obejścia: strzechy, uprzęży dla koni czy gwoździ do podków.
Z kolei w Zawoi Wilcznej, w powiecie suskim, uczniowie Szkoły Podstawowej Nr 2 pod kierunkiem pani Agnieszki Warty podczas prac związanych z projektem COMENIUS, przygotowali broszurę, która będzie publikowana w bazie European Shared Treasure, przez co będzie dostępna dla wielu odbiorców w całej Polsce. Przedstawiając tę broszurę pragnęli zaprosić wszystkich zainteresowanych pięknem Babiogórskiej przyrody do odwiedzenia ich cudownej miejscowości. Broszura zawierała fotografie, rysunki, a także wiersze o Babiej Górze. Oto jeden z nich: Michał Burdyl wrzesień 2011 r. Gdzieś na świecie w Babiej Górze siedzi Juhas owce pasie Siedzi patrzy cosik świeci A to Janioł z nieba leci przystanął on przy Juhasie jak sie miewasz stary bracie na co Juhas zaskoczony kiwnął ręką ku Zawoi miewam ja się wyśmienicie bo w Zawoi piękne życie Realizując projekt COMENIUS uczniowie mogli poznać obyczaje, strój, gwarę i architekturę górali babiogórskich, jak również zastanowić się nad tym, jakie są ich korzenie, skąd się wywodzą, jacy są współcześnie i kim chcieliby zostać w przyszłości. Poznali historię własnego regionu, by w oparciu o tę wiedzę budować przyszłość, która już tylko od nich zależy. Szkoła Podstawowa nr 4 w Zawoi Przysłop przedstawiła scenariusz szkolnej imprezy regionalnej. We wrześniu, kiedy cała Zawoja świętuje Babiogórską Jesień, w szkole odbywa się Tydzień Kultury Regionalnej. W ramach poznawania walorów kulturowych regionu, nauczyciele uświadamiają uczniom, dlaczego mogą być dumni ze swojej małej ojczyzny. Organizowane są różne formy zajęć z miejscowymi twórcami ludowymi, rzemieślnikami, ludźmi zasłużonymi dla środowiska, zespołami regionalnymi. Uczniowie uczestniczą w zajęciach terenowych, poznając zabytki i architekturę regionalną (kapliczki, stare chaty, piwniczki) oraz babiogórską przyrodę. Uczniowie, między innymi, odwiedzili miejscowego rzeźbiarza ludowego Edwarda Morawę. Zwiedzili jego dom i pracownię rzeźbiarską, podziwiali jego prace. Artysta zademonstrował dzieciom jak wykonuje swoje dzieła.
Także z inicjatywy nauczycieli Szkoły Podstawowej nr 4 w Zawoi Przysłop oraz przy wsparciu uczniów, rodziców i dziadków powstał słownik gwary babiogórskiej Chudok. Jest to opracowanie pisemne gwary górali babiogórskich pod względem fonetycznym, fleksyjnym, słowotwórczym, składniowym i leksykologicznym. Obszerna charakterystyka gwary babiogórskiej to wstęp poprzedzający słownik, który podzielono na kilka części. Znajdziemy tutaj rozdział zawierający nazwy potraw i produktów spożywczych, przedmioty codziennego użytku czy nazwy części garderoby. Wyodrębniono również słowa pochodzenia wołoskiego, czeskiego, czy też hungaryzmy, czyli słowa pochodzenia węgierskiego. Oto fragment słownika: Przedmioty codziennego użytku cebrzyk - drewniane naczynie do pojenia bydła cierlica - przyrząd do obróbki lnu cieślica - siekiera ciosek - drewniany przyrząd do wygarniania węgli z pieca chlebowego czopek - rozbity, dziurawy garnek donko - pokrywka na garnek dzieska - naczynie do wyrabiania ciasta dziopa - szmata gielatka - dzieża do wyrobu ciasta gliniocek - mały, kamionkowy garnek gnotek - pień do rąbania drew kartac - szczotka do mycia podłóg kijanka - przyrząd do prania kopyś - drewniana łyżka kosok - sierp kreple - szczotki do czesania wełny krozalnica - przyrząd do szatkowania kapusty kruźlik - naczynie do przechowywania masła laska - metalowa krata do suszenia owoców łyźnik - półeczka na łyżki maśnicka - naczynie do wyrobu masła miyndlica - przyrząd do obróbki łodyg lnu obuocek - naczynie do noszenia wody z wygiętym, drewnianym uchwytem na ramiona Edukacja regionalna kierowana jest także do najmłodszych, czyli przedszkolaków.
I tak Miejskie Przedszkole Samorządowe w Suchej Beskidzkiej realizuje koncepcję pracy, której głównym przesłaniem jest Wprowadzanie dzieci w świat wartości - kształtowanie kompetencji społecznych w kontekście: ja i moja mała Ojczyzna. W myśl realizowanej koncepcji, dzieci m. in.: poznają elementy charakteryzujące ich miejscowość oraz region zamieszkania, poznają historię i tradycje, odwiedzają zabytki kultury narodowej. Mają to szczęście, że mieszkają w mieście posiadającym wiele takich zabytków oraz tradycji, z którymi wiążą się podania i legendy. Dzieci z grup starszych, poznając swoją małą Ojczyznę często odwiedzają suski zamek. Celem odwiedzin są lekcje muzealne, prowadzone przez pracowników Miejskiego Ośrodka Kultury, zwiedzanie wystaw, galerii obrazów. Uczestnictwo w ciekawych lekcjach muzealnych, poprzedzone spacerem przez piękny park, to doskonały sposób na wprowadzenie najmłodszego pokolenia w świat kultury i historii naszego miasta. Renesansowy Zamek w Suchej Beskidzkiej zwany Małym Wawelem Przedszkolaki malują własny herb
W Zespole Szkół w Zawoi Centrum, w ramach działań regionalnych zorganizowano warsztaty dla uczniów. Były to : Babiogórskie motywy florystyczne warsztaty z ceramiki, Motywy wiosenne i świąteczne warsztaty z malarstwa na szkle oraz Regionalne lalki ze szmatek i gałganków warsztaty z rękodzieła ludowego. Przedszkole Publiczne w Jastrzębi w roku szkolnym 2012/2013 realizowało program regionalny Dziedzictwo kulturowe regionu. Motywem przewodnim były słowa błogosławionego Jana Pawła II: Proszę Was, pozostańcie wierni swojemu dziedzictwu Uczyńcie je postawą swojego wychowania! Uczyńcie je przedmiotem swojej dumy! Przechowajcie to dziedzictwo! Pomnóżcie to dziedzictwo! Przekażcie je następnym pokoleniom. Realizacja programu rozpoczęła się od pokazania dzieciom ginących tradycji i obyczajów ludowych, które zaprezentowały dla przedszkolaków, w izbie regionalnej Muzeum Etnograficznego Grociarnia, członkinie Koła Gospodyń Wiejskich z Jastrzębi.
Dzieci mogły oglądać czynności dnia codziennego naszych babć, takie jak: kiszenie kapusty, wyskubki, robienie masła, przędzenie wełny, pieczenie placków na blasze. Panie interesująco opowiadały o dawnych zwyczajach na wsi małopolskiej. Nieprzemijającą wartością edukacji regionalnej są bez wątpienia produkty lokalne charakterystyczne dla każdej Małej Ojczyzny. Produkt lokalny to wyrób, z którym utożsamiają się mieszkańcy regionu, produkowany z surowców lokalnie dostępnych. Taki produkt staje się wizytówką regionu poprzez wykorzystanie jego specyficznego i niepowtarzalnego charakteru oraz zaangażowanie mieszkańców w rozwój przedsiębiorczości lokalnej. Zespół Szkół im. Wincentego Witosa w Suchej Beskidzkiej bierze udział w różnych akcjach promujących zdrową żywność. Jedną z takich akcji był Tydzień chleba na zakwasie w szkole 2012. Impreza zorganizowana została w odpowiedzi na apel wystosowany do szkół przez Fundację Dobre Życie. Patronat nad kampanią objął Minister Edukacji Narodowej oraz Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Kampania była znakomitą okazją do zachęcenia uczniów, aby zadbali o swoje zdrowie i zwracali uwagę na to, co jedzą. Pokaz wykonania ciasta chlebowego na zakwasie, który w gruncie rzeczy jest bardzo prosty, miał zachęcić młodych ludzi do pieczenia chleba w domu. Upieczono: chleb regionalny z miętą i rozmarynem, chleb pszenno żytni, chleb pszenny na maślance ze słonecznikiem, chleb z cukinią na jogurcie naturalnym, bułeczki serwatkowe, bułeczki z sezamem, bułeczki z sezamem i dynią, bułeczki z makiem. W celu kultywowania tradycji kulinarnych małej ojczyzny, w dniach 6-7 października 2012 roku, młodzież Zespołu Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Jana Pawła II w Radoczy wzięła udział w zorganizowanych przez Stowarzyszenie Dolina Karpia Wielkich Zatorskich Żniwach Karpiowych 2012, które kończyły cykl imprez plenerowych pt. Festiwal Doliny Karpia 2012, realizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Głównym założeniem gospodarza było przekazanie młodzieży wiedzy i umiejętności z zakresu sporządzania i pielęgnowania tradycyjnych potraw regionu. Festiwal Doliny Karpia Przegląd Produktów Lokalnych KULINARIA 2012
Szkoły z terenu Delegatury Kuratorium Oświaty w Wadowicach, podejmują działania w zakresie edukacji regionalnej również w ramach programu Nieprzemijające wartości ogłoszonego przez Małopolskiego Kuratora Oświaty. Świadczą o tym nadsyłane zgłoszenia. Zespół Szkół im. ks. prof. Józefa Tischnera w Wadowicach, który od kilku lat prowadzi konkurs o zasięgu ogólnopolskim pod nazwą Tischnerowskie ślady, w marcu 2014 r. proponuje kolejną jego edycję. Miejskie Przedszkole nr 16 w Oświęcimiu zadeklarowało, iż w roku szkolnym 2013/2014 zorganizuje m. in.: naukę narodowych i regionalnych tańców (polonez, kujawiak, krakowiak, góralski), konkurs plastyczny Hej kolęda, kolęda, wycieczkę do Muzeum Zamek w Oświęcimiu - legendy oświęcimskie, spotkanie z Aleksandrem Orłowskim twórcą hejnału miasta Oświęcim, spotkanie z zespołem regionalnym Stowarzyszenia Ludzi z Gór wielkanocne zwyczaje: plamy, pisanki, koszyczki. Edyta Stradomska Wizytator Kuratorium Oświaty w Krakowie Delegatura w Wadowicach /na podstawie materiałów publikowanych w zakładce Edukacja regionalna /