STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW

PL PL PL

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.4.2011 SEK(2011) 381 wersja ostateczna DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW Dokument uzupełniający KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW KU STRATEGII UNII EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE PRZESTRZENI KOSMICZNEJ W SŁUŻBIE OBYWATELI SEK(2011) 380 wersja ostateczna KOM(2011) 152 wersja ostateczna PL PL

1. WPROWADZENIE Niniejsza ocena skutków będzie dołączona do komunikatu w sprawie przyszłych działań UE w przestrzeni kosmicznej. Komunikat ten nie stanowi formalnego wniosku. Ewentualnemu wnioskowi musiałaby towarzyszyć osobna ocena skutków, zawierająca szczegółową analizę skutków finansowych. Jakkolwiek Galileo i GMES pozostają głównymi priorytetami UE w przestrzeni kosmicznej, w niniejszej ocenie skutków skoncentrowano się na innych obszarach priorytetowych, określonych w rezolucji Rady ds. Przestrzeni Kosmicznej z 2008 r. 1 w sprawie dalszego rozwoju europejskiej polityki kosmicznej. Ramy polityczne komunikatu stanowi art. 189 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wyraźnie stwierdzający uprawnienia UE do działania w kwestiach przestrzeni kosmicznej. 2. OKREŚLENIE PROBLEMU 2.1. Nie jest zapewnione bezpieczeństwo europejskiej infrastruktury kosmicznej o kluczowym znaczeniu UE obecnie nie posiada pełnych i ścisłych informacji o satelitach i odpadach krążących wokół Ziemi, o środowisku kosmicznym (np. wybuchach promieniowania) i o ewentualnych zagrożeniach płynących z przestrzeni kosmicznej (stwarzanych przez obiekty bliskie Ziemi). Brak tych informacji stanowi istotne zagrożenie dla infrastruktury kosmicznej. 2.2. Europie brakuje długoterminowej strategii i masy krytycznej w zakresie badań przestrzeni kosmicznej Kraje prowadzące badania przestrzeni kosmicznej uzyskują dzięki temu prestiż polityczny na arenie międzynarodowej. Badania stymulują również innowacje technologiczne, których uboczne zastosowania mają korzystny wpływ na życie obywateli w stopniu, z którego opinia publiczna często nie zdaje sobie sprawy. Dalsze prowadzenie badań przestrzeni kosmicznej wymaga stymulacji politycznej, wizji i strategii, których Europie obecnie brakuje. Ponadto badania kosmosu są obecnie rozdrobnione i odseparowane od sektorów niezwiązanych z przestrzenią kosmiczną. Jest to ze szkodą dla Europy z punktu widzenia międzynarodowego, nie pozwala na realizację potencjału badań przestrzeni kosmicznej w zakresie innowacji i konkurencyjności oraz może mieć negatywny wpływ na naukę i edukację 2. 1 2 Piąta rezolucja Rady ds. Przestrzeni Kosmicznej Dalszy rozwój europejskiej polityki kosmicznej z dnia 26 września 2008 r. Konkluzje z warsztatów Badania przestrzeni kosmicznej a innowacja, konkurencyjność przemysłowa i postęp techniczny ( Space exploration and innovation, industrial competitiveness and technology advance ) oraz Nauka i edukacja w kontekście badań przestrzeni kosmicznej ( Science and education within space exploration ), http://ec.europa.eu/enterprise/policies/space/esp/conferences_space_en.htm. PL 2 PL

2.3. Decyzje dotyczące polityki i inwestycji w dziedzinie przestrzeni kosmicznej zapadają na szczeblu krajowym lub międzyrządowym Sektor przestrzeni kosmicznej jest finansowany głównie z krajowych funduszy publicznych, które są wydawane bezpośrednio lub poprzez wkład na rzecz Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) 3. W konsekwencji: inicjatywy w zakresie przestrzeni kosmicznej tylko pośrednio odpowiadają szerszym celom polityki europejskiej; krajowe polityki w zakresie przestrzeni kosmicznej są skoncentrowane na przemyśle krajowym, co może być szkodliwe dla konkurencyjnego rozwoju europejskiego przemysłu kosmicznego; istnieje ryzyko powielania, rozdrobnienia i braku ciągłości działań w europejskim sektorze kosmicznym. 2.4. Krajowe inwestycje w programy poświęcone konkretnie przestrzeni kosmicznej nie wystarczą do realizacji potrzeb związanych z polityką i działaniami UE Istnieje powszechna zgoda co do tego, że przyszłe działania w takich obszarach jak bezpieczeństwo i badania przestrzeni kosmicznej oraz wykorzystywanie infrastruktury kosmicznej i produktów i usług kosmicznych wymaga skoordynowanego podejścia w zakresie finansowania. Z powodu rozdrobnienia krajowych kanałów decyzyjnych i ram zarządzania w dziedzinie przestrzeni kosmicznej oraz braku koordynacji mechanizmów finansowania inwestycje w konieczne działania kosmiczne takie jak SSA 4 czy badania przestrzeni kosmicznej nie są w stanie osiągnąć koniecznej masy krytycznej. 3. ANALIZA ZGODNOŚCI Z ZASADĄ POMOCNICZOŚCI Przedmiotowa inicjatywa nie ma na celu zastąpienie działań podejmowanych przez państwa członkowskie, indywidualnie lub w ramach ESA, lecz raczej ich uzupełnienie i wzmocnienie koordynacji w przypadkach, gdy jest to konieczne dla osiągnięcia wspólnych celów. 3 4 Europejskie potęgi kosmiczne (FR, DE, IT) przekazują ESA około połowy swoich krajowych środków przeznaczonych na cele kosmiczne; większość pozostałych krajów traktuje ESA jako własną agencję kosmiczną i przekazuje jej całość lub większą część swoich krajowych środków przeznaczonych na cele kosmiczne. Świadomość sytuacji w przestrzeni kosmicznej (Space Situaional Awareness SSA) to kompleksowa wiedza, zrozumienie i stała świadomość dotycząca ogółu obiektów kosmicznych (statków kosmicznych, np. satelitów, lub odpadów kosmicznych), środowiska kosmicznego oraz istniejących zagrożeń wobec działań w przestrzeni kosmicznej. Systemy SSA funkcjonują w oparciu o naziemne lub znajdujące się w przestrzeni kosmicznej czujniki śledzące i monitorujące. PL 3 PL

4. CELE Cele ogólne (1) Promowanie postępu naukowego i technicznego (2) Sprzyjanie innowacji i konkurencyjności przemysłowej (3) Zapewnienie obywatelom korzyści płynących z produktów i usług kosmicznych (4) Zwiększenie prestiżu światowego UE w dziedzinie przestrzeni kosmicznej Cele szczegółowe (1) Zapewnienie długoterminowej dostępności i bezpieczeństwa europejskiej infrastruktury i usług kosmicznych (2) Zapewnienie UE możliwości wypełnienia roli koordynacyjnej w badaniach, przewidzianej w art. 189 Traktatu, oraz wykorzystanie potencjału badań przestrzeni kosmicznej w zakresie realizacji celów strategii Europa 2020 (3) Stworzenie warunków koniecznych do zapewnienia Europie dostępu do infrastruktury kosmicznej i orbitalnej (4) Doprowadzenie do zbieżności polityki i inwestycji pomiędzy UE i państwami członkowskimi w dziedzinie SSA i badań przestrzeni kosmicznej, a także zgodności pomiędzy działaniami w tych dwóch dziedzinach a polityką UE w innych obszarach (5) Zapewnienie UE wiodącej, strategicznej roli w przestrzeni kosmicznej na szczeblu globalnym, w szczególności w negocjacjach międzynarodowych związanych z SSA i badaniami przestrzeni kosmicznej 5. WARIANTY STRATEGICZNE 5.1. Wariant 1: Wariant podstawowy Według tego wariantu UE nie inwestowałaby w bezpieczeństwo krytycznej europejskiej infrastruktury kosmicznej ani nie angażowałaby się w działania w dziedzinie badania przestrzeni kosmicznej. Nie miałoby to wpływu na realizację innych sztandarowych działań UE w przestrzeni kosmicznej Galileo i GMES ale mogłoby rzutować na ich trwałość i bezpieczeństwo w dłuższej perspektywie. Przyjęcie tego wariantu oznaczałoby prawdopodobnie utrzymanie się sytuacji opisanej w części Określenie problemu. 5.2. Wariant 2: Bezpieczeństwo w wymiarze kosmicznym W ramach tej opcji proponuje się europejski system świadomości sytuacji w przestrzeni kosmicznej (SSA), mający na celu ochronę kluczowej europejskiej infrastruktury kosmicznej przed groźbą zderzenia pomiędzy statkami kosmicznymi lub zderzenia z odpadami kosmicznymi bądź obiektami bliskimi Ziemi 5, a także przed wpływem pogody kosmicznej. 5 Obiekty bliskie Ziemi, czyli komety i asteroidy, które z racji swojej orbity mogą zbliżać się do Ziemi na niewielką odległość, stanowią dla Ziemi rzadkie, ale bardzo poważne zagrożenie. PL 4 PL

Wariant ten obejmuje połączenie istniejącego potencjału oraz nabycie składników koniecznych do dokończenia budowy systemu, a także utrzymanie i eksploatację naziemnych i kosmicznych systemów SSA. Ważnym elementem realizacji tego wariantu byłaby współpraca międzynarodowa, zwłaszcza z USA. Według wstępnych orientacyjnych szacunków pełne uruchomienie systemu w 2014 r. wiązałoby się z kosztem 130 mln EUR rocznie (według poziomu cen z 2009 r.). 5.3. Wariant 3: Wariant 2 plus ograniczony udział w badaniach przestrzeni kosmicznej UE zwiększyłaby zakres działań w dziedzinie badania przestrzeni kosmicznej oraz koordynacji w Europie we współpracy z państwami członkowskimi i ESA. Scenariusz ten obejmuje dwa elementy składowe: Uczestnictwo w działaniach Międzynarodowej Stacji Kosmicznej 6 Pozwoliłoby to na większą obecność UE w Międzynarodowej Stacji Kosmicznej w postaci korpusu kosmonautów UE stworzonego w oparciu o dotychczasowy korpus ESA, a także na zwiększone możliwości odbywania misji, które stopniowo byłyby przejmowane pod kontrolę europejską, co ostatecznie doprowadziłoby do stworzenia europejskiego systemu transportu załóg. Ten wariant obejmuje testy stałego przebywania ludzi w kosmosie poza niską orbitą okołoziemską 7. Szacowany koszt wynosi rzędu 300 mln EUR rocznie. Infrastruktura startowa UE miałaby swój wkład w przystosowanie infrastruktury startowej do ewolucji systemu wynoszenia na orbitę Ariane-5 oraz w przystosowanie i eksploatację europejskiego portu kosmicznego (Gujańskiego Centrum Kosmicznego). Średni wkład UE szacuje się na kwotę rzędu 100 mln EUR rocznie. Oba elementy będą realizowane za pośrednictwem ESA. 5.4. Wariant 4: Wariant 3 plus znaczne inwestycje w badania przestrzeni kosmicznej Wariant ten stanowi rozszerzenie wariantu 3 o rozwój dostępu ludzi do przestrzeni kosmicznej oraz eksploracji Marsa przez roboty. Dostęp ludzi do przestrzeni kosmicznej W ramach tego wariantu europejski statek zaopatrzeniowy (ATV Automatyczny Statek Transportowy) zostałby udoskonalony w celu umożliwienia bezpiecznego dostarczania 6 7 Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (MSK) to stale zamieszkana stacja kosmiczna krążąca wokół Ziemi na wysokości 400 km, służąca celom pokojowym. Podstawą jej projektu, budowy, eksploatacji i wykorzystywania jest umowa międzyrządowa podpisana w 1998 r. przez 15 partnerów międzynarodowych. Stacją zarządzają: ESA (Europa), NASA (USA), Roskosmos (Rosja), CSA (Kanada) i JAXA (Japonia). Za niską orbitę okołoziemską zwykle przyjmuje się orbitę o wysokości od 400 do 1000 km. PL 5 PL

ładunków z powrotem na Ziemię (ARV Advanced Re-entry Vehicle Zaawansowany Statek Powrotny ) w celu lepszego wykorzystania Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i stworzenia możliwości wymiany rzeczowej 8. W kolejnym etapie ARV zostałby udoskonalony dla umożliwienia transportu załóg oraz powrotu z niskiej orbity okołoziemskiej (ARV-Crew). Wkład finansowy UE wynosiłby ok. 800 mln EUR rocznie w latach 2014-2020. Misja pobrania próbek z Marsa UE będzie uczestniczyć w pierwszej misji pobrania próbek z Marsa i dostarczenia ich z powrotem na Ziemię; miałaby ona rozpocząć się do połowy przyszłej dekady. Do tego celu potrzebny byłby średni wkład UE w wysokości ok. 100 mln EUR rocznie w latach 2014-2020. Finansowanie te mogłoby pokryć koszty urządzeń technicznych do odbioru sprowadzonych próbek. Realizację działań UE w zakresie badań przestrzeni kosmicznej powierzono by ESA. W wariantach 3 i 4 niezbędna byłaby współpraca międzynarodowa. 6. OCENA SKUTKÓW 6.1. Wariant 1: Scenariusz podstawowy W ramach tego scenariusza UE nie finansowałaby ani SSA, ani badań przestrzeni kosmicznej. W takiej sytuacji problemy związane z brakiem systemu SSA oraz brakiem zaangażowania UE w badania przestrzeni kosmicznej utrzymałyby się nadal. 6.2. Wariant 2 6.2.1. Skutki gospodarcze Tego rodzaju działania ograniczyłyby ryzyko strat gospodarczych w wyniku uszkodzeń lub całkowitego zniszczenia statków kosmicznych i doprowadziłyby do zwiększenia bezpieczeństwa w przestrzeni kosmicznej, w tym bezpieczeństwa załóg w kosmosie oraz obywateli znajdujących się na Ziemi. Działania w zakresie pogody kosmicznej mogłyby przynieść korzyści w innych sektorach, jak lotnictwo i energetyka. Działania w dziedzinie SSA i zabezpieczenia infrastruktury kosmicznej mogą również mieć wpływ na konkurencyjność europejskiego przemysłu kosmicznego. 6.2.2. Oddziaływanie na środowisko Lepsza jakość informacji o pogodzie kosmicznej może poprawić stan wiedzy na temat zmiany klimatu i na temat pogody na Ziemi. Dokładniejsze informacje o meteorach pozwolą ograniczyć negatywne skutki uderzeń odpadów kosmicznych i meteorów w Ziemię. 8 Partnerstwo w zakresie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej zakłada brak wymiany funduszy wszelki wkład w Stację ma charakter rzeczowy, co umożliwia wymianę sprzętu, usług i możliwości lotu. PL 6 PL

6.2.3. Skutki społeczne Ochrona urządzeń znajdujących się w kosmosie pozwoli na zagwarantowanie stałego działania ważnych systemów nawet w przypadku poważnych zakłóceń działania systemów naziemnych. 6.3. Wariant 3 6.3.1. Skutki gospodarcze Działania przewidywane w ramach wariantu 3 będą obejmować wydatki w wielu dziedzinach, w tym demonstracji technologii oraz rozwoju urządzeń i procesów. Producentami i dostarczycielami, a także beneficjentami tych produktów i usług jest wiele różnych instytucji i producentów publicznych i prywatnych w Europie. Można oczekiwać, że wydatki UE na badania przestrzeni kosmicznej przełożą się na obroty przemysłu kosmicznego ze współczynnikiem co najmniej 2,3 (100 mln EUR wydane na badania przestrzeni kosmicznej przyniesie 230 mln EUR obrotów branżom będącym dostawcami przemysłu kosmicznego i producentom nowych produktów). Najbardziej znaczących zastosowań ubocznych w sektorach poza przemysłem kosmicznym można się spodziewać w przypadku badań dotyczących wsparcia życia w środowisku odosobnionym oraz zdrowia i dobrostanu 9. 6.3.2. Oddziaływanie na środowisko Badania przestrzeni kosmicznej przyczynią się do lepszego zrozumienia naszego środowiska, co z kolei pozwoli na lepsze określanie polityki w dziedzinie ochrony środowiska. Będzie to miało korzystny wpływ w takich dziedzinach, jak gospodarowanie jakością powietrza i jej poprawa, technologie produkcji, magazynowania i dystrybucji energii oraz gospodarka wodna. 6.3.3. Skutki społeczne Można się spodziewać, że uczestnictwo UE w badaniach przestrzeni kosmicznej będzie mieć skutki społeczne w zakresie zatrudnienia, struktury i poziomu wykształcenia rynku pracy oraz zdrowia. Amerykański program promów kosmicznych charakteryzował się współczynnikiem zwiększenia zatrudnienia wynoszącym 2,8. Środowisko kosmiczne oferuje unikalne możliwości badania problemów zdrowotnych związanych z rozmaitymi chorobami, starzeniem się i niemożnością poruszania się. Można się również spodziewać korzyści społecznych w obszarach energetyki, zdrowia, biotechnologii, ochrony środowiska i bezpieczeństwa. 9 Badania przestrzeni kosmicznej a innowacja, konkurencyjność przemysłowa i postęp techniczny ( Space exploration and innovation, industrial competitiveness and technology advance ) konkluzje i zalecenia z warsztatów, 29-30 kwietnia 2010 r., Harwell (Zjednoczone Królestwo); http://ec.europa.eu/enterprise/policies/space/esp/conferences_space_en.htm. PL 7 PL

6.4. Wariant 4 6.4.1. Skutki gospodarcze Uzasadnienie skutków gospodarczych, opisane w wariancie 3, ma zastosowanie również do wariantu 4. Potencjalne skutki gospodarcze będą współmierne do zwiększonego finansowania. Programy badania przestrzeni kosmicznej są konieczne dla utrzymania konkurencyjności europejskich systemów wynoszenia na orbitę, zarówno istniejących, jak i ich kolejnych generacji. Ze względu na rozmaitość koniecznych technologii przewiduje się dużą liczbę zaawansowanych technologicznie zastosowań w przemyśle biotechnologicznym i farmaceutycznym, np. ograniczenie rozprzestrzeniania się potencjalnie niebezpiecznych materiałów biologicznych, działania zdalne z zastosowaniem mikrorobotyki, systemy automatycznego przeładunku i magazynowania oraz systemy mikroanalityczne 10. Prestiż UE na poziomie globalnym uległby znacznemu zwiększeniu. 6.4.2. Oddziaływanie na środowisko Poprzez poruszanie takich tematów, jak porównawcza klimatologia planetarna lub obserwacja Ziemi z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, badania powiązane z badaniami przestrzeni kosmicznej pozwoliłyby na lepsze zrozumienie zmian klimatycznych na Ziemi. 6.4.3. Skutki społeczne Badanie przestrzeni kosmicznej przyczyni się do osiągnięcia przez Europę wiodącej pozycji na świecie w dziedzinie nauki. Działania w tym zakresie będą sprzyjać zainteresowaniu opinii publicznej nauką i techniką kosmiczną i zachęcą młodych ludzi do zajmowania się naukami ścisłymi, techniką, inżynierią i matematyką. Spodziewane są daleko idące korzystne skutki w postaci powstania nowych miejsc pracy dla wykwalifikowanych pracowników. Według szacunków ESA 11 inwestycja o skali proponowanej w ramach wariantu 4 doprowadzi bezpośrednio do stworzenia 3000 miejsc pracy dla wykwalifikowanych pracowników. Przy założeniu czynnika zatrudnienia na poziomie 2,8 12 ogólna liczba nowych miejsc pracy wytworzonych w ramach tego wariantu mogłaby osiągnąć 8000. 10 11 12 Badania przestrzeni kosmicznej a innowacja, konkurencyjność przemysłowa i postęp techniczny ( Space exploration and innovation, industrial competitiveness and technology advance ) konkluzje i zalecenia z warsztatów, 29-30 kwietnia 2010 r., Harwell (Zjednoczone Królestwo); http://ec.europa.eu/enterprise/policies/space/esp/conferences_space_en.htm. Dane Europejskiej Agencji Kosmicznej. Jerome Schnee, The Economic Impact of the US Space Programme, Rutgers University, PL 8 PL

7. PORÓWNANIE WARIANTÓW Warianty Skuteczność Efektywność Spójność Wariant 1 Wariant 1 nie pozwoli na osiągnięcie celów szczegółowych działania. Finansowanie byłoby dostępne dla innych inicjatyw. Nie dotyczy Ten wariant nie jest zgodny ze strategią Europa 2020, w której podkreśla się zasadnicze znaczenie innowacji i konkurencyjności przemysłowej i która określa rozwój polityki kosmicznej jako narzędzie osiągnięcia jej celów. Wariant 2 Wariant ten pozwoliłby na osiągnięcie celu szczegółowego nr 1 dotyczącego długoterminowej dostępności i bezpieczeństwa europejskiej infrastruktury i usług kosmicznych oraz częściowo celu szczegółowego nr 4 dotyczącego zbieżności polityk i inwestycji krajowych i unijnych w odniesieniu do SSA, a także ich powiązania z polityką UE w innych dziedzinach. W ramach wariantu 2 przewiduje się wydatki w wysokości 130 mln EUR rocznie. System SSA może pozwolić na oszczędności wynoszące co najmniej ponad 240 mln EUR rocznie. Wariant ten ogranicza ryzyko efektu domina wynikającego ze zniszczeń statków kosmicznych. Niesie on istotne korzyści społeczne w postaci uniknięcia przerw w usługach satelitarnych, a także lepszego zapobiegania awariom sieci energetycznych i uderzeniom obiektów bliskich Ziemi. Ma również korzystny wpływ na środowisko, szczególnie dzięki uzyskiwaniu lepszych informacji na temat pogody kosmicznej. Wariant ten jest częściowo, ale nie w pełni, spójny ze strategią Europa 2020. Jakkolwiek SSA wykazuje pewien potencjał innowacji i wzrostu, jego głównym celem jest ochrona infrastruktury kosmicznej. Wariant ten nie odnosi się do potencjału innowacji związanego z badaniami przestrzeni kosmicznej. Wariant 3 Wariant ten pozwala na osiągnięcie celów nr 1, 2 i 4, natomiast celów 3 i 5 jedynie częściowo. Nie gwarantuje on w pełni niezależnego dostępu do infrastruktury orbitalnej. Wariant 3 da UE większy prestiż w sprawach przestrzeni kosmicznej, ale nie pozwoli jej na osiągnięcie wiodącej, strategicznej roli, o której mowa w celu nr 5. W ramach wariantu 3 przewiduje się dodatkowe wydatki w wysokości 400 mln EUR rocznie. Łączny koszt tego wariantu wynosi 530 mln EUR rocznie. Według ostrożnych szacunków przewiduje się zwrot z inwestycji w badania przestrzeni kosmicznej o współczynniku 2,3, a wpływ na zatrudnienie o współczynniku 2,8. Przewiduje się również znaczny wpływ na prestiż Europy i jej potencjał w zakresie innowacji, powstanie miejsc pracy dla wysoko wykwalifikowanych pracowników i korzyści w postaci zastosowań ubocznych. Wariant 3 jest w pełni zgodny ze strategią Europa 2020 ; przyczyni się on do innowacji i przyniesie uboczne korzyści w wielu obszarach i dziedzinach polityki UE, w tym w dziedzinie ochrony zdrowia i środowiska. Wariant 4 Wariant ten pozwoli na osiągnięcie wszystkich pięciu określonych celów. Uzasadnienie opisane w wariancie 3 ma zastosowanie również do wariantu 4. Dodatkowy koszt tego wariantu wynosi 900 mln EUR rocznie, a łączny koszt 1,43 mld EUR rocznie. Wariant 4 stanowi ogromne wyzwanie Pod względem spójności wariant ten jest podobny do wariantu 3. PL 9 PL

techniczne, które spowoduje zwiększenie tempa postępu technicznego i mnogości ubocznych zastosowań i korzyści dla gospodarki i obywateli UE. PL 10 PL

8. MONITOROWANIE I OCENA Niniejsza ocena skutków będzie dołączona do komunikatu w sprawie przyszłych działań UE w przestrzeni kosmicznej, który być może utoruje drogę w kierunku wniosku dotyczącego europejskiego programu kosmicznego. Szczegółowe uregulowania dotyczące monitorowania i oceny będą omówione w ocenie skutków dotyczącej tego wniosku. *** PL 11 PL