LOL 4101-009-01/2014 P/14/051 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LOL 4101-009-01/2014 P/14/051 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontrolerzy Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej P/14/051 Wykorzystanie środków publicznych na uprawy sadownicze i jagodowe w ramach programów rolnośrodowiskowych Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Olsztynie 1. Izabela Kowalska-Jasiecka, starszy inspektor kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 88697 z dnia 29 kwietnia 2014 r. 2. Waldemar Żarnoch, starszy inspektor kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 88698 z dnia 29 kwietnia 2014 r. (dowód: akta kontroli str. 1-4) Warmińsko-Mazurski Oddział Regionalny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Olsztynie, 10-038 Olsztyn, ul. Świętego Wojciecha 2 (zwany dalej Oddziałem lub OR ARiMR ) Jolanta Marozas, Dyrektor Oddziału Regionalnego (zwana dalej Dyrektorem OR ). II. Ocena kontrolowanej działalności Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie mimo stwierdzonej nieprawidłowości 1 działalność Oddziału w zakresie nadzoru oraz kontroli nad wykorzystaniem środków publicznych na uprawy sadownicze i jagodowe realizowane w ramach programu rolnośrodowiskowego 2. Podstawą pozytywnej oceny było zwłaszcza terminowe przeszkolenie wszystkich pracowników przeprowadzających kontrole na miejscu u beneficjentów realizujących uprawy sadownicze i jagodowe w zakresie procedur tych kontroli, wykonanie ustalonych na lata 2011-2013 planów kontroli na miejscu, a także prawidłowe prowadzenie postępowań odwoławczych wniesionych od decyzji kierowników biur powiatowych. Stwierdzoną nieprawidłowością było natomiast przeprowadzanie kontroli na miejscu w okresie uniemożliwiającym identyfikację drzew i krzewów oraz ocenę jakości sadzonek i obsady. 1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 2 Program rolnośrodowiskowy jest działaniem w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW 2007-2013). Program obejmuje m.in. Pakiet 2 Rolnictwo ekologiczne, w tym warianty: 2.9. Uprawy sadownicze i jagodowe (dla których zakończono okres przestawiania), 2.10. Uprawy sadownicze i jagodowe (w okresie przestawiania), 2.11. Pozostałe uprawy sadownicze i jagodowe (z certyfikatem zgodności/dla których zakończono okres przestawiania), 2.12. Pozostałe uprawy sadownicze i jagodowe (w okresie przestawiania). 2

Opis stanu faktycznego III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Nadzór i kontrola nad wykorzystaniem środków publicznych na uprawy sadownicze i jagodowe w ramach programów rolnośrodowiskowych 1.1. W latach 2010-2014 (I kwartał) zadania kontrolne na miejscu u beneficjentów płatności rolnośrodowiskowej wariantów sadowniczych, Oddział realizował w oparciu o procedury otrzymane w miesiącach od maja do lipca danego roku z Centrali Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie (zwanej dalej Centralą ARiMR ), tj.: Instrukcję realizacji kontroli w zakresie Programu rolnośrodowiskowego PROW 2007-2013 (otrzymano cztery wersje, tj. od 1.5. z 2010 r. do 1.8. z 2013 r.). W odniesieniu do pakietu rolnictwa ekologicznego wykazano w niej: formularz kontroli, w którym uwzględniono szczegółowe wymogi do sprawdzenia podczas kontroli na miejscu (m.in. w zakresie minimalnej obsady drzew i krzewów, jakości sadzonek, wykonanych na plantacjach zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych), ocenę jakości elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego roślin sadowniczych, zasady kwalifikacji sadów jednorzędowych oraz zasady obliczania obsady w sadach jednogatunkowych i mieszanych, zasady postępowania w przypadku niestwierdzenia na działce rolnej uprawy deklarowanej. Instrukcję realizacji kontroli w zakresie kwalifikowalności powierzchni (dwie wersje 1.1.-1.2.). Określono w nich m.in. zasady pomiaru powierzchni działek rolnych, w tym powierzchni uprawnionej do płatności. Książkę Procedur PROW 2007-2013 kontrole na miejscu metodą inspekcji terenowej w gospodarstwie w zakresie działań: zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne, renty strukturalne oraz program rolnośrodowiskowy PROW 2007-2013 (sześć wersji, od 6 do 11). W badanym okresie Oddział pięciokrotnie (jeden raz w 2011 r. i czterokrotnie w 2013 r.) występował do Centrali ARiMR z propozycjami zmian procedur kontrolnych i obowiązujących przepisów prawa, obejmujących warianty sadownicze Programu rolnośrodowiskowego. Trzy spośród tych propozycji zostały uwzględnione przez Centralę ARiMR i dotyczyły one: 1) Uszczegółowienia zapisów instrukcji w zakresie podania podstawy prawnej do weryfikacji warunków spełnienia przez rośliny wymogów określonych w 9 ust. 2 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 3 (dalej rozporządzenie z dnia 26 lutego 2009 r. ). 2) Odstąpienia od stwierdzenia nieprawidłowości przez kontrolerów Oddziału (zastosowania odpowiedniego kodu pokontrolnego E2 4 zgodnie z instrukcją kontroli), w sytuacji, gdy na działce beneficjenta minimalna obsada upraw sadowniczych (jeden z warunków umożliwiających danemu rolnikowi otrzymanie 3 Dz. U. Nr 33, poz. 262. 4 Kod pokontrolny E2 zapisywany przez kontrolera w raporcie z czynności kontrolnych jako niespełnienie przez uprawę wymagań materiału szkółkarskiego tj. m.in.: odpowiedniej wysokości, grubości, ukorzenienia roślin. 3

płatności rolnośrodowiskowej) została spełniona, ale stwierdzono, że pozostałe drzewka występujące na działce nie spełniały wymogu odnośnie jakości materiału szkółkarskiego, tj. odpowiedniej wysokości, grubości i ukorzenienia roślin. 3) Kwestii weryfikowania minimalnej obsady drzewek w sadach z uprawą jabłoni, gdy na działce rolnej beneficjenta występowały również inne gatunki drzew owocowych, natomiast obsada jabłoni nie została zachowana. Według propozycji Oddziału do obsady należałoby też uwzględniać wszystkie gatunki drzew sadowniczych występujące na działce rolnej. Propozycje Oddziału niezaakceptowane przez Centralę ARiMR (zgłoszono je w 2013 r.) dotyczyły: 1) Wykluczenia z płatności rolnośrodowiskowej obszarów zajętych pod uprawę materiału rozmnożeniowego sadzonek jabłoni, tj. stwierdzonej podczas kontroli na miejscu dużej ilości obsady nieowocujących sadzonek jabłoni, która wyniosła 5.280 szt. na 0,20 ha, z uwagi na fakt, iż sad prowadzony w takiej formie nie rokował na wydanie plonu. W odpowiedzi na powyższą sugestię Centrala ARiMR podała, że uprawę jabłoni w formie szkółki drzew należy zakwalifikować jako sad jabłoniowy. 2) Odstąpienia od stwierdzenia nieprawidłowości przez kontrolerów Oddziału (zastosowania odpowiedniego kodu pokontrolnego E6 5 zgodnie z instrukcją kontroli), w sytuacji, gdy plantacja jabłoni była w dobrej kulturze rolnej (podczas realizacji kontroli na miejscu inspektor stwierdził, że międzyrzędzia były wykaszane, drzewka bielone, zabezpieczone przed zwierzętami), a sadzonki nie były porażone przez choroby, szkodniki, jednak na części plantacji sadowniczej występowały drzewka martwe, wyschnięte lub pogryzione przez zwierzęta. Okres, w którym realizowane były kontrole na miejscu wykluczał możliwość uzupełnienia obsady drzew, które wypadły po srogiej zimie. W odpowiedzi nieprzyjęcia propozycji Centrala ARiMR zaznaczyła, że zgodnie z przepisami prawa krajowego do obsady należało zaliczyć tylko żywe drzewka owocowe, które spełniały wymagania elitarnego i kwalifikowalnego materiału szkółkarskiego (tj. drzewka o odpowiedniej wysokości, grubości pnia i ukorzenieniu). Wszystkie ww. propozycje zmian zgłaszane były przez Oddział do Departamentu Kontroli na Miejscu w Centrali ARiMR za pośrednictwem wewnętrznej poczty elektronicznej Agencji. Odpowiedzi i wyjaśnienia Centrala umieszczała na intranetowej stronie Agencji, do której dostęp mieli wszyscy pracownicy ARiMR. (dowód: akta kontroli str. 5-49) 1.2. Zgodnie z 9 zarządzenia Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 6 oraz procedurami realizacji kontroli na miejscu (książka procedur PROW 2007-2013), każdy pracownik zatrudniony na stanowisku wrażliwym, w tym wykonujący czynności kontrolne na miejscu, podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w przypadku konfliktu interesów. W badanym okresie wystąpił jeden taki przypadek. Dotyczyło to wyłączenia decyzją kierownika Biura Kontroli na Miejscu w Olsztynie (zwanego dalej BKM ) inspektora terenowego OR ARiMR z uwagi na fakt, że był on współwłaścicielem kontrolowanej spółki. (dowód: akta kontroli str. 50-68) 5 Kod pokontrolny E6 zapisywany przez kontrolera w raporcie z czynności kontrolnych jako prowadzenie produkcji rolnej przez beneficjenta niezgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną i niezachowanie należytej dbałości o stan fitosanitarny roślin i ochronę gleby. 6 Zarządzenie nr 67/2012 z dnia 30 sierpnia 2012 r. w sprawie polityki antykorupcyjnej w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 4

1.3. Pracownicy BKM, przed terminem rozpoczęcia kampanii kontrolnej w danym roku i przeprowadzenia pierwszej kontroli na miejscu u beneficjenta płatności (wrzesień 2010 r., sierpień 2011 r. i 2012 r. oraz lipiec 2013 r.) zostali przeszkoleni w zakresie procedur kontroli na miejscu oraz zmian procedur (w maju w latach 2010-2012 oraz w czerwcu 2013 r.). W 2010 r. przeszkolonych zostało 28 kontrolerów i odpowiednio 37 w 2011 r., 36 w 2012 r. oraz 38 w 2013 r. Każdy z pracowników kontrolujących beneficjentów odbył szkolenie proceduralne oraz zdał egzamin, w związku z tym mógł uczestniczyć w kontroli na miejscu gospodarstw płatności rolnośrodowiskowej, w tym wariantów sadowniczych. W ramach szkoleń proceduralnych pracownicy Oddziału zostali przeszkoleni również w zakresie specyfiki kontroli prowadzenia ekologicznych upraw sadowniczych. W maju 2011 r. 35 kontrolerów Oddziału uczestniczyło w szkoleniu o tematyce rozpoznawania upraw i gatunków roślin, prowadzonym przez profesora z Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. W czerwcu 2013 r. czterech kontrolerów Oddziału uczestniczyło w szkoleniu z zakresu prowadzenia ekologicznych upraw sadowniczych zorganizowanym przez Centralę ARiMR. Kontrolerzy ci z tego zakresu przeszkolili pozostałych pracowników BKM. 5 (dowód: akta kontroli str. 69-70) 1.4. W badanym okresie, Oddział jako organ drugiej instancji prawidłowo prowadził postępowania odwoławcze od decyzji kierowników Biur Powiatowych ARiMR ( Biuro lub BP ). Spośród 58 wniesionych odwołań od tych decyzji w sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej do wariantów sadowniczych, Dyrektor OR rozpatrzył 51 z nich (jedno w 2010 r., dziewięć w 2011 r., 16 w 2012 r., 23 w 2013 r. oraz dwa w 2014 r.), a pozostałe siedem wniesione w 2014 r. były w trakcie rozpatrywania. Rozpatrzone odwołania dotyczyły w 20 przypadkach przyznania płatności w ramach wariantu 2.9 oraz odpowiednio 30 w wariancie 2.10 i jeden w wariancie 2.11. W wyniku dokonanego rozpatrzenia 51 odwołań, Dyrektor OR utrzymał w mocy 24 decyzje Kierowników Biur Powiatowych, a 27 uchylił w całości i przekazał do ponownego rozpatrzenia. Przyczyną uchylenia decyzji były zwłaszcza naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, a także konieczność ponownej weryfikacji wyników kontroli na miejscu. Analiza 10 decyzji Dyrektora Oddziału wydanych w związku z wniesionymi odwołaniami wykazała, że zostały one rozpatrzone prawidłowo, spełniając wymogi wynikające z ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego 7, rozporządzenia z dnia 26 lutego 2009 r. oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 8 (dalej rozporządzenie z dnia 13 marca 2013 r. ). (dowód: akta kontroli str. 71-79) 1.5. W latach 2010-2014 (I kwartał) liczba skontrolowanych gospodarstw była zgodna z liczbą gospodarstw wytypowanych do kontroli. Typowania beneficjentów do kontroli na miejscu dokonano za pomocą trzech metod, tj. analizy ryzyka i losowej (dokonywała Centrala ARiMR) oraz manualnej (przez Oddział). Przy typowaniu przez Oddział do przeprowadzenia kontroli u beneficjentów wykorzystywano skargi, odwołania rolników od decyzji kierowników Biur, a także możliwość wystąpienia nieprawidłowości wynikających z kontroli krzyżowych. W ramach wariantów sadowniczych programu wytypowano w tym okresie łącznie 7 Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm. 8 Dz. U. z 2013 r., poz. 361 ze zm.

426 beneficjentów płatności rolnośrodowiskowej (408 przez Centralę ARiMR oraz 18 przez Oddział), w tym: 107 beneficjentów w 2010 r. (odpowiednio 100 oraz 7), 106 w 2011 r. (102 oraz 4), 82 w 2012 r. (80 i 2), 128 w 2013 r. (126 i 2) oraz trzech w 2014 r. (przez OR ARiMR). W okresie od stycznia 2010 r. do końca marca 2014 r. pracownicy BKM przeprowadzili łącznie 452 kontrole, w tym 110 kontroli w 2010 r., 105 w 2011 r., 107 w 2012, 129 w 2013 r. oraz jedną kontrolę w 2014 r. Większa liczba skontrolowanych gospodarstw w porównaniu do planowanej, wynikała z faktu, że u 33 beneficjentów przeprowadzono dwukrotne kontrole ze względu na brak możliwości weryfikacji wszystkich wymogów bądź pomiaru działek podczas pierwszych kontroli. Ponadto w przypadku sześciu kontroli wytypowanych przez Centralę ARiMR oraz jednej przez Oddział, zakończono je odpowiednimi kodami GR11 i GR12 9 z przyczyn m.in. przekazania zobowiązania innemu rolnikowi. (dowód: akta kontroli str. 80-94) Naczelnik Wydziału Kontroli Terenowych w BKM wyjaśnił, że powodem braku możliwości weryfikacji wszystkich wymogów oraz pomiaru działek rolnych beneficjentów wariantów sadowniczych były m.in. warunki atmosferyczne wynikające z terminu przeprowadzanych kontroli, a także sytuacje zagubienia dokumentacji rolnośrodowiskowej przez rolnika i konieczność jej odtworzenia. Wskazał, że wymogi te dotyczyły głównie pomiaru powierzchni działek oraz obliczenia obsady upraw sadowniczych i jagodowych. (dowód: akta kontroli str. 95-101) Uwagi dotyczące badanej działalności Opis stanu faktycznego NIK nie kwestionuje wykonania planu kontroli beneficjentów. Zwraca jednak uwagę, że sześć kontroli (1,4% ogółu kontroli wytypowanych przez Centralę ARiMR) nie zostało przeprowadzonych w danym roku, w którym były one zaplanowane. Kontrole te przeprowadzono bowiem w okresie od 11 stycznia do 3 kwietnia następnego roku. (dowód: akta kontroli str. 102-110) Przyczynami niewykonania w planowanym terminie sześciu kontroli według wyjaśnień Naczelnika Wydziału Kontroli Terenowych w BKM były m.in.: duża liczba wytypowanych gospodarstw do kontroli oraz trudne warunki atmosferyczne, tj. gruba pokrywa śnieżna na polach uniemożliwiająca przeprowadzenie kontroli, brak możliwości dojazdu do działek rolnych beneficjentów. Ponadto wskazał na braki kadrowe oraz długotrwałe zwolnienia lekarskie pracowników. (dowód: akta kontroli str. 95-97) 1.6. Analiza wybranej losowo dokumentacji związanej z 49 raportami z czynności kontrolnych na miejscu u beneficjentów (11% z ogółu przeprowadzonych kontroli) w ramach programu rolnośrodowiskowego, obejmujących warianty sadownicze wykazała m.in., że: Roślinami uprawianymi przez rolników były jabłonie domowe (30 beneficjentów), maliny (10 beneficjentów) oraz truskawki (pięciu beneficjentów). Ponadto po jednym przypadku uprawiano porzeczkę, wiśnię, orzech włoski oraz śliwę. 11 kontroli przeprowadzono w lipcu-październiku oraz 27 w listopadzie-grudniu danego roku, zaś 11 kontroli w styczniu marcu następnego roku. W ramach przeprowadzonych kontroli ustalano m.in. zadeklarowaną uprawę przez beneficjenta oraz spełnienie określonych wymagań upraw sadowniczych i jagodowych. Każdy kontrolowany beneficjent był oceniany pod względem odpowiedniego przeznaczania plonu, prowadzenia produkcji rolnej zgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną przy zachowaniu należytej dbałości o stan 9 GR11 - nie podjęto próby przeprowadzenia kontroli z powodów niezależnych od rolnika, GR12 - podjęto próbę przeprowadzenia kontroli, lecz nie została ona zrealizowana z powodów niezależnych od rolnika. 6

fitosanitarny roślin, wykonywania na plantacji zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych, wymogów jakościowych roślin oraz utrzymania minimalnej obsady drzew i krzewów. W przypadku sześciu beneficjentów stwierdzono u nich ogółem 10 różnych nieprawidłowości, które zgodnie z procedurą wykazano w protokołach kontroli poprzez odpowiednie kody pokontrolne. Nieprawidłowości te dotyczyły: - niespełnienia przez rolników wymogów jakości roślin, tj. nie było odpowiedniej wysokości, grubości i ukorzenienia (kod nieprawidłowości E2), co stwierdzono w trzech kontrolach (dwie kontrole przeprowadzono w listopadzie i jedną w styczniu), - nieutrzymania minimalnej obsady drzew i krzewów (kod nieprawidłowości E7), które stwierdzono w czterech kontrolach (jedną kontrolę przeprowadzono w sierpniu, dwie w listopadzie i jedną w grudniu), - niewykonywania na dwóch działkach zabiegów uprawowych oraz pielęgnacyjnych, tj. kontrola przeprowadzona w sierpniu wykazała w rzędach zachwaszczenie (kod E3), - braku zabezpieczenia sadzonek jabłoni przed zwierzyną, w wyniku czego ich większość uległa zniszczeniu, co stwierdzono podczas kontroli przeprowadzonej w listopadzie (zastosowano kod E6 - prowadzenie produkcji rolnej niezgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną przy zachowaniu należytej dbałości o stan fitosanitarny roślin). Ustalone nieprawidłowości Ponadto, w przypadku kontroli przeprowadzonych u 10 beneficjentów, przy ocenie jakości upraw sadowniczych i jagodowych oraz utrzymania minimalnej obsady stwierdzono we wszystkich przypadkach nieweryfikowalne wymogi na działkach rolnych (zaznaczono brak możliwości weryfikacji minimalnej obsady roślin), a w sześciu przypadkach - brak możliwości określenia spełniania wymagań jakości tj. wysokości i grubości roślin. Powyższe przypadki dotyczyły upraw truskawek, malin oraz jabłoni domowej. W uwagach do raportów, jako przyczynę niezweryfikowania wymogów upraw sadowniczych i jagodowych kontrolerzy BKM wskazali na przeprowadzanie kontroli w okresie zimowym (trudne warunki atmosferyczne, gruba pokrywa śnieżna, rośliny poza okresem wegetacyjnym oraz działki po skoszeniu upraw malin i truskawek). (dowód: akta kontroli str. 111-151) Spośród wytypowanych przez Centralę ARiMR i wykonanych w latach 2010-2013 ogółem 439 kontroli na miejscu, 178 kontroli (56 w 2010 r., 49 w 2011 r., 70 w 2012 r. oraz trzy w 2013 r.), tj. 40,5% przeprowadzono w miesiącach listopadmarzec. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli, przeprowadzenie kontroli w tych miesiącach utrudniało dokonanie właściwej oceny upraw wariantów sadowniczych oraz weryfikację podstawowych wymogów jakości i obsady roślin. Należy przy tym zauważyć, że w 2013 r. Centrala ARiMR zobowiązała Oddział do przeprowadzenia kontroli wszystkich sadów jabłoniowych do 14 sierpnia (wytyczne nie dotyczyły upraw jagodowych). Od tego momentu BKM przeprowadzało kontrole dwuetapowo tj. w pierwszej kolejności weryfikowano sady jabłoniowe, a następnie pozostałe warianty, które realizował beneficjent. Odnośnie przyczyn przeprowadzania kontroli w termiach uniemożliwiających ocenę stanu upraw tj.: weryfikację wymogów jakości oraz minimalnej obsady roślin kontrolerzy BKM wyjaśnili, że powodem był głównie harmonogram kontroli, za który nie odpowiadali, a kontrole przeprowadzali wg. zaplanowanych przez przełożonego harmonogramu. Kontrolerzy potwierdzili w swoich wyjaśnieniach, że czas przeprowadzenia kontroli wpłynął na brak możliwości zweryfikowania jakości 7

Opis stanu faktycznego i minimalnej obsady roślin na kontrolowanych działkach. Natomiast w sprawie identyfikacji drzew i krzewów podczas kontroli przeprowadzanych w trudnych warunkach atmosferycznych (w tym w okresie zimowym), wyjaśnili, że rośliny można było zidentyfikować tylko w sytuacji kiedy na działkach znajdowały się drzewa kilkuletnie, a także po wyglądzie kory charakterystycznej dla danego gatunku drzewa. W przypadku upraw jagodowych, w sytuacji kiedy rolnicy przeprowadzili zabiegi agrotechniczne (uprawy zostały przez nich skoszone po okresie wegetacyjnym), nie można było dokonać identyfikacji roślin w sposób bezpośredni. Identyfikacji roślin w tych przypadkach dokonywano na podstawie oświadczenia rolnika oraz w oparciu o pozostałości roślin. W sprawie harmonogramu kontroli oraz przyczyn planowania i prowadzenia kontroli beneficjentów w miesiącach utrudniających identyfikację, jakość roślin oraz ich obsadę, Naczelnik Wydziału Terenowego Biura Kontroli na Miejscu Oddziału wyjaśnił, że w latach 2010-2012 kontrole przeprowadzano kompleksowo, tj. jadąc do beneficjenta weryfikowano wszystkie realizowane przez niego pakiety i warianty, a sprawdzenie np. poplonów i łąk ekstensywnych możliwe było dopiero po 10 października danego roku. Dodał, że wyjątkiem w planowaniu był 2013 r., kiedy to Centrala ARiMR zobligowała Oddział do przeprowadzania w sadach jabłoniowych kontroli w terminie do 14 sierpnia 2013 r. Podkreślił, że w jego ocenie jest to działanie ekonomicznie nieuzasadnione, gdyż zwiększa czasochłonność przeprowadzenia pełnej kontroli, ponieważ jeden beneficjent jest kontrolowany w dwóch terminach. Wyjaśnił również, że układając harmonogram kierował się położeniem gospodarstw tak, aby czas przejazdów zespołu kontrolnego ograniczyć do minimum. (dowód: akta kontroli str. 82-93, 95-97, 152-170) 1.7. W wyniku kontroli na miejscu przeprowadzonych w latach 2010-2013 stwierdzono nieprawidłowości u 96 beneficjentów wariantów sadowniczych (22,5% ich ogółu), w tym u dziewięciu beneficjentów w 2011 r., pięciu w 2012 r. oraz 82 w 2013 r. Nieprawidłowości te dotyczyły: - nieutrzymania minimalnej obsady drzew i krzewów w przypadku 43 beneficjentów, - niespełnienia wymagań jakości, tj. pod względem odpowiedniej grubości, wysokości oraz ukorzenienie roślin 34 beneficjentów, - prowadzenia produkcji rolnej niezgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną 18 beneficjentów, a także nieodpowiedniego przeznaczenie zebranego plonu jeden beneficjent. Oddział nie posiadał informacji, czy stwierdzone nieprawidłowości skutkowały zwiększeniem liczby kontroli na terenie województwa warmińsko-mazurskiego, ponieważ typowanie do kontroli w ramach analizy ryzyka było przeprowadzane przez Centralę ARiMR. Oddział nie posiadał również danych, czy ujawnione nieprawidłowości były podawane do publicznej wiadomości. Decyzję o podjęciu takich działań realizowała Centrala. (dowód: akta kontroli str. 171-173) 1.8. Oddział kontrolował przeznaczenie uzyskanego plonu głównie na podstawie oświadczenia rolnika oraz weryfikacji rejestru sprzedaży i faktur zbycia. Nie sprawdzano prawdziwości oświadczenia złożonego przez beneficjenta, a także nie oceniano, czy w przypadku drzew nieowocujących sposób ich uprawy doprowadzi do uzyskania plonu. Nie sprawdzano potencjalnych możliwości zagospodarowania plonu. Spośród kontroli przeprowadzonych w badanym okresie, w jednym przypadku (kontrola w 2011 r.) stwierdzono niespełnienie przez beneficjenta podstawowego wymogu posiadania działki o minimalnej powierzchni 0,10 ha, w związku z czym nie oceniono w ogóle zagospodarowania plonu (kod E1). 8

Oddział nie prowadził rejestru kwestionowanych przez beneficjentów ustaleń ze zrealizowanych kontroli. (dowód: akta kontroli str. 174-176) 1.9. Kontrole upraw sadowniczych w zakresie prowadzenia produkcji rolnej niezgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną, przy zachowaniu dbałości o stan fitosanitarny roślin przeprowadzono poprzez wizualne określenie: poziomu zachwaszczenia działki, wykonywania zabiegów agrotechnicznych oraz stanu roślin, tj. stopień wyschnięcia, porażenia przez szkodniku lub choroby, uszkodzenia przez zwierzęta. W kontrolach zrealizowanych w latach 2010-2013, prowadzenie produkcji rolnej niezgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną ustalono u 18 beneficjentów, w tym trzech w 2011 r., trzech w 2012 r. oraz 12 w 2013 r. Nieprawidłowości te ustalono w czasie kontroli przeprowadzonych w okresie od lipca do października (14 przypadków) oraz w listopadzie i grudniu (4). Kontrolerzy Oddziału stwierdzali stan faktyczny w dniu kontroli. Nie oceniano plantacji pod względem wpływu jej utrzymania na plonowanie w latach następujących po zaprzestaniu dofinansowania. Kontrolerzy nie wpisywali do raportów z czynności kontrolnych uwag dotyczących prognoz. Nie sprawdzano również doboru zakładanych upraw do optymalnych warunków glebowoklimatycznych, doboru odmian do sadownictwa ekologicznego, kwalifikacji rolnika do prowadzenia specjalistycznej produkcji ogrodniczej, wyposażenia w sprzęt do tej produkcji. W raportach nie podawano informacji czy sad beneficjenta jest ogrodzony. (dowód: akta kontroli str. 177-180) 1.10. Kontrolę drzew i krzewów przeprowadzano również w zakresie spełnienia wymagań jakości elitarnego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego, tj. w odniesieniu do drzew wysokości nie mniejszej niż 80 cm oraz średnicy pnia nie mniejszej niż 10 mm, zaś w przypadku krzewów posiadania minimum jednego pędu o długości co najmniej 20 cm oraz średnicy nie mniejszej niż 4 mm oraz ukorzenienia. Kontrole w tym zakresie polegały na zmierzeniu wysokości drzew i krzewów za pomocą taśmy mierniczej, a średnicy pnia lub pędu za pomocą suwmiarki. Określenia stanu drzew i krzewów ustalano poprzez sprawdzenie, czy rośliny posiadały liście, kwiaty, owoce, nieprzesuszoną korę. W kontrolach przeprowadzonych w latach 2010-2013, niespełnienie ww. wymagań jakości stwierdzono u 34 beneficjentów, w tym w jednym przypadku w 2012 r. oraz 33 w 2013 r. (dowód: akta kontroli str. 181-183) Kierownik BKM wyjaśnił, że wzrost ustalonych nieprawidłowości przez kontrolerów w 2013 r. spowodowany był realizacją zaleceń Centrali ARiMR dotyczących przeprowadzanie kontroli upraw sadowniczych (jabłoni) w okresie do 14 sierpnia 2013 r. W związku z tymi zaleceniami, kontrolerzy BKM zwracali większą uwagę na spełnienie wymagań wynikających z rozporządzenia z dnia 13 marca 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej. (dowód: akta kontroli str. 184-207) 1.11. Zgodność pomiędzy deklarowanym przez beneficjenta, a uprawianym gatunkiem rośliny, kontrolerzy Oddziału stwierdzali poprzez oględziny upraw na polu (ich liści, owoców), wykorzystując swoje wykształcenie i doświadczenie oraz na podstawie faktur na zakup sadzonek i rejestru działalności rolnośrodowiskowej. Objęte badaniami próby 49 postępowań kontrolnych dotyczyły upraw jabłoni 9

domowych, czereśni, malin, truskawek, porzeczek, wiśni, orzecha włoskiego oraz śliwy. (dowód: akta kontroli str. 111-118, 208) 1.12. Warunki zobowiązania rolnośrodowiskowego nie pozwalały rolnikom wykarczować posadzonych drzew owocowych i zastąpić ich innymi roślinami (np. porzeczkami lub truskawkami). Zgodnie z 50 ust. 2 rozporządzenia z dnia 13 marca 2013 r. zmiana zobowiązania rolnośrodowiskowego realizowanego w zakresie wariantu 2.9 lub 2.10 była niedopuszczalna. Wyjątek stanowił 2013 r. kiedy rolnicy kontynuujący zobowiązanie mogli dokonywać zmiany uprawianej rośliny pod warunkiem, że całkowita powierzchnia realizacji upraw nie uległa zmianie, stosowanie do 50a ww. rozporządzenia (zmianę wprowadzono rozporządzeniem z 4 listopada 2013 r. 10 ). W okresie 2010-2014 (I kwartał) Oddział nie odnotował przypadków wykarczowania posadzonych drzew i zastąpienia ich innymi roślinami. (dowód: akta kontroli str. 209) 1.13. Beneficjent po zakończeniu pięcioletniego zobowiązania rolnośrodowiskowego mógł rozpocząć nowe pięcioletnie zobowiązanie w obrębie tego samego pakietu i wariantu, a zatem na tych samych na działkach rolnych założyć nowy sad. Dopiero zmiana wprowadzona 15 marca 2014 r. 11 do rozporządzenia z dnia 13 marca 2013 r. (w 10 pkt. 2) określiła, że płatność rolnośrodowiskowa dla wariantów sadowniczych będzie przyznawana, jeżeli rolnik zobowiąże się do utrzymania minimalnej obsady drzew, do których zostanie mu przyznana płatność z tytułu realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego w zakresie tych wariantów przez dwa lata od zakończenia realizacji tego zobowiązania. W okresie 2010-2014 (I kwartał) Oddział nie odnotował przypadków uprawy przez beneficjentów nowych sadów na działkach z poprzedniego zobowiązania rolnośrodowiskowego. (dowód: akta kontroli str. 210-211) 1.14. W 2014 r. Oddział siedmiokrotnie wystąpił do Centrali ARiMR z wnioskami o doprecyzowania procedur kontroli wariantów sadowniczych programu rolnośrodowiskowego. Trzy spośród tych propozycji zostały uwzględnione przez Centralę ARiMR i dotyczyły one: weryfikowania warunku owocowania drzew z związku z faktem, że w danym roku poszczególne drzewa mogą owocować lub nie, w zależności od gatunku, czy też minionej zimy, doprecyzowania zasad weryfikowania wymogu utrzymywania sadzonek na różnego rodzaju podkładach, doprecyzowanie zasad weryfikowania spełniania wymogu jakości określonych w 9 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia z 26 lutego 2009 r. Propozycje Oddziału niezaakceptowane przez Centralę ARiMR dotyczyły: sposobu weryfikacji obsady drzew w sadach przy zwiększonej od 2014 r. wymaganej minimalnej liczby sadzonek np. jabłoni na poziomie 800 szt. na ha, dokumentowania czynności kontrolnych, w sposób ograniczający rolnikowi możliwość podważenia stwierdzonych faktów w dniu kontroli, zmiany sposobu weryfikacji obsady drzew w wieku do 15 lat i powyżej 15 lat, doprecyzowania zasad weryfikowania warunku prowadzenia upraw sadowniczych nie krócej niż rok. (dowód: akta kontroli str. 212-213) 10 Dz. U. z 2013 r., poz. 1312. 11 Dz. U. z 2014 r., poz. 324. 10

1.15. Procedury ARiMR pozwalały na zgłaszanie przez kontrolerów indywidualnych uwag świadczących o zauważonych podczas kontroli na miejscu uchybieniach i nieprawidłowościach. Stwierdzone sytuacje na działkach beneficjentów kontrolerzy opisywali w rubryce uwagi w formularzu kontroli pakietu 2 rolnictwa ekologicznego. W uwagach kontrolerzy zamieszczali informacje dotyczące m.in. wyliczenia obsady upraw, wysokości i jakości sadzonek, przeznaczenia plonu, przeprowadzonych zabiegów agrotechnicznych, warunków atmosferycznych. (dowód: akta kontroli str. 111-118) 1.16. Oddział otrzymywał dane o realizacji wariantów sadowniczych z Departamentu Płatności Bezpośrednich Centrali ARiMR w ramach sprawowanego przez niego bieżącego nadzoru. Departament przygotowywał dzienny raport z obsługi wniosków o przyznanie płatności rolnośrodowiskowych. Otrzymane raporty Oddział przekazywał do podległych biur powiatowych. (dowód: akta kontroli str. 214-218) 1.17. W okresie kontrolnym w Oddziale nie przeprowadzono audytów i kontroli wewnętrznych w zakresie wariantów 2.9 2.12 programu rolnośrodowiskowego. W badanym okresie Oddział przeprowadził dwie kontrole wewnętrzne obejmujące realizację wariantów sadowniczych. I tak: - W 2010 r. przeprowadzono kontrolę doraźną w Biurze Powiatowym w Piszu w celu sprawdzenia wykonania zaleceń pokontrolnych i usunięcia uchybień stwierdzonych podczas kontroli NIK, nr P/09/106 Rolnictwo ekologiczne w Polsce. W trakcie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości mających wpływ na prawidłową obsługę prowadzonych spraw. - W 2013 r. przeprowadzono w sześciu BP kontrolę planową w temacie prawidłowości realizacji zadań przez biura powiatowe w procesie obsługi wniosków z działania Program rolnośrodowiskowy PROW 2007-2013. Kontrolą objęto wnioski o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej oraz wydane przez kierownika BP decyzje w sprawie tej płatności, w tym również płatności do wariantów sadowniczych. W kontrolowanym obszarze nie stwierdzono nieprawidłowości. (dowód: akta kontroli str. 219-220) 1.18. W badanym okresie do Oddziału nie wpłynęły skargi w związku z realizacją wariantów sadowniczych. (dowód: akta kontroli str. 221) 1.19. W trakcie kontroli, tj. w dniach 12 oraz 19 maja br. kontrolerzy NIK przeprowadzili wraz z pracownikami Oddziału, specjalistami w dziedzinie upraw sadowniczych i jagodowych powołanymi na podstawie art. 49 ust. 4 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 12, oględziny upraw (sady jabłoniowe) u czterech beneficjentów, którzy otrzymywali najwyższe kwoty dopłat w województwie warmińsko-mazurskim, z podziałem na realizujących zobowiązanie rolnośrodowiskowe oraz tych, którzy je zakończyli. W toku oględzin u beneficjentów, którzy realizują program rolnośrodowiskowy ustalono, że: Beneficjent złożył pierwszy wniosek o dopłatę w 2010 r., do uprawy jabłoni domowej, w ramach wariantu sadowniczego 2.10, podejmując tym samym zobowiązanie rolnośrodowiskowe do 2015 r. Wg stanu na 31.04.2014 r. otrzymał dopłaty w wysokości 517,8 tys. zł za wnioski złożone w okresie 2010-2012 (do powierzchni ok. 96 ha). W kwietniu 2014 r. przyznano mu płatność w pomniejszonej 12 Dz. U. z 2012 r., poz.82 ze zm. 11

wysokości 47.940,20 zł za wniosek złożony w 2013 r. Powodem pomniejszenia płatności (o 99.330,00 zł) były uwzględnione decyzją kierownika biura BP w Bartoszycach wyniki kontroli przeprowadzonej w dniach 6-14 sierpnia 2013 r. przez Oddział. Stwierdzono nieprawidłowości na działkach sadowniczych beneficjenta dotyczące m.in.: nieutrzymania minimalnej obsady drzew oraz niespełnienia określonych wymagań przez materiał szkółkarski (co do wysokości i średnicy pnia sadzonek). Beneficjent odmówił podpisania raportu z kontroli i następnie dwukrotnie (we wrześniu i październiku 2013 r.) występował do Biura Kontroli na Miejscu OR z uwagami dotyczącymi nierzetelności zrealizowanej kontroli i wnioskiem o ponowną kontrolę. Oddział podtrzymał swoje stanowisko poprawności przeprowadzonej kontroli i odrzucił wniosek beneficjenta. Ponadto w trakcie kontroli, tj. 13 sierpnia 2013 r. beneficjent poinformował kierownika biura powiatowego ARiMR o uszkodzeniu jego plantacji drzew sadowniczych przez zwierzynę i zgłoszeniu tego faktu do koła łowieckiego. W ww. decyzji pomniejszającej płatność (z kwietnia 2014 r.) Kierownik Biura Powiatowego uznał m.in., iż brak było podstaw uznania wystąpienia siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności z uwagi na nieprecyzyjne informacje beneficjenta oraz fakt poinformowania o szkodach w momencie prowadzonej kontroli. Oględziny największej działki beneficjenta (19,38 ha) wykazały mi.in., że: drzewka jabłoniowe występujące na działce były w różnym wieku, niektóre kilkuletnie lub też nowo posadzone. Nie były one w znaczmy stopniu porażone przez choroby i uszkodzone przez szkodniki. Posiadały osłonki zabezpieczające. W większości były zdrowe, ukorzenione, zielone, miały listki, posiadały min. 80 cm wysokości (od 80-270 cm) ze średnicą pnia min. 8 mm (od 8 do 15 mm) (drzewka suche, wyschnięte występowały sporadycznie). w fazie owocowania była tylko niewielka część drzew, głównie tych powyżej 200 cm wysokości, sad był odchwaszczony, na działce przeprowadzono cięcia pielęgnacyjne, posiano trawę, sad znajdował się przy lesie, nie był ogrodzony, występujące na działce drzewka martwe były niszczone przez zwierzynę. Beneficjent w oświadczeniu wskazał, że sad jabłoniowy posadzony został w 2010 r., wszedł w fazę owocowania w 2013 r. i wówczas dokonano zbiorów owoców. Cześć z nich została sprzedana, pozostałą część przeznaczono na potrzeby prowadzonego gospodarstwa. Dodał, że uprawa ekologiczna wymaga dużych nakładów, bez środków pomocowych byłaby całkowicie nieopłacalna, natomiast prowadzenie sadu po wygaśnięciu zobowiązania rolnośrodowiskowego uzależnił od owocowania sadu. Na działce, która była poddana oględzinom sad nie wskazywał na możliwość owocowania. Beneficjent złożył pierwszy wniosek w 2010 r., do uprawy jabłoni domowej, w ramach wariantu 2.10, podejmując tym samym zobowiązanie rolnośrodowiskowe do 2015 r. Wg stanu na 30.04.2014 r. otrzymał dopłaty w wysokości 543,3 tys. zł za wnioski złożone w okresie 2010-2012 (do powierzchni 101,21 ha). W dniu 19.05.2014 r. kierownik BP w Kętrzynie wydał decyzję o przyznaniu płatności rolnośrodowiskowej w pomniejszonej wysokości, tj. w kwocie 17,0 tys. zł. za wniosek złożony w 2013 r. Powodem pomniejszenia płatności (o 137,9 tys. zł) były uwzględnione przez kierownika Biura wyniki kontroli przeprowadzonej przez Oddział w terminie od 29.07 do 14.08.2013 r. Stwierdzone nieprawidłowości na działkach sadowniczych beneficjenta dotyczyły m.in.: nieutrzymania minimalnej obsady drzew oraz niespełnienia określonych wymagań przez materiał szkółkarski. Beneficjent odmówił podpisania raportu z kontroli. W okresie listopad 2013 r. kwiecień 2014 r. 12

skierował szereg pism do Biura Powiatowego oraz do Oddziału, w których wnioskował m.in. o: przeprowadzenie ponownej kontroli w związku z dosadzeniem brakującej obsady drzew, wstrzymanie się z wydaniem decyzji do czasu dostarczenia opinii w zakresie uprawy sadów oraz protokołu z pomiarów działek przez geodetę oraz o załączenie w poczet dowodów opinii w zakresie uprawy sadów sporządzonej przez kadrę naukową Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, opinii Wojewody Warmińsko-Mazurskiego i dokumentacji fotograficznej, udostępnienie kopii wszystkich zdjęć wykonanych podczas kontroli, podjęcie działań w związku z bezczynnością Kierownika Biura Powiatowego i niezałatwienie sprawy w terminie, powołanie biegłego w związku z różnicami w pomiarze działek dokonanymi przez geodetę oraz pracowników Oddziału. W decyzji pomniejszającej płatność z 19.05.2014 r. kierownik BP uwzględnił m.in., że przed kontrolą Oddziału, beneficjent poinformował go o zaistniałych szkodach w drzewkach jabłoni spowodowanych przez zwierzynę leśną. Kierownik Biura Powiatowego na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, m.in. protokołów z szacowania szkód z dwóch kół łowieckich uznał działanie siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności i dlatego odstąpił od windykacji płatności przyznanych w latach poprzednich. Oględziny największej działki beneficjenta (30,88 ha) wykazały, że drzewa jabłoniowe zostały wykarczowane, a na działce rośnie pszenica, rzepak oraz trawa. Zgodnie z oświadczeniem beneficjenta wobec strat spowodowanych przez zwierzęta zmienił on plan działalności w 2014 r. zmieniając tym samym zobowiązanie rolnośrodowiskowe. Beneficjent złożył wniosek o dopłaty w ramach wariantu 2.1 programu 13. We wniosku wskazał uprawę mieszanki wieloletniej traw, do której ma zastosowanie stawka 790 zł/ha/rok i wystąpił o kwotę pomocy w wysokości 80,1 tys. zł. W ocenie NIK przepisy prawa nie przewidywały możliwości zmiany zobowiązania rolnośrodowiskowego w 2014 r (wniosek o przyznanie płatności na 2014 rok, złożony 16.05.2014 r.). Poprzez wykarczowanie drzew jabłoni beneficjent nie dotrzymał zobowiązania pięcioletniego do czego się zobowiązał w planie działalności rolnośrodowiskowej na gruntach, które zadeklarował we wniosku o przyznanie pierwszej i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych w ramach wariantu 2.10. Wniosek beneficjenta o przyznanie płatności do upraw mieszanki wieloletniej traw wpłynął do Biura w Kętrzynie w dniu 16 maja 2014 r. jest w trakcie rozpatrywania. W toku oględzin u beneficjentów, którzy zakończyli realizację programu ustalono: Beneficjent złożył w 2009 r. wniosek o pierwszą płatność rolnośrodowiskową m.in. do uprawy jabłoni w ramach wariantu 2.9, podejmując tym samym pięcioletnie zobowiązanie rolnośrodowiskowe do marca 2014 r. Do zakończenia realizacji programu otrzymał kwotę dopłat w wysokości 410,3 tys. zł. W dniach 8-9 lipca 2013 r. Oddział przeprowadził u beneficjenta kontrolę działek sadowniczych i nie stwierdzono nieprawidłowości. Oględziny największej działki beneficjenta (14,20 ha) wykazały, że: - sad znajdował się na działce rolnej beneficjenta tuż obok gospodarstwa, do którego prowadziła droga, był ogrodzony i zabezpieczony przed zwierzętami, 13 Wariant 2.1 programu rolnośrodowiskowego: uprawy rolnicze (dla których zakończono okres przestawiania). 13

drzewa jabłoniowe były kilkuletnie, rozwinięte odpowiednio do wieku, zdrowe, ukorzenione, kwitnące, miały zielone listki oraz kwiaty, a ich wysokość wynosiła od 150 do 350 cm, zaś grubość pnia od 38 do 60 mm. W trakcie oględzin beneficjent oświadczył, że w 2014 r. nie zamierzał złożyć wniosku o nowe zobowiązanie rolnośrodowiskowe. Stwierdzono również, że na działce objętej oględzinami beneficjent dokonał dosadzeń jabłoni ze 125 szt. do 800 szt. na 1 ha. W ocenie NIK sad prowadzony przez ww. beneficjenta stanowi przykład dobrych praktyk. Beneficjent złożył pierwszy wniosek w 2008 r. do uprawy czereśni w ramach wariantu 2.10. Do zakończenia programu w 2013 r. otrzymał kwotę dopłat w wysokości 453,8 tys. zł. W dniach 7-28 grudnia 2010 r. Oddział przeprowadził u beneficjenta kontrolę działek sadowniczych i nie stwierdzono nieprawidłowości. W wyniku oględzin największej działki beneficjenta (10,5 ha) ustalono, że beneficjent zlikwidował sad, a na jego miejsce posiał trawę. Rozpoczął nowe zobowiązanie rolnośrodowiskowe w ramach wariantu 2.1. Beneficjent w oświadczeniu wskazał, że sad, który posiadał wcześniej posadzony został w 2008 r., w fazę owocowania wszedł w 2012 r., zebrane owoce zaś w całości przeznaczone zostały na własne potrzeby prowadzonego gospodarstwa. Dodał, że nie zamierza prowadzić sadu na warunkach ekologicznych. Po wygaśnięciu zobowiązania wariantów sadowniczych w marcu 2013 r. rozpoczął nowe pięcioletnie zobowiązanie, w ramach którego posiał trawę. Dodał, że nie zamierza prowadzić jakiegokolwiek sadu, nawet przy możliwości otrzymania środków pomocowych. Powodem, jak podkreślił, było m.in. to, że uprawa taka wymagała dużych nakładów finansowych i pracy, natomiast zysk z uprawy był niewielki nawet jeśli dotyczyło to dużej powierzchni upraw. (dowód: akta kontroli str. 222-303) Wnioski pokontrolne Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków IV. Wnioski Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, wnosi o: przeprowadzanie kontroli na miejscu upraw sadowniczych i jagodowych w terminach pozwalających na ich właściwą identyfikację oraz ocenę jakości i stanu obsady. V. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Olsztynie. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosku pokontrolnego oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. 14

W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Olsztyn, dnia 01 lipca 2014 r. Kontrolerzy: Izabela Kowalska-Jasiecka starszy inspektor kontroli państwowej Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Olsztynie Dyrektor Andrzej Zyśk Waldemar Żarnoch starszy inspektor kontroli państwowej 15