102 Kulon 13 (2008) obserwuje się zdecydowaną większość gęsi z rodzaju Anser i Branta w cyklu całego roku (dane niepublikowane autora). Gęsi krótkodziobe każdorazowo obserwowano w stadach innych gatunków gęsi liczących od 4 do 20000 ptaków. Dziesięciokrotnie były to grupy mniejsze niż 1000 ptaków (w tym tylko trzy razy mniejsze niż 100 osobników). Notowano je w stadach innych gęsi liczących średnio ponad 3300 osobników każde. Najczęściej widziane były w towarzystwie gęsi białoczelnych, Anser albifrons, nieznacznie rzadziej zbożowych, Anser fabalis a zupełnie wyjątkowo innych gatunków z rodzaju Anser i Branta. Pierwsze gęsi krótkodziobe widziano już pod koniec lutego (najwcześniejsza data-28 II 2008 roku koło Osowca nad Biebrzą, MP), aż 22 obserwacje przypadały na marzec, 4 dalsze na pierwszą połowę kwietnia i tylko jedyna na maj-1 os. widziano 2 V 2004 pod Wizną w dolinie Narwi (ZK, RG). W przypadku 20 obserwacji odnotowano pojedyncze osobniki, 6-krotnie dwa ptaki a tylko 1 raz widziano 3 gęsi krótkodziobe (12.03.2008 roku koło Maliszewa nad Narwią, MP, MB). Przeciętnie notowano 1,37 ptaka/ spotkanie. Większą ilość obserwacji gęsi krótkodziobych na Nizinie Północnopodlaskiej można tłumaczyć dwojako. Mógł być to faktyczny wzrost liczebności tego gatunku na rzeczonym obszarze, co byłoby zbieżne ze wzrostem liczebności tego gatunku na lęgowisku w rejonie Svalbard i zimowiskach tej populacji (Madsen et al. 1999, Madsen 2001). Równie prawdopodobny jednak wydaje się być wzrost jej wykrywalności zbieżny ze zwiększeniem intensywności przeglądania stad żerujących gęsi i polepszeniem jakości sprzętu używanego do tych obserwacji. Niewykluczone także, że oba te czynniki odegrały tu znaczącą rolę. Jednocześnie, należy się spodziewać dalszego wzrostu obserwacji tych północnych gęsi w latach kolejnych. Tab. 1. Rozkład obserwacji gęsi krótodziobych na Nizinie Północnopodlaskiej w latach 2002-2008. Table 1. Distribution of records of Pink-footed Geese in North-Podlasian Lowland in 2002-2008. (1) - Year, (2) - Total Rok (1) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Suma (2) Liczba stwierdzeń/ Number of records Liczba osobników/ Number of Geese 1 0 2 1 1 6 17 28 1 0 2 2 2 8 21 36 Wszystkie obserwacje gęsi krótkodziobych omawiane w niniejszym artykule, przypadające na okres ich weryfikacji przez Komisję Faunistyczną SO PT Zool. uzyskały stosowną akceptację.
Kulon 13 (2008) 103 Podziękowania T. Kułakowskiemu dziękuję także za cenne uwagi do pierwotnej wersji tego artykułu. Poza obserwacjami autora (w tekście MP), w niniejszym opracowaniu wykorzystano także dane następujących osób: J. Bartnik, G. Bela, M. Broniszewska (MB), M. Cieszyński, R. Głębicka (RG), A. Gorczewski, G. Grygoruk, M. Juniewicz, Z. Kajzer (ZK), J. Kosior, A. Kośmicki, A. Krasnodębska (AK), T. Kułakowski, Ł. Mazurek, W. Piechowski, A. Płowucha, M. Rostkowski, K. Sidoruk i T. Tumiel. Za udostępnienie swoich obserwacji składam im serdeczne podziękowania. Literatura Komisja Faunistycza 2003. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2002. Not. Ornit. 2003, 44: 195-219. Komisja Faunistycza 2006. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2005. Not. Ornit. 2006, 47: 97-124. Komisja Faunistycza 2007a. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2006. Not. Ornit. 48, 2: 107-136. Komisja Faunistyczna 2007b. Komunikat nr 14 Komisji Faunistycznej. Not. Ornit. 48, 4: 283-289. Madsen J. 2001. Spring migration strategies in Pink-footed Geese, Anser brachyrhynchus and consequences for spring fattening and fecundity. Ardea 89 (special issue): 43-55. Madsen J., E. Kuijken, T. Haitjema, F. Cottaar, P.I., Nicolaisen, T. Bones, F. Mehlum 1999. Svalbard Pink-footed Goose, Anser brachyrhynchus. In: Madsen J., G. Cracknell & A.D. Fox (eds) Goose populations of the western Palearctic: 82-93. Wetlands International Pub. No. 48, National Environmental Research Institute, Denmark. Madsen, J., Kuijken, E., Kuijken-Verscheure, C., Hansen, F. & Cottaar, F. 2001: Incidents of neckband icing and consequences for body condition and survival of Pink-footed Geese Anser brachyrhynchus. Wildl. Biol. 7: 49-53. Mitchell CR, Hearn RD. 2004. Pink-footed Goose, Anser brachyrhynchus (Greenland/Iceland population) in Britain 1960/61-1999/2000. Waterbird Review Series, The Wildfowl & Wetlands Trust/Joint Nature Conservation Committee, Slimbridge. Tomiałojć L. 1972. Ptaki Polski. Wykaz gatunków i rozmieszczenie. PWN, Warszawa. Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski. Rozmieszczenie i liczebność. PWN, Warszawa. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Tom I. PTPP Pro Natura, Wrocław. Adres autora: PO-LARUS, ul. Zachodnia 30A/ 8, 15-345 Białystok, www.po-larus.com, po-larus@wp.pl
104 Kulon 13 (2008) INCREASE IN NUMBERS OF PINK-FOOTED GEESE, ANSER BRACHYRHYNCHUS IN NORTH-PODLASIAN LOWLAND (NE POLAND) IN 2007-2008 Summary During many years Pink-footed Geese, Anser brachyrhynchus, were very rare vagrants in Poland. For the first time they were recorded in North Podlasian Lowland in 2002. After this date, a few single individuals were observed there, however most of Regional records were done in 2007-2008 (photo 1). It was the effect of an increase in numbers of breeding birds in Svalbard and in the population wintering in Western Europe, or in detectability of Pink-footed Geese, also in north-eastern Poland. Marcin Łukaszewicz, Rafał Kuropieska PIERWSZE STWIERDZENIE GĘSIÓWKI EGIPSKIEJ ALOPOCHEN AEGYPTIACA NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ PRACA NR 12 Z CYKLU PRZYRODA KOZIENICKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO W dniach 4-9 II 2008 na Zalewie z Siczkach (gm. Jedlnia-Letnisko, pow. radomski, woj. mazowieckie), położonym w otulinie Kozienickiego Parku Krajobrazowego, obserwowano dorosłego osobnika gęsiówki egipskiej Alopochen aegyptiaca (Akceptacja KF PTZool.). Ptak był większy od obecnych w pobliżu krzyżówek Anas platyrhynchos, porównywalny wielkością do gęsi białoczelnej Anser albifrons, ogólny ton ubarwienia rdzawokasztanowaty z wieloma szarościami, głowa jasna z ciemno brązową otoczką wokół oka (fot. 2). Uwagę zwracał również biały pas na boku ciała i ciemniejsza od reszty szyi brązowa obrączka. Nogi oraz dziób intensywnie różowe. W locie charakterystyczne - kontrastujące z cimnymi lotkani - białe pokrywy skrzydłowe. Osobnik przebywał w stadzie z kilkunastoma krzyżówkami, przemieszczając się wraz z nimi po zbiorniku. Często żerował na nadbrzeżnej roślinności, wychodząc również na brzeg. Lot miał nie za szybki podobny do innych kaczkowatych. Odezwał się tylko jeden raz, przy okazji spłoszenia. Głos wydał się chrapliwym, dość szybko powtarzającym się gęganiem. Gęsiówka egipska jest gatunkiem afrykańskim, areał występowania rozciąga się od doliny Nilu na północ przez Egipt, do Syrii włącznie. Zasiedla zarastające zbiorniki wodne, niekiedy rzeki z zakolami i starorzeczami. (Dobrowolski 1982). Zaaklimatyzowana w wielu krajach Europy (m.in. Holandii, Wielkiej Brytanii), osiedlana jako ptak parkowy od XVII wieku. Osobniki spotykane na wolności to przede wszystkim uciekinierzy z ogrodów zoologicznych. Brak obrączek u obserwowanego ptaka, świadczyć może, że był to jeden z wtórnie zdziczałych osobników. Na terenie
Kulon 13 (2008) 105 Polski do roku 2006 stwierdzona 34 razy, głównie w zachodniej części kraju (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Komisja Faunistyczna 2004, 2005, 2006). Pierwsza obserwacja miała miejce 4 I 1877 pod Brzegiem (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Nie ma reguły co do okresu pojawów tego gatunku, spotykana wiosną, wczesnym latem i jesienią. We Wrocławiu w sezonie 1976/1977 zimował ptak pochodzący z miejscowego zoo. W centralnej Polsce widziana na zbioniku Jeziorsko, gdzie od 7 VII do 26 VIII 1990 przebywał niepłochliwy ptak z obrączką (Janiszewski et al. 1998). Literatura Dobrowolski K. A 1982. Ptaki Europy. Przewodnik terenowy. PWN, Warszawa. Janiszewski T., Włodarczyk R., Bargiel R., Grzybek J., Kaliński A., Lesner B., Mielczarek S. 1998. Awifauna zbiornika Jeziorsko w latach 1986-1996. Not. Orn. 39: 121-150. Komisja Faunistyczna 2004. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2003. Not. Orn. 45: 169-194. Komisja Faunistyczna 2005. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2004. Not. Orn. 46: 159-180. Komisja Faunistyczna 2006. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2005. Not. Orn. 47: 97-124. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Tom II: 788. PTPP pro Natura Wrocław. Adresy autorów: Marcin Łukaszewicz, Rafał Kuropieska, Studenckie Koło Naukowe Ornitologów, Instytut Biologii, Akademia Podlaska, ul.prusa 12, 08-110 Siedlce, e.mail: skno-ap.siedlce@wp.pl FIRST RECORD OF EGYPTIAN GOOSE ALOPOCHEN AEGYPTIACA ON MAZOWIECKA LOWLAND Summary On 4-9 February 2008, an adult Egyptian Goose Alopochen aegyptiaca was observed on the Reservoir at Siczki, Central Poland (Accepted by the Avifaunistic Comission of the Polish Zoological Society). The bird was in the flock of mallards Anas platyrhynchos, foraging and moving with them. In Poland, this species was recorded 34 times until 2006, mainly in western part of the country.
106 Kulon 13 (2008) Dariusz Kowalczyk DRUGIE STWIERDZENIE LĘGU ŁABĘDZIA KRZYKLIWEGO CYGNUS CYGNUS NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ W dniach 3 i 10 VI 2008 roku obserwowałem na przylegających do Narwi stawach Stawinoga (gm. Zatory, pow. pułtuski, woj. mazowieckie) parę łabędzi krzykliwych Cygnus cygnus z dwójką młodych. Stwierdzenie gniazdowania uzyskało akceptację Komisji Faunistycznej SO PTZool. Ptaki żerowały w północnej, najbardziej niedostępnej części największego zbiornika w odległości około 400 metrów od grobli, rzadko uczęszczanej przez ludzi. Rodzina łabędzi sprawiała wrażenie bardzo płochliwej. Na stawie nie było innych łabędzi. Dwa łabędzie krzykliwe przebywały na tym samym zbiorniku przez kilka tygodni wiosną poprzedniego roku, jednak do lęgu wtedy prawdopodobnie nie doszło. Wcześniej lęg łabędzia krzykliwego na Nizinie Mazowieckiej odnotowano tylko raz (Kasprzykowski i Rzępała 1997), a pierwszy przypadek gniazdowania w Polsce stwierdzono w roku 1973 w Dolinie Biebrzy (Kawenczyński et al. 1976). Od tego czasu daje się zaobserwować ekspansję łabędzia krzykliwego, co jest odzwierciedleniem ogólnego trendu widocznego niemal w całej Europie (Sikora i Wieloch 2007). W Polsce, w roku 2007 stwierdzono gniazdowanie 50 par łabędzia krzykliwego, pary mieszanej z łabędziem niemym oraz 2 osobniki stowarzyszone w trio z parami łabędzia niemego (Sikora i Wieloch in litt.). Główne obszary lęgowe tego gatunku znajdują się na Podlasiu, na środkowym Pomorzu oraz na Dolnym Śląsku (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Sikora i Wieloch in litt.). Kolonizacja nowych oraz rekolonizacja starych obszarów lęgowych w Europie jest spowodowana prawdopodobnie zaprzestaniem prześladowań ze strony człowieka oraz zwiększoną przeżywalnością na zimowiskach, dzięki ocieplaniu się klimatu i korzystaniem z łatwo dostępnego pożywienia na polach uprawnych (Sikora i Wieloch 2007). Literatura Kasprzykowski Z., Rzępała M. 1997. Lęgowy łabędź krzykliwy (Cygnus cygnus) pod Ostrołęką. Kulon. 2: 68-71. Kawenczyński K., Koźniewski P., Luniak M. 1976. Lęg łabędzia krzykliwego Cygnus olor (L.) na Bagnie Ławki. Prz. Zool. 20: 109-115. Sikora A., Wieloch M. 2007. Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP pro Natura. Wrocław. Adres autora: Dariusz Kowalczyk, ul. Ostrobramska 84 m 110, 04-163 Warszawa
Kulon 13 (2008) 107 THE SECOND RECORD OF BREEDING WHOOPER SWANS CYGNUS CYGNUS IN THE MAZOVIAN LOWLAND Summary On 3 and 10 June 2008, I observed a pair of Whooper Swans Cygnus cygnus with two young on ponds Stawinoga, eastern Poland, bordering on the Narew river. Piotr Dębowski TRZECIE STWIERDZENIE LĘGU GĄGOŁA BUCEPHALA CLANGULA W KRAINIE GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH W dniu 8 V 2004 na stawach rybnych w Cieklińsku (gm: Ruda Maleniecka, pow. konecki, woj. świętokrzyskie) spłoszyłem silnie zaniepokojoną samicę gągoła Bucephala clangula. Po krótkiej obserwacji zauważyłem, że samica odwodziła (udając zranienie) od trzech piskląt. Wiek piskląt (ok. 3 dniowe) wskazywał na niedawne opuszczenie dziupli. Zarówno samica, jak i młode były w dobrej kondycji fizycznej. Samica z młodymi przebywała na stawie o powierzchni 10 ha, graniczącym ze starym drzewostanem sosnowo-olchowym. Ponowne kontrole w dniach 15 V i 13 VI 2004 r. nie wykazały obecności tego gatunku. W maju 2006 roku na tym samym stawie obserwowałem zaniepokojoną samicę gągoła jednak bez jednoznacznych oznak lęgowości. W poprzednich sezonach (1998, 1999, 2001-2003) obserwowałem w trakcie migracji tokujące ptaki tego gatunku na stawach rybnych Cieklińsko. Jest to pierwszy udokumentowany lęg gągoła w dolinie Czarnej Koneckiej i trzeci w Krainie Gór Świętokrzyskich (Chmielewski et al. 2005). Opisane stanowisko sąsiaduje z lęgowiskami wykrytymi w dolinie Pilicy (Ciach 1997, Markowski i Wojciechowski 1998) oraz na pobliskich stawach Papiernia k. Reczkowa (M. Wężyk i inni: kart. M-ŚTO). Literatura Chmielewski S., Fijewski Z., Nawrocki P., Polak M., Sułek J., Tabor J., Wilniewczyc P. 2005. Ptaki Krainy Gór Świętokrzyskich. Monografia faunistyczna. Bogucki Wyd. Nauk. Kielce-Poznań. Ciach M. 1997. Lęgi gągoła (Bucephala clangula) koło Tomaszowa Mazowieckiego. Kulon 2: 216-217. Markowski J., Wojciechowski Z. 1998. Kręgowce. W: Kurowski K. J. (red.). Sulejowski Park Krajobrazowy. Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych. 90-105.
108 Kulon 13 (2008) Adres autora: ul. Piotrkowska 86, Modliszewice, 26-200 Końskie, e-mail: debowski_p@yahoo.com THE THIRD RECORD OF BREEDING GOLDENEYE BUCEPHALA CLANGULA IN THE ŚWIĘTOKRZYSKIE MOUNTAINS Summary On 8 May 2004, a female Goldeneye with three young was observed on fish ponds at Cieklińsk (51 0 08 N, 20 0 15 E). Michał Polakowski WÓJCIK PHYLLOSCOPUS TROCHILOIDES NOWYM GATUNKIEM LĘGOWYM W DOLINIE BIEBRZY W czerwcu i na początku lipca 2007 roku kilkakrotnie odnotowano śpiewającego samca wójcika Phylloscopus trochiloides w Goniądzu nad Biebrzą (M. Polakowski, Ł. Mazurek). Ptak spotykany był każdorazowo w tym samym miejscu - zakrzaczonych, peryferyjnych rejonach miasta. Na początku lipca intensywność śpiewu zmalała. Wobec obserwacji ptaka w pełni sezonu lęgowego i w odpowiednim biotopie do gniazdowania, 13 VII 2007 roku podjęto udaną próbę udowodnienia jego gniazdowania (M. Broniszewska, G. Grygoruk, M. Polakowski). Obserwowano wtedy parę dorosłych ptaków karmiących 3 podloty, (fot. 3) (Akceptacja KF PTZool.). Gniazduje w środkowej i północnej Azji oraz wschodniej i środkowej Europie (Irwin 2000), a zimuje w południowych Indiach (Irwin i Irwin 2005, Katti i Price 1996). Spośród pięciu podgatunków forma viridanus zasięgiem lęgowym obejmuje północno - wschodnią Polskę, gdzie nieregularnie gniazduje (Alström 2006, Irwin 2000, 2001, Tomiałojć i Stawarczyk 2003). W pozostałej części kraju notowane są tylko przelotne samce. Na Nizinie Północnopodlaskiej lęgi notowano w Puszczy Białowieskiej (Tomiałojć i Stawarczyk 2003), a niemal corocznie rejestrowane są śpiewające ptaki należące do tego gatunku (por. np. z Komisja Faunistyczna 1988, 1998, 2000, 2005). Niniejsze stwierdzenie jest jednym z nielicznych pewnych lęgów w Polsce oraz pierwszym w Dolinie Biebrzy (Marczakiewicz 2005, Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Pragnę podziękować Koledze Piotrowi Marczakiewiczowi za cenne uwagi do niniejszego tekstu.
Kulon 13 (2008) 109 Literatura Alström P. 2006. Species concepts and their application: insights from the genera Seicercus and Phylloscopus. Acta Zool. Sinica 52 (Supplement): 429-434. Irwin D. E. 2000. Song variation in an avian ring species. Evolution 54: 998-1010. Irwin D. E., Bensch S., Price T. D. 2001. Speciation in a ring. Nature 409: 333-337. Irwin D. E., Irwin J. H. 2005. Siberian migratory divides: the role of seasonal migration in speciation. W: Greenberg, Marra P. P., Hoppkins. (eds.) Birds of The Warld. The Ecology and Evolution of Migration. The Ecology and Evolution of Migration,University Press. 27-40. Katti M., Price T. 1996. Effects of climate on palearctic warblers over wintering in India. Journal of the Bombay Nat. Hist. Soc. 93: 411-427 Komisja Faunistyczna. 1988. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 1986. Not. Orn. 29: 135-149. Komisja Faunistyczna. 1998. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 1997. Not. Orn. 39: 151-174. Komisja Faunistyczna. 2000. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 1998. Not. Orn. 41: 29-53. Komisja Faunistyczna. 2005. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2004. Not. Orn. 46: 159 180. Marczakiewicz P. 2005. Lista gatunków ptaków stwierdzonych w Kotlinie Biebrzańskiej. W: Dyrcz A., Werpachowski C. (red.). Przyroda Biebrzańskiego Parku Narodowego. Monografia. Biebrzański Park Narodowy, Osowiec - Twierdza: 229 234. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP Pro Natura, Wrocław. Adres autora: PO - LARUS, ul. Zachodnia 30A/8, 15 345 Białystok, e-mail: po-larus@wp.pl, www.po-larus.com GREENISH WARBLER PHYLLOSCOPUS TROCHILOIDES - A NEW SPECIES BREEDING IN THE BIEBRZA VALLEY (NE POLAND) Summary A singular singing male of Greenish Warbler, Phylloscopus trochiloides was recorded a few times in June and July 2007 in Goniądz (The Biebrza Valley, NE Poland). Breeding was confirmed at 13 th of July there was a pair documented on photographies during feeding three nestlings (photo 3). This was a first confirmed breeding record in The Biebrza Valley.
110 Kulon 13 (2008) Michał Radziszewski GNIAZDOWANIE MODRASZKI CYANISTES CAERULEUS W GNIEŹDZIE OKNÓWKI DELICHON URBICUM W dniu 15 V 2005 odnotowałem lęg modraszki Cyanistes caeruleus w gnieździe oknówki Delichon urbicum. Gniazdo znajdowało się na balkonie, na drugim piętrze pięciopiętrowego bloku mieszkalnego przy ul. Fasolowej w Warszawie- Włochach, ok. 12 m nad ziemią (fot. 4). Było ono zlokalizowane w narożniku dwóch ścian i sufitu i miało półkulisty kształt z otworem wlotowym od strony jednej ze ścian. Dowodem lęgu modraszek była obecność ptaków dorosłych tego gatunku, przylatujących z pokarmem do gniazda (zielone gąsienice), oraz skorupka jednego jaja i jedno jajo zbite z niewylęgniętym pisklęciem, znalezione na podłodze balkonu. Skorupki miały barwę białawą z drobnym, ciemnym nakrapianiem. Ptaki dorosłe przynosiły pokarm do gniazda nawet, gdy na balkonie przebywali ludzie, choć wówczas zbliżały się do niego z dużą ostrożnością. Stojąc pod gniazdem nie można było jednak dostrzec piskląt, ani ich usłyszeć - najprawdopodobniej były one na tyle małe, iż nie były jeszcze w stanie wydawać głosu. Dorosłe modraszki przynoszące pokarm do gniazda obserwowałem w tym samym miejscu również następnego dnia. W ciągu tych dwóch dni, w trakcie wyrywkowych obserwacji nie stwierdziłem jednak, aby przy gnieździe pojawiały się oknówki. Kilka dni później, kontaktując się telefonicznie z lokatorami mieszkania, na balkonie, którego znajdowało się gniazdo, otrzymałem wiadomość, iż dorosłe modraszki porzuciły gniazdo po tym, jak zaczęły przylatywać do niego oknówki (K. Wachowski - inf. ustna) i ostatecznie lęg modraszek zakończył się niepowodzeniem. Informacje na temat zajmowania gniazd oknówki przez inne gatunki ptaków z rzędu wróblowych Passeriformes (z pominięciem wróbla Passer domesticus) pojawiają się w literaturze bardzo rzadko, co może świadczyć o niskiej wykrywalności takich przypadków lub ich wyjątkowości. Znany jest, co najmniej jeden przypadek lęgu muchołówki szarej Muscicapa striata w gnieździe oknówki (Rębiś 2007). Sikory stanowią rodzinę ptaków, które wykorzystują do gniazdowania bardzo szerokie spektrum miejsc. Są to dziuple i szczeliny w drzewach, zagłębienia pomiędzy korzeniami drzew lub pod kamieniami, nory w skarpach i ziemi, a także budki lęgowe i różnego rodzaju konstrukcje stworzone przez człowieka. Zdarza się, że zajmują stare gniazda innych ptaków oraz wiewiórek. Potrafią również same drążyć dziuple w spróchniałych pniach i konarach drzew, a w skrajnych przypadkach mogą budować otwarte gniazda w rozwidleniu gałęzi. Modraszka zakłada gniazda w dziuplach drzew, a tam gdzie brak naturalnych miejsc do gniazdowania - w różnego rodzaju sztucznych otworach. Chętnie zajmuje budki lęgowe. Przypadek lęgu w gnieździe oknówki należy do wyjątkowych.
Kulon 13 (2008) 111 Literatura Rębiś M. 2007. Gniazdowanie muchołówki szarej Muscicapa striata w gnieździe oknówki Delichon urbicum. Kulon 12: 100-101. Adres autora: ul. Wysocka 7a/2, 63-421 Przygodzice, e-mail: m.radziszewski@gmail.com BREEDING OF BLUE TIT CYANISTES CAERULEUS IN A NEST OF HOUSE MARTIN DELICHON URBICUM Summary On 15 May 2005, I observed a brood of Blue Tit Cyanistes caeruleus in a nest of House Martin Delichon urbicum. The nest was located on the balcony on the second floor of a block of flats in Warsaw- Włochy, ca. 12 m above the ground level. The evidence of the Blue Tit brood was the presence of adult birds carrying food to the nest, also a shell of one egg, and one broken egg with unhatched nestling, found on the floor of the balcony. The adults carrying food to the nest were observed also on the next day. Several days later, Blue Tits abandoned the nest when House Martins started to visit it.
112 Kulon 13 (2008)
Kulon 13 (2008) 113 Kulon 13 (2008), 113-119 PL ISSN 1427-3098 Owady Henryk Kot PIERWSZE STWIERDZENIE KAŁUŻNIKA ŻÓŁTONOGIEGO HYDROCHARA FLAVIPES (STEVEN, 1808) (COLEOPTERA: HYDROPHILIDAE) NA NIZINIE PODLASKIEJ W dniu 2007 r. odłowiono dwa okazy kałużnika żółtonogiego Hydrochara flavipes w małej sadzawce o rozmiarach 6x20 m położonej w obniżeniu terenu w otoczeniu pól i łąk koło wsi Pruszyn (gm. Siedlce, pow. siedlecki, UTM..). Zbiornik ten nie wysychał w okresie letnim, a jego brzegi były porośnięte roślinnością wodną. Odłowiono tu także kilka osobników kałużnika biegaczowatego H. caraboides oraz znaczną liczbę chrząszczy wodnych z rodziny pływakowatych Dytiscidae. Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku na Nizinie Podlaskiej (wg podziału Polski na krainy - Burakowski et al. 1976) (ryc.). Wszystkie znane stanowiska tego gatunku położone są w południowo-wschodniej części kraju. Stanowisko z okolic Siedlec przesuwa o 180 km w kierunku północnym współczesną granicę zasięgu kałużnika żółtonogiego w Polsce. Ostatnie stwierdzenia kałużnika żółtonogiego, zarówno te z południowej części kraju jak też położone bardziej na północ, (okolice Hrubieszowa i Siedlec), być może wskazują na ekspansję gatunku w kierunku północnym. Wyraźne zmiany klimatyczne w Europie (ocieplenie klimatu), mogą sprzyjać rozprzestrzenianiu tego południowego chrząszcza, a dotychczasowe obserwacje wskazują, że jest to możliwe. Kałużnik żółtonogi, jest średniej wielkości chrząszczem wodnym (długość ciała 11-16,5 mm) należącym do rodziny kałużnicowatych Hydrophilidae, podrodziny Hydrophilinae. W Polsce występuje 106 gatunków z tej rodziny należących do 21 rodzajów, w tym 27 gatunków spotykanych bardzo rzadko, a 14 rzadko (Przewoźny 2004). Dziewięć gatunków uważanych jest za zagrożonych (Pawłowski et al. 2002). Polskę zasiedlają dwa gatunki z rodzaju Hydrochara: wspomniany już kałużnik żółtonogi oraz nieco większy (13-18,5 mm) kałużnik biegaczowaty. Ten ostatni odławiany jest dosyć często, szczególnie w małych zbiornikach wód stojących, silnie zarośniętych roślinnością wodną i szuwarową. Oba gatunki są podobnie ubarwione, a można je odróżnić po budowie wyrostka przedpiersia, który u kałużnika biegaczowatego posiada kolec skierowany do tyłu, natomiast na wyrostku drugiego gatunku kolec nie występuje. Cechą dodatkową jest ubarwienie ud, które u kałużnika
114 Kulon 13 (2008) żółtonogiego są koloru żółto-białego, natomiast u kałużnika biegaczowatego są ciemne, co najwyżej (u niektórych osobników) lekko rozjaśnione. Ryc. Rozmieszczenie stanowisk kałużnika żółtonogiego Hydrochora flavipes w Polsce. stanowiska współczesne, o stanowiska historyczne, ---- orientacyjna granica zasięgu Fig. Distribution of the sites of the beetle Hydrochora flavipes in Poland. - present sites, o historical sites, ---- approximate range boundary Kałużnik żółtonogi jest gatunkiem zasiedlającym zachodnią Azję, południową Europę i północną Afrykę (Egipt i Maroko). Wg Katalogu chrząszczy palearktycznych (Lobl, Smetana 2003), zasiedla większość państw Europy południowej. Z państw sąsiadujących z Polską wykazany z Czech, Niemiec, Ukrainy i Słowacji. Najbardziej na północ wysunięte stanowisko tego gatunku znajdowało się na Łotwie, ale dane te
Kulon 13 (2008) 115 pochodzą sprzed 100 lat (Telnov 2007). Brak jest informacji o współczesnym występowaniu w tej części Europy. W Polsce spotykany bardzo rzadko. Pierwsze pewne stwierdzenia pochodzą z roku 1865 z okolic Warszawy (Hildt 1914), z miejscowości Jastrząb pow. Myszków (Lgocki 1908) oraz Drogomyśli pow. Cieszyn (Reitter 1870, Burakowski et al. 1976). W ostatnich latach wykazany z Tatr (Mielewczyk 1990), Beskidu Zachodniego (Trzeciak 2000), Bieszczad (Przewoźny i Lubecki 2004) oraz doliny środkowego Bugu (Gródek koło Hrubieszowa - Przewoźny et al. 2005). W.w. stanowiska znajdują się w 6 krainach wyznaczonych w Katalogu Fauny Polski (Burakowski et al. 1976). Są to: Nizina Mazowiecka (Hildt 1914), Wyżyna Krakowsko-Wieluńska (Lgocki 1908), Beskid Zachodni (Reitter 1870, Trzeciak 2000), Tatry (Mielewczyk 1990), Bieszczady (Przewoźny i Lubecki 2004) oraz Wyżyna Lubelska (Przewoźny et al. 2005). Warto zwrócić uwagę na ten gatunek w trakcie terenowych badań hydrobiologicznych. Jest on na tyle duży i charakterystyczny, że trudno go przeoczyć w trakcie odłowów, a zebrane informacje mogą być bardzo przydatne do opisu ekspansji gatunku, o ile taka nastąpi w najbliższych latach. Odłowione okazy znajdują się w zbiorach autora. Dziękuję Koledze Markowi Przewoźnemu za uwagi do tekstu. Literatura Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1976. Chrząszcze Coleoptera - Adephaga prócz Carabidae, Myxophaga, Polyphaga: Hydrophiloidea. Kat. Fauny Pol., Warszawa, XXIII, 4:1-307. Hildt L. 1914. Krajowe owady wodne. Hydrocanthares. Pam. Fizyogr., Warszawa, 22 (III): 1-131. Lgocki H. 1908. Chrząszcze (Coleoptera) zebrane w okolicy Częstochowy w Królestwie Polskiem w latach 1899-1903. Spraw. Kom. Fizyogr., Kraków, 41, II: 18-151. Lobl I., Smetana A. (Eds.) 2003. Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Vol. 1: Archostemata Myxophaga Adephaga. Apollo Books, Stenstrup, Denmark. Mielewczyk S. 1990. Kałużnik żółtonogi, Hydrophilus flavipes Steven, 1808 (Coleoptera, Hydrophilidae) w Tatrach Polskich. Przeg. Zool., 34 (2-3): 281-282. Pawłowski J., Kubisz D., Mazur M. 2002. Coleoptera Chrząszcze. W: Głowaciński Z. (red.) Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. IOP PAN, Kraków: 88-110. Przewoźny M. 2004. Kałużnicowate (Hydrophilidae). W: Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibniewska R. (red). Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Muz. i Inst. Zool. PAN, Warszawa, 1, 149-151, 156-158. Przewoźny M., Lubecki K. 2004. Nowe stanowiska rzadziej spotykanych przedstawicieli wodnych chrząszczy (Coleoptera: Dytiscidae, Sperchidae, Hydrophilidae) w Polsce. Wiad. Entomol. 23, 4: 215-220.
116 Kulon 13 (2008) Przewoźny M., Buczyński P., Mielewczyk S. 2006. Chrząszcze wodne (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Byrrhoidea) doliny Bugu w województwie lubelskim (południowo-wschodnia Polska). Nowy Pam. Fizjogr. Warszawa 4, 1-2: 23-54. Reitter E. 1870. Uebersicht der Käfer-Fauna von Mähren und Schlesien. Verh. Naturf. Ver. Brunn, 8, 2: III-VIII, 1-195. Telnov D. 2007. Species recorded for Latvia after the publication of the Check-list of Latvia beetles (Insecta: Coleoptera). Informacje internetowe. Trzeciak A. 2000. Nowe stanowisko Hydrochara flavipes (Steven) (Coleoptera, Hydrophilidae) w Beskidzie Zachodnim. Wiad. Entomol., 19 (1): 53. Adres autora: Henryk Kot, Zakład Planowania Przestrzennego i Badań Ekologicznych EKOS, 08-110 Siedlce, ul. R. Traugutta 8, e-mail: ekos@siedlce.cc THE FIRST RECORD OF THE BEETLE HYDROCHORA FLAVIPES (STEVEN, 1808) (COLEOPTERA: HYDROPHILIDAE) IN THE PODLASIAN LOWLAND Summary On. 2007, two individuals of the beetle Hydrochora flavipes were captured in a small pond near Siedlce, central-eastern Poland. So far, this species was recorded from 7 sites and 6 faunal regions in southeastern Poland, of which 3 sites are historical, dating back to the turn of the 19th century, and 4 exist at present. The observation from Siedlce surroundings is the 8th record of this species from Poland and the 1st from the Podlasian Lowland. At the same time, this is the northernmost site of this species at present. Marek Miłkowski, Mieczysław Kurowski, Marek Bidas PACHNICA DĘBOWA OSMODERMA EREMITA (SCOPOLI, 1763) (COLEOPTERA: SCARABAEIDAE) W PUSZCZY KOZIENICKIEJ PRACA NR 13 Z CYKLU PRZYRODA KOZIENICKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO W ostatnich latach na kilku stanowiskach w Puszczy Kozienickiej stwierdzono obecność pachnicy dębowej Osmoderma eremita: Nowa Wieś (UTM: EC32), 1 ex., latem, pod koniec lat 1990., leg. M. Kurowski; Przejazd (EC20), szczątki imagines w próchnie dębowym, kilka larw, 9 IX 2004, leg. M. Miłkowski (MM), S. Wąsik. W ściętym przez leśników dziuplastym dębie znajdowało się gniazdo ssaka - popielicy Myoxus glis (L.) z młodymi osobnikami. W dziupli pod wyściółką gniazda,
Kulon 13 (2008) 117 utworzoną z wyschniętych mchów, liści i cienkich gałązek, w warstwie próchna, znaleziono szczątki imagines pachnicy i larwy tego gatunku w różnym okresie rozwoju. W próchnie jako gatunek towarzyszący znaleziono imago Margarinotus marginatus (Er.) (Coleoptera: Histeridae) (det. R. Ruta, coll. MM), a także larwę rzadkiego i lokalnego w Polsce motyla Idia calvaria (Den. et Schaff.) (Lepidoptera: Noctuidae), z której wyhodowano imago tego gatunku (det. W. Piątek, coll. M. Hołowiński); Augustów (EC30), 2 VII 2006, 1, na piaszczystej drodze leśnej przecinającej niewielki fragment starodrzewu dębowego, leg. M. Bidas, MM; rez. Krępiec (EC40), larwy, VIII 2006, w wypróchniałym dębie szypułkowym Quercus robur, leg. W. Strużyński; 4 VIII 2007, 1 ex., przy wypróchniałym pniu starego dębu, leg. MM; Molendy (EC40), 4 VIII 2007, opuszczone kokolity w pniu powalonego dębu, leg. MM; Bąkowiec (EC40), 4 VIII 2007, szczątki imago w dziupli przydrożnej lipy Tilia cordata, leg. MM; Jaśce (EC20), 15 VIII 2007, szczątki imago u podstawy starego, martwego dębu, leg. MM. Pachnica w Polsce jest gatunkiem prawnie chronionym. Znajduje się na czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych (Pawłowski et al. 2002) w kategorii VU - o statusie gatunku wysokiego ryzyka, narażonego na wyginięcie. Ponadto jest chroniona prawem Unii Europejskiej została umieszczona w załączniku II do Konwencji Berneńskiej oraz w załączniku II do Dyrektywy Siedliskowej jako gatunek priorytetowy. Najbliżej Puszczy Kozienickiej znaleziono ten gatunek w miejscowości Trzebień (Chmielewski et al. 1996). W Puszczy Kozienickiej - obok ostatnio stwierdzonej pachnicy - występuje kilka cennych przyrodniczo gatunków próchnojadów z rodziny Lucanidae: Aesalus scarabaeoides (Panz.), Dorcus parallelipipedus (L.), Sinodendron cylindricum (L.) oraz Protaetia aeruginosa (Drury) z grupy Scarabaeidae pleurostici (Bidas i Miłkowski 2005). Zagrożeniem dla tych i wielu innych gatunków bezkręgowców saproksylicznych zasiedlających dziuple i stare wypróchniałe drzewa, jest gospodarka leśna w niewielkim stopniu uwzględniająca ten ważny element środowiska. Owady saproksyliczne w istotny sposób wpływają na procesy zachodzące w ekosystemie, uczestnicząc m.in. w rozkładzie i mineralizacji substancji organicznej, a także przygotowując, w sposób bezpośredni lub pośredni, miejsca gniazdowania dla wielu gatunków ptaków oraz środowisko życia dla innych zwierząt, w tym ssaków (Gutowski i Buchholz 2000). Konieczne są zabiegi zmierzające do wyznaczania nowych terenów chronionych, w tym przypadku rezerwatów. Trzeba tu jednak dodać, że tylko rezerwaty ścisłe chronią w sposób wystarczający gatunki owadów związane z martwym drewnem. Środowiska rozwoju niektórych gatunków saproksylicznych mogą kształtować się nawet przez okres 200 lat (Gutowski i Buchholz 2000).
118 Kulon 13 (2008) Osobom wymienionym w tekście serdecznie dziękujemy za udostępnienie danych oraz za oznaczenie gatunków owadów towarzyszących O. eremita. Panu prof. dr. hab. Jerzemu M. Gutowskiemu dziękujemy za cenne uwagi wykorzystane w tekście. Literatura Bidas M., Miłkowski M. 2005. Chrząszcze nadrodziny Scarabaeoidea okolic Radomia. Kulon, 10: 3-11. Chmielewski S., Iwańczuk C., Woźniak K. 1996. Nowe stanowiska pachnicy dębowej (Osmoderma eremita - Coleoptera: Scarabaeidae) na Nizinie Mazowieckiej. Kulon 1-2: 59. Gutowski J. M., Buchholz L. 2000. Owady leśne - zagrożenia i propozycje ochrony. Wiad. Entomol. 18 Supl. 2: 43-72. Pawłowski J., Kubisz D., Mazur M. 2002. Coleoptera chrząszcze. [W:] Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Z. Głowaciński (red.) Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 88-110 pp. Adresy autorów: Marek Miłkowski, ul. Królowej Jadwigi 19/21, 26-600 Radom, e-mail: milkowski@poczta.neostrada.pl Mieczysław Kurowski, Kozienicki Park Krajobrazowy, Pl. Konstytucji 3 Maja 3, 26-670 Pionki, e-mail: kozienickipark@interia.pl Marek Bidas, ul. Mazurska 64 m. 91, 25-342 Kielce, e-mail: zuk55@o2.pl THE BEETLE OSMODERMA EREMITA (SCOPOLI, 1763) (COLEOPTERA: SCARABAEIDAE) IN THE KOZIENICKA FOREST Summary In recent years, Osmoderma eremita (Scopoli, 1763) (Coleoptera: Scarabaeidae) was recorded from several sites in the Kozienicka Forest: Nowa Wieś (UTM: EC32), Przejazd (EC20), Augustów (EC30), reserve Krępiec (EC40), Molendy (EC40), Bąkowiec (EC40), and Jaśce (EC20). New protected areas should be established, preferably strict nature reserves, to protect valuable saproxylous species. Tomasz Pikiewicz, Sławomir Chmielewski KOLEJNE STWIERDZENIE ZMIERZCHNICY TRUPIEJ GŁÓWKI ACHERONTIA ATROPOS (LINNAEUS, 1758) (LEPIDOPTERA: SPHINGIDAE) NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ W pierwszej dekadzie września 2007 na terenie gospodarstwa sadowniczego w miejscowości Dalboszek (gm. Mogielnica, woj. mazowieckie, UTM DC 83)
Kulon 13 (2008) 119 znaleziono pod lampą sodową martwego samca zmierzchnicy trupiej główki Acherontia atropos. Gatunek migrujący, w Polsce pojawia się w maju i czerwcu oraz od 2 dekady sierpnia do 2 dekady października (Buszko 1997). W zależności od pogody notowany jest na terenie całego kraju, w korzystnych warunkach dolatuje nawet do Islandii. W poszczególne lata następują bardzo duże wahania liczebności. Większość osobników migruje na zachód Europy, stąd częściej jest spotykany na Wyspach Brytyjskich niż w Polsce. Lecąc na północ samice składają jaja, z których może rozwinąć się nowe pokolenie. W roku 2001 znaleziono jedną poczwarkę w okolicach Skierniewic (Sielezniew 2003). W roku 1999 odnotowano ten gatunek w Radomiu (Stryjski 1999). Literatura Buszko J. 1997. Atlas motyli Polski. Cz. II. Prządki, zawisaki, niedźwiedziówki (Lasiocampidae, Endromydidae, Lemoniidae, Saturniidae, Sphingidae, Notodontidae, Thaumetopoeidae, Lymantriidae, Arctiidae). Iamge, Warszawa. Sielezniew M. 2003. Migrujący motyl, trupia główka. Przyr. Polska 9. 12. Stryjski I. 1999. Zmierzchnica trupia główka Acherontia atrops w Radomiu. Kulon 4: 89. Adres do korespondencji: Sławomir Chmielewski, ul. Rynek 12, 05-640 Mogielnica, e-mail: sch6@wp.pl SUCCESSIVE RECORD OF DEATH S-HEAD MOTH ACHERONTIA ATROPOS (LINNAEUS, 1758) (LEPIDOPTERA: SPHINGIDAE) FROM THE MAZOVIAN LOWLAND Summary In the first ten day-period of September 2007, a dead male of Death s-head Moth Acherontia atropos was found under a sodium-vapour lamp in an orchard at the village of Dalboszek (central Poland, UTM DC 83)
120 Kulon 13 (2008)
Kulon 13 (2008) 121 Kulon 13 (2008), 121-142 PL ISSN 1427-3098 Sprawozdania JAKI BYŁ ORNITOLOGICZNY ROK 2007 NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ? Rok 2007 przywitał nas wyjatkową aurą - aż do 23 stycznia panowały dodatnie temperatury z najwyższymi w okresie 8-17 styczeń (do +12 0 C w dniu 10 stycznia). Również pokrywa śniegu zalegała znacznie krócej niż w roku porzednim (24 styczeń - 6 luty i ponownie 8-12 luty oraz 22-27 luty). Z dniem 28 lutym zapanowała wiosna a już 7 marca temperatura dochodziła do +14 0C. Wyjątkowo wczesny powrót wiosny wpłynął na wiele bardzo wczesnych obserwacji przylotów. Ponadto wyjatkowo obficie przelatywały czajki, siewki złote i gęsi. Podobnie jak poprzedni, był to z pewnością kolejny dobry rok dla lęgowej populacji dudka, lerki, ortolana, świergotka polnego, gąsiorka, cierniówki i przepiórki. Nadal jednak trwał regres turkawki. W okresie jesiennym odnotowano kilka spotkań świergotka rdzawogardlistego. Również obfity i wyjątkowo rozciągnięty w czasie był przelot czajki, siewki złotej i żurawia. Wysokimi temperaturami grudnia tłumaczyć należy pozostanie na okres zimowy wyjątkowo dużych stad czajki, szpaka i bardzo późne spotkania stad żurawia, łabędzia czarnodziobego i siewki złotej. Ponadto rok 2007 obfitował w obserwacje rzadkich gtaunków: po raz pierwszy na Nizinie Mazowieckiej gniazdował szablodziób, a po raz drugi pliszka cytynowa. Odnotowano także czaplę modronosą, ibisa grzywiastego, kurhannika, drozda obrożnego, czeczotkę tundrową i zaroślówkę. W okresie sporządzania niniejszego raportu nie wszystkie obserwacje podlegające weryfikacji uzyskały orzeczenia KF PTZool. Poniższe obserwacje mogą być wykorzystane wyłącznie z podaniem nazwisk obserwatorów. W przypadku miast nie podano nazw gmin i województw, a nazwę województwa - tylko w przypadku innego, niż mazowieckie. Również w przypadku miejscowości będących siedzibami gmin nie podano dodatkowo nazwy gminy. Obserwacje fenologiczne Perkoz rdzawoszyi - Podiceps grisegena 10.11-1, zb. Zegrzyński (Sidelnik M., Górny T., Mirski P.) Kormoran czarny - Phalacrocorax carbo 14.01-363, zb. Zegrzyński (Kraska R.)
122 Kulon 13 (2008) Czapla biała - Egretta alba 14.01-3, Mężenin, gm. Platerów (Łukaszewicz M.) 23.12-2, 26.12-3, Raszyn (Zawadzki J.) Czapla modronosa - Ardeola ralloides 27.05-1, Warszawa - Jeziorko Czerniakowskie (Snellink L.) Bąk - Botaurus stellaris 08.03-1, Warszawa (Węgrzynowicz A., Jejno J., Tarłowski A.) Bocian biały - Ciconia ciconia 29.01-1, Domaniewice, gm. Nowe Miasto n. Pilicą (Małysa R., info.) Łabędź czarnodzioby - Cygnus columbianus 14.01-1 ad., Radzanów (Szczypiński P., Marciniak A.) Gęś zbożowa - Anser fabalis 02.01-1, Jedlnia-Letnisko, gm. Jedlnia-Letnisko (Łukaszewicz M.) 20.01-85, Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 20.01-1, Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 27.01-1, Budy Michałowskie, gm. Warka (Łukaszewicz M.) 29.01-1, Radom (Małysa R.) Gęś białoczelna - Anser albifrons 02.01 do 14.02-1, Jedlnia-Letnisko, gm. Jedlnia-Letnisko (Łukaszewicz M.) 20.01-1, Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 28.01-2 juv., Wieliszew (Kraska R.) 26.12 i 29.12-1, Warszawa - Kępa Potocka (Goworek K., Mikołajewski A.) Gęgawa - Anser anser 06.01-7, Raszyn gm. Raszyn (Zawadzki J.) 07.01-2, Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) 09.01-9, Niedanowo, gm. Kozłowo (Szczypiński P.) 20.01-200, Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 20.01-4, Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 20.01 - głosy, Górki, gm. Leoncin (Olszewski A.) 21.01-7, Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) 21.01-2, Pomiechówek, gm. Nowy Dwór (Olszewski A. i inni) 09.12-130, Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Zduniak M.) Świstun - Anas penelope 20.01-1, Rydwan, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 21.01-4, Lubiel Nowy, gm. Rząśnik (Dombrowski A.)
Kulon 13 (2008) 123 21.01-1, zb. Zegrzyński (Kraska R.) 28.01-2, Wieliszew (Kraska R.) 12.12-1, zb. Zegrzyński (Budka M.) 15.12-3, Łomianki, gm. Łomianki (Woźniak B., Białomyzy P.) 15.12-3, zb. Domaniów, gm. Przytyk (Chmielewski S.) 29.12-1, zb. Zegrzyński gm. NIeporęt (Sidelnik M.) Rożeniec - Anas acuta 15.12-1, Łomianki, gm. Łomianki (Woźniak B., Białomyzy P.) 26-27.12-1, Warszawa - Kepa Potocka (Goworek K., Rejmer M.) 29.12-1, zb. Zegrzyński gm. NIeporęt (Sidelnik M.) Bielaczek - Mergus albellus 28.04-1, Siedlce (M. Łukaszewicz) Trzmielojad - Pernis apivorus 01.04-1, Klimczyce, gm. Sarnaki (Dombrowski A.) 05.04-1, Cisowe, gm. Leoncin (Olszewski A.) Błotniak stawowy - Circus aeruginosus 08.03-1, Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) Żuraw - Grus grus 05.01-3, Kownaty Borowe, gm. Ciechanów (Murawski M.) 08.01-2, Zamość, gm. Leoncin (Olszewski A.) 09.01-1, 11.01-2, 12-21.01-5, Górki, gm. Leoncin (Olszewski A.) 09.01-1 1os., Pulwy, gm. Rząśnik (Goworek K., Grzelak G., Rycak M.) 14.01-7, Borów, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Przybyliński T., Pluta S., Myśliwiec K.) 21.01-4, Kondrajec Szlachecki, gm. Glinojeck (Antczak K.) 21.01-2, Zygmuntow, gm. Glinojeck (Szczypiński P., Antczak K., Nowiński J.) 21.01-2, Dziektarzewo, gm. Glinojeck (Szczypiński P., Nowiński J.) 30.01-3, Młock, gm. Ojrzeń (Murawski M.) Derkacz - Crex crex 29.09-1, Jaktorów (Gawrońska D.) Zielonka - Porzana parva 31.03-1, Warszawa-Raszyn (Zawadzki J.) Kropiatka - Porzana porzana 02.04-1, zb. Zegrzyński (Dombrowski A., Chylarecki P.)
124 Kulon 13 (2008) Kokoszka - Gallinula chloropus 30.01-1, Stok Lacki, gm. Siedlce (Dombrowski A.) 30.12-3, Dalanówek, gm. Płońsk (Pagórski P., Antczak K.) Czajka - Vanellus vanellus 01.01-7, 06.01. - 10, 10.01-12, Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) 12.01-30, Mozolice, gm. Sieciechów (Krekora P.) 14.01-59, Borów, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Przybyliński T., Pluta S., Myśliwiec K.) 16.01-1, Grzebsk, gm. Wieczfnia Kościelna (Szczypiński P.) 20.01-50, Klimonty, gm. Mordy (Dombrowski A.) 20.01-120, Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 20.01-85, Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 02.12-36, Sarnowo, gm. Kozłowo (Szczypiński P., Antczak K., Dębski A.) 09.12-1, Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Zduniak M.) 09.12-86, Proszkowo, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) 10.12-74 i 22, Proszkowo, gm.szreńsk (Pagórski P.) Siewka złota - Pluvialis apricaria 08.01-215, Brzeziny, gm. Wiśniewo (Pagórski P.) 18.01-100, Wiśniewo (Pagórski P.) 10.12 - ok. 140, Brzeziny, gm. Wiśniewo (Pagórski P.) Siewnica - Pluvialis squatarola 22.05-2, Siedlce (Goławski A.) Sieweczka rzeczna - Charadrius dubius 16.03-1, Wilga (Dombrowski A.) Sieweczka obrożna - Charadrius hiaticula 11.03-2, Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R., Błędowski W.) Słonka - Scolopax rusticola 01.03-3, Sieraków, gm. Izabelin (Woźniak B.) Kszyk - Gallinago gallinago 07.01-1, Krokowo, gm. Kozłowo (Szczypiński P.) 07.03-1, Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) Rycyk - Limosa limosa 13.03-1, Klimonty, gm. Mordy (Łukaszewicz M.) 18.03-1, Popowo Kościelne, gm. Somianka (Kraska R.)
Kulon 13 (2008) 125 Kulik wielki - Numenius arquata 14.01-3, Psary, gm. Bielawy woj. łódzkie (Przybyliński T., Pluta S., Myśliwiec K.) 20.01-1, Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) 02.12-1, Niedanowo, gm. Kozłowo (Szczypiński P., Antczak K., Dębski A.) Krwawodziób - Tringa totanus 13.03-1, Klimony, gm. Mordy (Łukaszewicz M.) 13.03-1, Jaktorów, gm. Jakotrów (Marczakowski A., Szarlik A.) Kwokacz - Tringa nebularia 02.04-2, Doziny, gm. Wiśniewo (Szczypiński P.) Batalion - Philomachus pugnax 13.03-5, Klimonty, gm. Mordy (M. Łukaszewicz) 18.03-8, Stary Dybów, gm. Radzymin (A. Dmoch, R. Mikusek) 18.03-2, Popowo Kościelne, gm. Somianka (Kraska R.) 28.10-3, Podbłocie, gm. Dęblin (M. Łukaszewicz) Mewa żółtonoga - Larus fuscus 07.01-1 juv., zb. Zegrzyński (Kraska R.) Rybitwa wielkodzioba - Hydroprogne caspia 28.10-1, Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) Siniak - Columba oenas 02.03-2, Warszwa-Ursus (Kraska R.) 07.03-1, Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) Turkawka - Streptopelia turtur 21.09-1, Wilanów, gm. Warszawa (Marczewski A.) Kukułka - Cuculus canorus 15.04-1, Aleksandrów, gm. Czosnów (Olszewski A. i inni) Jerzyk - Apus apus 20.04-1, Warszawa-Wola (Sieczak K.) 18.09-1, Musuły, gm. Żabia Wola (Boguszewski P.) Dudek - Upupa epops 15.04-1, Skierniewice (Kubów R.) 19.09-1, Stok Lacki, gm. Siedlce (Dombrowski A.)
126 Kulon 13 (2008) Krętogłów - Jynx torquilla 05.04-1, Nowe Polesie, gm. Leoncin (Olszewski A.) Lerka - Lullula arborea 02.03-1, Górki, gm. Leoncin (Olszewski A.) Skowronek - Alauda arvensis 10.02-2, Żuków, gm. Grodzisk Maz. (Gawrońscy D. i J.) 29.12-1, Laszki, gm. Raszyn (Rycak M.) Brzegówka - Riparia riparia 29.09-2, Jaktorów, gm. Jaktorów (Gawrońscy D. i J.) Dymówka - Hirundo rustica 20.03-1, Ulan Majorat (Pierośkiewicz S.) 20.10-1, Jaktorów, gm. Jaktorów (Gawrońscy D. i J.) Pliszka siwa - Motacilla alba 04.03-2, Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) 06.03-1, Siedlce (Łukaszewicz M.) 15.12-1, zb. Domaniów, gm. Przytyk (Chmielewski S.) Świergotek polny - Anthus campestris 11.10-1, zb. Zegrzyński (Krogulec J., Lachmann L.) Świergotek drzewny - Anthus trivialis 16.03-1, Sobienie-Jeziory (Dombrowski A.) Jemiołuszka - Bombycilla garrulus 02.05-6, Ciechanów (Murawski M.) Pokrzywnica - Prunella modularis 18.01-1, Ciechanów (Murawski M.) Podróżniczek - Luscinia svecica 07.03-1, Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) Kopciuszek - Phoenicurus ochruros 15.12-1, Pamiętna, gm. Skierniewice, woj. łódzkie (Kubów R.) 30.12-1, Świerże Górne, gm,. Kozienice (Rębiś M.) Pokląskwa - Saxicola rubetra 25.03-1, Bąkowiec, gm. Garbatka-Letnisko (Łukaszewicz M.)
Kulon 13 (2008) 127 Kląskawka - Saxicola rubicola 27.03-1, Jaktorów, gm. Jaktorów (Gawrońscy D. i J.) 15.10-2, Zaborówek, gm. Leszno (Gawrońscy D. i J.) Śpiewak - Turdus philomelos 06.03-1, Jedlnia-Letnisko, gm. Jedlnia-Letnisko (Łukaszewicz M.) 12.12-1, Żuków, gm. Grodzisk Maz. (Gawrońscy D. i J.) Brzęczka - Locustella luscinioides 14.04-1, Walewice, gm. Bielawy, woj. Łódzkie (Kleszcz A. i inni) 15.04-3, Gutocha, gm. Baranowo (Pagórski P., Antczak K., Dębski A.) 15.04-2, Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) Rokitniczka - Acrocephalus schoenobaenus 01.04-1, Pasy, Bielawy, woj. łódzkie (Musiał T. i K.) 10.04-1, Łomia, gm. Lipowiec Kościelny (Szczypiński P.) Trzcinniczek - Acrocephalus scirpaceus 13.04-1, Jaktorów, gm. Jaktorów, (Gawrońscy D. i J.) Piecuszek - Phylloscopus trochilus 09.01-1, Pruszków (Matysiak M.) 23.11-1, Orłów-Parcele, gm. Bedlno, woj. łódzkie (Chmielewski S.) Pierwiosnek - Phylloscopus collybita 25.03-1, Gołąbki, gm Łuków (Dombrowski A.) Świstunka leśna- Phylloscopus sibilatrix 15.04-1, Warszawa (Stolarz P.) 15.04-1, Grochale, gm. Czosnów (Kraska R.) Kapturka - Sylvia atricapilla 23.02-1, Warszawa - Ochota (Chmielewski S.) 31.03-1, Garnowo-Parcele, gm. Sońsk (Murawski M.) Gajówka - Sylvia borin 15.04-1, Skierniewice, woj. łódzkie (Kubów R.) Cierniówka - Sylvia communis 25.04-1, Sarnaki (Dombrowski A.) Piegża - Sylvia curruca 12.04-1, Siedlce (Dombrowski A.)
128 Kulon 13 (2008) Ortolan - Emberiza hortulana 23.04-1, Joachimów, gm. Siedlce (Dombrowski A.) Śnieguła - Plectrophenax nivalis 01.10-1, Klimonty, gm. Mordy (Goławski A., Kasprzykowski Z.) Kulczyk - Serinus serinus 08.03-1, Siedlce (Dombrowski A.) Obserwacje dużych stad i koncentracji Czapla siwa - Ardea cinerea 06.10-65, Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Zduniak M.) 28.10 - ok. 60, Rumoka, gm.lipowiec Kościelny (Pagórski P., Antczak K., Zapart M.) 05.11-62, Bąkowiec, gm. Garbatka-Letnisko (Łukaszewicz M.) Czapla biała - Egretta alba 15.08, 18.08-43, Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kubów R., Zarzycki J.) 14.10-48, 28.10-50, Wilga (Jobda M.) 21.10-52, Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Bartos J.) 28.10-41, Siedlce (Kasprzykowski Z.) Bocian biały - Ciconia ciconia 24.03-300 (koncentracja), Bagno Pulwy (Wiewiórko T.) Łabędź czarnodzioby - Cygnus columbianus 25.03-52, Rumoka, gm. Lipowiec Kościelny (Pagórski P., Szczypiński P., Zapart M.) 06.04-87, Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A.) 26.010-69, Rydwan, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Chmielewski S., Tabor J.) Gęś zbożowa - Anser fabalis 09.03-1500, 12.03-1500, Klimonty, gm. Mordy (Dombrowski A.) 28.03-3412, Jaktorów (Stankiewicz N., Barański T.) Gęś białoczelna - Anser albifrons 09.03-6700, 12.03-6700, Klimonty, gm. Mordy (Dombrowski A.) 01.04-2500, Złaków Kościelny, gm. Zduny, woj. łódzkie (Nowicki M., Łukasiewicz P., Kubów R.) Gęgawa - Anser anser 13.10-1300, Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie ( )
Kulon 13 (2008) 129 Świstun - Anas penelope 10.03-1200, Modlin, gm. Nowy Dwór (Sidelnik M.) Cyraneczka - Anas crecca 09.03-270, Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P., Antczak K.) 20.10-256, zb. Domaniów, gm. Przytyk (Chmielewski S.) 26.10-247, Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Chmielewski S., Tabor J.) Rożeniec - Anas auta 09.03-1000, Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P., Antczak K.) 12.03-1000, Brzóza, gm. Łochów (Wiewiórko T.) Ogorzałka - Aythya marila 10.11-20, zb. Zegrzyński, gm. Nieporęt (Sidelnik M., Górny T., Mirski P.) 11.11-20, zb. Zegrzyński, gm. Nieporęt (Błędowski W., Budka M.) Uhla - Melanitta fusca 16.11-161, zb. Zegrzyński, gm. Nieporęt (Rejmer M.) Nurogęś - Mergus merganser 18.03-200, Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Musiał T.) Bielik - Haliaeetus albicilla 04.02-10, Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) 19.02-9, Dęblin, gm. Dęblin, woj. lubelskie (Łukaszewicz M.) 20.10-8, Nowe Grochale, gm. Leoncin (Sidelnik M., Górny T., Radziszewski M.) Czajka - Vanellus vanellus 07.03-6000 (ok. 2000+3500+500), Bogurzyn, gm. Wiśniewo (Szczypiński P.) 10.03-3200, Jaktorów, gm. Jaktorów (Gębski P.) 09.03-6700 (5000, 1700), 12.03-6000 (5300, 700), Klimonty, gm. Mordy (Dombrowski A.) 13.03-4000, Klimonty, gm. Mordy (Łukaszewicz M.) Siewka złota - Pluvialis apricaria 14.03-3000, 1800, Bogurzyn, gm. Wiśniewo (Szczypiński P.) 16.03-5000, Bagno Pulwy (Zawadzki J., Smoleński T., Miciałkiewicz R.) 25.03-2500, Jaktorów, gm. Jaktorów (Gawrońscy D. i J.) 30.03-8000-10000 Przychód gm.szreńsk (Szczypiński P) 31.03-7000-8000, Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P., Antczak K.) 01.04-7000, Przychód, gm. Szreńsk (Pagórski P.)
130 Kulon 13 (2008) Sieweczka obrożna - Charadrius hiaticula 26.05-25, Grochale, gm. Leoncin (Sidelnik M., Górny T.) Biegus malutki - Calidris minuta 08.09-40, Zygmuntowo, gm. Glinojeck (Pagórski P.,Antczak K.,Murawski M.) Biegus krzywodzioby - Calidris ferruginea 02.05 - ok. 20, Kobylnica, gm. Maciejowice (Różycki A. Ł., Buczyński A., Urbanek A.) Mewa pospolita - Larus canus 20.01-1300 zb. Zegrzyński, gm. Nieporęt (Sidelnik M.) Mewa mała - Larus minutus 22.04-100, Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Janiszewski T. i inni) Siniak - Columba oenas 06.10-38, Zielona, gm. Kuczbork (Szczypiński P.) Grzywacz - Columba palumbus 29.06-610, Grądy, gm. Leszno (Olszewski A.) 08.09-500, Nasierowo Górne, gm. Ciechanów (Murawski M.) Sierpówka - Streptopelia decaocto 29.11-120, Jaktorów (Dmoch A.) Oknówka - Delichon urbicum 06.08-2000, Jadwisin, gm. Serock (Machnacki K.) Pliszka siwa - Motacilla alba 29.09-850, Borowiec, gm. Nowe Miasto n. Pilicą (Chmielewski S.) Świergotek łąkowy - Anthus pratensis 21.09 - ok. 100, Rumoka, gm.lipowiec Kościelny (Pagórski P.) Kwiczoł - Turdus pilaris 16.03-2500, Budy Stare, gm. Brańszczyk (Zawadzki J.) Droździk - Turdus iliacus 11.04-260, Rzeczniów, gm. Rzeczniów (Chmielewski S.) Wąsatka - Panurus biarmicus 28.10-30-40, Żelazna, gm. Rządowa (Dombrowski A., Wiewiórko T.)