European Monitoring and Evaluation Programme (EMEP) cele, zadania, zobowiązania krajów członkowskich dr inż. Grażyna Mitosek Instytut Ochrony Środowiska PIB IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 1
Cele programu Program EMEP - Międzynarodowy program współpracy w dziedzinie monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na duże odległości w Europie stanowi bazę naukową oraz źródło informacji i danych niezbędnych do wspierania działań prowadzonych w ramach Konwencji Genewskiej z 1979 roku, w tym: przeglądu i rozszerzania istniejących protokołów do Konwencji dotyczących ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza i jej skutków, wdrażania istniejących protokołów i dokonywania oceny wywiązywania się z istniejących porozumień, planowania międzynarodowych strategii ograniczania emisji. IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 2
Realizacja Programu EMEP jest bezpośrednio nadzorowana przez Organ Sterujący, w którego skład wchodzą przedstawiciele krajów- stron Konwencji. Organ Sterujący jest odpowiedzialny m.in. za: planowanie, nadzorowanie, ocenianie i wyznaczanie kierunków prac wykonywanych przez centra EMEP i grupy zadaniowe działające w ramach EMEP przygotowywanie założeń do rocznych planów pracy w ramach EMEP i planowanie budżetu centrów EMEP, przedkładanych następnie do akceptacji Organowi Wykonawczemu Konwencji IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 3
Organowi Sterującemu podlegają obecnie: pięć międzynarodowych centrów EMEP: Chemiczne Centrum Koordynujące CCC Meteorologiczne Centrum Syntetyzujące Zachód MSC-W Meteorologiczne Centrum Syntetyzujące Wschód MSC-E Centrum Modelowania na Potrzeby Ocen Zintegrowanych CIAM Centrum ds. Inwentaryzacji i Prognoz Emisji CEIP cztery grupy zadaniowe: ds. Inwentaryzacji i Prognoz Emisji - TFEIP ds. Pomiarów i Modelowania TFMM ds. Modelowania na potrzeby Ocen Zintegrowanych- TFIAM ds. Hemisferycznego Transportu Zanieczyszczeń Powietrza - TFHAP IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 4
Struktura EMEP Źródło: www.emep.int IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 5
Działania prowadzone w ramach EMEP monitoring jakości powietrza (pomiary stężeń zanieczyszczeń w powietrzu i opadach atmosferycznych), inwentaryzacja i prognozowanie emisji zanieczyszczeń obliczenia modelowe transportu zanieczyszczeń w atmosferze, ich osiadania na podłożu i stężeń w powietrzu, włączając transport hemisferyczny, modelowanie na potrzeby ocen zintegrowanych. IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 6
Wymienione grupy działań odnoszą się do pięciu głównych grup zanieczyszczeń: związki powodujące zakwaszenie i eutrofizację środowiska, utleniacze fotochemiczne, metale ciężkie, trwałe związki organiczne, drobne cząstki zawieszone. IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 7
Monitoring Pomiary EMEP od 1977 Program stopniowo rozszerzany - potrzeby kolejnych protokołów - Początkowo: związki siarki w powietrzu i opadach, ph - Wszystkie główne składniki w opadach, ozon, związki azotu w powietrzu - VOC, POPs - HM, PM10, PM2,5 Program pomiarów: strategia monitoringu EMEP (strategia EMEP, strategia Konwencji) Obecnie strategia monitoringu 2010-2019 Stacje poziomu 1,2 i 3 IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 8
Zakres pomiarów określony w strategii monitoringu EMEP na lata 2010-2019 dla stacji o różnych poziomach Poziom 1 stacji - zakres pomiarów obowiązkowych Związki nieorganiczne w opadzie atmosferycznym Metale ciężkie w opadzie atm. Związki nieorganiczne w powietrzu NO2 w powietrzu Ozon Stężenie masowe cząstek zawieszonych PM w powietrzu Stosunek cząstek gazowych do stałych dla związków azotu Parametry meteorologiczne IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 9
Zakres pomiarów określony w strategii monitoringu EMEP na lata 2010-2019 dla stacji o różnych poziomach Poziom 2 stacji - zakres dodatkowych pomiarów (obok wymaganych na poziomie 1) Związki powodujące zakwaszenie i eutrofizację Stosunek cząstek gazowych do stałych Amoniak w rejonach emisji Utleniacze fotochemiczne NOx Węglowodory lekkie Związki karbonylowe Metan Metale ciężkie Rtęć w opadzie atmosferycznym Rtęć w powietrzu Metale ciężkie w powietrzu IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 10
Zakres pomiarów określony w strategii monitoringu EMEP na lata 2010-2019 dla stacji o różnych poziomach Poziom 2 stacji - zakres dodatkowych pomiarów c.d. Trwałe związki organiczne POPs POPs w opadzie atmosferycznym POPs w powietrzu Cząstki zawieszone PM Stężenie masowe cząstek zawieszonych Cząstki mineralne w PM10 EC i OC w pyle PM10 Rozproszenie światła Rozkład wielkości/liczby cząstek Substancje wskaźnikowe Tlenek węgla Halowęglowodory IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 11
Zakres pomiarów określony w strategii monitoringu EMEP na lata 2010-2019 dla stacji o różnych poziomach Poziom 3 stacji - nie są wymagane wszystkie pomiary z poziomu 1 i 2 Suche osiadanie związków siarki i azotu, ozonu, VOCs Węglowodory Skład chemiczny NOy Pionowe profile OC-skład chemiczny Organiczne substancje wskaźnikowe Informacja o izotopach Gazy cieplarniane Wodór Główne związki nieorganiczne w PM10 i PM2.5 Postaci chemiczne rtęci POPs specyficzne dla grup IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 12
Stacje EMEP Liczba stacji EMEP w Europie - największa dla substancji objętych badaniami EMEP od początku - zw. zakwaszające i eutrofizujące- 128 - HM -70 (35 pow. i opady) - PM10-57, PM2,5 32 - POPs -20 (12 pow. i opady) IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 13
Lokalizacja stacji EMEP działających w 2008 roku zakwaszenie, eutrofizacja (bez stacji z pomiarami wyłącznie ozonu/voc). 128 stacji, 91 opady, 105 powietrze Źródło: EMEP /CCC - Report 1/2010 IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 14
Lokalizacja stacji monitoringu ozonu 2008 (126 stacji z 27 krajów) Źródło: EMEP /CCC Report 2/2010 IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 15
EMEP HM 2008 Źródło: EMEP /CCC Report 3/2010 IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 16
EMEP POPs 2008 Źródło: EMEP /CCC Report 3/2010 IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 17
Zadania krajów członkowskich - monitoring Prowadzenie pomiarów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu i opadach atmosferycznych na stacjach monitoringu wchodzących w skład sieci EMEP Pomiary finansowane przez kraj członkowski Określony program pomiarów Metody pomiarów (EMEP Manual for chemical sampling and analysis) Terminy i formaty raportowania danych do CCC (obecnie do 31 lipca za rok poprzedni) IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 18
Metody pomiarów EMEP IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 19
Inwentaryzacja emisji zadania krajów członkowskich Przygotowywanie i raportowanie informacji o emisji zanieczyszczeń do atmosfery w danym kraju: Ramowy zakres oczekiwanych informacji wg strategii EMEP Szczegółowy zakres inwentaryzacji - formułowany w rocznych planach pracy EMEP, zatwierdzanych przez Organ Sterujący Określony sposób i zasady opracowywania i raportowania informacji o emisji Określone terminy raportowania danych i informacji Wyniki inwentaryzacji emisji - nie później niż do 15 lutego Informative Inventory Report (IIR) - do 15 marca Dane przekazywane do bazy UNECE/EMEP, znajdującej się w Centrum Inwentaryzacji i Prognoz Emisji (CEIP). IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 20
Sposób i zasady opracowywania i raportowania informacji o emisji na potrzeby Konwencji Dwa dokumenty metodyczne (przyjęte w 2009) Zakres i sposób raportowania określonych informacji o emisji w ramach EMEP - Guidelines for Reporting Emission Data under the Convention on Long-range Transboundary Air Pollution Metody określania emisji zanieczyszczeń do atmosfery - zaktualizowany podręcznik: EMEP/EEA Air Pollutant Emission Inventory Guidebook Technical Guidance to Prepare National Emission Inventories following the LRTAP Convention s Reporting Guidelines and the EU National Emission Ceilings Directive IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 21
Program raportowania emisji na potrzeby Konwencji LRTAP-EMEP na rok 2011 Raportowanie roczne A. Emisje krajowe 1. Główne zanieczyszczenia (od 1980 do 2009 2. Pył zawieszony PM (od 2000 do 2009) 3. Metale ciężkie (od 1990 do 2009) 4. Trwałe zw. organiczne POPs (od 1990 do 2009) B. Raportowanie emisji z podziałem na sektory 1. Główne zanieczyszczenia (od 1980 do 2009) 2. Pył zawieszony PM (od 2000 do 2009) 3. Metale ciężkie (od 1990 do 2009) 4. Trwałe zw. organiczne POPs (od 1990 do 2009) IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 22
Raportowanie co 5 lat: zakres minimalny (wymagany) C. Dane w kwadratach EMEP 50 km x50 km 1. Emisje krajowe: główne zaniecz. pył PM, Pb, Cd, Hg, PAHs, HCB, dioksyny/ furany; dla 1990,1995, 2000 i 2005; PM dla 2000 i 2005 2. Emisje w sektorach - jw. D. Emisje z dużych źródeł punktowych i informacje o źródłach E. Dane na temat aktywności (historyczne i prognozowane) oraz prognozy emisji krajowych (do 2020) 1. Emisje krajowe 2. Zużycie energii 3. Zużycie energii w sektorze transportu 4. Aktywności w rolnictwie IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 23
Raportowanie co 5 lat - zakres rozszerzony (zalecany) - dodatkowe raportowanie na potrzeby przeglądów i ocen Rozróżnienie związków VOC Rozkład wysokości źródeł emisji Zmienność czasowa emisji Informacje nt. zagospodarowania terenu Emisja rtęci z podziałem na fazy (elementarnej, gazowej, związanej z cząstkami) Procent emisji toksycznych pochodnych PCDD/F Emisje: PAHs, HCB, PCDD/F i PCB przed 1990 rokiem Informacje nt. emisji ze źródeł naturalnych IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 24
Zobowiązania finansowe krajów członkowskich zapewnienie środków na realizację prac wykonywanych w ramach EMEP na swoim terenie (wynikających z bieżących zadań Programu), udział w finansowaniu pracy międzynarodowych centrów EMEP (Protokół z 1984 r. do Konwencji, dotyczący długofalowego finansowania Programu EMEP oraz aneksy do Protokołu) obowiązkowa składka na rzecz EMEP wpłaty (dobrowolne) na tzw. core activities (prace Centrów Programowych wykonywane na potrzeby Konwencji, nie objęte finansowaniem na mocy Protokołu z 1984 r.) IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 25
Wyniki prac centrów i grup zadaniowych - raporty EMEP Raporty łączone centrów wspólne analizy problemów Wyniki pomiarów i ich analiza, przegląd metod, wyniki interkalibracji (CCC) Rezultaty modelowania stężeń, transgranicznych strumieni, osiadania zanieczyszczeń na podłożu (MSC-W, MSC-E) Rezultaty modelowania na potrzeby ocen zintegrowanych (scenariusze zmian emisji) CIAM Oceny i analizy wyników inwentaryzacji emisji CEIP Raporty są dostępne na stronie oraz ze strony głównej EMEP (http://www.emep.int) IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 26
Raporty EMEP CCC (przykład) Reports from 2010 Joint CCC & MSC-W & CEIP & CIAM report 2010 Transboundary Particulate Matter in Europe: Status Report 2009 EMEP Report 4/2010: pdf word CCC reports 2010 Data Report 2008 Acidifying and eutrophying compounds and particulate matter EMEP/CCC-Report 1/2010: pdf word Ozone measurements 2008 EMEP/CCC-Report 2/2010: pdf word Heavy metals and POP measurements, 2008 EMEP/CCC-Report 3/2010: pdf word VOC measurements 2008 EMEP/CCC-Report 4/2010: pd word Analytical intercomparison of heavy metals in precipitation 2009 EMEP/CCC-Report 5/2010 The twenty-sixth intercomparison of analytical methods within EMEP EMEP/CCC-Report 6/2010 IOŚ-PIB, Warszawa 21 marca 2011 27