Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

Transkrypt

1 Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Wyzwania wynikające z projektu dyrektywy w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza w Europie (dyrektywa CAFE) Forum Regionalne-CAFE : Polska tworzy czystsze powietrze dla Europy Andrzej Jagusiewicz Departament Monitoringu, Ocen i Prognoz

2 Geneza powstania STOP-u i projektu nowej dyrektywy Brak zadawalających efektów CLE wobec celów długoterminowych Opracowanie strategii tematycznej ochrony powietrza (STOP) dalsze ograniczanie negatywnego oddziaływania zanieczyszczeń powietrza na zdrowie i ekosystemy, zwłaszcza przez pyły najdrobniejsze wprowadzenie nowych standardów jakości powietrza dla pyłu drobnego PM2,5 (75-90 % PM10).

3 Dlaczego pył 2,5? zanieczyszczenie w ok. 50% wtórne, o zmiennym składzie, pochodzenia naturalnego i antropogenicznego; Brak progu, poniżej którego nie stwierdza się skutków zdrowotnych powstaje w znacznej mierze w wyniku reakcji między substancjami w atmosferze - prekursorami pyłu PM2,5 są przede wszystkim tlenki siarki, tlenki azotu, amoniak, lotne związki org. (LZO); zawiera także metale ciężkie, WWA (m. in. benzo(a)piren) i inne trwałe zw. org. (TZO); ze względu na zawartość substancji szkodliwych i jednocześnie małe rozmiary (średnica poniżej 2,5 mikrona daje zdolność bezpośredniego wnikania do układu oddechowego i krwionośnego) jest uznawany za zanieczyszczenie szczególnie szkodliwe dla zdrowia, które może być przyczyną, m.in. chorób płuc, chorób krążenia, a także schorzeń nowotworowych wypadkowa emisji zanieczyszczeń osiągnięcie standardów PM2.5 wymaga redukcji pierwotnej drobnych cząstek a także prekursorów emitowanych w postaci gazowej: SO 2, NOx, NH 3, LZO

4 Od działalności gospodarczej do skutków na zdrowie i ekosystemy SECTORy EMISJE JAK. POW. SKUTKI Transport SO2 Stężenia PM Zdrowie Energetyka PM Kwaśna depozycja Bioróżnorodn ość Byt-kom NH3 Eutrofikacja Materiały Rolnictwo NOx Przemysł VOC Ozon troposf. Uprawy Clean Air for Europe

5 Śmiertelność wywołana ekspozycją na PM 2,5 w roku 2000 i 2020 (realizowanie dotychczasowej polityki) Poprawa do 2020 roku wskutek CLE-u: miliona traconych lat życia mniej - mniej o przedwczesnych zgonów - wydłużenie życia statystycznie o 2.5 miesiąca Problemy, które pozostaną po roku 2020 (bez realizacji STOP-u): miliona traconych lat życia przedwczesnych zgonów - skrócenie życia nadal statystycznie o 5.5 miesiąca

6 Kuchnia tworzenia STOP-u>zamykanie luki-cele długoterminowe (LTO)-ekosystemy i zdrowie.rok bazowy 2000 NEC Zamykanie luki CLE MFTR-UE-25 bez EURO 5 i 6 MFTR-UE-25 z EURO 5 i 6 MFTR-EU-25 emisja ze statków MFTR-Europa-emisja ze statków Poziom ambicji STOP Ładunki krytyczne (LTO) Zerowa ekspozycja PM 2,5(LTO) Stosunek koszt redukcji/korzyści zdrowotne 1:4 lub nawet 5

7 % redukcji zanieczyszczeń wg. STOP wobec 2000 NH3 NOX PM25 SOX VOC 0% EU-25 EU-25 EU-25 EU-25 EU-25-10% -20% -30% -40% -50% -60% -70% -80% -90% SuCLEm of Baseline 2020Sum of Strategy Sum of MTFR Clean Air for Europe

8 Emisje PM 2,5 i dwutlenku siarki-prekursora aerozoli wtórnych PM 2.5 Emissions PM CLE MFTR-I i II Rok "A" 2020 "B" 2020 "C" 2000 MFTR NEC LCP MFTR/CAFE

9 Poprawa wskaźników zdrowotnych i stanu środowiska w wyniku wdrażania STOP-u na tle scenariusza CLE (rok bazowy 2000) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Uszkodzenia lasów (ozon) Eutrofizacja stan aktualny-cle efekt STOP-u Zakwaszenie jezior Zakwaszenie ekosystemów Zakwaszenie lasów Zdrowie (ozon) Zdrowie (pył 2,5)

10 Statystyczne skrócenie życia w Polsce spowodowane emisją PM ,8 Lata 8 5,8 4 2, CLE 2020 STOP

11 Składowe stężenia PM 2,5 Źródła naturalne Hot-spots Warunki meteo Σ = 25 µg/m 3 Tło regionalne-rains (emisja pierwotna i aerozole wtórne nieorganiczne) 15

12 Projekt Dyrektywy PE i Rady w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza w Europie projekt dyrektywy powstał w procesie CAFE (potoczna nazwa dyrektywy: dyrektywa CAFE) prace nad projektem w fazie uzgodnień w łonie Rady UE po I-szym czytaniu w PE udział przedstawicieli MŚ w pracach w ramach Grupy Roboczej Rady ds. Środowiska, samej Rady i lobbingu wobec parlamentarzystów z RP proces legislacyjny projektu:

13 Założenia ogólne projektu dyrektywy konsolidacja przepisów dyrektywy ramowej nr 96/62/WE i 3 dyrektyw córek (1999/30/WE, 2000/69/WE, 2002/3/WE) w ramach ulepszania prawa>better regulation projekt nie obejmuje zagadnień dyr. 2004/107/WE dostosowanie i poszerzenie wymogów i zapisów umożliwiających wdrożenie STOP, w szczególności wobec PM2,5 Zarządzanie jakością powietrza III-ciej generacji

14 Zanieczyszczenia, dla których standardy już obowiązują: PM10, SO 2, CO, Pb możliwość wydłużenia okresu osiągnięcia standardów(lv) n.p. PM10 do trzech lat po wejściu w życie dyrektywy (31 grudnia 2007) t.j. do 31 grudnia 2010 r.??? Warunki derogacji>plan jakości powietrza zawierający wiarygodne przedsięwzięcia dla osiągnięcia celu Cel planu>zapewnienie jakości powietrza dla tych zanieczyszczeń, lecz działania naprawcze nakierowane na osiągnięcie standardów (a nie standardów + marginesów tolerancji), gdyż standardy już obowiązują działania naprawcze były lub powinny były być uruchamiane w przypadku przekraczania standardów i marginesów tolerancji łącznie (dla PM10 przed 2005) Standardy dla tych zanieczyszczeń obowiązują wszędzie, lecz ocena ich przestrzegania nie jest już powszechna

15 Zanieczyszczenia, dla których standardy mają być osiągnięte do 1 stycznia 2010 r.: NO 2 i benzen (oraz nowy: PM 2,5 ) możliwość wydłużenia okresu osiągnięcia standardów maks. o 5 lat (do 1 stycznia 2015 r.) możliwość starania się o derogację marginesy toleracji obowiązują takie, jak dotychczasowe (do 1 stycznia 2010 r.) aneks XI możliwe wdrażanie planów jakości powietrza dla tych zanieczyszczeń działania naprawcze uruchamiane w przypadku przekraczania standardów + marginesów tolerancji cel: osiągnięcie do 2010 r. standardów

16 Nowy element: regulacje dla PM 2,5 Rada UE-Prezydencja* W 2010 r. wartość celowa 25 µg/m 3, która w 2015 staje się wartością graniczną (MoT 20 %) Redukcja narażenia 2020/2010 (2-3 letnia średnia) o 20 % Monitoring PM 2,5 od (9) Przegląd sytuacji w 2013 doc.13761/06 z Parlament UE (I-sze czyt.) Wartość celowa 20 µg/m 3 Wartość graniczna b.zm. Roczny standard PM 10 obniżony z 40 do 33µg/m 3 Ilość dni>24h LV 55#35 Redukcja ekspozycji b.zm. Większa elastyczność w planach i programach

17 Derogacje od obowiązku dotrzymania wartości dopuszczalnych Warunki: uchwalenie planu jakości powietrza zawierającego m.in. informacje nt. statusu wdrożenia 13 dyrektyw UE i wprowadzającego środki, które pozwolą na dotrzymanie standardu* (abatement plan) przesłanie dokumentacji do KE (dla PM10 do końca b.r.) KE ma 9 miesięcy na ew. zakwestionowanie dokumentacji (możliwe żądanie od Państwa Członkowskiego ponownego wykonania planu jakości powietrza) * wpływ transgraniczny i ze źródeł naturalnych, w tym piaskowanie i solenie ulic

18 Monitoring PM 2,5 od pomiary PM 2,5 i PM10 powyżej dolnego progu oszacowania (pomiary PM10 na dotychczasowym poziomie) dodatkowo, na obszarach miejskich pow mieszk. pomiary PM 2,5 dla potrzeb oceny exposure reduction target (39 miast> M) pomiary składu PM 2,5 na stacjach tła regionalnego (SO 4 2-, Na +, NH 4+, Ca 2+, NO 3-, K +, Cl -, Mg 2+, węgiel elementarny, węgiel organiczny) 1 stacja / 100 tys. km 2

19 Raportowanie do KE utrzymanie w mocy dotychczasowych przepisów (dyr. ramowa) równoległe prace nad projektem nowej decyzji UE dot. raportowania konsolidacja wszystkich dotychczasowych obowiązków sprawozdawczych (dane ozonowe, EoI, wyniki oceny jakości powierza, programy, diagnozy pod programy) obowiązki sprawozdawcze na podstawie projektu nowej dyrektywy i dyr. 2004/107/WE raporty na CDR Europejskiej Agencji Środowiska informacje o charakterze przestrzennym (GIS, INSPIRE): mapy: rozkład stężeń, zasięg przekroczeń, narażenie ludności; metadane narzędzie na poziomie UE do oceny zgodności wyników pomiarów z wynikami ocen jakości powietrza Przesyłanie planów ochrony powietrza uzasadniających derogacje>obowiązek administracji rządowej i samorządowej-rola WIOŚ???

20 Prace nad projektem dyrektywy CAFE trwają... GIOŚ będzie na bieżąco informował WIOŚ o istotnych sprawach dot. projektu dyrektywy (zakres dyrektywy, proces legislacyjny, harmonogram wdrażania) dyrektywa może zostać uchwalona w przyszłym roku (w ostatnim kwartale)>konieczne II-gie czytanie w PE po uchwaleniu dyrektywy zadania dla WIOŚ: wdrażanie dyrektywy, m.in.: modernizacja sieci ze szczególnym uwzględnieniem obowiązku pomiarów PM2,5 w większych miastach (tło miejskie)> przewidywany termin uruchomienia monitoringu wg nowej dyrektywy: 1 stycznia 2008 (9) r. Uwrażliwienie partnerów na zakres nowych dyrektyw i konieczność wspólnego działania na rzecz programów naprawczych

21 Stosowane instrumenty mające na celu osiągnięcie i utrzymanie standardów jakości powietrza osiągnięcie standardów PM10 i PM2.5 wymaga redukcji pierwotnej drobnych cząstek a także prekursorów emitowanych w postaci gazowej: w szczególności SO 2, NOx, NH 3, LZO Działania krajowe/sektorowe instrumenty ustalane centralnie Działania europejskie np.. Euro 5 i Euro 6 Działania lokalne - wdrażanie i egzekwowanie działań europejskich i krajowych/sektorowych oraz lokalne dodatkow e dział ania

22 Ku pamięci i uwadze (1) Przekroczenia PM 10 w UE są powszechne, nieliczne plany i programy naprawcze wg Art.. 8 (3) Dyrektywy Ramowej>konieczność budowy planów ponadstrefowych z uwagi na komponent transgraniczny (co najmniej 50 %- obliczenia EMEP) szereg aglomeracji pozwanych przed ETS (w 2005 roku m.im. BERLIN) Pomimo malejących emisji sytuacja w Polsce ulega względnemu pogorszeniu (niższe standardy więcej stref ponadnormatywnych)

23 Ku pamięci i uwadze (2) PEP-2025 a PEUE-2020 (gaz-57%, OZE-29%, biomasa/węgiel-6% i jądrowa-2%)>nowa PEP Synergia polityki klimatycznej i ochrony powietrza Ogólnokrajowy>regionalny>lokalny program ochrony powietrza (niskie źródła emisji i transport) Konieczność pełniejszej inwentaryzacji emisji i rozwoju narzędzi prognostycznych>modelowanie zintegrowane w ramach PMŚ (3 bloki), w tym modelowanie stanu zanieczyszczenia powietrza jako element oceny

24 Struktura sektorowa emisji pyłu zawieszonego z uwzględnieniem udziału frakcji PM10 i PM 2,5 w pyle zawieszonym całkowitym w 2004 roku Pył zawieszony całkowity (TSP) tys. ton pył PM pył PM procesy spalania w sekt. prod. i transf. energii sektor komunalnobytowy procesy spalania w przemyśle procesy produkcyjne transport drogowy

25

26 Plany i Programy wg dyrektywy CAFE>2006

27 Dziękuje za uwagę