Wymagania edukacyjne oraz sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów z języka polskiego dla IV etapu edukacyjnego Ponad słowami Nowa Era Przewidywane osiągnięcia uczniów szkoły ponadgimnazjalnej: KLASA IV TECHNIKUM I. Wymagania ogólne I. wykorzystanie zawartych w nich informacji I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń rozumie teksty o skomplikowanej budowie; dostrzega sensy zawarte w strukturze głębokiej tekstu; rozpoznaje funkcje tekstu i środki językowe służące ich realizacji; ma świadomość kryteriów poprawności językowej. II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki; odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej. III. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności; stosuje w nich podstawowe zasady logiki i retoryki; ma świadomość własnej kompetencji językowej. II. Wymagania szczegółowe 1
Zakres podstawowy I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji 1. Czytanie i słuchanie 1. odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości; 2. rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), politycznych (przemówienie) i popularnonaukowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte; 3. rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu; 4. wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście; 5. wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym; dokonuje logicznego streszczenia; 6. rozróżnia w dialogu odpowiedzi właściwe i unikowe; 7. rozpoznaje w wypowiedzi ironię; objaśnia jej mechanizm i funkcję; 8. rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź; 9. rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku polityków i dziennikarzy. 2. Samokształcenie i docieranie do informacji 1. szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu); 2. korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli; 3. tworzy przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki; 4. sporządza opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych; sporządza bibliografię wybranego tematu. 3. Świadomość językowa 1 1. analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenia słów; 2. zna pojęcia znaku i systemu znaków; uzasadnia, że język jest systemem znaków; rozróżnia znaki werbalne i niewerbalne, ma świadomość ich różnych funkcji i sposobów interpretacji; 3. zna pojęcie aktu komunikacji językowej i wskazuje jego składowe (nadawca, odbiorca, kod, komunikat, kontekst); dostrzega i omawia współczesne zmiany modelu komunikacji językowej (np. różnice między tradycyjną komunikacją ustną lub pisaną a komunikacją przez Internet); 4. rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, ekspresywną, impresywną w tym perswazyjną); 5. wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przykłady odmian terytorialnych, środowiskowych i 2
zawodowych polszczyzny; 6. rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizację, rozróżnia jej rodzaje (archaizację, dialektyzację, kolokwializację) i określa funkcje; 7. rozróżnia pojęcia błędu językowego i zamierzonej innowacji językowej, poprawności i stosowności wypowiedzi; rozpoznaje i poprawia różne typy błędów językowych; 8. odróżnia słownictwo neutralne od emocjonalnego i wartościującego, oficjalne od swobodnego. II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń wykazuje się pełną znajomością tekstów literackich i innych tekstów kultury wskazanych przez nauczyciela 1. Wstępne rozpoznanie 1. prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki; 2. określa problematykę utworu; 3. rozpoznaje konwencję literacką (stałe pojawianie się danego literackiego rozwiązania w obrębie pewnego historycznie określonego zbioru utworów). 2. Analiza 1. wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego (poznane wcześniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje; 2. dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność); 3. analizując teksty dawne, dostrzega różnice językowe (fonetyczne, leksykalne) wynikające ze zmian historycznych; 4. rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja); 5. porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne). 3. Interpretacja 1. wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu, np. słowa klucze, wyznaczniki kompozycji; 2. wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty, np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne; 3. porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich; 4. odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu. 4. Wartości i wartościowanie 1. dostrzega związek języka z wartościami; rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna; solidarność, niepodległość, tolerancja); 2. dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne; 3. dostrzega w świecie konflikty wartości oraz rozumie źródła tych konfliktów. 2 3
III. Tworzenie wypowiedzi 1. Mówienie i pisanie 1. tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej; 2. przygotowuje wypowiedź (wybiera formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizuje temat, wybiera formę kompozycyjną, sporządza plan wypowiedzi, dobiera właściwe słownictwo); 3. tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie); 4. publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu); 5. stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając sobie sprawę z ich wartości i funkcji; wystrzega się nieuczciwych zabiegów erystycznych; 6. opracowuje redakcyjnie własny tekst (dokonuje uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminuje przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządza przypisy); 7. wykonuje różne działania na tekście cudzym, np. streszcza, parafrazuje, sporządza konspekt, cytuje. 2. Świadomość językowa 1. operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka). KLASA IV TREŚCI- TEKSTY KULTURY KLASA IV LITERATURA WSPÓŁCZESNA Tadeusz Borowski wybrane opowiadanie; A. Camus Dżuma H. Krall Zdążyć przed Panem Bogiem G. Herling-Grudzinski Inny świat wybrany dramat dwudziestowieczny z literatury polskiej (np. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Sławomira Mrożka lub Tadeusza Różewicza); R. Kapuściński Podróże z Herodotem wybrana powieść polska z XX lub XXI w. (np. Marii Kuncewiczowej Cudzoziemka, Zofii Nałkowskiej Granica, Józefa Mackiewicza Droga do nikąd, Stanisława Lema Solaris, Juliana Stryjkowskiego Austeria,Tadeusza Konwickiego Kronika wypadków miłosnych); wybrana powieść światowa z XX lub XXI w. (np. Franza Kafki Proces, Alberta Camusa Dżuma, George'a Orwella Rok 1984, Isaaca Bashevisa Singera Sztukmistrz z Lublina, Gabriela Garcii Marqueza Sto lat samotności, Umberto Eco Imię róży). 4
wybrane wiersze: Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Różewicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Ewa Lipska, Adam Zagajewski, Stanisław Barańczak; Miron Białoszewski III. Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych Szczegółowe kryteria oceny wypowiedzi pisemnej na poziomie podstawowym Praca pisemna na poziomie podstawowym to rozprawka lub interpretacja tekstu poetyckiego. W obu przypadkach uczeń formułuje samodzielną wypowiedź pisemną na zadany temat w oparciu o załączone fragmenty tekstu literackiego. W przypadku rozprawki jest to fragment tekstu epickiego lub dramatycznego. Kryteria oceny rozprawki 5
o w is k a w o b ec p r o bl e m u A podanego B Uzasadn ieniest anowisk a C Poprawnoś ćrzeczowa D Zamy słko mpoz ycyj ny E Spójno śćloka lna F Styl tekstu G Poprawnośćjęzy kowa H Poprawnoś ćzapisu 6 Stanowisko 1 Uzasadnieni 4 Brak 6 Kompozycja 2 Pełna 4 Styl stosowny 6 Brak 4 Zapis jest 8 e błędów funkcjonalna spójność błędów w pełni adekwatne trafne, rzeczowych wypowiedz lub poprawny do problemu szerokie i nieliczne lub podanego i lub błędy nieliczne w poleceniu pogłębione nieznaczn nierażące błędy 1 Uzasadnieni e 12 2 e zaburzeni nierażące trafne a i szerokie spójności 3 Stanowisko 8 Uzasadnieni 2 Nie więcej 3 Zaburzenia 1 Znaczne 2 Styl częściowo 3 Liczne 2 Liczne jest e niż jeden funkcjonalnoś zaburzeni stosowny błędy błędy częściowo trafne, błąd ci a nierażące nierażące adekwatne ale wąskie rzeczowy kompozycji spójności lub lub do problemu 4 Uzasadnieni nieliczne nieliczne podanego e błędy 4 błędy w poleceniu częściowe rażące rażące 0 Stanowisko 0 Brak 0 Błędy 0 Brak zamysłu 0 Wypowiedź 0 Styl 0 Liczne 0 Liczne jest uzasadnieni rzeczowe kompozycyjneg niespójna niestosowny błędy błędy nieadekwatne a o rażące rażące lub brak stanowiska stanowiska UWAGA Jeśli w kategorii A praca uzyska 0 punktów, egzaminator nie przyznaje punktów w pozostałych kategoriach. Jeśli w kategorii A praca uzyska 3 punkty, a w kategorii B 0 punktów, egzaminator nie przyznaje punktów w pozostałych kategoriach. Jeśli praca składa się z mniej niż 250 słów, egzaminator przyznaje punkty tylko w kategoriach A, B i C. Pojawienie się rzeczowego błędu kardynalnego dyskwalifikuje pracę zdający otrzymuje 0 punktów. Objaśnienia dotyczące kryteriów oceny rozprawki A. Sformułowanie stanowiska (np. w postaci tezy lub hipotezy). Zdający powinien zrozumieć problem postawiony w poleceniu i sformułować stanowisko będące rozwiązaniem problemu. Stanowisko jest oceniane problemu. Adekwatność to odpowiedniość (zgodność, współmierność) ze względu na to, czy jest udaną próbą rozwiązania stanowiska i problemu (zdający może się zgodzić, nie zgodzić, zachować postawę ambiwalentną wobec istoty problemu). Sformułowanie stanowiska będącego częściowo udaną próbą rozwiązania problemu jest skutkiem niepełnego zrozumienia problemu lub niepełnego zrozumienia tekstu. Wypowiedź argumentacyjna, w której brak stanowiska, może zawierać jedynie streszczenie tekstu, biografię autora itp. lub rozwijać myśli niezwiązane z poleceniem. Sformułowanie stanowiska nie musi stanowić wyodrębnionej części rozprawki. B. Uzasadnienie stanowiska jest oceniane ze względu na to, czy jest trafne, czy jest szerokie i czy jest pogłębione. Uzasadnienie nie musi być graficznie wyodrębnioną częścią rozprawki. Uzasadnienie pogłębione to uzasadnienie, w którym zdający w rozwinięciu do wszystkich elementów polecenia. Uzasadnienie wnikliwie odniósł się trafne zawiera logicznie 6 6
poprawne argumenty (czyli stwierdzenia poparte przykładami) za przyjętym rozwiązaniem problemu. Szerokość uzasadnienia ocenia się na podstawie tego, czy zdający w swojej wypowiedzi odniósł się do wszystkich elementów wskazanych w poleceniu. Uzasadnienie jest szerokie, jeśli zdający trafnie odniósł się do wszystkich elementów wskazanych w poleceniu. Uzasadnienie jest wąskie, jeśli zdający trafnie odniósł się tylko do niektórych elementów wskazanych w poleceniu (np. nie odniósł się do podanego w zadaniu tekstu lub nie przywołał innego tekstu kultury). Uzasadnienie jest częściowe, jeżeli (a) niektórych argumentów nie można uznać za logicznie poprawne wobec przyjętego stanowiska lub (b) niektóre argumenty są niepoparte przykładami, lub (c) niektóre argumenty są wzajemnie sprzeczne. Wypowiedź argumentacyjna, w której brak uzasadnienia, nie zawiera logicznie poprawnych argumentów za przyjętym rozwiązaniem problemu lub rozwija myśli niezwiązane ze stanowiskiem. C. Poprawność rzeczową ocenia się na podstawie liczby błędów rzeczowych. Pomyłki (np. w nazwach własnych lub datach) niewpływające na uzasadnienie stanowiska wobec problemu uważa się za usterki, a nie błędy rzeczowe. Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości (1) tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz (2) kontekstu interpretacyjnego przywołanego przez zdającego. D. Kompozycja oceniana jest ze względu na funkcjonalność segmentacji i uporządkowanie tekstu zgodnie z gatunkiem wypowiedzi. Należy wziąć pod uwagę, czy w tekście zostały wyodrębnione językowo i graficznie części pracy oraz akapity niezbędne dla jasnego przedstawienia stanowiska i uzasadniających je argumentów, a także czy wyodrębnione części i akapity są logicznie oraz konsekwentnie uporządkowane (bez luk i zbędnych powtórzeń). Kompozycja jest funkcjonalna, jeśli podział tekstu na segmenty (części) i ich porządek (układ) są ściśle powiązane z porządkiem treści i realizowanymi w tekście funkcjami retorycznymi. Odejście od zasady trójdzielnej kompozycji nie jest błędem, jeśli segmentacja jest funkcjonalna. E. Spójność lokalną ocenia się na podstawie zgodności logicznej i gramatycznej między kolejnymi, znajdującymi się w bezpośrednim sąsiedztwie zdaniami w akapitach. Znaczne zaburzenia spójności wypowiedzi to np. akapity zbudowane z sekwencji zdań niepowiązanych ze sobą ani logicznie, ani gramatycznie (potok luźnych myśli, skojarzeń). F. Styl tekstu ocenia się ze względu na stosowność. Styl uznaje się za stosowny, jeśli zachowana jest zasada decorum (dobór środków językowych jest celowy i adekwatny do wybranego przez ucznia gatunku wypowiedzi, sytuacji egzaminacyjnej, tematu i intencji wypowiedzi oraz odmiany pisanej języka). Dopuszczalne są drobne, sporadyczne odstępstwa od stosowności. Styl częściowo stosowny dotyczy wypowiedzi, w której zdający niefunkcjonalnie łączy różne style, nie kontroluje jednolitości stylu, np. w wypowiedzi pojawiają się wyrazy i konstrukcje z języka potocznego, nieoficjalnego, wtręty ze stylu urzędowego, nadmierna metaforyka. Mieszanie różnych stylów wypowiedzi uznaje się za uzasadnione, jeśli jest funkcjonalne. Styl jest niestosowny, jeśli wypowiedź zawiera np. wulgaryzmy lub ma 7 7
charakter obraźliwy. Styl wypracowania nie musi być zgodny z A B C D E F G H Koncepcjainterpretacyjn a Uzasadnienietezyin terpretacyjnej Poprawność rzeczowa Zamysłkompozycyjny Spójnośćlokalna Styl tekstu Poprawnośćjęzykowa Poprawnośćzapisu upodobaniami stylistycznymi egzaminatora. G. Poprawność językowa oceniana jest ze względu na liczbę i wagę błędów składniowych, leksykalnych, słowotwórczych, frazeologicznych, fleksyjnych i stylistycznych. Błąd stylistyczny to konstrukcja zgodna z normą językową, ale niewłaściwa w sytuacji, w której powstaje tekst, oraz nieodpowiednia dla stylu, w jakim tekst jest pisany, np. udziwniona metafora, niefunkcjonalny kolokwializm, wulgaryzm, nieuzasadnione powtórzenie leksykalne lub składniowe. Błędów logicznych nie uznaje się za błędy stylistyczne. H. Poprawność zapisu ocenia się ze względu na liczbę błędów ortograficznych i interpunkcyjnych (szacowaną odpowiednio do objętości tekstu) oraz ich wagę (błędy rażące i nierażące). Za błąd rażący uznaje się błąd, który polega na naruszeniu ogólnej reguły ortograficznej lub interpunkcyjnej w zapisie słów lub fraz o wysokiej frekwencji. Ewentualne wątpliwości rozstrzygają ustalenia Rady Języka Polskiego i klasyfikacja błędów interpunkcyjnych Jerzego Podrackiego. 8 8
9 Koncepcja 15 Uzasadnie 4 Brak 6 Kompozycja 2 Pełna 4 Styl stosowny 6 Brak 4 Zapis niesprzeczna nie błędów funkcjonalna spójność błędów w pełni z utworem, trafne, rzeczowych wypowiedz lub poprawny spójna i i nieliczne lub i obejmująca pogłębion lub błędy nieliczne sensy e nieznaczn nierażące błędy niedosłowne e 12 zaburzeni nierażące a spójności 6 Koncepcja 10 Uzasadnie 2 Nie więcej 3 Zaburzenia 1 Znaczne 2 Styl częściowo 3 Liczne 2 Liczne niesprzeczna nie niż jeden funkcjonalnoś zaburzeni stosowny błędy błędy z utworem, trafne, błąd ci a nierażące nierażące ale ale rzeczowy kompozycji spójności lub lub niespójna niepogłę nieliczne nieliczne i/lub -bione błędy 4 błędy obejmująca rażące rażące w większości znaczenia dosłowne 3 Koncepcja 5 Uzasadnie częściowo nie sprzeczna częściow z utworem o trafne 0 Brak 0 Brak 0 Błędy 0 Brak zamysłu 0 Wypo- 0 Styl 0 Liczne 0 Liczne koncepcji trafnych rzeczowe Kompozycyjne- wiedź niestosowny błędy błędy lub Argumen- go niespójna rażące rażące koncepcja tów całkowicie uzasadnia sprzeczna -jących z utworem interpret a-cję Kryteria oceny interpretacji utworu poetyckiego UWAGA Jeśli w kategorii A praca uzyska 0 punktów, egzaminator nie przyznaje punktów w pozostałych kategoriach. Jeśli w kategorii A praca uzyska 3 punkty, a w kategorii B 0 punktów, egzaminator nie przyznaje punktów w pozostałych kategoriach. Jeśli praca składa się z mniej niż 250 słów, egzaminator przyznaje punkty tylko w kategoriach A, B i C. Pojawienie się rzeczowego błędu kardynalnego dyskwalifikuje pracę zdający otrzymuje 0 punktów. Objaśnienia dotyczące kryteriów oceny interpretacji utworu poetyckiego A. Koncepcja interpretacyjna jest efektem poszukiwania przez zdającego całościowego sensu utworu, tzn. jest pomysłem na jego odczytanie (wyrażonym np. w postaci tezy lub hipotezy interpretacyjnej). Ocenia się ją ze względu na to, czy jest niesprzeczna z utworem i czy jest spójna, a także czy zdający dociera do sensów niedosłownych interpretowanego utworu, czy czyta go jedynie na poziomie dosłownym. Koncepcja jest częściowo sprzeczna z utworem, jeśli jedynie we fragmentach (lub fragmencie) znajduje potwierdzenie w tekście. Koncepcja jest całkowicie sprzeczna z 9 9
utworem, jeśli nawet we fragmentach (lub fragmencie) nie znajduje potwierdzenia w tekście. Koncepcja jest spójna, gdy obejmuje i łączy w całość odszukane przez piszącego sensy utworu. Koncepcja jest niespójna, gdy jest fragmentaryczna, tzn. rekonstruuje pojedyncze sensy cząstkowe (np. z poszczególnych strof tekstu) bez wskazania całościowego sensu utworu, oraz gdy zawiera luźno powiązane, niepowiązane lub wzajemnie wykluczające się odczytania sensu utworu (niesprzeczne z interpretowanym utworem). Brak koncepcji to brak śladów poszukiwania sensu utworu (całościowego i/lub sensów cząstkowych) praca nie jest interpretacją, a np. streszczeniem. Koncepcja interpretacyjna nie musi stanowić wyodrębnionej części pracy, może wynikać z jej całościowej wymowy. B. Uzasadnienie interpretacji jest oceniane ze względu na to, czy jest trafne i czy jest pogłębione. Uzasadnienie trafne zawiera wyłącznie powiązane z tekstem argumenty za odczytaniem sensu utworu. Argumenty muszą wynikać ze sfunkcjonalizowanej analizy, to znaczy wywodzić się z formy lub/i treści tekstu. Uzasadnienie jest częściowo trafne, jeśli w pracy oprócz argumentów niepowiązanych z tekstem lub/i niewynikających ze sfunkcjonalizowanej analizy został sformułowany przynajmniej jeden argument powiązany z tekstem i wynikający ze sfunkcjonalizowanej analizy. Uzasadnienie jest pogłębione, jeśli znajduje potwierdzenie nie tylko w tekście, ale także w kontekstach (np. biograficznym, historycznoliterackim, filozoficznym, kulturowym). Uczeń powinien choć częściowo rozwinąć przywołany kontekst, aby uzasadnić jego pojawienie się. Uzasadnienie jest niepogłębione, gdy zdający przywołuje argumenty tylko z tekstu albo tylko z kontekstu. Wszystkie argumenty muszą być sfunkcjonalizowane. C. Poprawność rzeczową ocenia się na podstawie liczby błędów rzeczowych. Pomyłki (np. w nazwach własnych lub datach) niewpływające na koncepcję interpretacyjną uważa się za usterki, a nie błędy rzeczowe. Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości (1) tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz (2) kontekstu interpretacyjnego przywołanego przez zdającego. D. Kompozycja jest oceniana ze względu na funkcjonalność segmentacji i uporządkowanie tekstu zgodnie z wybranym przez ucznia gatunkiem wypowiedzi. Należy wziąć pod uwagę, czy w tekście zostały wyodrębnione językowo i graficznie części pracy oraz akapity niezbędne dla jasnego przedstawienia koncepcji interpretacyjnej i uzasadniających ją argumentów, a także czy wyodrębnione części i akapity są logicznie oraz konsekwentnie uporządkowane (bez luk i zbędnych powtórzeń). Kompozycja jest funkcjonalna, jeśli podział tekstu na segmenty (części) i ich porządek (układ) są ściśle powiązane z porządkiem treści i realizowanymi w tekście funkcjami retorycznymi. Odejście od zasady trójdzielnej kompozycji nie jest błędem, jeśli segmentacja jest funkcjonalna. E. Spójność lokalną ocenia się na podstawie zgodności logicznej i gramatycznej między kolejnymi, znajdującymi się w bezpośrednim sąsiedztwie zdaniami w akapitach. Znaczne 10 10
zaburzenia spójności wypowiedzi to np. akapity zbudowane z sekwencji zdań niepowiązanych ze sobą ani logicznie, ani gramatycznie (potok luźnych myśli, skojarzeń). F. Styl tekstu ocenia się ze względu na stosowność. Styl uznaje się za stosowny, jeśli zachowana jest zasada decorum (dobór środków językowych jest celowy i adekwatny do wybranego przez ucznia gatunku wypowiedzi, sytuacji egzaminacyjnej, tematu i intencji wypowiedzi oraz odmiany pisanej języka). Dopuszcza się drobne, sporadyczne odstępstwa od stosowności. Styl częściowo stosowny dotyczy wypowiedzi, w której zdający niefunkcjonalnie łączy różne style, nie kontroluje jednolitości stylu, np. w wypowiedzi pojawiają się wyrazy i konstrukcje z języka potocznego, nieoficjalnego, wtręty ze stylu urzędowego, nadmierna metaforyka. Mieszanie różnych stylów wypowiedzi uznaje się za uzasadnione, jeśli jest funkcjonalne. Styl jest niestosowny, jeśli wypowiedź zawiera np. wulgaryzmy lub ma charakter obraźliwy. Styl wypracowania nie musi być zgodny z upodobaniami stylistycznymi egzaminatora. G. Poprawność językowa oceniana jest ze względu na liczbę i wagę błędów składniowych, leksykalnych, słowotwórczych, frazeologicznych, fleksyjnych i stylistycznych. Błąd stylistyczny to konstrukcja zgodna z normą językową, ale niewłaściwa w sytuacji, w której powstaje tekst, oraz nieodpowiednia dla stylu, w jakim tekst jest pisany, np. udziwniona metafora, niefunkcjonalny kolokwializm, wulgaryzm, nieuzasadnione powtórzenie leksykalne lub składniowe. Błędów logicznych nie uznaje się za błędy stylistyczne. I. Poprawność zapisu ocenia się ze względu na liczbę błędów ortograficznych i interpunkcyjnych (szacowaną odpowiednio do objętości tekstu) oraz ich wagę (błędy rażące i nierażące). Za błąd rażący uznaje się błąd, który polega na naruszeniu ogólnej reguły ortograficznej lub interpunkcyjnej w zapisie słów lub fraz o wysokiej frekwencji. Ewentualne wątpliwości rozstrzygają ustalenia Rady Języka Polskiego i klasyfikacja błędów interpunkcyjnych Jerzego Podrackiego. Kryteria ocen odpowiedzi ustnej z języka polskiego z trzech ostatnich tematów CELUJĄCY w pełni opanował materiał, umie odwołać się do odpowiednich kontekstów (kontekstu) kulturowych lub umie samodzielnie zastosować opanowaną wiedzę do poprawnego omówienia nowego tekstu kultury 11
poprawnie formułuje wypowiedź, zarówno pod względem kompozycyjnym (kompozycja spójna, logiczna), jak i językowym ( poprawna, oficjalna polszczyzna, opanowana terminologia fachowa, pełne zdania powiązane logicznie ) samodzielnie formułuje wnioski BARDZO DOBRY w pełni opanował materiał lub umie samodzielnie zastosować opanowaną wiedzę do poprawnego omówienia nowego tekstu kultury poprawnie formułuje wypowiedź, zarówno pod względem kompozycyjnym (kompozycja spójna, logiczna), jak i językowym ( poprawna, oficjalna polszczyzna, opanowana terminologia fachowa, pełne zdania powiązane logicznie ) DOBRY samodzielnie formułuje wnioski DOSTATECZNY opanował wiadomości ( zna treść lektury, najważniejsze zagadnienia i problemy związane z omawianymi treściami, potrafi dokładnie odtworzyć omawiany na lekcji problem, rozumie zagadnienie ) dokonuje z pomocą nauczyciela analizy i syntezy materiału literackiego, potrafi sformułować wnioski poprawnie formułuje odpowiedź ( dopuszczalne niewielkie błędy językowe lub kompozycyjne) 12 12
DOPUSZCZAJĄCY opanował podstawowe wiadomości z bieżącego materiału (zna treść lektury, pojęcia kluczowe związane z omawianymi treściami) umie (z pomocą nauczyciela) podsumować odpowiedź wypowiedź ma usterki kompozycyjne i językowe w czasie wypowiedzi istnieje potrzeba ingerencji nauczyciela ( pytania pomocnicze, korygowanie błędów ) zna treść omawianej lektury, niektóre fakty, pojęcia, problemy wypowiedź wymaga stałej kontroli nauczyciela, pytań pomocniczych, naprowadzania ucznia na właściwy temat i tok wypowiedzi w wypowiedzi występują błędy językowe w znaczącej ilości NIEDOSTATECZNY uczeń nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą, nie zna treści utworu, co przekreśla sformułowanie ( nawet pod kierunkiem nauczyciela) poprawnej odpowiedzi IV. Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów 1. Ocenianie ma na celu: a) Poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie. b) Pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu własnego rozwoju. c) Motywowanie ucznia do dalszej pracy. d) Dostarczenie rodzicom/prawnym opiekunom i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia. e) Umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno wychowawczej. 2. Jawność ocen: 13
a) Oceny są jawne zarówno dla ucznia, jak i jego rodziców/prawnych opiekunów, sprawdzone i ocenione pisemne prace kontrolne uczeń i jego rodzice/prawni opiekunowie mogą otrzymać do wglądu do dwóch dni po zakończeniu zajęć dydaktycznych w danym roku szkolnym, po wcześniejszym uzgodnieniu z nauczycielem. b) Na prośbę ucznia lub jego rodziców/prawnych opiekunów nauczyciel jest zobowiązany do uzasadnienia wystawionej oceny. c) Na dwa tygodnie przed końcowym klasyfikacyjnym posiedzeniem Rady Pedagogicznej (ocena końcoworoczna) nauczyciel informuje uczniów o przewidywanej ocenie klasyfikacyjnej. 3. Główne obszary aktywności podlegające ocenianiu: Lp. Formy pracy i sprawdzania wiedzy oraz umiejętności. 1. Zadanie klasowe w formie wypracowania typu maturalnego. 2. Sprawdzian wiedzy i umiejętności z określonego przez nauczyciela zakresu materiału. 3. Odpowiedź ustna na lekcji z trzech ostatnich tematów. 4. Sprawdzian z rozumienia czytanego tekstu. 5. Kartkówka: z określonego przez nauczyciela zakresu materiału, kartkówka z trzech ostatnich tematów niezapowiedziana, kartkówka z treści omawianych lektur. Wypowiedź ustna zgodna z formułą ustnego egzaminu maturalnego z języka polskiego. 6. Praca na lekcji. 7. Praca w grupach. 8. 9. Zadanie domowe. 14
a) Dłuższe długoterminowe prace pisemne b) Krótsze notatka (ćwiczenia, notatki) 10. Aktywność ucznia 11. Inne formy. ocena poniżej 35% niedostateczny od 36% poniżej 50% dopuszczający od 51%, poniżej 70% dostateczny od 70%, poniżej 85% dobry od 86%, poniżej 100% bardzo dobry za dodatkowe zadanie celujący Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do zajęć w przypadku co najmniej tygodniowej usprawiedliwionej nieobecności na zajęciach. 4. Szczegółowe kryteria oceniania: 1) oceny bieżące, semestralne i klasyfikacyjne ustala się według następującej skali: - celujący 6 - bardzo dobry 5 - dobry 4 - dostateczny 3 - dopuszczający 2 - niedostateczny 1 2) dopuszcza się stosowania ocen: 1, 2, 3, 4, 5, 6 w ocenach bieżących, oraz innych znaków zgodnie z W.S.O. - np. (zgłoszenie braku przygotowania do lekcji- 2 razy w okresie), - bz (brak zadania domowego lub brak zeszytu), - 0 (nieobecność na planowanej, obowiązkowej pracy klasowej (testy), na sprawdzianie; brak oceny uwzględnia się przy ustalaniu oceny semestralnej i końcoworocznej). 5. Warunki poprawiania (zaliczania): 1) uczeń ma możliwość poprawy oceny niedostatecznej w ciągu tygodnia od jej otrzymania ( z pracy kontrolnej, testu, sprawdzianu, odpowiedzi ustnej) pod warunkiem, że zgłosi ten fakt nauczycielowi. Nauczyciel określa termin i formę 15
poprawy. Ocena, którą uczeń poprawia ulega zamianie na tą, jaką uzyskał w drugim terminie. 2) Uczeń ma możliwość zaliczenia pracy klasowej, sprawdzianu, jeżeli był na nich nieobecny z przyczyn usprawiedliwionych. Wówczas traktowane jest to jako pierwsze zaliczenie. Termin i formę poprawy określa nauczyciel. Uczeń poprawia ocenę tylko raz. 3) W przypadku, gdy nieobecność ucznia na pracy klasowej jest nieusprawiedliwiona, to uczeń może ją napisać, ale wynik tej pracy jest ostateczny bez możliwości poprawy. 4) Uczeń, który podczas prac pisemnych korzysta ze źródeł niedozwolonych przez nauczyciela, otrzymuje ocenę niedostateczną i nie ma możliwości poprawy tej pracy. 5) Oceny z odpowiedzi ustnych uczeń może poprawiać na swoją prośbę w ciągu tygodnia od uzyskania oceny. Jest zobowiązany do zgłoszenia przed lekcją gotowości odpowiedzi. Może być wówczas pytany z zakresu materiału podanego przez nauczyciela przedmiotu. 6) Uczeń ma możliwość poprawy oceny rocznej. Warunkiem poprawy jest uzyskanie przez ucznia pozytywnych ocen obowiązkowych w ciągu całego roku szkolnego. Termin poprawy ustala nauczyciel. Poprawa oceny odbywa się na wniosek ucznia, złożony nie później niż na 12 dni przed terminem wystawienia ocen rocznych w celu ustalenia terminu pracy sprawdzającej wiedzę i umiejętności. Praca sprawdzająca przeprowadzana jest w formie pisemnej i obejmuje zakres materiału zawarty w podstawie programowej w danym roku szkolnym. 6. Sposoby wystawiania oceny śródrocznej (rocznej): 1) Podstawą wystawienia oceny śródrocznej (rocznej) jest średnia ważona ocen otrzymanych w ciągu całego semestru (roku). 2) Zasady obliczania średniej ważonej ocen. Oceny za: a) aktywność na lekcjach, prace domowe, prace w grupach, frekwencję mają wagę a= 1 b) odpowiedzi ustne, kartkówki, sprawdziany mają wagę b=2 c) wypracowania klasowe, testy maturalne, sprawdziany z dużej partii materiału (działu) mają wagę c= 3 16
3) Oceny okresowe podawane są zgodnie z poniższymi zasadami: ocena Niedostateczna Dopuszczająca Dostateczna Dobra Bardzo dobra Celująca Śr. ocen do 1,5 1,6-2,5 2,6-3,5 3,6-4,4 4,5-5,0 5,1-6,0 4) O zagrożeniu oceną niedostateczną nauczyciel informuje ucznia, za pośrednictwem wychowawcy jego rodziców na bieżąco, a dodatkowo na miesiąc przed klasyfikacją. 5) Na dwa tygodnie przed konferencją nauczyciel informuje uczniów o przewidywanych ocenach rocznych (semestralnych). 6) Ocenę roczną (semestralną) wystawia nauczyciel najpóźniej trzy dni przed klasyfikacją. 7. Zasady nagradzania ucznia Nauczyciel może podnieść ocenę końcową nawet o jeden stopień uczniowi, który wyróżnia się aktywnością na zajęciach, wykazuje inicjatywę w dodatkowych pracach, ma wiedzę ponad program, bierze udział w różnych konkursach. 8. Zasady nie klasyfikowania ucznia: W razie opuszczenia przez ucznia ponad 50% obowiązkowych zajęć, nauczyciel (bez względu na łączną liczbę punktów uzyskanych przez ucznia) może go nieklasyfikować. 9. Zasady współpracy z uczniami, rodzicami/prawnymi opiekunami i pedagogiem szkolnym: 1) Uczeń ma możliwość otrzymywania dodatkowych wyjaśnień lub uzasadnień dotyczących wystawionej oceny. 2) Nauczyciel pomaga w samodzielnym planowaniu rozwoju ucznia oraz motywuje go do dalszej pracy. 3) Podczas zebrań z rodzicami/prawnymi opiekunami, rozmów interwencyjnych nauczyciel przekazuje rodzicom/prawnym opiekunom: a) informacje o aktualnym stanie rozwoju i postępów w nauce ucznia, b) informuje o trudnościach i uzdolnieniach ucznia, 17
c) przekazuje wskazówki do dalszej pracy z uczniem. 4) Nauczyciel informuje wychowawcę klasy o aktualnych osiągnięciach i zachowaniu ucznia przez odpowiednią adnotację w dzienniku lekcyjnym albo w czasie indywidualnych spotkań. 5) Nauczyciel informuje pedagoga szkolnego o sytuacjach wymagających jego interwencji. 6) Nauczyciel na początku roku szkolnego informuje uczniów na lekcjach, a ich rodziców/prawnych opiekunów za pomocą strony internetowej o wymaganiach edukacyjnych wynikających z realizowanego przez niego programu nauczania oraz o sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów. 10. Postanowienia końcowe Nauczyciel na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznych lub innych placówek specjalistycznych zobowiązany jest do obniżenia wymagań w stosunku do ucznia, który takie zaświadczenie posiada lub stosować się do zaleceń w/w poradni. 18