KODEKS postępowania cywilnego

KODEKS postępowania cywilnego ze schematami Piotr Rylski SCHEMATY rok akademicki 2016 ŕ2017

KODEKS postępowania cywilnego ze schematami Piotr Rylski TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej 3. WYDANIE

Stan prawny na na 2 września 2016 r. Wydawca Małgorzata Stańczak Redaktor prowadzący, opracowanie redakcyjne Joanna Tchorek Łamanie Grafos Tytuły do artykułów opracował Robert Stępień Copyright by Wolters Kluwer SA, 2016 ISBN: 978-83-8092-775-9 3. wydanie Dział Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 535 82 19 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl

SPIS TREŚCI KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.) Tytuł wstępny. Przepisy ogólne (art. 1 14).............................. 13 CZĘŚĆ PIERWSZA. POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE KSIĘGA PIERWSZA. PROCES......................................... 16 Tytuł I. Sąd (art. 15 54)........................................... 16 Dział I. Właściwość sądu (art. 15 46).......................... 16 Przepis wstępny (art. 15)................................... 16 Rozdział 1. Właściwość rzeczowa (art. 16 26)................. 17 Oddział 1. Podstawy właściwości (art. 16 18).............. 17 Oddział 2. Wartość przedmiotu sporu (art. 19 26)........... 18 Rozdział 2. Właściwość miejscowa (art. 27 46)................ 20 Oddział 1. Właściwość ogólna (art. 27 30)................. 20 Oddział 2. Właściwość przemienna (art. 31 37 1 )............ 20 Oddział 3. Właściwość wyłączna (art. 38 42)............... 22 Oddział 4. Przepisy szczególne (art. 43 46)................ 23 Dział II. Skład sądu (art. 47 47 1 ).............................. 24 Dział III. Wyłączenie sędziego (art. 48 54)....................... 25 Tytuł II. Prokurator (art. 55 60)..................................... 27 Tytuł III. Organizacje pozarządowe (art. 61 63)......................... 28 Tytuł IIIa. Państwowa Inspekcja Pracy (art. 63 1 63 2 )....................... 29 Tytuł IIIb. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów (art. 63 3 63 4 )......... 30 Tytuł IIIc. Podmioty uprawnione do udziału w postępowaniu na podstawie odrębnych przepisów (art. 63 5 )............................... 30 Tytuł IV. Strony (art. 64 97)........................................ 31 Dział I. Zdolność sądowa i procesowa (art. 64 71)................ 31 Dział II. Współuczestnictwo w sporze (art. 72 74)................. 33 Dział III. Interwencja główna i uboczna (art. 75 83)............... 34 Dział IV. Przypozwanie (art. 84 85)............................ 35 Dział V. Pełnomocnicy procesowi (art. 86 97).................... 36 3

Spis treści Tytuł V. Koszty procesu (art. 98 124)................................. 40 Dział I. Zwrot kosztów procesu (art. 98 110).................... 40 Dział II. Pomoc prawna z urzędu (art. 111 124)................... 44 Tytuł VI. Postępowanie (art. 125 424 12 )................................ 50 Dział I. Przepisy ogólne o czynnościach procesowych (art. 125 183)... 50 Rozdział 1. Pisma procesowe (art. 125 130 5 ).................. 50 Rozdział 2. Doręczenia (art. 131 147)........................ 58 Rozdział 3. Posiedzenia sądowe (art. 148 163)................. 66 Rozdział 4. Terminy (art. 164 166).......................... 73 Rozdział 5. Uchybienie i przywrócenie terminu (art. 167 172)..... 73 Rozdział 6. Zawieszenie postępowania (art. 173 183)........... 75 Dział II. Postępowanie przed sądami pierwszej instancji (art. 183 1 226)...................................... 80 Rozdział 1. Mediacja i postępowanie pojednawcze (art. 183 1 186)... 80 Oddział 1. Mediacja (art. 183 1 183 15 )..................... 80 Oddział 2. Postępowanie pojednawcze (art. 184 186)........ 86 Rozdział 2. Pozew (art. 187 205)........................... 87 Rozdział 3. Rozprawa (art. 206 226)........................ 93 Dział III. Dowody (art. 227 315)............................... 99 Rozdział 1. Przedmiot i ocena dowodów (art. 227 234).......... 99 Rozdział 2. Postępowanie dowodowe (art. 235 309)............ 100 Oddział 1. Przepisy ogólne (art. 235 243)................. 100 Oddział 2. Dokumenty (art. 244 257).................... 102 Oddział 3. Zeznania świadków (art. 258 277).............. 107 Oddział 4. Opinia biegłych (art. 278 291)................. 111 Oddział 5. Oględziny (art. 292 298)...................... 113 Oddział 6. Przesłuchanie stron (art. 299 304).............. 114 Oddział 7. Inne środki dowodowe (art. 305 309)............ 115 Rozdział 3. Zabezpieczenie dowodów (art. 310 315)............ 117 Dział IV. Orzeczenia (art. 316 366)............................. 118 Rozdział 1. Wyroki (art. 316 353)........................... 118 Oddział 1. Wydanie wyroku (art. 316 332)................ 118 Oddział 2. Natychmiastowa wykonalność wyroków (art. 333 338).............................. 123 Oddział 3. Wyroki zaoczne (art. 339 349)................. 125 Oddział 4. Sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia wyroków (art. 350 353).............................. 127 Rozdział 1a. Nakazy zapłaty (art. 353 1 353 2 )................... 128 Rozdział 2. Postanowienia sądu (art. 354 362 1 )................ 129 Rozdział 3. Prawomocność orzeczeń (art. 363 366)............. 131 4

Spis treści Dział V. Środki odwoławcze (art. 367 398)...................... 132 Rozdział 1. Apelacja (art. 367 391).......................... 132 Rozdział 1. Kasacja (art. 392 393 20 )......................... 138 Rozdział 2. Zażalenie (art. 394 398)......................... 139 Dział Va. Skarga kasacyjna (art. 398 1 398 21 )...................... 142 Dział Vb. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego (art. 398 22 398 23 ).................................... 148 Dział VI. Wznowienie postępowania (art. 399 416 1 )................ 149 Dział VII. Rewizja nadzwyczajna (art. 417 424).................... 153 Dział VIII. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 424 1 424 12 )........................... 154 Tytuł VII. Postępowania odrębne (art. 425 505 37 )........................ 157 Dział I. Postępowanie w sprawach małżeńskich (art. 425 452)...... 157 Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. 425 435).................... 157 Rozdział 2. Sprawy o rozwód i o separację (art. 436 446)........ 159 Rozdział 3. Inne sprawy (art. 447 452)....................... 162 Dział II. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi (art. 453 458).............................. 163 Dział III. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (art. 459 477 16 )............... 166 Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. 459 476).................... 166 Rozdział 2. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 477 477 7 )................................. 173 Rozdział 3. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 8 477 16 )..................... 174 Dział IV. Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania (art. 478 479)...................................... 180 Dział IVa. Postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów (art. 479 1 479 35 )........................ 180 Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. 479 1 479 27 )................... 180 Rozdział 2. Postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji (art. 479 28 479 35 )............................... 181 Dział IVb. Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (art. 479 36 479 45 )............... 185 Dział IVc. Postępowanie w sprawach z zakresu regulacji energetyki (art. 479 46 479 56 ).................................... 186 Dział IVd. Postępowanie w sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty (art. 479 57 479 67 )............................. 188 Dział IVe. Postępowanie w sprawach z zakresu regulacji transportu kolejowego (art. 479 68 479 78 ).......................... 190 Dział V. Postępowanie nakazowe i upominawcze (art. 480 505)..... 192 Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. 480 484).................... 192 5

Spis treści Rozdział 2. Postępowanie nakazowe (art. 484 1 497)............ 193 Rozdział 3. Postępowanie upominawcze (art. 497 1 505)......... 196 Dział VI. Postępowanie uproszczone (art. 505 1 505 14 ).............. 199 Dział VII. Europejskie postępowania w sprawach transgranicznych (art. 505 15 505 27a )................................... 202 Rozdział 1. Europejskie postępowanie nakazowe (art. 505 15 505 20 )... 202 Rozdział 2. Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń (art. 505 21 505 27a ).............................. 204 Dział VIII. Postępowania elektroniczne (art. 505 28 505 37 )............. 206 Rozdział 1. Elektroniczne postępowanie upominawcze (art. 505 28 505 37 )............................... 206 KSIĘGA DRUGA. POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE...................... 212 Tytuł I. Przepisy ogólne (art. 506 525)............................... 212 Tytuł II. Przepisy dla poszczególnych rodzajów spraw (art. 526 694 8 )....... 219 Dział I. Sprawy z zakresu prawa osobowego (art. 526 560 1 )........ 219 Rozdział 1. Uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu (art. 526 543)................................. 219 Oddział 1. Postępowanie o uznanie za zmarłego (art. 526 534).............................. 219 Oddział 2. Postępowanie o stwierdzenie zgonu (art. 535 538)... 221 Oddział 3. Uchylenie postanowień orzekających uznanie za zmarłego lub stwierdzenie zgonu (art. 539 543).... 222 Rozdział 2. Ubezwłasnowolnienie (art. 544 560 1 ).............. 223 Oddział 1. Przepisy ogólne (art. 544 547)................. 223 Oddział 2. Doradca tymczasowy (art. 548 551)............. 224 Oddział 3. Postępowanie (art. 552 560 1 ).................. 225 Dział II. Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli (art. 561 605)...................................... 228 Rozdział 1. Sprawy małżeńskie (art. 561 567 5 )................. 228 Rozdział 2. Inne sprawy rodzinne oraz sprawy opiekuńcze (art. 568 598 22 )................................ 232 Oddział 1. Przepisy ogólne (art. 568 578 1 )................. 232 Oddział 2. Sprawy z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi (art. 579 584)...................... 235 Oddział 3. Sprawy o przysposobienie (art. 585 589)......... 238 Oddział 4. Sprawy z zakresu opieki (art. 590 598).......... 241 Oddział 5. Sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką (art. 598 1 598 14 )............................. 242 Oddział 6. Sprawy dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem (art. 598 15 598 22 ).................. 246 6

Spis treści Rozdział 3. Sprawy z zakresu kurateli (art. 599 605)........... 248 Dział III. Sprawy z zakresu prawa rzeczowego (art. 606 626 13 )....... 250 Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. 606 608).................... 250 Rozdział 2. Stwierdzenie zasiedzenia (art. 609 610)............ 250 Rozdział 2a. Przepadek rzeczy (art. 610 1 610 7 ).................. 251 Oddział 1. Przepadek rzeczy na podstawie prawa celnego (art. 610 1 610 5 ).............................. 251 Oddział 2. Przepadek pojazdów (art. 610 6 610 7 )............ 252 Rozdział 3. Zarząd związany ze współwłasnością i użytkowaniem (art. 611 616)................................. 253 Rozdział 4. Zniesienie współwłasności (art. 617 625)........... 254 Rozdział 5. Ustanowienie drogi koniecznej i służebności przesyłu (art. 626)..................................... 256 Rozdział 6. Postępowanie wieczystoksięgowe (art. 626 1 626 13 ).... 256 Dział IV. Sprawy z zakresu prawa spadkowego (art. 627 691)........ 262 Przepisy wstępne (art. 627 632).............................. 262 Rozdział 1. Zabezpieczenie spadku, wykaz inwentarza i spis inwentarza (art. 633 639)....................... 263 Rozdział 2. Przyjęcie lub odrzucenie spadku (art. 640 645)...... 272 Rozdział 3. Ogłoszenie testamentu (art. 646 654).............. 273 Rozdział 4. Wyjawienie przedmiotów spadkowych (art. 655 660).. 275 Rozdział 5. Przesłuchanie świadków testamentu ustnego (art. 661 663)................................. 276 Rozdział 6. Sprawy dotyczące wykonawcy testamentu (art. 664 665)................................. 277 Rozdział 7. Zarząd spadku nieobjętego (art. 666 668 1 ).......... 278 Rozdział 8. Stwierdzenie nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego (art. 669 679)................... 279 Rozdział 9. Dział spadku (art. 680 689)...................... 283 Rozdział 10. Inne sprawy spadkowe (art. 690 691).............. 284 Dział IVa. Sprawy z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego (art. 691 1 691 9 ).......................... 285 Dział V. Sprawy depozytowe (art. 692 693 22 ).................... 287 Rozdział 1. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (art. 692 693 10 )....................... 287 Rozdział 2. Zwrot depozytu sądowego składającemu i wydanie depozytu sądowego uprawnionemu (art. 693 11 693 17 )... 290 Rozdział 3. Postępowanie w sprawach o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu (art. 693 18 693 22 )............ 291 Dział VI. Postępowanie rejestrowe (art. 694 1 694 8 )................ 292 KSIĘGA TRZECIA. SĄD POLUBOWNY (art. 695 715)...................... 296 7

Spis treści KSIĘGA CZWARTA. POSTĘPOWANIE W RAZIE ZAGINIĘCIA LUB ZNISZCZENIA AKT (art. 716 729)........................ 296 CZĘŚĆ DRUGA. POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE Tytuł I. Przepisy ogólne (art. 730 746)............................... 299 Tytuł II. Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych (art. 747 754 1 ).............. 305 Tytuł III. Inne wypadki zabezpieczenia (art. 755 757).................... 311 CZĘŚĆ TRZECIA. POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE Tytuł I. Przepisy ogólne (art. 758 843)............................... 313 Dział I. Organy egzekucyjne, ich właściwość i postępowanie w ogólności (art. 758 775 1 )............................ 313 Dział II. Tytuły egzekucyjne i klauzula wykonalności (art. 776 795)... 326 Dział IIa. Zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego (art. 795 1 795 5 )..................................... 338 Dział IIb. Stwierdzenie wykonalności europejskiego nakazu zapłaty (art. 795 6 795 7 )..................................... 340 Dział IIc. Zaświadczenie dotyczące orzeczenia wydanego w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń (art. 795 8 795 9 )... 340 Dział IId. Zaświadczenia dotyczące orzeczeń, ugód i innych tytułów egzekucyjnych w sprawach cywilnych i handlowych (art. 795 10 795 11 ).................................... 341 Dział IIe. Wyciągi z orzeczeń, ugód i innych tytułów egzekucyjnych w sprawach alimentacyjnych (art. 795 12 795 13 )............ 342 Dział IIf. Zaświadczenia dotyczące orzeczeń obejmujących środki ochrony w sprawach cywilnych (art. 795 14 795 17 ).......... 343 Dział III. Wszczęcie egzekucji i dalsze czynności egzekucyjne (art. 796 817)...................................... 344 Dział IV. Zawieszenie i umorzenie postępowania (art. 818 828)...... 354 Dział V. Ograniczenia egzekucji (art. 829 839)................... 359 Dział VI. Powództwa przeciwegzekucyjne (art. 840 843)........... 365 Tytuł II. Egzekucja świadczeń pieniężnych (art. 844 1040)................ 368 Dział I. Egzekucja z ruchomości (art. 844 879 11 )................. 368 Rozdział 1. Zajęcie (art. 844 863)........................... 368 Rozdział 2. Sprzedaż (art. 864 879)......................... 373 Rozdział 3. Sprzedaż w drodze licytacji elektronicznej (art. 879 1 879 11 )............................... 381 Dział II. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę (art. 880 888)........ 383 Dział III. Egzekucja z rachunków bankowych (art. 889 894)......... 387 Dział IV. Egzekucja z innych wierzytelności (art. 895 908).......... 396 8

Spis treści Dział IVa. Egzekucja z innych praw majątkowych (art. 909 912)....... 402 Dział V. Wyjawienie majątku (art. 913 920 2 )..................... 408 Dział VI. Egzekucja z nieruchomości (art. 921 1013)............... 410 Rozdział 1. Przepisy wstępne (art. 921 922)................... 410 Rozdział 2. Zajęcie (art. 923 941)........................... 411 Rozdział 3. Opis i oszacowanie (art. 942 951)................. 417 Rozdział 4. Obwieszczenie o licytacji (art. 952 961)............. 420 Rozdział 5. Warunki licytacyjne (art. 962 971)................ 423 Rozdział 6. Licytacja (art. 972 986)......................... 425 Rozdział 7. Przybicie (art. 987 997)......................... 429 Rozdział 8. Przysądzenie własności (art. 998 1003)............. 431 Rozdział 9. Egzekucja z ułamkowej części nieruchomości oraz użytkowania wieczystego (art. 1004 1013)...... 433 Dział VIa. Uproszczona egzekucja z nieruchomości (art. 1013 1 1013 6 )... 435 Dział VII. Egzekucja ze statków morskich (art. 1014 1022 4 ).......... 437 Dział VIII. Podział sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1023 1040)....... 439 Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. 1023 1028).................. 439 Rozdział 2. Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z wynagrodzenia za pracę (art. 1029 1032).......... 443 Rozdział 3. Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych (art. 1033 1034)............................... 445 Rozdział 4. Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości (art. 1035 1040).................. 445 Tytuł III. Przepisy szczególne o egzekucji (art. 1041 1095 1 )................. 449 Dział I. Egzekucja świadczeń niepieniężnych (art. 1041 1059)....... 449 Dział II. Przepisy szczególne o egzekucji z udziałem Skarbu Państwa oraz przedsiębiorców (art. 1060 1065)................... 456 Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. 1060 1064).................. 456 Rozdział 2. Egzekucja przez zarząd przymusowy (art. 1064 1 1064 13 ).............................. 458 Rozdział 3. Egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (art. 1064 14 1065)......... 462 Dział III. Egzekucja w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej (art. 1066 1071)........... 465 Dział V. Egzekucja na rzecz jednostek gospdarki uspołecznionej (art. 1072 1080).................................... 466 Dział V. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych (art. 1081 1088)..... 467 Dział VI. Wykonanie orzeczeń dotyczących odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką (art. 1089 1095 1 ).................................... 469 9

Spis treści CZĘŚĆ CZWARTA. PRZEPISY Z ZAKRESU MIĘDZYNARODOWEGO POSTĘPOWANIA CYWILNEGO Przepis wstępny (art. 1096)........................................... 469 KSIĘGA PIERWSZA. JURYSDYKCJA KRAJOWA.......................... 470 Tytuł I. Przepisy ogólne (art. 1097 1099 1 )............................. 470 Tytuł II. Przepisy łączne dla jurysdykcji krajowej (art. 1100 1102)........... 471 Tytuł III. Jurysdykcja krajowa w procesie (art. 1103 1105 1 )................ 471 Tytuł IV. Jurysdykcja krajowa w postępowaniu nieprocesowym (art. 1106 1110 2 ).......................................... 476 Tytuł IVa. Jurysdykcja krajowa w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym (art. 1110 3 1110 4 )............................. 480 KSIĘGA PIERWSZA A. IMMUNITET SĄDOWY I EGZEKUCYJNY (art. 1111 1116)........................................... 480 KSIĘGA DRUGA. POSTĘPOWANIE.................................... 484 Tytuł I. Zdolność sądowa i procesowa (art. 1117 1118)................... 484 Tytuł II. Zabezpieczenie kosztów procesu (art. 1119 1128)................ 484 Tytuł III. Zwolnienie cudzoziemców od kosztów sądowych (art. 1129)........ 486 Tytuł IV. Pomoc prawna (art. 1130 1136).............................. 487 Tytuł V. Zabezpieczenie dowodów (art. 1137).......................... 491 Tytuł VI. Zagraniczne dokumenty urzędowe (art. 1138)................... 491 Tytuł VII. Czynności dotyczące spadku po cudzoziemcach (art. 1139 1142).... 492 Tytuł VIIa. Europejskie poświadczenie spadkowe (art. 1142 1 1142 6 )........... 493 Tytuł VIII. Stwierdzenie obcego prawa i wzajemności (art. 1143)............. 495 Tytuł IX. Uzasadnienie prawomocnych orzeczeń i wydawanie zaświadczeń (art. 1144 1144 1 ).......................................... 495 Tytuł X. Wniosek o uchylenie wyroku wydanego w sprawie alimentacyjnej (art. 1144 2 )............................................... 496 KSIĘGA TRZECIA. UZNANIE I STWIERDZENIE WYKONALNOŚCI........... 496 Tytuł I. Tytuł II. Tytuł III. Uznanie orzeczeń sądów państw obcych lub rozstrzygnięć innych organów państw obcych (art. 1145 1149 1 )...................... 496 Wykonalność orzeczeń sądów państw obcych lub rozstrzygnięć innych organów państw obcych oraz ugód zawartych przed takimi sądami i organami lub przez nie zatwierdzonych (art. 1150 1153).......... 499 Wykonalność orzeczeń sądów państw członkowskich Unii Europejskiej, ugód zawartych przed takimi sądami lub zatwierdzonych przez takie sądy oraz dokumentów urzędowych sporządzonych w tych państwach, opatrzonych zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego (art. 1153 1 1153 3 ).......................................... 501 10

Spis treści Tytuł IV. Tytuł V. Tytuł VI. Wykonalność europejskich nakazów zapłaty wydanych przez sądy państw członkowskich Unii Europejskiej (art. 1153 4 1153 6 ).......... 501 Wykonalność orzeczeń sądów państw członkowskich Unii Europejskiej wydanych w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń (art. 1153 7 1153 9 ).......................................... 502 Wykonalność orzeczeń, ugód sądowych i dokumentów urzędowych z państw członkowskich Unii Europejskiej w sprawach alimentacyjnych (art. 1153 10 1153 12 )......................................... 502 KSIĘGA CZWARTA. UZNANIE I WYKONANIE NIEKTÓRYCH ORZECZEŃ SĄDÓW PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ POCHODZĄCYCH Z TYCH PAŃSTW UGÓD I DOKUMENTÓW URZĘDOWYCH........................................... 503 Tytuł I. Przepisy ogólne (art. 1153 13 1153 15 )........................... 503 Tytuł II. Wykonanie (art. 1153 16 1153 22 )............................... 504 Tytuł III. Odmowa uznania lub wykonania (art. 1153 23 1153 25 )............. 507 CZĘŚĆ PIĄTA. SĄD POLUBOWNY (ARBITRAŻOWY) Tytuł I. Przepisy ogólne (art. 1154 1160).............................. 508 Tytuł II. Zapis na sąd polubowny (art. 1161 1168)....................... 510 Tytuł III. Skład sądu polubownego (art. 1169 1179)...................... 512 Tytuł IV. Właściwość sądu polubownego (art. 1180 1182)................. 516 Tytuł V. Postępowanie przed sądem polubownym (art. 1183 1193).......... 517 Tytuł VI. Wyrok sądu polubownego i zakończenie postępowania (art. 1194 1204)........................................... 520 Tytuł VII. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 1205 1211)..... 523 Tytuł VIII. Uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej (art. 1212 1217).................. 526 * * * Wykaz aktów zmieniających Kodeks postępowania cywilnego............. 530 Wykaz aktów wykonujących Kodeks postępowania cywilnego............. 543 * * * Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 297 ze zm.)... 549 Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. I XIII)...................... 549 Rozdział 2. Zmiany w przepisach obowiązujących (art. XIV)...... 554 Rozdział 3. Przepisy przechodnie (art. XV XXII)................ 555 * * * Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804) (wyciąg)..... 558 11

Spis treści Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) (wyciąg)....................... 561 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 178, poz. 1478) (wyciąg)................... 563 Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 235, poz. 1699) (wyciąg)................................................. 564 Ustawa z dnia 15 marca 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, ustawy Kodeks postępowania karnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 112, poz. 766) (wyciąg)......... 566 Ustawa z dnia 9 maja 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz. 831) (wyciąg)................................................. 568 Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 181, poz. 1287) (wyciąg)........ 569 Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 234, poz. 1571) (wyciąg)................................................. 570 Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381) (wyciąg)................................................. 572 Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 218 ze zm.) (wyciąg)................................................. 574 Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1311 ze zm.) (wyciąg).............................. 575 Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, ustawy Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1137) (wyciąg).................................. 578 Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1634) (wyciąg)................................................. 579 Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz.U. poz. 1595) (wyciąg).................................. 581 Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44)....................... 583 * * * Skorowidz przedmiotowy do Kodeksu postępowania cywilnego........... 590 12

USTAWA z dnia 17 listopada 1964 r. KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO (tekst pierwotny Dz.U. z 1 grudnia 1964 r. Nr 43, poz. 296; tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 101; zm.: Dz.U. z 2014 r. poz. 293, poz. 379, poz. 435, poz. 567, poz. 616, poz. 945, poz. 1091, poz. 1161, poz. 1296, poz. 1585, poz. 1626, poz. 1741, poz. 1924; z 2015 r. poz. 2, poz. 4, poz. 218, poz. 539, poz. 978, poz. 1062, poz. 1137, poz. 1199, poz. 1311, poz. 1418, poz. 1419, poz. 1505, poz. 1527, poz. 1567, poz. 1587, poz. 1595, poz. 1634, poz. 1635, poz. 1854; z 2016 r. poz. 195, poz. 437, poz. 868, poz. 996, poz. 1177, poz. 1358) TYTUŁ WSTĘPNY PRZEPISY OGÓLNE Sprawa cywilna Art. 1. 1) Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne). Droga sądowa Art. 2. 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy. 1a 2. (uchylone). 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów. 1) Art. 1 rozumiany w ten sposób, iż w zakresie pojęcia sprawy cywilnej nie mogą się mieścić roszczenia dotyczące zobowiązań pieniężnych, których źródło stanowi decyzja administracyjna, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i utracił moc w tym zakresie 17 lipca 2000 r. (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, Dz.U. Nr 55, poz. 665). 13

Art. 3 9 Kodeks postępowania cywilnego. Przepisy ogólne Zasada prawdy materialnej Art. 3. Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Art. 4. (uchylony). Udzielanie pouczeń Art. 5. W razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych. Zasada szybkości Art. 6. 1. Sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy. 2. Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. Udział prokuratora Art. 7. Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. Udział organizacji społecznej Art. 8. Organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą dla ochrony praw obywateli, w wypadkach przewidzianych w ustawie, wszcząć postępowanie oraz wziąć udział w toczącym się postępowaniu. Zasada jawności Art. 9. 2) 1. Rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać 2) W brzmieniu ustalonym przez ustawę z 29 sierpnia 2014 r. (Dz.U. poz. 1296); zmiana weszła w życie 27 marca 2015 r. 14

Przepisy ogólne Art. 10 12 akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt. Treść protokołów i pism może być także udostępniana w postaci elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. 1. 3) Rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt. Treść protokołów i pism może być także udostępniana w postaci elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (system teleinformatyczny) albo innego systemu teleinformatycznego służącego udostępnianiu tych protokołów lub pism. 2. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo do otrzymania z akt sprawy zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku, chyba że protokół został sporządzony wyłącznie pisemnie. Przewodniczący wydaje z akt sprawy zapis dźwięku, jeżeli wydaniu zapisu obrazu i dźwięku sprzeciwia się ważny interes publiczny lub prywatny. 3. Jeżeli posiedzenie odbyło się przy drzwiach zamkniętych strony i uczestnicy postępowania mają prawo do otrzymania z akt sprawy jedynie zapisu dźwięku. Ugodowe załatwianie spraw Art. 10. 4) W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji. Wiążąca moc wyroku skazującego Art. 11. Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną. Roszczenie adhezyjne Art. 12. Roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w wypadkach w ustawie przewidzianych w postępowaniu karnym. 3) W brzmieniu ustalonym przez ustawę z 10 lipca 2015 r. (Dz.U. poz. 1311 ze zm.); zmiana wejdzie w życie 8 września 2016 r. 4) W brzmieniu ustalonym przez ustawę z 10 września 2015 r. (Dz.U. poz. 1595); zmiana weszła w życie 1 stycznia 2016 r. 15

Schematy do Kodeksu postępowania cywilnego

SPIS SCHEMATÓW Wprowadzenie............................................ 7 Schemat 1. Rodzaje postępowania cywilnego..................... 9 Schemat 2. Badanie dopuszczalności drogi sądowej................ 10 Schemat 3. Udział prokuratora w postępowaniu................... 11 Schemat 4. Formy udziału organizacji pozarządowych w postępowaniu.. 12 Schemat 5. Rodzaje właściwości sądu........................... 13 Schemat 6. Niewłaściwość sądu................................ 14 Schemat 7. Kompetencje referendarza sądowego.................. 15 Schemat 8. Skład sądu....................................... 16 Schemat 9. Badanie wartości przedmiotu sporu................... 18 Schemat 10. Wyłączenie sędziego.............................. 19 Schemat 11. Badanie zdolności sądowej......................... 20 Schemat 12. Badanie zdolności procesowej....................... 22 Schemat 13. Współuczestnictwo............................... 24 Schemat 14. Zgłoszenie interwencji ubocznej i opozycja............. 26 Schemat 15. Zgłoszenie interwencji głównej...................... 28 Schemat 16. Przypozwanie................................... 29 Schemat 17. Pełnomocnictwo rodzaje.......................... 30 Schemat 18. Badanie umocowania pełnomocnika.................. 31 Schemat 19. Koszty procesu................................... 32 Schemat 20. Wymagania pism procesowych...................... 33 Schemat 21. Usuwanie braków pism procesowych................. 34 Schemat 22. Doręczenia...................................... 36 Schemat 23. Posiedzenia sądowe............................... 38 Schemat 24. Terminy........................................ 39 Schemat 25. Wniosek o przywrócenie terminu.................... 40 Schemat 26. Zawieszenie postępowania......................... 41 Schemat 27. Przebieg postępowania mediacyjnego................. 42 3

Spis schematów Schemat 28. Wszczęcie procesu................................ 44 Schemat 29. Postępowanie pojednawcze......................... 46 Schemat 30. Przedmiotowa kumulacja roszczeń................... 47 Schemat 31. Podmiotowa zmiana powództwa..................... 48 Schemat 32. Przedmiotowa zmiana powództwa................... 50 Schemat 33. Cofnięcie pozwu................................. 51 Schemat 34. Powództwo wzajemne............................. 52 Schemat 35. Obrona pozwanego............................... 53 Schemat 36. Przebieg rozprawy................................ 54 Schemat 37. Ustalanie faktów w postępowaniu cywilnym............ 56 Schemat 38. Postępowanie dowodowe.......................... 57 Schemat 39. Dowód z dokumentu.............................. 58 Schemat 40. Obowiązki świadka............................... 59 Schemat 41. Przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka............ 60 Schemat 42. Przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron......... 62 Schemat 43. Zabezpieczenie dowodów.......................... 63 Schemat 44. Wyrokowanie.................................... 64 Schemat 45. Rozstrzygnięcia w procesie......................... 66 Schemat 46. Natychmiastowa wykonalność wyroków............... 67 Schemat 47. Prawomocność orzeczeń........................... 68 Schemat 48. Rektyfikacja orzeczeń............................. 69 Schemat 49. Wyrok zaoczny.................................. 70 Schemat 50. Apelacja........................................ 72 Schemat 51. Rozstrzygnięcia sądu apelacyjnego................... 74 Schemat 52. Rodzaje zażaleń w procesie cywilnym................. 75 Schemat 53. Zażalenie....................................... 76 Schemat 54. Postępowanie kasacyjne........................... 78 Schemat 55. Rozstrzygnięcia sądu kasacyjnego.................... 80 Schemat 56. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego........... 81 Schemat 57. Podstawy wznowienia postępowania.................. 82 Schemat 58. Postępowanie ze skargi o wznowienie postępowania..... 83 Schemat 59. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia......................... 84 Schemat 60. Postępowania odrębne............................ 86 Schemat 61. Postępowanie w sprawach małżeńskich............... 88 4

Spis schematów Schemat 62. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi............................... 89 Schemat 63. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy........ 90 Schemat 64. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych..................................... 91 Schemat 65. Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone..................... 92 Schemat 66. Postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i postępowania regulacyjne............... 93 Schemat 67. Postępowanie nakazowe........................... 94 Schemat 68. Postępowanie upominawcze........................ 95 Schemat 69. Elektroniczne postępowanie upominawcze............. 96 Schemat 70. Postępowanie uproszczone......................... 97 5

WPROWADZENIE Korzystanie wyłącznie z tekstu ustawy nie jest obecnie łatwym sposobem poznania danej gałęzi prawa. Kierując się tym założeniem, niniejsze wydanie Kodeksu postępowania cywilnego wzbogacono 70 schematami, które przedstawiają w formie graficznej przebieg postępowania cywilnego, a także powiązania między poszczególnymi instytucjami Kodeksu. Jest to całkowicie nowatorskie przedsięwzięcie na polskim rynku wydawniczym, stanowiące swoistą mapę Kodeksu, mającą ułatwić Czytelnikowi poruszanie się po ogromnej liczbie przepisów. Ze względu jednak na objętość samej ustawy (będącej wciąż najobszerniejszą ustawą obowiązującą w Polsce) konieczne było dokonanie wyboru zagadnień. Schematy obejmują Księgę Pierwszą Części Pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego, czyli przepisy o procesie jako podstawowym rodzaju postępowania cywilnego. Główny nacisk przy wyborze położono przy tym na możliwość dynamicznego przedstawienia instytucji procesowych. Publikacja ta jest skierowana zarówno do praktyków, jak i do studentów, aplikantów oraz osób przygotowujących się do wszelkiego rodzaju egzaminów prawniczych, którym może być pomocna w nauce skomplikowanej materii postępowania cywilnego. Odwołanie zawarte przy każdej instytucji do numeru artykułu lub części Kodeksu ma za zadanie umożliwienie bieżącego kontrolowania treści schematu z przepisami Kodeksu i samodzielnego poszerzania przedstawionych tam informacji. Temu samemu celowi służą częste odwołania między schematami. Wskazane cele opracowania i możliwości redakcyjne sprawiły, że przygotowane schematy z natury rzeczy muszą zawierać pewne uproszczenia i pomijać rzadsze sytuacje procesowe, które nie mają charakteru typowego. Przedstawiono w nich z reguły warianty najczęstsze i modelowe. Z tego względu w wielu miejscach teoretyczna precyzja musiała ustąpić miejsca dydaktycznej przejrzystości. 7

Wprowadzenie Wdzięczny będę jednak za wszelkie uwagi krytyczne zarówno co do formy, jak i treści schematów, co ułatwi przygotowanie kolejnych edycji niniejszej publikacji. Warszawa, wrzesień 2016 dr Piotr Rylski 8

Schemat 1 RODZAJE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO POSTĘPOWANIE CYWILNE SĄDOWE POZASĄDOWE (np. mediacja art. 183 1 183 15* ; postępowanie arbitrażowe część V k.p.c.) ROZPOZNAWCZE EGZEKUCYJNE część III k.p.c. POMOCNICZE (np. postępowanie zabezpieczające część II k.p.c.) PROCES (część I, księga I k.p.c.) POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE (część I, księga II k.p.c.) POSTĘPOWANIE ZWYKŁE (art. 1 424 12 ) POSTĘPOWANIA ODRĘBNE (art. 425 505 39 ) PRZEPISY OGÓLNE (art. 506 525) PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE (art. 526 694 8 ) MIĘDZYNARODOWE POSTĘPOWANIE CYWILNE część IV k.p.c. * Artykuły powołane bez bliższego oznaczenia są artykułami Kodeksu postępowania cywilnego (ustawa z 17 listopada 1964 r., tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.). 9

Schemat 2 BADANIE DOPUSZCZALNOŚCI DROGI SĄDOWEJ Zbadanie, czy sprawa jest sprawą cywilną w znaczeniu materialnym (wynika ze stosunków prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego lub prawa pracy art. 1) TAK NIE Zbadanie, czy przepisy szczególne przekazują tę sprawę do właściwości innych organów (art. 2 3) TAK NIE Zbadanie, czy sprawa jest sprawą cywilną w znaczeniu formalnym (sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i inne, do których stosuje się k.p.c. z mocy ustaw szczególnych art. 1) TAK NIE Droga sądowa jest dopuszczalna brak odrębnego orzeczenia sądu w tym przedmiocie (wyjątek art. 222) Droga sądowa jest niedopuszczalna postanowienie o odrzuceniu pozwu (art. 199 1 pkt 1), postanowienie może zostać wydane na posiedzeniu niejawnym (art. 199 3), postanowienie podlega zaskarżeniu zażaleniem (art. 394 1) NIE Zbadanie, czy do rozpoznania sprawy jest kompetentny inny organ lub sąd (np. administracyjny) (post. SN z 19.12.2003 r., III CK 319/03) lub czy ten inny organ lub sąd nie uznały się wcześniej za niewłaściwe (art. 199 1 ) TAK 10

Schemat 3 UDZIAŁ PROKURATORA W POSTĘPOWANIU Działa z urzędu lub na skutek zawiadomienia sądu (art. 59) Wytoczenie powództwa w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego tylko, gdy ustawa to przewiduje (art. 7) Wzięcie udziału w toczącym się postępowaniu (art. 60) prokurator może wstąpić w każdym stadium postępowania, prokurator nie jest związany z żadną ze stron, prokurator może dokonywać wszelkich czynności procesowych, termin do zaskarżenia orzeczeń wyznaczony dla stron wiąże prokuratora na rzecz oznaczonej osoby (art. 55 56, 58) obowiązek wskazania tej osoby w pozwie, wyjątek: sprawy niemajątkowe z zakresu prawa rodzinnego, osoba ta może wstąpić obok prokuratora do postępowania w każdym stanie sprawy, wyrok zapadły na skutek tego powództwa ma powagę rzeczy osądzonej względem osoby, na rzecz której je wytoczono, wyjątek: oddalenie powództwa w całości lub w części w sprawach majątkowych nie na rzecz oznaczonej osoby (art. 57) obowiązek pozwania wszystkich osób będących stronami stosunku prawnego 11

Publikacja zawiera tekst ustawy Kodeks postępowania cywilnego wraz z przepisami wprowadzającymi oraz wykazami aktów zmieniających i wykonujących kodeks. Zamieszczono również ustawę o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. W książce uwzględniono m.in. ustawę z 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 20 sierpnia 2016 r. Artykuły kodeksu zostały opatrzone tytułami objaśniającymi ich sens zaakcentowano je kolorowym tłem. W książce znajduje się skorowidz przedmiotowy ułatwiający odnalezienie poszczególnych instytucji. Schematy zamieszczone na końcu publikacji przedstawiają w formie graficznej powiązania między poszczególnymi unormowaniami. To nowatorskie rozwiązanie swoista mapa kodeksu z pewnością ułatwi Czytelnikowi poruszanie się w gąszczu przepisów ustawy. W celu ułatwienia Czytelnikowi zapoznania się z nowymi przepisami zmiany, które weszły w życie między 2 maja a 2 września 2016 r. oznaczono tekstem pogrubionym, natomiast wszystkie zmiany, które wejdą w życie po 2 września 2016 r. oznaczono tekstem pogrubionym i mniejszym stopniem pisma. Publikacja jest skierowana przede wszystkim do studentów, a także aplikantów oraz osób przygotowujących się do wszelkiego rodzaju egzaminów prawniczych. zamówienia: infolinia 801 04 45 45, fax 22 535 80 01 zamowienia@wolterskluwer.pl www.profinfo.pl CENA 29,90 ZŁ (W TYM 5% VAT)