40 Najszybsze pociągi świata w statystyce Ju ponad 20 pañstw eksploatuje poci¹- gi pasa erskie ze œredni¹ prêdkoœci¹ ponad 120 km/h, natomiast w 10 pañ- stwach prêdkoœæ ta przekracza 150 km/h. Na podstawie przegl¹du najszybszych poci¹gów œwiata (dokonywanego co 2 lata), opublikowanego na ³amach Railway Gazette International 10/2001, dr Colin Taylor stwierdzi³, e w stosunku do 1999 r. na najwy szych miejscach tabeli nie zanotowano zmian, chocia dziêki nowej li- nii TGV Méditerranée Francja zbli y³a siê do bêd¹cej na pierwszym miejscu Japonii. Najwiêcej zmian nast¹pi³o w przedzia- le 120 150 km/h, do której to grupy we- sz³a Norwegia z pierwszym poci¹giem du ej prêdkoœci kursuj¹cym jako wahad³o na lotnisko. Kiedy w 1975 r. nie yj¹cy ju Donald Steffee sporz¹dzi³ pierwsz¹ listê pañstw, eksploatuj¹cych najszybszych poci¹gów œwiata, o prêdkoœciach 120 km/h lub wiêcej, znalaz³o siê na niej tylko 10 pañstw. Na pocz¹tku lat 90. XX w. ju ponad 20 pañstw mia- ³o co najmniej jeden poci¹g pasa erski, który wed³ug rozk³adu jazdy na trasie bez zatrzymania miêdzy dwoma stacjami mia³ œredni¹ prêdkoœæ co najmniej 120 km/h 100 lat temu nie by³o adnego takiego poci¹gu. Dopiero w 1935 r. zdo³ano przekroczyæ próg 120 km/h, co uda³o siê s³ynnemu niemiec- kiemu poci¹gowi Fliegender Hamburger, który rozk³adowo osi¹ga³ œredni¹ prêdkoœæ 124,3 km/h. Podró z Hamburga do Berlina trwa³a wówczas tylko 138 min. Ze zdziwieniem mo emy obecnie zauwa yæ, e ta sama podró w 2001 r. najszybszym poci¹giem ICE trwa o 4 min d³u ej. Trudno wszak- e porównywaæ tamten lekki, 2-wagonowy spalinowy zespó³ trakcyjny do obecnego zespo³u ICE. Niestety autor nie mia³ dostêpu do adnego niemieckiego rozk³adu jazdy z 1901 r., ale wed³ug rozk³adu jazdy Bradshaw s Continental z 1914 r. podró na trasie Hamburg Berlin trwa³a wówczas 3 godz. 14 min. Wynika z tego, e w ci¹gu 87 lat podró uleg³a skróceniu tylko o 27%, co nie wydaje siê zbyt wielkim osi¹gniêciem. Trzeba pamiêtaæ, e Niemcy, tak jak i Wielka Brytania mia³y wówczas najszybsze poci¹gi. Ten stan utrzymuje siê do dzisiaj, ale nale y przyznaæ, e osi¹gniêcia niektórych innych pañstw w tym samym czasie s¹ proporcjonalnie znacznie wiêksze. Granica prêdkoœci zosta³a podniesiona Jak ju zapowiadano w 1999 r., granica prêdkoœci do tablicy 1 zostanie podniesiona do 150 km/h. Jednak dla ci¹g³oœci i porównañ rywalizuj¹cych o palmê pierwszeñstwa w przedziale 120 150 km/h kolei odpowiednie dane zawarto w tablicy 3. Do nowej tablicy 1 zakwalifikowa³y siê poci¹gi z 10 Fot. 1. Poci¹g TGV-R rekordzista œwiata w jeÿdzie non-stop. Wyczyn ten jest uwidoczniony na szarfie na czole poci¹gu Fot. J. Raczyñski pañstw oraz poci¹gi miêdzynarodowe, natomiast wci¹ w ponad 20 krajach s¹ poci¹gi osi¹gaj¹ce prêdkoœæ 120 km/h lub wiêcej. W tablicy 1 zosta³o uwzglêdnionych maksimum siedem najlepszych wyników dla jednego kraju. W adnym przypadku próg 150 km/h nie ogranicza innych krajów do zamieszczenia jednego czy dwóch najlepszych osi¹gniêæ. Na pierwszym miejscu wœród pañstw dysponuj¹cych najszybszymi poci¹gami pozostaje Japonia, chocia Francja przybli y³a siê do niej po otwarciu linii TGV Méditerranée, gdzie na odcinku Valence Avignon poci¹gi TGV uzyskuj¹ œredni¹ prêdkoœæ 259,4 km/h. Nie ma zmian w miejscach kolejnych pañstw ligi du ych prêdkoœci, a zatem kolejnoœæ jest nastêpuj¹ca: Japonia, Francja, Hiszpania, Niemcy i Wielka Brytania, z poci¹gami miêdzynarodowymi wci¹ miêdzy Francj¹ a pozosta³ymi pañstwami. Najlepsze osi¹gniêcia japoñskie sprzed dwóch lat nie zmieni³y siê, tak jak i hiszpañskie, fiñskie, czy chiñskie. Wprowadzenie w Japonii nowych zespo³ów Shinkansen serii 500 i 700 nie wp³ynê³o zatem na rozk³ady jazdy i zespo³y te nie s¹ wyró nione w ogólnie dostêpnych rozk³adach jazdy. Poci¹gi miêdzynarodowe wykazuj¹ ca³kiem wyraÿny wzrost prêdkoœci dziêki g³ównie linii Méditerranée oraz poci¹gom Thalys. Szwecja i Stany Zjednoczone wykazuj¹ w rozk³adach jazdy kilka szybszych przejazdów, co ze zdziwieniem znaleÿæ mo na tak- e i dla Wielkiej Brytanii, natomiast Niemcy wyd³u y³y nieco czasy jazdy. Dotyczy to równie W³och, których to wyd³u enie kosztowa³o utratê 8 miejsca na korzyœæ USA. Kiedy obecnie linia du ej prêdkoœci przecina Francjê z pó³nocy na po³udnie, jazdy z Pary a do miejscowoœci na wybrze u Morza Œródziemnego, lub le ¹cych od niego nieco na pó³noc, zosta³y skrócone przewa - nie o godzinê lub wiêcej w porównaniu ze styczniem 2001 r. Œrednie czasy przejazdu miêdzy Pary em a Marsyli¹, Montpellier, Nimes, Toulon, Nice¹, Béziers i Perpignan zosta³y skrócone o 16 30%. Prawdopodobnie najlepszym przyk³adem by³aby tu relacja Pary Toulon, gdzie najszybszy poci¹g jedzie obecnie o 87 min krócej ni w styczniu 2001 r. Na trasie Pary Marsylia œrednie skrócenie jazdy wynosi 80 min, a najszybszy przejazd trwa 3 godz. i skraca poprzed-
41 ni, najlepszy wynik a o 30,8%. Jest to pokazane w tablicy 2, gdzie zawarto niektóre godne uwagi i najbardziej interesuj¹ce przejazdy o prêdkoœci powy ej 150 km/h. Bardzo znamienny jest rekord ustanowiony 26.5.2001 r. przez specjalny poci¹g TGV, relacji Calais Marsylia, który przejecha³ odleg³oœæ 1067,2 km w 3 godz. 30 min, tak wiêc na mierzonym odcinku 1000 km œrednia prêdkoœæ wynosi³a 317 km/h. Jest to bardzo wa na informacja dla podró nego, który chce w jedno popo³udnie przemierzyæ ca³¹ Francjê. Mo e on teraz opuœciæ Marsyliê poci¹giem nawet po godzinie 17.00 i przyjechaæ do Londynu jeszcze tego samego dnia. Przyk³adowo wsiadaj¹c do poci¹gu TGV nr 5180, który odje d a z Marsylii o godz. 17.15, po przesiadce na stacji Lille Europe, mo emy byæ na dworcu Waterloo International w Londynie o godz. 23.43. Podró trwa 7 godz. 28 min, z uwzglêdnieniem ró nicy czasu. Tymczasem jeszcze pó³ roku temu aby dojechaæ do Londynu tego samego dnia trzeba by³o wyjechaæ z Marsylii o ponad 3 godz. wczeœniej, mianowicie o godz. 13.58. W 1914 r. ta sama podró najszybszymi poci¹gami przez Boulogne i Folkstone do dworca Charing Cross w Londynie trwa³a 22 godz. 27 min. Takie skrócenie czasu jazdy o 2 /3 jest raczej typowe dla minionych 87 lat nie tylko we Francji. Inne przyk³ady zmian od 1914 r. podano w tablicy 4. W Niemczech nieznaczne wyd³u enie czasów jazdy na linii du ej prêdkoœci Hanower Würzburg pogarsza najlepsze wyniki kolei DB o 2,4 km/h, ale jest to równowa- one przez nieznaczne przyspieszenia jazdy na linii Hanower Berlin. Jednoczeœnie nale y wyjaœniæ, e podany w 1999 r. wynik 193,8 km/h dla odcinka Karlsruhe Mannheim by³ b³êdny, gdy podano, e odcinek jest o 10 km d³u szy ni w rzeczywistoœci, dlatego wyliczona prêdkoœæ jest za du a. Prêdkoœæ maksymalna na linii du ej prêdkoœci Hanower Berlin ograniczona jest obecnie do 250 km/h (do 153 kilometra na wschód od Wolfsburga), a zatem najlepsze wyniki bêd¹ pochodzi³y z wczeœniej budowanych linii, na których ta prêdkoœæ wynosi 280 km/h. Najlepszym wynikiem niemieckim jest wiêc obecnie prêdkoœæ 190,4 km/h, osi¹gana przez poranne poci¹gi ICE Teodor Mommsen i Alice Salomon. Wydaje siê, e negatywny trend na kolejach brytyjskich, zasygnalizowany przez Petera Semmensa w naszej klasyfikacji Tablica 1 Najszybsze przejazdy poci¹gów rozk³adowych, je d ¹cych z prêdkoœci¹ co najmniej 150 km/h, miêdzy dwoma s¹siednimi stacjami zatrzymania Kraj Nazwa poci¹gu Od stacji Do stacji Odleg³oœæ Czas Prêdk rêdkoœæ jazdy œr. maks. [km] [min] [km/h] Japonia 15 Nozomi Hiroszima Kokura 1) 192,0 44 261,8 300 16 Nozomi Okayama Hiroszima 1) 144,9 34 255,7 Nozomi 501 Shin Osaka Okayama 160,9 39 247,5 15 Nozomi Shin Osaka Hakata 1) 553,7 137 242,5 Nozomi 29 i 31 Shin Osaka Okayama 128,3 32 240,6 6 Komachi Morioka Sendai 171,1 43 238,7 6 Komachi Tokio Omiya Sendai 1) 294,1 75 235,3 Francja TGV 5102 Valence TGV Avignon TGV 129,7 30 259,4 300 TGV 6119 Paris Lyon Avignon TGV 657,0 156 252,6 TGV 6109 Paris Lyon Aix-en-Provence 730,8 174 252,0 TGV 6167 Lyon St Exupéry Aix-en-Provence 289,4 69 251,7 8 TGV Marsylia Paris Lyon1 750,1 180 250,0 3 TGV Roissy CDG Lille Europe 203,4 49 249,0 3 TGV St Pierre Corps Massy TGV 1) 206,9 50 248,3 Miêdzynarodowe Thalys Soleil Brussels Midi Valence TGV 831,3 206 242,1 Thalys 9947 Marne-la-Valée Brussels Midi 315,2 84 225,2 Thalys 9414 Brussels Midi Paris Nord 313,4 84 223,8 Eurostar 9055 Paris Nord Ashford 400,7 115 209,0 Eurostar 9074 Ashford Marne-la-Valée 403,1 122 198,3 5 Eurostar Lille Europe Ashford 175,4 59 178,3 3 Eurostar Paris Nord London Waterloo 494,5 170 174,5 Hiszpania 2 AVE Madrid P Atocha Sevilla 1) 470,5 135 209,1 300 6 AVE Madrid P Atocha Ciudad Real 170,7 49 209,0 13 AVE Madrid P Atocha Cordoba 343,7 99 208,3 8 AVE Sewilla Cordoba 126,8 39 195,0 6 AVE Puertolanno Cordoba 134,3 42 191,8 5 AVE Puertolanno Ciudad Real 38,7 14 165,9 6 Alaris Walencja Albacete 212,3 84 151,6 Niemcy 2 ICE Stendal Wolfsburg 76,2 24 190,4 280 7 ICE Fulda Wurzburg 93,2 30 186,4 ICE Breisgau Gottingen Hannover 99,4 32 186,4 10 ICE Kasel Fulda 1) 90,0 29 186,2 2 ICE Wolfsburg Berlin Zoo 180,6 60 180,6 Mommsen Berlin Spandau Stendal 92,3 31 180,6 7 ICE Hannover Hbf Berlin Spandau 243,3 81 180,2 Wielka Brytania Tees Tyne York Stevenage 259,0 85 182,8 201 Scottish Pullman London York 303,4 102 178,4 1 IC 225 Doncaster Peterborough 128,1 44 174,7 Newcastle P. York Peterborough 180,5 63 171,8 Yorkshire P. Stevenage Grantham 125,4 44 171,0 1 IC 225 Stevenage Doncaster 206,0 73 169,8 11 IC London Peterborough 122,9 44 167,6 Szwecja X2000 436 Skovde Sodertalje 277,0 96 173,1 200 X2000 433 Katrineholm Herrljunga 243,6 85 171,9 5 X2000 Katrineholm Skovde 179,3 63 170,8 X2000 442 Alingsas Katrineholm 278,5 98 170,5 X2000 427 Sztokholm Syd Skovde 297,0 105 169,7 X2000 421 Hallsberg Falkoping 144,2 51 169,6 X2000 405 Sztokholm Alingsas 3) 411,2 146 169,0 USA 9 Acela Baltimore Wilmington 1) 110,1 40 165,1 240 Acela 2154/2155 Trenton Newark NJ 1) 78,0 29 161,4 Acela 2180/2182 Filadelfia Newark NJ 3) 129,6 51 152,5 8 Acela Filadelfia Wilmington 1) 50,6 20 151,8 W³ochy Eurostar 9458 Roma Termini Firenze SMN 261,0 94 166,6 250 Eurostar 9424 Roma Termini Arezzo 198,7 75 159,0 Finlandia Pendolino S125 Salo Karjaa 53,1 21 151,7 200 Chiny 4 FEX G Guangzhou Dong Shenzhen 139,0 55 151,8 200 1) Jazda w obu kierunkach. 2) Przystanki tylko dla wsiadaj¹cych. 3) Przystanki tylko dla wysiadaj¹cych.
42 z 1999 r., nie zosta³ jeszcze zahamowany, pomimo wyniku 182,8 km/h, uzyskiwanego przez ekspres Tees Tyne Pullman. Sytuacjê w Wielkiej Brytanii mo na najbardziej delikatnie scharakteryzowaæ jako zyskiwanie na czasie, chocia bardziej pasuj¹cym by³oby okreœlenie chaos. Ktoœ jednak przypomnia³ stare angielskie powiedzenie jakoœ z tego wyjdziemy i do tego trzeba siê dopasowaæ. Nie ma w¹tpliwoœci, e wykolejenie pod Hatfield i wczeœniejsze wypadki na linii Great Western nie pomog³y brytyjskiej pozycji w œwiatowej lidze du ych prêdkoœci. Na reputacji kolei zawa y³ tak e wypadek pod Great Heck, chocia nie by³ on z winy kolei. Nale y równie przypomnieæ, e w 1977 r. Wielka Brytania by³a na drugim miejsce w lidze najszybszych kolei œwiata. Jak to potêgi upadaj¹! W niektórych innych pañstwach tak e coraz bardziej widaæ, e aspekty polityki wspó³zawodnictwa miêdzy prywatnymi prze- Fot. 2. Hiszpañski poci¹g du ej prêdkoœci AVE. Ju za kilka lat Hiszpania, dziêki wielkim inwestycjom w nowe linie i tabor, znajdzie w œcis³ej czo³ówce œwiatowej klubu du ych prêdkoœci Fot. Alstom Fot. 3. Najstarsze francuskie poci¹gi du ej prêdkoœci TGV-PSE (po prawej), kursuj¹ce na po³udniowy wschód od Pary a, s¹ uzupe³niane piêtrowymi TGV-Duplex w celu sprostania szybko rosn¹cym przewozom Fot. Alstom woÿnikami, przymus otwartego dostêpu do infrastruktury i poziome lub pionowe rozdzielenie funkcji poszczególnych s³u b kolejowych nie prowadz¹ do efektywnych i skoordynowanych dzia³añ. Stosowane praktyki mo na czasem porównaæ do dwojga bawi¹cych siê poci¹giem dzieci, z których ka de ma swoj¹ lokomotywê i chce ni¹ prowadziæ poci¹g, ale ka de w innym kierunku, a maj¹ w dodatku do dyspozycji tylko jeden tor. Szwedzki letni rozk³ad jazdy na miesi¹ce lipiec i sierpieñ 2001 r. wykazuje kilka skróconych przejazdów poci¹gów. Na odcinku Sztokholm Goeteborg przywrócono ekspres z przejazdem bez zatrzymania, którego nie by³o w poprzednim letnim rozk³adzie jazdy i który ma du ¹ prêdkoœæ œredni¹ 159,1 km/h. We W³oszech niezwyk³y przejazd poci¹gu Eurostar Italia nr 9325 miêdzy stacjami Piacenza i Parma w 1999 r. w 20 min znikn¹³ obecnie wraz z ca³ym poci¹giem i teraz najlepszym wynikiem kolei w³oskich jest przejazd poci¹gu Eurostar nr 9058 miêdzy Rzymem a Florencj¹ SMN w 94 min. Jednak wskutek tego W³ochy spad³y o jedno miejsce w tablicy i znalaz³y siê za USA. W Stanach Zjednoczonych wprowadzone w zesz³ym roku poci¹gi Acela Express pokazuj¹ obecnie swoje mo liwoœci, osi¹gaj¹c œrednie prêdkoœci ponad 160 km/h. Przejazd odcinka Nowy Jork Waszyngton w 2 godz. 30 min, z dwoma postojami po drodze daje œredni¹ prêdkoœæ 144,7 km/h. Jest to znaczny wzrost w porównaniu z poprzednim najlepszym wynikiem poci¹gu Metroliner 137,4 km/h z 1995 r. Jednak na odcinku na pó³noc od Nowego Jorku nie ma poci¹gu, który by na jakimœ odcinku osi¹ga³ œredni¹ prêdkoœæ znacznie ponad 120 km/h, mimo e prêdkoœæ dopuszczalna wynosi tu tak jak na odcinku po³udniowym 240 km/h. Chocia czasy jazdy z Nowego Jorku do Bostonu zosta³y znacznie skrócone z 5 godz. do 3 godz. 30 min na odcinku Nowy Jork New Haven, d³ugoœci 121 km, najlepszy wynik wynosz¹cy 1 godz. 22 min jest tylko o 8 min lepszy ni przed pó³ wiekiem. Wzloty i upadki W zakresie prêdkoœci 120 150 km/h trwa zamieszanie i nast¹pi³y przetasowania na pozycjach w zwi¹zku z wejœciem do tej grupy Norwegii i Iranu, a odejœciem Irlandii. Pozycja Rosji tak e trochê os³ab³a, pomimo ostatnich nowoœci w taborze. Izrael i Polska
43 poprawi³y swoje wyniki, ale mimo to obni- y³y miejsca w tabeli. Sta³o siê to czêœciowo za spraw¹ Maroka, które ze wzrostem prêdkoœci o 8 km/h uplasowa³o siê na 19 miejscu, przesuwaj¹c na dalsze miejsca Polskê, Szwajcariê i Arabiê Saudyjsk¹. Miejsca Danii, Kanady i Wêgier pozosta³y nie zmienione. Najbardziej niezwyk³ym przybyszem do grona przoduj¹cych jest Norwegia i to z dwóch powodów. Po pierwsze otwarcie po³¹czenia kolejowego z Oslo na lotnisko Gardermoen, a w tym tunelu Romeriks w koñcu 1999 r., przesunê³o Norwegiê z bardzo dalekiej, nie licz¹cej siê pozycji (38 miejsce w 1997 r.) prosto do pierwszej dziesi¹tki. Nast¹pi³o to dziêki uzyskaniu prêdkoœci ponad 150 km/h przez wahad³o lotniskowe miêdzy stacjami Lillestrom i Gardermoen. Jednak wynik ten nie zosta³ ujêty w oficjalnych rozk³adach jazdy z 1999 r., a jedynie podany przez norweskiego dziennikarza Erika Hardenga z Meditron AS w czasie zbierania danych do klasyfikacji w 1999 r. Drugim powodem jest to, e po raz pierwszy kolej na lotnisko zosta³a zamieszczana w klasyfikacji. Tak samo brytyjskie wahad³o na lotnisko Heathrow w Londynie Heathrow Express by³o wspomniane w poprzednim opracowaniu w 1999 r., ale nigdy nie ujêto go w tablicy. Linia Gardermobanen sk³ada siê z 14-kilometrowego tunelu miêdzy Oslo i Lillestrom, a nastêpnie nowej 2-torowej linii miêdzy Lillestrom i lotniskiem Gardermoen. Bezpoœrednio po oddaniu do eksploatacji w 1999 r. prêdkoœæ maksymalna na linii wynosi³a 210 km/h. Wed³ug dyrektora ds. technicznych przedsiêbiorstwa Flytoget AS Terie Bullinga, które eksploatuje liniê, w Norwegii s¹ dwa rodzaje taboru zdolne do uzyskiwania prêdkoœci 210 km/h 3-wagonowy zespó³ trakcyjny serii 71 Flytoget i 4-wagonowy zespó³ o przechylnym nadwoziu serii 73 Signatur przeznaczony do d³u szych przejazdów. Jednak prêdkoœæ maksymalna obu zespo³ów zosta³a w 2001 r. zmniejszona do 160 km/h ze wzglêdu na zbyt du e zu ycie zestawów ko³owych. W wyniku tego wyd³u- one zosta³y czasy jazdy zarówno zespo³u Signatur, jak i ekspresu na lotnisko. W 2000 r. zespó³ Signatur uzyskiwa³ miêdzy Lillestrom a Gardermoen prêdkoœæ 151,2 km/h, natomiast obecnie, po wyd³u eniu jazdy o 1 min na odcinku 30,2 km uzyskuje przeciêtn¹ prêdkoœæ 139,6 km/h, co plasuje Norwegiê na 14 miejscu tablicy 3. Przewiduje siê, e prêdkoœæ maksymalna 210 km/h zostanie przywrócona w 2002 r. Izrael, który wszed³ do klubu pañstw o prêdkoœci ponad 120 km/h zaledwie w 1999 r., umocni³ obecnie swoj¹ pozycjê, poprawiaj¹c wyniki na trasie Tel Awiw Haifa, ze 126,6 km/h na 132,5 km/h, mimo wje d ania poci¹gów na nowy dworzec Tel Awiw Uniwersytet. Koleje izraelskie prze ywaj¹ œwietn¹ koniunkturê, poniewa przewozy pasa erskie gwa³townie siê zwiêkszaj¹, Fot. 4. Czas przejazdu poci¹gów Eurostar z Pary a do Londynu ulegnie skróceniu ju w 2004 r., po oddaniu pierwszego odcinka linii du ej prêdkoœci na wyspach brytyjskich Fot. Alstom Tablica 2 Inne, godne uwagi lub interesuj¹ce, jazdy z prêdkoœciami 150 km/h lub wiêkszymi Kraj Nazwa poci¹gu Od stacji a w zwi¹zku z tym powstaj¹ plany budowy nowych, d³u szych linii kolejowych. W Portugalii, chocia istnieje potencjalna mo liwoœæ zwiêkszenia prêdkoœci przez nowe zespo³y Alfa Pendular z przechylnym nadwoziem, kursuj¹ce jako poci¹gi InterCity na linii magistralnej Lizbona Porto, nie figuruj¹ jeszcze w rozk³adach jazdy poci¹gi o prêdkoœci ponad 120 km/h. Wydaje siê, e nowe zespo³y zamierza siê raczej eksploatowaæ jak to okreœlono parê lat temu jako Do stacji Odleg³oœæ [km] Czas Prêdk rêdkoœæ Liczba jazdy zatrzy- [godz. min] [km/h] mañ Francja TGV 6209 Pary Lyon Nimes 689,1 2 55 236,3 0 Miêdzynarodowe Thalys Soleil Bruksela Midi Marsylia 1054,3 4 31 233,4 2 Francja 2 TGV Pary Lyon Montpellier 1) 739,4 3 15 227,5 0 Japonia Nozomi 1 Tokio Hakata 1069,1 4 49 222,0 6 Francja TGV 9864 Marsylia Liile Europe 739,4 4 28 216,3 4 Japonia Yamabiko 14 Morioka Tokio 1069,1 2 20 212,8 1 Francja TGV 6174 Les-Arcs Pary Lyon 966,1 4 16 207,4 0 Francja TGV 6205 Pary Lyon Perpignan 496,5 4 45 189,3 2 Francja TGV 5372 Marsylia Rennes 885,1 6 09 180,8 6 Francja TGV 5322 Nantes Marsylia 899,1 6 22 177,9 6 Francja 2 TGV Pary Lyon Nicea Ville 1110,9 7 12 175,7 4 Miêdzynarodowe Thalys Soleil Marsylia Amsterdam CS 1132,8 7 23 174,6 7 Francja TGV 9864/5 Nicea Ville Lillie Europe 1191,1 7 12 165,4 10 Japonia 3 Yamabiko Akita Tokio 1) 624,5 3 49 163,6 3 Szwecja X2000 403 Sztokholm Goteborg 456,2 1 52 159,3 0 Miêdzynarodowe TGV 9864/5 Nicea Ville Bruksela MIdi 1279,3 8 05 158,3 11 Miêdzynarodowe TGV 61744 Ventimiglia Pary Lyon 1008,1 8 24 157,5 7 1) Jazda w obu kierunkach.
44 Tablica 3 Poci¹gi rozk³adowe ze œrednimi prêdkoœciami 120 150 km/h miêdzy dwoma s¹sied- nimi zatrzymaniami Kraj Nazwa poci¹gu Od stacji Do stacji Odleg³oœæ Czas jazdy [km] [min] Prêdk rêdkoœæ [km/h] Dania Lyntog 6 Odense Hoje Tastrup 145,0 60 145,0 Kanada Metropolis Dorval Toronto 519,5 221 141,0 Norwegia Signatur Lillestrom Gardermoen 30,2 13 139,6 Iran Express 25 Damghan Semnan 136,0 61 133,7 Wêgry 3 EuroCity Hegyeshalom Gyor 47,0 21 134,3 Rosja ER 200 St Petersburg Moskwa 649,9 293 133,1 Izrael 6 IC 3 Hof Ha-Karmel Tel Aviv Univ.1 81,7 37 132,5 Maroko Angade Express Mohammedia Rabat Agbal 63,0 29 130,3 Polska 9 IC/Ex/EC Warszawa Centr. Zawiercie 253,2 117 129,8 Szwajcaria 4 Cisalpino Montreux Sion1 68,0 33 123,6 Arabia Saudyjska 1 & 5 Hofuf Riad 310,0 153 121,6 Fot. 5. Niemiecki ICE 3 po testach wkrótce bêdzie móg³ byæ eksploatowany z prêdkoœci¹ 330 km/h Fot. A. Harassek Fot. 6. Norweski poci¹g Flytoget wprowadzi³ Norwegiê do czo³ówki œwiatowej du ych prêdkosci Fot. J. Raczyñski szybkie poci¹gi zatrzymuj¹ce siê na wielu przystankach, ni jako jeden lub dwa poci¹gi kursuj¹ce prawie bez zatrzymania. Obecnie poci¹gi Alfa Pendular, z wieloma przystankami po drodze, skróci³y poprzedni czas jazdy Lizbona Porto z 3 godz. 30 min do 3 godz. 15 min, ale œrednia prêdkoœæ jazdy miêdzy zatrzymaniami nie jest wiêksza ni 111 km/h. Jest to wynik gorszy ni uzyskiwano w 1997 r., kiedy to miêdzy stacjami Lizbona a Vila Nova de Gaia uzyskano prêdkoœæ 115, 2 km/h. Plany na przysz³oœæ W trakcie realizacji jest wiele projektów nowego taboru i urz¹dzeñ infrastruktury, takich jak nowe poci¹gi z przechylnym nadwoziem, Ba³kañskie Talgo oraz poci¹gi Linx w Trójk¹cie Nordyckim, czy budowa nowych linii du ych prêdkoœci, ale musimy poczekaæ do nastêpnej klasyfikacji w 2003 r., aby sprawdziæ czy zosta³y one uzwglêdnione w rozk³adach jazdy, nie zawsze bowiem wielkie plany siê spe³niaj¹. Na przyk³ad w Chinach, pomimo modernizacji odcinka Zhengzhou Wuhan na linii Pekin Guangzhou, a tak e specjalnego po nim przejazdu w czerwcu 1998 r., podczas którego osi¹gniêto maksymal¹ prêdkoœæ 239,7 km/h, skrócenia czasu jazdy w rozk³adzie jazdy dotychczas nie zanotowano. Drugim niespodziewanym przybyszem do grona najlepszych (poza Norwegi¹) jest Iran. Kraj ten zamówi³ w koñcu 2000 r. spalinowe zespo³y trakcyjne do ruchu ekspresowego, które maj¹ byæ wprowadzone do eksploatacji w 2003 r. Ju w 1975 r. Iran mia³ zamiar wprowadziæ w regularnej komunikacji, jako jedyne pañstwo Trzeciego Œwiata, poci¹gi o prêdkoœci ponad 160 km/h, co Donald Steffe okreœli³ wówczas przelotnym momentem chwa³y. I rzeczywiœcie od 1976 r. nie by³o w Iranie poci¹gów je d ¹cych miêdzy dwoma s¹siednimi zatrzymaniami ze œredni¹ prêdkoœci¹ ponad 120 km/h. Ostatnio jednak podano wynik 133,7 km/h, który uzyskuje jeden z ekspresów na trasie d³ugoœci 136 km, uszed³ on jednak naszej uwadze. Iran w tablicy 3 znajduje siê obecnie na miejscu 15. Dalszy rozwój poci¹gów du ej prêdkoœci w ci¹gu najbli szych dwóch lat jest bez w¹tpienia spodziewany w Hiszpanii. Mo liwa jest tak e poprawa wyników w Chinach, Rosji, Polsce, a nawet w Wielkiej Brytanii, gdzie zamierza siê w latach 2002 2003 zwiêkszyæ prêdkoœæ na linii West Coast Main
45 Line do 225 km/h. Równie Korea Po³udniowa zamierza wybudowaæ do koñca 2001 r. 60% swojej linii du ej prêdkoœci Seul Taejon Taegu i uruchomiæ na niej pierwsze poci¹gi. Uwagi do tablic Dane do tablic zawartych w tym opracowaniu brane s¹ g³ównie z europejskich i innych rozk³adów jazdy (Thomas Cook European i Overseas), uzupe³nianych w miarê mo liwoœci ogólnodostêpnymi, a w niektórych przypadkach s³u bowymi rozk³adami jazdy danego kraju. Nie uwzglêdnia siê wyników jazd próbnych i turystycznych. Brane s¹ pod uwagê wy³¹cznie jazdy regularne, nawet jeœli poci¹g kursuje tylko raz na tydzieñ lub tylko w niektórych okresach. Nie s¹ uwzglêdniane czasy zatrzymañ warunkowych ( na ¹danie ), a jedynie regularne postoje dla wysadzenia lub zabrania podró nych. Odleg³oœci liczone s¹ wed³ug aktualnego kilometra u linii (nie taryfo-km) z dok³adnoœci¹ do 0,1 km. Niektóre dane s¹ zaokr¹glane z bardziej szczegó³owych pomiarów i st¹d niektóre wyniki w tabelicach nie s¹ zbyt dok³adne, jakby to wynika³o z podzielenia dwóch wielkoœci. Czas przebywania na stacjach koñcowych jest wyliczany z czasu odjazdu, jeœli ten jest znany, a w niektórych przypadkach zastosowano przybli enie na podstawie wczeœniejszej informacji. W tablicy 1 podano tylko najszybsze rozk³adowe jazdy miêdzy dwoma najbli szymi stacjami zatrzymania, dopuszczaj¹c najwy ej siedem najlepszych wyników z danego kraju. Tablica 2 zawiera natomiast znakomite, najszybsze lub interesuj¹ce z innego punktu widzenia przejazdy i daje informacjê czy s¹ one z zatrzymaniami po drodze, czy nie. Nie zawsze te pokrywa ca³¹ trasê poci¹gu. Na podstawie Railway Gazette International 10/2001 T³um. Marek Rabsztyn Fot. 7. Hiszpañski poci¹g Alaris o prêdkoœci maksymalnej 220 km/h Tablica 4 Niektóre proporcjonalne zmiany w najszybszych przejazdach miêdzy 1914 r.. a 2001 r. Relacja 1914 r. 2001 r. Skrócenie czasu jazdy [godz. min] [godz. min] [%] Pary Nimes 15 59 2 55 82 Madryt Sewilla 11 40 2 15 81 Marsylia Pary 11 50 3 00 79 Les Arcs Pary 15 46 4 16 71 Pary Lyon Perrache 6 56 2 06 70 Goteborg Sztokholm 8 54 2 52 68 Marsylia Londyn 22 27 7 28 67 Pary Bruksela Midi 3 55 1 24 64 Ventimiglia Pary 17 46 6 24 64 Rzym Mediolan 10 55 4 30 62 Pary Bordeaux 6 44 3 00 55 St Petersburg Moskwa 9 57 4 53 51 Londyn Edynburg 8 15 4 09 50 Londyn Pary 6 30 3 15 50 Berlin Hanower 3 30 1 48 49 Kolonia Frankfurt 3 52 2 14 42 Berlin Hamburg 3 14 2 22 27 Fot. A. Harassek