Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskana poszczególnych ocen śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych (kształcenie ogólne). Przedmiot: Geografia Zakres: rozszerzony Klasa: IV Opracowanie: Mariola Medzińska, Roman Walendowski

Wymagania edukacyjne: Oblicza geografii 3, zakres rozszerzony Nr Temat lekcji Poziom wymagań DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY I. Położenie oraz środowisko przyrodnicze 1. Lekcja organizacyjna 2. Położenie i granice 3. Dzieje geologiczne obszaru 4. Zlodowacenia. Formy i utwory czwartorzędowe 5. Cechy rzeźby powierzchni wymienia i wskazuje na mapie sąsiadów podaje długość granic z poszczególnymi krajami podaje długość linii brzegowej podaje całkowitą długość granic oraz powierzchnię kraju wymienia jednostki tektoniczne Europy wskazuje jednostki tektoniczne na mapie tematycznej podaje przykłady surowców mineralnych występujących wymienia nazwy zlodowaceń, które wystąpiły na obszarze wskazuje krainy geograficzne objęte zlodowaceniami na mapie ogólnogeograficznej wymienia pasy rzeźby terenu charakterystyczne dla powierzchni kształtujące rzeźbę terenu charakterystyczne cechy położenia matematycznego, fizycznogeograficznego i geopolitycznego ogólnogeograficznej budowę geologiczną na tle struktur geologicznych Europy geologicznej Europy jednostki tektoniczne na podstawie mapy tematycznej omawia występowanie surowców mineralnych tematycznej omawia przebieg i zasięg zlodowaceń tematycznej opisuje formy rzeźby młodoglacjalnej podaje przykłady górskich form polodowcowych czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni pasy rzeźby terenu opisuje główne cechy terytorium i granic na podstawie map: tematycznej i ogólnogeograficznej omawia najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej obszaru omawia budowę geologiczną Karpat Zewnętrznych i Karpat Wewnętrznych na podstawie przekroju geologicznego umieszczonego w podręczniku omawia zlodowacenia, które wystąpiły na obszarze wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni na podstawie mapy w podręczniku wyjaśnia różnicę między krajobrazem staroglacjalnym a młodoglacjalnym charakterystyczne cechy ukształtowania powierzchni i ich wpływ na inne komponenty środowiska ocenia konsekwencje położenia matematycznego, fizycznogeograficznego i geopolitycznego analizuje tabelę stratygraficzną porządkuje chronologicznie wydarzenia z przeszłości geologicznej wyjaśnia, w jakich warunkach geologicznych powstały wybrane surowce mineralne działalność rzeźbotwórczą lądolodu i lodowców górskich na obszarze na przykładzie Tatr wykazuje wpływ klimatu peryglacjalnego na rzeźbę analizuje ukształtowanie pionowe powierzchni kraju na podstawie krzywej hipsograficznej wykazuje wpływ analizuje zmiany terytorium oraz granic państwa polskiego na przestrzeni dziejów wykazuje, że położenie geologiczne na kontynencie europejskim jest szczególne wyjaśnia, na czym polega strefowość form polodowcowych w północnej i środkowej porównuje ukształtowanie powierzchni z ukształtowaniem innych krajów europejskich

6. Klimat wyróżnia astronomiczne, kalendarzowe i termiczne pory roku kształtujące klimat odczytuje dane z klimatogramów 7. Bilans wodny. Sieć rzeczna 8. Jeziora. Wody podziemne wymienia elementy bilansu wodnego na podstawie schematu wymienia najważniejsze elementy systemu rzecznego wymienia regiony narażone na częste powodzie wskazuje największe rzeki na mapie ogólnogeograficznej wymienia obszary o największej koncentracji jezior ogólnogeograficznej wymienia typy genetyczne jezior i podaje przykłady wymienia rodzaje wód podziemnych (w tym mineralnych) wskazuje miejsca występowania wód mineralnych na mapie tematycznej 9. Morze Bałtyckie wymienia największe wyspy Bałtyku i podaje ich przynależność państwową wymienia nazwy państw leżących nad Bałtykiem i wskazuje je na mapie wymienia przykłady flory i fauny Bałtyku 10. Gleby wymienia główne typy genetyczne gleb występujących podaje cechy klimatu na podstawie map tematycznych wyróżnia masy kształtujące pogodę cechy sieci rzecznej i wyjaśnia jej zróżnicowanie na podstawie map tematycznych największe rzeki na podstawie dostępnych źródeł omawia znaczenie gospodarcze polskich rzek znaczenie przyrodnicze i gospodarcze jezior wymienia sztuczne zbiorniki znajdujące się i wskazuje na mapie wody podziemne cechy fizycznogeograficzne Morza Bałtyckiego podaje przyczyny niskiego zasolenia wód Bałtyku florę i faunę Morza Bałtyckiego rozróżnia główne typy genetyczne gleb występujących przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej wykazuje regionalne zróżnicowanie temperatury powietrza i opadów atmosferycznych liczbowych i map klimatycznych klimat liczbowych i map klimatycznych składowe bilansu wodnego w roku hydrologicznym opisuje rozmieszczenie zlewisk i dorzeczy na obszarze ogólnogeograficznej omawia cechy reżimu polskich rzek główne typy genetyczne jezior na wybranych przykładach porównuje batymetrię jezior różnego typu znaczenie sztucznych zbiorników wodnych omawia rozmieszczenie wód mineralnych i termalnych na podstawie map tematycznych genezę Morza Bałtyckiego typy wybrzeży Morza Bałtyckiego wyjaśnia uwarunkowania powstawania gleb głównych orogenez i zlodowaceń na ukształtowanie powierzchni kraju wykazuje wpływ poszczególnych geograficznych czynników klimatotwórczych na klimat rodzaje wiatrów występujących niedoboru wody w wybranych regionach i gospodarcze skutki tego zjawiska wyjaśnia zmiany stanów wody oraz analizuje przyczyny i typy powodzi analizuje rozmieszczenie i zasoby jezior na podstawie map tematycznych i danych analizuje przekrój przez basen artezyjski na przykładzie niecki warszawskiej analizuje bilans wodny Morza Bałtyckiego analizuje zasolenie wód Morza Bałtyckiego wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych na proces wykazuje gospodarcze skutki ekstremalnych zjawisk atmosferycznych podaje przyczyny regionalnego zróżnicowania klimatu ocenia gospodarcze konsekwencje zróżnicowania długości okresu wegetacyjnego uzasadnia relacje pomiędzy siecią hydrograficzną a innymi elementami systemu przyrodniczego Ziemi ocenia stopień wykorzystania wód termalnych w gospodarce kraju ocenia stan czystości wód Bałtyku oraz wyjaśnia przyczyny ich zanieczyszczenia ocenia przydatność rolniczą gleb

11. Świat roślin i zwierząt w rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb wymienia typy lasów w rozmieszczenie lasów wymienia przykłady gatunków roślin i zwierząt chronionych analizuje rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb wymienia gleby strefowe i niestrefowe występujące granice zasięgów występowania wybranych gatunków drzew na podstawie mapy tematycznej podaje skład gatunkowy lasów na podstawie wykresu cechy świata roślinnego i zwierzęcego 12./13. Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziału Środowisko przyrodnicze wybrane profile glebowe wyjaśnia występowanie gleb strefowych i niestrefowych omawia strukturę bonitacyjną gleb główne zbiorowiska roślinne na obszarze i wyjaśnia uwarunkowania ich występowania opisuje funkcje i znaczenie lasów powstawania gleb na obszarze porównuje wartość użytkową gleb w różnych regionach stopień degradacji gleb i sposoby ich ochrony regionalnego zróżnicowania lesistości wpływ przejściowości klimatycznej na zasięg występowania wybranych gatunków drzew oraz strukturę gatunkową lasów wskazuje sposoby zapobiegania erozji gleb w wyjaśnia zależności pomiędzy rozmieszczeniem określonych typów lasów a warunkami naturalnymi i działalnością człowieka II. Ludność. Urbanizacja 14. Podział administracyjny 15. Liczba i rozmieszczenie ludności 16. Struktura demograficzna ludności województwa i podaje ich nazwy wymienia stolice poszczególnych województw podaje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności po zakończeniu II wojny światowej wymienia województwa o największym przyroście i największym spadku liczby ludności w ostatnich latach tematycznej wymienia województwa charakteryzujące się najwyższym i najniższym współczynnikiem przyrostu naturalnego oraz najwyższym i najniższym współczynnikiem feminizacji wymienia przyczyny starzenia się polskiego społeczeństwa podział administracyjny własnego województwa czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności zmiany liczby ludności po II wojnie światowej omawia przestrzenne zróżnicowanie przyrostu naturalnego na podstawie kartogramu niskiego współczynnika przyrostu naturalnego w miastach strukturę ludności wg wieku i płci cechy podziału administracyjnego administracyjnej oblicza wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia wybranego województwa omawia zmiany tempa wzrostu liczby ludności zmian zachodzących w rozmieszczeniu ludności analizuje wartość przyrostu naturalnego w wybranych okresach omawia przyczyny zmian przyrostu naturalnego w ostatnich latach oblicza wartość współczynnika przyrostu naturalnego i współczynnika omawia zmiany podziału administracyjnego po II wojnie światowej omawia regionalne zróżnicowanie zmian liczby ludności omawia przyczyny i konsekwencje zmian liczby ludności wyżu demograficznego w latach 50. XX w. i jego skutki wyjaśnia zmiany kształtu piramidy wieku i płci ludności następujące wraz z rozwojem gospodarczym porównuje piramidę wieku i płci ludności w danym roku z piramidami wieku i płci ludności innych państw omawia podział i kompetencje władz administracyjnych prognozuje rozwój liczby ludności na podstawie wskaźników demograficznych określa przyrodnicze i społeczno--gospodarcze skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności przewiduje społecznogospodarcze skutki starzenia się polskiego społeczeństwa

17. Migracje wewnętrzne i zagraniczne Polaków 18. Struktura narodowościowa i wyznaniowa. Grupy etniczne 19. Struktura zatrudnienia i problem bezrobocia 20. Stan zdrowia ludności 21. Sieć osadnicza podaje przyczyny migracji wewnętrznych i zagranicznych Polaków wymienia kraje, do których emigruje obecnie największa liczba Polaków podaje przykłady obszarów o dodatnim i ujemnym saldzie migracji wewnętrznych na podstawie map zamieszczonych w podręczniku wymienia mniejszości narodowe i etniczne wskazuje rozmieszczenie mniejszości narodowych i etnicznych na mapie wymienia religie wyznawane wpływające na aktywność zawodową ludności wymienia grupy ekonomiczne ludności wymienia najczęstsze schorzenia przewlekłe dotykające Polaków wpływające na stan zdrowia ludności wymienia elementy sieci osadniczej wymienia funkcje miast wskazuje największe miasta regionalne zróżnicowanie salda migracji wewnętrznych w ostatnich latach na podstawie mapy określa kierunki współczesnych migracji wewnętrznych i zagranicznych Polaków dostrzega różnice między mniejszością narodową, mniejszością etniczną i grupą etniczną wybraną grupę etniczną na podstawie dostępnych źródeł omawia rozmieszczenie grup etnicznych tematycznej omawia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia przedstawicieli poszczególnych wyznań na terenie omawia aktywność zawodową ludności na podstawie danych strukturę bezrobocia przyczyny zróżnicowania stanu zdrowia ludności główne przyczyny zgonów największe miasta i ich rozmieszczenie strukturę feminizacji cechy i kierunki współczesnych migracji wewnętrznych Polaków oblicza współczynnik przyrostu rzeczywistego opisuje rozmieszczenie i liczebność Polonii na świecie strukturę narodowościową i wyznaniową ludności na podstawie danych omawia najważniejsze cechy kulturowe grup etnicznych na podstawie dostępnych źródeł opisuje główne grupy wyznaniowe wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia ludności od 1990 r. oblicza współczynnik aktywności zawodowej i współczynnik bezrobocia w wykazuje regionalne zróżnicowanie rynku pracy omawia czynniki różnicujące długość życia kobiet i mężczyzn określa cechy sieci osadniczej i jej rozwój omawia układy przestrzenne polskich miast na podstawie uwarunkowania oraz konsekwencje wewnętrznych i zagranicznych migracji Polaków analizuje okresowe zmiany salda migracji zagranicznych i wewnętrznych zmian salda migracji wewnętrznych i zagranicznych wyjaśnia kulturowe aspekty zróżnicowania religijnego uwarunkowania i konsekwencje zróżnicowania struktury zatrudnienia przyczyny i konsekwencje bezrobocia najczęstsze schorzenia przewlekłe i wykazuje ich zróżnicowanie regionalne ocenia skutki zróżnicowania stanu zdrowia ludności omawia tendencje zmian układu sieci osadniczej omawia hierarchię jednostek osadniczych formułuje prognozy dotyczące zmian migracji Polaków (wielkości i kierunków) ocenia zagrożenia związane z ruchami migracyjnymi ocenia falę migracji zagranicznych Polaków po wejściu do UE przewiduje korzyści lub problemy wynikające z zamieszkania kraju jednolitego narodowościowo wykazuje zależność struktury zatrudnienia lub wybranych państw UE od poziomu rozwoju gospodarczego ocenia dostępność i poziom usług medycznych wyjaśnia związki zachodzące pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego a strukturą osadniczą

22. Urbanizacja 23. Preferencje wyborcze Polaków. Organizacje pozarządowe 24. Bogactwo kulturowe na mapie wymienia główne typy genetyczne kształtów wsi zmiany liczby ludności miast wg województw tematycznej typy aglomeracji i podaje ich przykłady wymienia główne opcje polityczne w kraju wymienia organizacje pozarządowe wymienia obiekty kultury materialnej oraz obiekty z Listy światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO 25./26. Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziału Ludność. Urbanizacja funkcjonalną miast omawia czynniki wpływające na rozwój osadnictwa wiejskiego przebieg procesów urbanizacyjnych deglomeracji podaje przykłady obszarów o najwyższym poparciu dla głównych opcji politycznych podaje cechy organizacji pozarządowych pomniki historii opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO fotografii omawia główne typy genetyczne kształtów wsi w wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji i jego przyczyny wyjaśnia uwarunkowania współczesnych procesów urbanizacyjnych zróżnicowanie frekwencji wyborczej omawia zasady działalności organizacji pozarządowych omawia znaczenie obiektów kultury materialnej w przeszłości i w czasach współczesnych w wybranym województwie omawia najciekawsze obiekty kultury materialnej w swoim województwie ocenia wpływ procesów urbanizacyjnych na zmiany sieci osadniczej wyjaśnia, na czym polega proces reurbanizacji i podaje jego przykłady ocenia skutki procesów urbanizacyjnych zmian procesów urbanizacyjnych omawia czynniki wpływające na preferencje wyborcze Polaków analizuje regionalne zróżnicowanie preferencji wyborczych omawia dziedzictwo kulturowe różnych grup narodowościowych, etnicznych i religijnych potencjał kulturowy i naukowy prognozuje kierunek zmian związanych z urbanizacją interpretuje wskaźniki urbanizacji i krajach UE ocenia stałe i zmienne czynniki wpływające na preferencje wyborcze Polaków oraz regionalne zróżnicowanie tych preferencji ocenia wkład Polaków w rozwój cywilizacyjny świata III. Rolnictwo 27. Czynniki rozwoju rolnictwa 28. Produkcja roślinna rozwoju rolnictwa wymienia typy rolnictwa wymienia regiony rolnicze i wskazuje je na mapie wymienia główne obszary uprawy roślin na podstawie map tematycznych produkcję zbóż na podstawie wykresu uwarunkowania rozwoju rolnictwa w wybranych regionach kraju główne regiony rolnicze na podstawie map tematycznych i danych strukturę upraw rozmieszczenie upraw oraz wielkość produkcji głównych ziemiopłodów na podstawie map tematycznych i zróżnicowania poziomu rolnictwa i jego konsekwencje wielkość produkcji rolnej na tle wybranych krajów świata na podstawie danych ocenia wpływ wybranych czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozwój rolnictwa na podstawie map tematycznych analizuje przestrzenną strukturę upraw i jej zmiany na podstawie map tematycznych i danych ocenia politykę rolną państwa polskiego ocenia wybrane obszary pod względem ich przydatności do produkcji rolnej określa tendencje zmian w produkcji roślinnej

29. Chów zwierząt 30. Integracja polskiego rolnictwa z rolnictwem UE wymienia główne zwierzęta gospodarskie i określa kierunki ich chowu lokalizacji chowu wybranych zwierząt gospodarskich wymienia główne problemy polskiego rolnictwa 31. Rybactwo wymienia akweny będące łowiskami dla polskiego rybactwa morskiego wymienia porty morskie i rybackie polskiego wybrzeża tematycznej 32./33. Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziału Rolnictwo danych omawia rozmieszczenie i wielkość pogłowia głównych zwierząt gospodarskich w kraju na podstawie map tematycznych omawia bariery ograniczające rozwój polskiego rolnictwa wymienia korzyści, które daje polskiemu rolnictwu członkostwo naszego kraju w UE stan floty rybackiej opisuje zmiany w wielkości połowów w ostatnich latach na podstawie wykresu uwarunkowania chowu zwierząt przyczyny zmian w pogłowiu wybranych zwierząt gospodarskich w ostatnich latach zmiany strukturalne w polskim rolnictwie, które zaszły po wstąpieniu naszego kraju do UE stan i perspektywy rozwoju polskiego rybactwa omawia znaczenie rybactwa śródlądowego dla gospodarki wybranego regionu porównuje wielkość produkcji zwierzęcej na tle innych krajów świata na podstawie danych ocenia stan polskiego rolnictwa na tle pozostałych krajów UE analizuje wielkość i strukturę połowów w ostatnich latach określa tendencje zmian w pogłowiu zwierząt gospodarskich określa zależność między pogłowiem wybranych gatunków zwierząt gospodarskich a wielkością produkcji mięsa, mleka i innych produktów formułuje wnioski dotyczące korzyści, które może przynieść polskiemu rolnictwu uczestnictwo we wspólnej polityce rolnej UE prognozuje zmiany w polskim rybactwie związane z uczestnictwem we wspólnej polityce rolnej UE IV. Przemysł 34. Sytuacja polskiego przemysłu 35. Górnictwo 36. Przemysł energetyczny dokonuje podziału polskiego przemysłu wymienia przyczyny restrukturyzacji polskiego przemysłu wymienia przykłady specjalnych stref ekonomicznych wskazuje rozmieszczenie najważniejszych złóż surowców mineralnych tematycznej wymienia surowce energetyczne eksploatowane w kraju i wskazuje ich rozmieszczenie na mapie rodzaje elektrowni funkcjonujących wymienia alternatywne źródła energii wykorzystywane rozwój i znaczenie przemysłu na obszarze omawia znaczenie specjalnych stref ekonomicznych dla gospodarki kraju obszary występowania podstawowych zasobów naturalnych rozmieszczenie największych elektrowni cieplnych, wodnych i innych niekonwencjonalnych na podstawie map tematycznych prezentuje przykłady przekształceń własnościowych w polskim przemyśle mających wpływ na zmiany struktury produkcji i stopień zaspokojenia potrzeb materialnych analizuje zmiany wielkości wydobycia wybranych surowców mineralnych na podstawie danych omawia współczesne przemiany w polskiej energetyce porównuje wielkość i strukturę produkcji energii elektrycznej i w innych określa zmiany w gospodarce spowodowane jej restrukturyzacją i modernizacją po 1990 r. określa miejsce w światowej produkcji przemysłowej ocenia wielkość wydobycia surowców na tle światowej produkcji i konsekwencje zmian w gospodarowaniu różnymi źródłami energii wskazuje możliwość ukazuje perspektywy rozwoju przemysłu ocenia stan i perspektywy rozwoju polskiego przemysłu wydobywczego omawia warunki występowania niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego uzasadnia aktualną lokalizację różnego typu elektrowni formułuje problemy energetyki na przykładach

37. Przemysł przetwórczy 38. Obszary koncentracji przemysłu w polskiej energetyce dokonuje podziału elektrowni funkcjonujących wymienia najważniejsze działy przetwórstwa przemysłowego wskazuje obszary rozmieszczenia przemysłu spożywczego, samochodowego, elektronicznego i meblarskiego wyjaśnia różnicę między ośrodkiem przemysłowym a okręgiem przemysłowym nieistniejące już i współczesne okręgi przemysłowe 39./40. Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziału Przemysł wskazuje dynamicznie rozwijające się dziedziny produkcji przemysłowej siedziby najbardziej dochodowych firm przetwórstwa przemysłowego omawia rozmieszczenie okręgów przemysłowych w w latach 80. i 90. XX w. oraz współczesnych na podstawie map tematycznych omawia czynniki lokalizacji wybranych okręgów przemysłowych państwach świata na podstawie danych omawia rolę poszczególnych działów przetwórstwa przemysłowego w gospodarce porównuje strukturę przemysłu przetwórczego z krajami UE określa rozmieszczenie i znaczenie okręgów przemysłowych opisuje przyczyny restrukturyzacji w wybranych okręgach przemysłowych wykorzystania alternatywnych źródeł energii opisuje uwarunkowania rozmieszczenia przemysłu przetwórczego na podstawie map tematycznych opisuje zmiany zachodzące w wybranych okręgach przemysłowych wybranych regionów ocenia perspektywy rozwoju przemysłu zaawansowanej technologii porównuje procesy restrukturyzacyjne zachodzące w wybranych okręgach przemysłowych, biorąc pod uwagę dawną i obecną strukturę gałęziową przemysłu V. Usługi 41. Transport 42. Łączność 43. Atrakcyjność turystyczna wymienia przykłady działalności usługowej wymienia przykłady firm usługowych mających siedziby w wybranym powiecie najważniejsze szlaki transportowe sieć transportową wybranego regionu kraju wymienia elementy infrastruktury transportu przesyłowego wymienia rodzaje usług, które obejmuje łączność wyjaśnia znaczenie terminu atrakcyjność turystyczna wymienia walory krajoznawcze omawia rolę i znaczenie usług wymienia problemy transportu kolejowego i samochodowego znaczenie transportu intermodalnego, jego wady i zalety wymienia przyczyny budowy autostrad i dróg ekspresowych omawia rolę łączności w gospodarce opisuje rozwój łączności po II wojnie światowej charakterystykę poszczególnych działów łączności wymienia regiony turystyczne i wskazuje je na mapie atrakcje turystyczne wybranych regionów zróżnicowanie sektora usług i innych państwach UE uwarunkowania rozwoju i strukturę transportu określa stopień rozwoju sieci transportowej na tle krajów UE określa zmiany w zakresie środków transportu określa skutki budowy autostrad i dróg ekspresowych w podaje przyczyny nierównomiernego dostępu do środków łączności na terenie kraju określa poziom rozwoju łączności na tle krajów UE analizuje czynniki warunkujące rozwój turystyki w porównuje i walory wymienia przykłady przekształceń własnościowych w polskiej gospodarce mających wpływ na zmiany struktury usług analizuje sieć transportu i jej zmiany na podstawie danych i map tematycznych wyjaśnia zróżnicowanie udziału poszczególnych rodzajów transportu w przewozach i pracy przewozowej niższego poziomu rozwoju łączności w stosunku do wysoko rozwiniętych krajów UE ocenia walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze ocenia regionalne zróżnicowanie infrastruktury uzasadnia konieczność inwestowania w rozwijanie sieci transportowej we własnym regionie i ocenia uwarunkowania oraz współczesne tendencje rozwoju różnych środków łączności dowodzi atrakcyjności turystycznej

odróżnia walory przyrodnicze od antropogenicznych na podstawie dostępnych źródeł turystyczne wybranych regionów turystycznej 44. Turystyka krajowa i zagraniczna 45. Handel zagraniczny warunkujące rozwój turystyki podaje kierunki wyjazdów zagranicznych polskich turystów podaje przyczyny ujemnego salda bilansu handlowego wskazuje głównych partnerów handlowych omawia rolę turystyki w gospodarce krajowej turystykę krajową i zagraniczną i map tematycznych omawia znaczenie handlu zagranicznego dla gospodarki przedstawia bilans handlu zagranicznego i wyjaśnia jego zmiany współczesne tendencje rozwoju różnych rodzajów turystyki porównuje strukturę wykorzystania środków transportu w turystyce krajowej i zagranicznej porównuje strukturę towarową handlu zagranicznego i wybranych państw Europy wykazuje zmiany znaczenia handlu zagranicznego dla gospodarki wskazuje kierunki geograficzne i strukturę handlu zagranicznego analizuje cechy ruchu turystycznego konsekwencje rozwoju turystyki wyjaśnia przyczyny zmian kierunków eksportu i importu po 1990 r. ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i gospodarkę określa miejsce w światowym handlu międzynarodowym przewiduje, w jakich kierunkach będzie rozwijał się handel zagraniczny naszego kraju VI. Polska w świecie 46. Polska w organizacjach międzynarodowych 47. Inwestycje zagraniczne wymienia organizacje międzynarodowe, których członkiem jest Polska wymienia euroregiony funkcjonujące przy polskich granicach i wskazuje je na mapie wpływające na atrakcyjność inwestycyjną podaje przykłady działań podejmowanych przez Polskę w ramach organizacji międzynarodowych na podstawie dostępnych źródeł międzynarodową współpracę w ramach euroregionów oraz miast i gmin bliźniaczych wskazuje polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne i podaje ich wartość podaje przykłady bezpośrednich inwestycji zagranicznych prowadzonych w wybranym województwie na podstawie dostępnych źródeł 48./49. Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziałów Usługi i Polska w świecie udział w procesach integracyjnych i głównych organizacjach międzynarodowych wskazuje korzyści wynikające z funkcjonowania euroregionów omawia strukturę przestrzenną BIZ na podstawie danych analizuje wartość BIZ napływających do poszczególnych regionów naszego kraju na podstawie mapy omawia działalność w organizacjach, które zapobiegają zagrożeniom społeczno-ekonomicznym oraz konfliktom zbrojnym lub je niwelują bariery w napływie BIZ do ocenia społeczne i gospodarcze konsekwencje przystąpienia do UE ocenia znaczenie BIZ dla rozwoju społecznogospodarczego kraju wskazuje przykłady bezpośrednich inwestycji zagranicznych VII. Zróżnicowanie regionalne 50. Regiony

fizycznogeografic zne 51. Cechy środowiska przyrodniczego wybranego regionu 52. Regionalne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno- -gospodarczego 53. Potencjał gospodarczy wybranego regionu wymienia kryteria podziału na regiony fizycznogeograficzne prowincje i podprowincje wymienia walory środowiska przyrodniczego wybranej krainy geograficznej wymienia regiony o najwyższym i najniższym stopniu rozwoju społecznogospodarczego regiony różniące się poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego wymienia mierniki rozwoju społeczno-gospodarczego danego regionu regionalizację fizycznogeograficzną makroregiony elementy środowiska przyrodniczego wybranej krainy geograficznej na podstawie map, danych i innych źródeł przyczyny dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym omawia wartości mierników rozwoju społeczno- -gospodarczego wybranego regionu wyjaśnia uwarunkowania zróżnicowania środowiska przyrodniczego wyjaśnia uwarunkowania zróżnicowania środowiska przyrodniczego wybranego regionu określa cechy środowiska decydujące o krajobrazie wybranych krain geograficznych na podstawie dostępnych źródeł przestawia dominanty środowiska wybranej krainy geograficznej na postawie map tematycznych, danych i obserwacji bezpośrednich czynniki przykłady działań wpływające na rozwój społecznogospodarczy wybranych regionów w rozwoju poszczególnych zmniejszających dysproporcje regionów ocenia poziom rozwoju społeczno-gospodarczego wybranych regionów rolę i zadania samorządu terytorialnego w regionie na podstawie dostępnych źródeł omawia zmiany zachodzące w środowisku geograficznym w wybranym regionie ocenia potencjał gospodarczy regionu i dostępnych źródeł porównuje podział na pasy ukształtowania powierzchni z podziałem na regiony fizycznogeograficzne wykazuje związki i zależności zachodzące między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego w wybranym makroregionie ocenia skutki dysproporcji w rozwoju społeczno- -gospodarczym omawia inicjatywy podejmowane w regionie na rzecz jego rozwoju na podstawie dostępnych źródeł VIII. Degradacja i ochrona środowiska 54. Zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego 55. Ochrona środowiska przyrodniczego 56. Walory parków narodowych wymienia źródła zanieczyszczeń atmosfery, hydrosfery i biosfery wymienia regiony o największym zanieczyszczeniu środowiska podaje różnice między parkiem narodowym a rezerwatem biosfery wymienia gatunki roślin i zwierząt objętych ochroną wymienia parki narodowe źródła zanieczyszczeń atmosfery, hydrosfery i biosfery, wymienia nazwy obszarów ekologicznego zagrożenia oraz klęski ekologicznej i wskazuje te obszary na mapie formy ochrony przyrody i krajobrazu opisuje przykłady form ochrony przyrody i krajobrazu omawia wybrane wskaźniki zanieczyszczenia powietrza omawia skutki nadmiernej emisji zanieczyszczeń atmosferycznych omawia uwarunkowania rozmieszczenia obszarów chronionych wyjaśnia, na czym polega restytucja gatunków podaje przykłady restytucji gatunków zwierząt charakterystyczne walory wpływ poszczególnych sektorów gospodarki na stan środowiska działania polskich i międzynarodowych organizacji na rzecz ochrony przyrody prowadzone na terytorium naszego kraju opisuje unikalne obiekty przyrodnicze objęte ochroną ocenia stan poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego wskazuje przykłady zachowań człowieka wobec klęsk ekologicznych ocenia kierunki i skuteczność działań na rzecz ochrony środowiska podejmowanych uzasadnia konieczność prowadzenia działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska projektuje utworzenie nowego obszaru chronionego

wskazuje parki narodowe na mapie ogólnogeograficznej we własnym regionie walory przyrodnicze parku narodowego we własnym regionie 57. Sprawdzenie wiadomości z rozdziałów Zróżnicowanie regionalne i Degradacja i ochrona środowiska przyrodnicze podlegające szczególnej ochronie w parkach narodowych na podstawie dostępnych źródeł, np. map i danych na terenie polskich parków narodowych we własnym regionie Powtórzenie materiału przed egzaminem maturalnym (15 godz.) 58. 60. Środowisko przyrodnicze Mapa jako obraz Ziemi Sfery Ziemi Procesy endogeniczne i egzogeniczne wymienia cechy położenia geograficznego zaznacza na mapie sąsiadów zaznacza na mapie główne obszary występowania surowców mineralnych i na świecie kształtujące rzeźbę terenu odczytuje dane z klimatogramów wymienia elementy bilansu wodnego na podstawie schematu rozpoznaje typy jezior wymienia państwa nadbałtyckie wymienia typy gleb i lasów występujących i na świecie wymienia elementy mapy wymienia metody przedstawiania rzeźby terenu na mapie czyta legendę mapy topograficznej wymienia źródła ciepła na Ziemi wpływające na rozkład temperatury powietrza na Ziemi odczytuje z mapy symbole synoptyczne zaznacza na mapie miejsca, w których odnotowano ekstremalne zjawiska atmosferyczne podaje cechy położenia jednostki tektoniczne na podstawie mapy zaznacza na mapie zasięg zlodowaceń opisuje pasy rzeźby terenu podaje cechy klimatu na podstawie map tematycznych opisuje znaczenie przyrodnicze i gospodarcze rzek i jezior podaje przyczyny niewielkiego zasolenia wód Bałtyku granice zasięgów wybranych gatunków drzew klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria metody prezentacji zjawisk ilościowych i jakościowych na mapie mechanizm powstawania monsunów opisuje właściwości chemiczne wód morskich opisuje typy ustrojów rzecznych obszary głównych fałdowań górskich wymienia przykłady form erozyjnych i akumulacyjnych powstałych w opisuje charakterystyczne cechy granic porównuje budowę geologiczną Karpat Zewnętrznych i Karpat Wewnętrznych na podstawie przekroju geologicznego podaje różnice między działalnością rzeźbotwórczą lądolodu i lodowca górskiego wyjaśnia różnice między krajobrazem staroglacjalnym a młodoglacjalnym klimat na podstawie map klimatycznych i danych omawia cechy reżimu polskich rzek porównuje batymetrię jezior różnego typu typy wybrzeży Morza Bałtyckiego odróżnia gleby strefowe od niestrefowych profile glebowe opisuje wykorzystanie gospodarcze lasów porównuje i szereguje różne rodzaje skał porównuje rozkład temperatury powietrza w poszczególnych porach roku klasyfikuje jeziora wg typów genetycznych ocenia konsekwencje położenia geopolitycznego analizuje tabelę stratygraficzną analizuje ukształtowanie pionowe powierzchni kraju na podstawie krzywej hipsograficznej wykazuje skutki gospodarcze ekstremalnych zjawisk atmosferycznych w i na świecie niedoboru wody oraz przyczyny powodzi i na świecie analizuje przekrój przez basen artezyjski porównuje wartość użytkową gleb w różnych regionach regionalnego zróżnicowania lesistości posługuje się skalą polową do obliczenia powierzchni wyjaśnia skutki globalnych zmian klimatu omawia genezę oraz skutki tsunami czyta plany batymetryczne jezior wykazuje zależność między ruchami płyt skorupy ziemskiej a trzęsieniami ziemi podaje konsekwencje ruchów masowych analizuje zmiany terytorium oraz granic państwa polskiego na przestrzeni dziejów porównuje cechy ukształtowania powierzchni z ukształtowaniem powierzchni innych krajów wykazuje związek między siecią hydrograficzną a innymi elementami systemu przyrodniczego Ziemi ocenia stan czystości wód Bałtyku wskazuje sposoby zapobiegania erozji gleb w odczytuje i interpretuje treść mapy topograficznej i samochodowej porównuje klimatogramy charakterystyczne dla różnych typów klimatu analizuje przyczyny zróżnicowania elementów bilansu wodnego w różnych strefach klimatycznych ocenia wpływ zmian klimatycznych na zmiany zasięgu obszarów współczesnych zlodzeń wykazuje związek występowania zjawisk wulkanicznych z przebiegiem granic płyt litosfery wyjaśnia znaczenie wietrzenia jako procesu rzeźbotwórczego powierzchni Ziemi

61. 63. Przemiany polityczne i gospodarcze świata Ludność i urbanizacja rozpoznaje podstawowe (najpospolitsze) rodzaje skał występujących na Ziemi wymienia procesy endogeniczne i egzogeniczne odczytuje na mapach aktualny podział polityczny świata zaznacza na mapie aktualny podział administracyjny wpływające na zmianę liczby ludności i na świecie wymienia fazy przejścia demograficznego wpływające na rozmieszczenie ludności i na świecie wymienia kraje o wysokim i niskim przyroście naturalnym wymienia grupy ekonomiczne ludności na podstawie piramidy wieku i płci wymienia przyczyny migracji zewnętrznych i wewnętrznych i na świecie wymienia mniejszości narodowe i etniczne wymienia główne odmiany ludzkie na świecie wpływające na aktywność zawodową ludności i na świecie wymienia główne choroby w krajach wysoko i słabo rozwiniętych wymienia funkcje miast i typy aglomeracji i na świecie wyniku działalności rzek i lądolodów podaje cechy gór zrębowych i fałdowych omawia rozmieszczenie wulkanów i trzęsień ziemi na świecie tematycznej wybrane ustroje polityczne na świecie opisuje czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności i na świecie omawia przestrzenne zróżnicowanie przyrostu naturalnego i na świecie zmiany liczby ludności po II wojnie światowej porównuje piramidę wieku i płci z piramidami wieku i płci innych państw podaje przyczyny starzenia się społeczeństwa określa kierunki migracji zewnętrznych Polaków wyjaśnia rozmieszczenie przedstawicieli poszczególnych wyznań na świecie strukturę bezrobocia podaje najczęstsze przyczyny zgonów i na świecie największe miasta i na świecie oraz omawia ich rozmieszczenie funkcje wybranych miast na świecie przebieg procesów urbanizacyjnych i na świecie wybrane pomniki historii oraz ruchu płyt tektonicznych wymienia różnicę między ruchami epejrogenicznymi a ruchami izostatycznymi opisuje czynniki wpływające na przebieg procesów krasowych podaje kryteria podziału państw wg PKB na 1 mieszkańca oraz HDI oblicza: wskaźniki dynamiki zmian liczby ludności, współczynnik przyrostu naturalnego i współczynnik feminizacji, współczynnik przyrostu rzeczywistego, współczynnik aktywności zawodowej i wskaźnik bezrobocia opisuje cechy społeczeństwa w różnych fazach przejścia demograficznego opisuje wpływ barier osadniczych na rozmieszczenie ludności na świecie wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji rozróżnia fazy urbanizacji omawia znaczenie obiektów kultury materialnej w przeszłości i w czasach współczesnych w wybranym województwie omawia na przykładach procesy integracji i dezintegracji w Europie po 1989 r. zmiany podziału administracyjnego po II wojnie światowej porównuje kształt piramidy wieku i płci ludności w danym roku z piramidami wieku i płci innych państw wyjaśnia kulturowe aspekty zróżnicowania religijnego omawia przyczyny i konsekwencje bezrobocia i na świecie ocenia wpływ procesów urbanizacyjnych na zmiany sieci osadniczej i na świecie uwarunkowania preferencji wyborczych Polaków opisuje zmiany na mapie politycznej Europy i świata po 1989 r. oraz jego następstwa prognozuje rozwój liczby ludności na podstawie wskaźników demograficznych przewiduje społeczno- -gospodarcze skutki starzenia się społeczeństwa ocenia najnowszą falę migracji Polaków po wejściu do UE ocenia skutki zróżnicowania stanu zdrowia ludności i innych krajów świata interpretuje wskaźniki urbanizacji i Europie ocenia wkład Polaków w rozwój cywilizacyjny świata

wymienia główne opcje polityczne i organizacje pozarządowe wymienia obiekty kultury materialnej oraz obiekty z Listy światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO 64./65. Rolnictwo rozwoju rolnictwa i na świecie wymienia regiony rolnicze i na świecie wymienia główne obszary upraw roślin i chowu zwierząt i na świecie 66./67. Przemysł dokonuje podziału przemysłu wg wybranych kryteriów wymienia funkcje przemysłu lokalizacji przemysłu wskazuje lokalizację najważniejszych złóż surowców mineralnych i na świecie tematycznej i danych wymienia rodzaje elektrowni i na świecie wymienia alternatywne źródła energii wymienia najważniejsze polskie obiekty z Listy światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO uwarunkowania rozwoju rolnictwa wybranego regionu oraz wybranych państw na świecie rozmieszczenie upraw i wielkość produkcji głównych ziemiopłodów oraz zwierząt gospodarskich i na świecie stan floty rybackiej oraz wielkość połowów i na świecie obszary występowania zasobów naturalnych i na świecie rozmieszczenie elektrowni cieplnych, wodnych i innych niekonwencjonalnych i na świecie wskazuje dynamicznie rozwijające się dziedziny produkcji przemysłowej i na świecie i wskazuje na mapie specjalne strefy ekonomiczne analizuje rozmieszczenie ośrodków high-tech na świecie omawia czynniki omawia zróżnicowanie poziomu rolnictwa i na świecie oraz podaje jego konsekwencje porównuje produkcję rolniczą z produkcją rolniczą wybranych krajów świata przestawia zmiany w polskim rolnictwie po wstąpieniu do UE przestawia stan i perspektywy rozwoju światowego oraz polskiego rybactwa analizuje zmiany wielkości wydobycia wybranych surowców mineralnych i na świecie na podstawie danych porównuje wielkość i strukturę produkcji energii elektrycznej i innych państwach świata na podstawie danych porównuje strukturę przemysłu przetwórczego ze strukturą innych krajów świata opisuje zmiany zachodzące w okręgach przemysłowych i świata ocenia wpływ poszczególnych czynników na rozwój rolnictwa i na świecie analizuje strukturę przestrzenną upraw i na świecie oraz jej zmiany na podstawie danych porównuje wielkość produkcji zwierzęcej na tle innych krajów świata porównuje chów ekstensywny i intensywny analizuje wielkość i strukturę połowów i na świecie określa miejsce w światowej produkcji przemysłowej ocenia wielkość wydobycia surowców i na świecie i konsekwencje zmian w gospodarowaniu różnymi źródłami energii i na świecie omawia procesy modernizacji i restrukturyzacji zachodzące w okręgach przemysłowych ocenia politykę rolną państwa polskiego i wybranych państw świata określa tendencje zmian w pogłowiu zwierząt gospodarskich i na świecie prognozuje zmiany w polskim rybactwie związane z uczestnictwem we wspólnej polityce rolnej UE ocenia stan i perspektywy rozwoju polskiego i światowego przemysłu wydobywczego formułuje problemy energetyki i na świecie ocenia perspektywy rozwoju przemysłu zaawansowanej technologii w i na świecie

działy przetwórstwa przemysłowego i na świecie największe okręgi przemysłowe świata i 68./69. Usługi dokonuje podziału usług omawia sieć transportową wybranego państwa oraz wyjaśnia znaczenie terminu atrakcyjność turystyczna wymienia walory krajoznawcze i wybranych państw świata warunkujące rozwój turystyki wskazuje głównych partnerów handlowych 70./71. Polska w świecie Zróżnicowanie regionalne Problemy współczesnego świata wymienia organizacje międzynarodowe, m.in. te, do których należy Polska wymienia euroregiony wpływające na atrakcyjność inwestycyjną wymienia kryteria podziału na regiony fizycznogeograficzne wymienia walory środowiska wybranej krainy geograficznej wymienia mierniki poziomu rozwoju społeczno- -gospodarczego regionu lokalizacji wybranych okręgów przemysłowych omawia rolę usług w gospodarce i innych państw świata omawia wady i zalety różnych rodzajów transportu omawia rolę łączności w gospodarce i świata atrakcje turystyczne w wybranym państwie świata i omawia rolę turystyki w polskiej i światowej gospodarce omawia bilans handlu zagranicznego wybranych państw świata i międzynarodową współpracę w ramach euroregionów oraz miast i gmin bliźniaczych omawia polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne i podaje ich wartość elementy środowiska przyrodniczego wybranej krainy geograficznej przyczyny dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym i świata podaje przyczyny zróżnicowanie sektora usług w i innych państwach UE uwarunkowania rozwoju i strukturę transportu i na świecie podaje przyczyny nierównomiernego dostępu do środków łączności i na świecie porównuje walory turystyczne wybranych państw i współczesne tendencje rozwoju różnych rodzajów turystyki w i na świecie porównuje strukturę towarową handlu zagranicznego i wybranych państw świata wskazuje korzyści wynikające z funkcjonowania euroregionów nierównomierny napływ inwestycji zagranicznych w różnych regionach kraju wyjaśnia uwarunkowania rozwoju społeczno- -gospodarczego regionów omawia przyczyny i skutki globalizacji podaje przykłady form współpracy międzynarodowej na różnych płaszczyznach wyjaśnia zróżnicowanie udziału poszczególnych rodzajów transportu w przewozach i pracy przewozowej i na świecie na podstawie danych ocenia zróżnicowanie infrastruktury turystycznej i na świecie konsekwencje rozwoju turystyki i na świecie zmian kierunków eksportu i importu po 1990 r. omawia działalność w organizacjach międzynarodowych bariery w napływie BIZ do przykłady działań zmniejszających dysproporcje w poziomie rozwoju wybranych regionów ekonomiczne skutki konfliktów na świecie ocenia uwarunkowania oraz współczesne tendencje rozwoju różnych środków transportu oraz łączności i na świecie ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i innych państw świata ocenia miejsce w światowym handlu międzynarodowym i przewiduje kierunki jego rozwoju ocenia społeczne i gospodarcze konsekwencje przystąpienia do UE ocenia znaczenie inwestycji zagranicznych w omawia inicjatywy podejmowane w regionie na rzecz jego rozwoju na podstawie dostępnych źródeł stosuje różne mierniki do oceny poziomu rozwoju społeczno- -gospodarczego państw

72. Degradacja i ochrona środowiska przyrodniczego i na świecie 73. 80. (8 godz.) Zajęcia terenowe wymienia źródła zanieczyszczeń w różnych sferach Ziemi wymienia obszary na świecie i o największym zanieczyszczeniu środowiska na podstawie map podaje różnice między parkiem narodowym a rezerwatem biosfery rozpoznaje parki narodowe i na świecie określa współrzędne geograficzne miejsca obserwacji na pomocą GPS konfliktów zbrojnych na świecie źródła omawia przyczyny zanieczyszczeń różnych sfer przestrzennego zróżnicowania Ziemi emisji głównych zanieczyszczeń wymienia nazwy obszarów powietrza na świecie ekologicznego zagrożenia omawia skutki nadmiernej oraz klęski ekologicznej emisji zanieczyszczeń i na świecie oraz wskazuje te atmosferycznych obszary na mapie podaje przykłady restytucji formy ochrony różnych gatunków zwierząt przyrody i krajobrazu wyjaśnia zasady i na świecie zrównoważonego rozwoju walory przyrodnicze parków narodowych charakterystyczne walory i na świecie przyrodnicze podlegające wymienia obszary o różnym szczególnej ochronie w parkach stopniu zależności człowieka narodowych od środowiska przyrodniczego i na świecie na podstawie danych i dostępnych źródeł dokonuje pomiaru azymutu za pomocą busoli wyznacza kierunki świata za pomocą busoli określa wysokość bezwzględną za pomocą GPS wymienia elementy środowiska przyrodniczego w okolicach szkoły opisuje typy skał występujących w okolicach szkoły geologicznej i obserwacji bezpośredniej wpływ poszczególnych sektorów gospodarki na stan środowiska i na świecie działania międzynarodowych organizacji na rzecz ochrony przyrody i na świecie opisuje unikalne na skalę światową obiekty przyrodnicze objęte ochroną na terenie parków narodowych opisuje elementy środowiska przyrodniczego w otoczeniu szkoły określa sposoby użytkowania ziemi w pobliżu miejsca obserwacji ocenia stan poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego i na świecie wskazuje przykłady zachowań człowieka wobec klęsk ekologicznych ocenia kierunki i skuteczność działań państw na rzecz ochrony środowiska wyjaśnia związki zachodzące pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego a użytkowaniem ziemi na badanym obszarze