Waldemar Budner, Sławomir Palicki. (opracowanie wstępne)

Waldemar Budner, Sławomir Palicki Ocena handlu detalicznego w Lesznie przez mieszkańców badanie ankietowe (opracowanie wstępne) Poznań-Leszno maj/czerwiec 2012

Niniejsza ekspertyza jest opracowaniem wstępnym wykonanym na zamówienie Urzędu Miasta Leszna w ramach tematu Stan i perspektywy rozwoju handlu detalicznego w Lesznie (z uwzględnieniem elementów rewitalizacji centrum miasta). Autorzy opracowania: dr hab. Waldemar Budner i dr Sławomir Palicki są pracownikami Katedry Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu 1

Spis treści: 1. Wprowadzenie s. 3 2. Analiza respondentów s. 5 3. Ocena Leszna jako ośrodka handlowego w opinii mieszkańców s.10 1. Czy Leszno jest handlowym ośrodkiem subregionu? s.10 2. Czy obecna baza handlowa miasta jest wystarczająca? s.12 3. Ocena istniejących obiektów handlowych w Lesznie s.13 4. Ile powinno jeszcze powstać nowoczesnych wielofunkcyjnych centrów handlowych w Lesznie? s.14 5. Preferowane lokalizacje WOH s.15 6. Czy planowana lokalizacja galerii handlowych spowoduje podniesienie atrakcyjności miasta i ożywi centrum? s.17 7. Czy obiekty handlowe w Lesznie są właściwie rozmieszczone w przestrzeni miasta? s.18 8. W jakich obiektach leszczynianie preferują zakupy? s.19 9. Czy leszczynianie robią zakupy poza miastem i jak często? s.21 10. Co powinny zrobić władze Leszna w celu podniesienia atrakcyjności handlu w mieście? s.24 11. Ocena kierunku zmian w handlu w Lesznie s.25 12. Ranking atrakcyjności leszczyńskich centrów handlowych s.29 4. Podsumowanie badań s.31 5. Załącznik: Ankieta dotycząca oceny handlu detalicznego w Lesznie przez jego mieszkańców s.33 2

1. Wprowadzenie Niniejsze opracowanie jest wstępną ekspertyzą wykonaną na zamówienie Urzędu Miasta Leszna w ramach szerszego tematu Stan i perspektywy rozwoju handlu detalicznego w Lesznie (z uwzględnieniem elementów rewitalizacji centrum miasta). Stanowi ono swoistą kontynuację badań wykonanych w 2010 r. nt. Oceny skutków oddziaływania wielkopowierzchniowych obiektów handlowych na społecznogospodarczą kondycję miasta Leszna (w tym Starówki) przygotowanej przez ten sam zespół autorów. Dotyczy zatem problematyki handlu w Lesznie - jego diagnozy, oceny i określenia przyszłych kierunków rozwoju handlu detalicznego. Badanie jest próbą włączenia się w nurt ożywionej dyskusji wokół leszczyńskiego handlu podjętą przez różne grupy społeczne (w tym również grupy interesu) oraz zajęcia bezstronnego i obiektywnego stanowiska w tej sprawie. Celem badania jest szeroko rozumiana aktualna ocena handlu detalicznego w Lesznie, z uwzględnieniem zmian, które dokonały się w tej dziedzinie na przestrzeni ostatnich kilku lat. W ocenie tej uwzględniono przede wszystkim opinie mieszkańców samego miasta i okolic wyrażone w badaniu ankietowym. Na potrzeby analizy przygotowana została anonimowa ankieta adresowana do osób dorosłych, aktywnych konsumentów. Badanie ankietowe zostało zrealizowane w dniach 26.04-06.05.2012 r. na terenie miasta Leszna, na próbie 1002 dorosłych osób. Podjęto postępowanie badawcze wzorowane na doborze kwotowym próby, przy jednoczesnej analizie ich cech osobowych (tzw. metryczka, czyli dane o respondencie: płeć, wiek, wykształcenie, status zawodowy, miejsce zamieszkania). Tak liczna próba upoważnia do wyciągania wniosków, w tym także do uogólniania pewnych wiodących tendencji i preferencji mieszkańców. W badaniu starano się uwzględnić zarówno zróżnicowaną reprezentację ankietowanych pod względem płci, wieku, wykształcenia czy statusu zawodowego, ale również miejsca zamieszkania co dodatkowo powinno ułatwić interpretację odpowiedzi respondentów. W tym sensie badanie ankietowe należy uznawać za w znacznej mierze reprezentatywne i uprawomocnione w ramach metodologii badań społecznych (zwłaszcza z uwagi na wysoką liczebność próby). Zebrany w ten sposób zasób wiedzy z pewnością nie jest pozbawiony do końca wszelkich wad, ale bez wątpienia maksymalnie obiektywizuje obraz handlu w Lesznie w oczach jego mieszkańców oraz ich rzeczywiste postawy. 3

Zasadniczą część ankiety zamknięto w 16 pytaniach, które uzupełniono 5 pytaniami o respondenta (patrz: załącznik na końcu opracowania). Udało się uzyskać dość czytelny obraz oczekiwań i pragnień leszczynian, w odniesieniu do postrzegania procesów rozwojowych w obszarze handlu. Prezentacja i interpretacja wyników badań zostanie ukazana systematycznie, zgodnie z logicznym przebiegiem wywiadu ankietowego w 12 punktach, którym towarzyszyły kolejne pytania do respondentów. Na koniec zaprezentowane zostaną wstępne wnioski i uogólnienia. Należy podkreślić fakt, iż pytania stawiane w badaniu były zaprojektowane w ten sposób, by nie sugerować odpowiedzi, by dodatkowo nadać analizie kontekst uniwersalny, abstrahując zasadniczo od wskazywania konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych w obrębie centrów handlowych. W tym sensie są one oparte na metodyce naukowej postępowania badawczego, co stanowiło warunek obiektywizacji wyników. 4

2. Analiza respondentów Aby uzmysłowić charakter udzielanych odpowiedzi i ułatwić interpretację wyłaniającego się z nich obrazu badanej tematyki handlu w Lesznie, warto najpierw omówić zbiorową charakterystykę respondentów. W badaniach udało się dotrzeć do respondentów reprezentujących niemal równo liczne grupy wg płci (blisko 47% mężczyzn i nieco ponad 53% kobiet). Tab.1. Ankietowani według płci Płeć ankietowanego liczba odp. Udział: kobiety 533 53,2% mężczyźni 469 46,8% SUMA 1002 100,0% Ankietowani wg płci 46,8% 53,2% kobiety Ryc. 1. Ankietowani według płci mężczyźni Pytania kierowano wyłącznie do osób dorosłych. W charakterystyce wieku respondentów przyjęto zasadniczy podział na przedziały dziesięcioletnie, z wyjątkiem bardziej szczegółowego podziału wieku osób młodych (kategorie wiekowe 18-24 i 25-30 lat) oraz uogólnionego ujęcia osób u schyłku fazy produkcyjnej (jedna, półotwarta kategoria wiekowa: 60 lat i więcej). Tab. 2. Ankietowani według wieku Wiek ankietowanego liczba odp. Udział: 18-24 lata 163 16,3% 25-30 lat 149 14,9% 31-39 lat 196 19,6% 40-49 lat 227 22,7% 50-59 lat 177 17,7% 60 lat i więcej 90 9,0% SUMA 1002 100,0% 5

Ankietowani wg wieku 50-59 lat 17,7% 60 lat i wiecej 9,0% 18-24 lata 16,3% 25-30 lat 14,9% 40-49 lat 22,7% 31-39 lat 19,6% Ryc. 2. Ankietowani według wieku Najliczniejsze grupy stanowili respondenci w wieku 40-49 oraz 31-39 lat (odpowiednio ok. 23% i 20%). Odpowiedzi udzielały zatem osoby przede wszystkim w wieku średnim. Można dostrzec znaczny udział osób relatywnie młodych połączone grupy wiekowe 18-24 i 25-30 dają łącznie 31,2% zbiorowości. W badaniu odnotowano prawie 18% udział osób w wieku 50-59 lat. Osoby starsze stanowiły nieco mniej liczną zbiorowość (9% ogółu). Uogólniając, dobór próby według zadanych cech osobowych rozkłada się dość równomiernie, zarówno pod względem płci, jak i wieku respondentów. Jest to efekt świadomego doboru badanych osób, zgodnie z metodyką badań reprezentatywnych. W badaniu wzięli udział respondenci relatywnie dobrze wykształceni 41,8% ankietowanych miało wykształcenie wyższe, a 39,3% - średnie. Według danych z Małego Rocznika Statystycznego 2011 w polskich miastach, wśród osób powyżej 13 roku życia dominuje wykształcenie średnie (38,4%), a drugą co do liczebności grupę stanowią osoby z wykształceniem wyższym - 24%. Jako że struktura ankietowanych leszczynian odchyla się od typowej struktury wykształcenia mieszkańców polskich miast (na korzyść dobrze wykształconych mieszkańców Leszna), może to mieć wpływ na charakter odpowiedzi udzielanych w ankiecie. Prawdopodobnie można się spodziewać preferowania nowoczesnych form handlu, zgodnych z współczesnymi trendami i wzorcami wielkomiejskich zachowań. Z drugiej zaś strony, osoby lepiej 6

wykształcone rzadziej reprezentują jednostronne, typowo skrajne postawy, co może zapewnić swoiste wyważenie i racjonalność udzielanych odpowiedzi. Tab. 3. Ankietowani według wykształcenia Wykształcenie ankietowanego: liczba odp. Udział: podstawowe 40 4,0% zawodowe 149 14,9% średnie 394 39,3% wyższe 419 41,8% SUMA 1002 100,0%. Ankietowani wg wykształcenia wyższe 41,8% podstawowe 4,0% zawodowe 14,9% średnie 39,3% Ryc. 3. Ankietowani według wykształcenia. Pod względem statusu zawodowego, w zbadanej próbie leszczynian dominowali pracownicy najemni (53,9% zbiorowości). Pozostałe grupy były mniej liczne, a wśród nich na uwagę zasługują: przedsiębiorcy (15,9%), osoby w toku kształcenia (14,7%) oraz emeryci i renciści (9,8%). Nieliczne były osoby bezrobotne 3% zbiorowości (przy ok. 7,5% poziomie bezrobocia w Lesznie). Tab. 4. Ankietowani według statusu zawodowego Status zawodowy ankietowanego liczba odp. Udział: uczeń/student 147 14,7% osoba pracująca 540 53,9% emeryt/rencista 98 9,8% przedsiębiorca 159 15,9% osoba bezrobotna 30 3,0% inne 28 2,8% SUMA 1002 100,0% 7

Ankietowani wg statusu zawodowego przedsiębiorca 15,9% bezrobotny 3,0% inne 2,8% uczeń/student 14,7% emeryt/rencista 9,8% zatrudniony 53,9% Ryc. 4. Ankietowani według statusu zawodowego Skromny udział osób bezrobotnych i słabo wykształconych może być symptomem nieuczciwości lub zażenowania respondentów, którzy, mimo anonimowości badania, owych cech osobowych mogą nie chcieć ujawniać ankieterom. Tab. 5. Ankietowani według miejsca zamieszkania Miejsce zamieszkania ankietowanego: liczba odp. Udział: Zatorze 185 18,5% Gronowo 128 12,8% Podwale 84 8,4% Grzybowo 79 7,9% Śródmieście 157 15,7% Przylesie 126 12,6% Zaborowo 60 6,0% poza Lesznem 183 18,3% SUMA 1002 100,0% Niemal 82% zbiorowości poddanej badaniu zamieszkuje Leszno. Nieco ponad 18% respondentów mieszka w okolicach Leszna, przede wszystkim na obszarze powiatu leszczyńskiego. Mamy do czynienia z niemal jednorodną zbiorowością pod względem identyfikowania się z Lesznem i znajomością miasta. Oznacza to możliwie dobre rozpoznanie problematyki lokalnej przez uczestników procesu ankietyzacji. 8

Przestrzeń miasta Leszna udało się podzielić na 7 umownych jednostek urbanistycznych (Zatorze, Gronowo, Podwale, Grzybowo, Śródmieście, Przylesie, Zaborowo), które poddano odrębnej ocenie liczebności respondentów. Dominowali mieszkańcy Zatorza (18,5%), Śródmieścia (15,7%) oraz Gronowa i Przylesia (odpowiednio 12,8 i 12,6%). Relatywnie niski udział mieszkańców Śródmieścia należy tłumaczyć relatywnie dużym odsetkiem badań zrealizowanych na obszarze śródmiejskim Leszna, który stanowi przestrzeń użytkowaną wspólnie przez wszystkich mieszkańców miasta i okolic. Tym niemniej ankieterzy penetrowali także tereny peryferyjne miasta (np. Gronowo, Zatorze). Ankietowani wg miejsca zamieszkania 18,3% 18,5% 6,0% 12,8% 12,6% 15,7% 7,9% 8,4% Zatorze Gronowo Podwale Grzybowo Śródmieście Przylesie Zaborowo poza Lesznem Ryc. 5. Ankietowani według miejsca zamieszkania Po uwzględnieniu wszystkich kryteriów charakteryzujących czynnik ludzki, okazuje się, że w badaniach uczestniczyli prawie wyłącznie mieszkańcy Leszna (reprezentujący bez wyjątku wszystkie części miasta) i bliskich okolic, na ogół dobrze wykształceni, zwykle pracownicy najemni, najczęściej relatywnie młodzi lub w średnim wieku. 9

3. Ocena Leszna jako ośrodka handlowego w opinii mieszkańców Po zarysowaniu charakterystyki badanej zbiorowości, należy przejść do analizy zasadniczej części ankiety, na którą składa się 16 pytań. Pierwsze trzy pytania wpisują się w blok zagadnień z zakresu diagnozy postrzegania obecnego stanu handlu w Lesznie. Są to obszary tematyczne pozwalające respondentowi na uzmysłowienie sobie swoistego bilansu otwarcia czy punktu wyjścia do ewentualnych zmian w przyszłości. Znalazły się tu zarówno pytania wymuszające rozumowanie oceniające, jak i zorientowane na analizę porównawczą. Najważniejsze jednak jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie czy obecny poziom rozwoju handlu jest dla mieszkańców i użytkowników przestrzeni miasta Leszna wystarczający, satysfakcjonujący (tzw. wariant zerowy, wariant status quo), czy też wywołuje w nich świadomość niedoskonałości oraz potrzebę zmian, ewolucji w innym niż dotąd kierunku (potencjalne warianty rozwojowe). 1. Czy Leszno jest handlowym ośrodkiem subregionu? Podstawowym zagadnieniem było zdiagnozowanie postrzegania Leszna na mapie ośrodków handlowych subregionu pojmowanego jako dawne województwo leszczyńskie. Wydawałoby się, że jest to pytanie na poły retoryczne, skoro dominacja administracyjna Leszna do końca 1998 roku ugruntowała pozycję miasta w sieci osadniczej i w strukturze subregionalnych powiązań społeczno-gospodarczych. Pyt.1.: Czy zdaniem Pana(-i) Leszno jest handlowym ośrodkiem subregionu (rozumianego jako dawne woj. leszczyńskie)? Tab. 6. Leszno jako ośrodek handlowy subregionu Leszno jako ośrodek handlowy subregionu liczba odp. udział TAK 269 26,8% raczej TAK 507 50,6% trudno powiedzieć 174 17,4% raczej NIE 47 4,7% NIE 5 0,5% SUMA 1002 100,0% 10

Czy Leszno jest ośrodkiem handlowym subregionu? 17,4% 4,7% 0,5% 26,8% 50,6% TAK raczej TAK trudno powiedzieć raczej NIE NIE Ryc. 6. Leszno jako ośrodek handlowy subregionu. W roku 2012 Leszno zostało ocenione jako ośrodek handlowy o randze oddziaływania subregionalnego przez pond ¾ respondentów ( tak 26,8%, raczej tak 50,6%). Warto tę sytuację zestawić z analogicznymi wynikami badań sprzed 2 lat, kiedy podobne oceny wystawiło zaledwie 43,7% badanych (odpowiedzi tak 10,4%, raczej tak 33,3%). Średnia ważona odpowiedzi wyniosła 3,99 i jest wyższa w stosunku do roku 2010 aż o 0,85 pkt. Oznacza to wyraźny wzrost pozytywnych odczuć społeczności miasta w zakresie odczytywania rangi Leszna jako ośrodka subregionalnego. Takie reakcje świadczą o pozytywnej reakcji mieszkańców na nowo powstałe obiekty WOH w mieście (które zaczęły funkcjonować dopiero od 2011 roku). Jedynie co 20 osoba sceptycznie odniosła się do stwierdzenia o subregionalnej roli Leszna jako ośrodka handlu. Są to wyniki wskazujące na wysoką dynamikę zjawisk społecznych. Są one efektem diametralnej zmiany charakteru sieci handlowej Leszna odnotowanej w ciągu kilku ostatnich lat pojawienie się nowoczesnych obiektów handlowych spowodowało zmianę percepcji charakteru miasta. Porównując aktualne wyniki badań z tymi sprzed 2 lat można stwierdzić wyraźne, wewnętrzne dowartościowanie Leszna jako ośrodka handlu, również na tle subregionu. Oznacza to, że w oczach większej części respondentów Leszno stało się na tyle 11

atrakcyjnym ośrodkiem handlowym lub wzmocniło swoją dotychczasową pozycję, by być wiodącą propozycją dla mieszkańców dawnego województwa leszczyńskiego. 2. Czy obecna baza handlowa miasta jest wystarczająca? Noty uzyskiwane przez Leszno w badanych kategoriach pogłębionej analizy bazy handlowej wskazują na zbliżanie się do stanu równowagi, w którym odczucie ilościowego zaspokojenia potrzeb konsumentów na rynku lokalnym staje się dominujące. Pyt.2.: Czy uważasz, że obecna baza handlowa miasta Leszna jest wystarczająca? Aż 53,5% respondentów wyraża opinię o wystarczającej lub wystarczającej liczbie obiektów handlowych w mieście. Towarzyszy temu również pewne zaspokojenie potrzeb jakościowych (44,9% respondentów dostrzega urozmaicenie bazy handlowej Leszna). Nie jest to jednak sytuacja idealna - wysublimowane potrzeby ekskluzywności bazy handlowej pozostają niezaspokojone (zaledwie 22,4% odpowiedzi sugeruje odczucie ekskluzywności bazy handlowej Leszna). Sugeruje to potrzebę zaistnienia/stworzenia pewnej niszy ekskluzywnego handlu w Lesznie. Tab. 7. Wielokryterialna charakterystyka obecnego stanu bazy handlowej w Lesznie I) niewystarczająca vs. wystarczająca ilościowo niewystarczająca raczej niewystarczająca trudno powiedzieć raczej wystarczająca wystarczająca SUMA 1002 24 210 232 298 238 % 2,4% 21,0% 23,2% 29,7% 23,8% II) uboga vs. urozmaicona jakościowo uboga raczej uboga trudno powiedzieć raczej urozmaicona urozmaicona SUMA 1002 30 192 330 331 119 % 3,0% 19,2% 32,9% 33,0% 11,9% III) powszechna vs. ekskluzywna powszechna raczej powszechna trudno powiedzieć raczej ekskluzywna ekskluzywna SUMA 1002 119 238 421 177 47 % 11,9% 23,8% 42,0% 17,7% 4,7%. 12

Charakterystyka istniejącej bazy handlowej Leszna powszechność/ekskluzywność jakość -2-2 -1-1 0 0 +1 +1 +2 +2 ilość -2-1 0 +1 +2 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ryc. 7. Wielokryterialna charakterystyka obecnego stanu bazy handlowej w Lesznie 3. Ocena istniejących obiektów handlowych w Lesznie Pyt.3.: Jak ocenia Pan(-i) istniejące obiekty handlowe w Lesznie? W ramach tak zadanego pytania zdecydowana większość respondentów ocenia istniejące obiekty handlowe w Lesznie jako wystarczające lub przydatne (blisko 95% ogółu). Oznacza to, że leszczynianie korzystają z istniejącej bazy handlowej, lecz nie zawsze owa baza jest w stanie zaspokoić wszystkie ich potrzeby. Tu powraca problem niezaspokojenia ekskluzywnych potrzeb konsumentów w zakresie handlu. Zupełna negacja przydatności bazy handlowej Leszna jest zjawiskiem marginalnym (5,6% odpowiedzi). Tab. 8. Ocena przydatności istniejącej bazy handlowej w Lesznie Ocena istniejących obiektów handlowych w Lesznie liczba odp. udział wystarczające 378 37,7% przydatne, ale niewystarczające 568 56,7% mało przydatne 50 5,0% nieprzydatne 6 0,6% SUMA 1002 100,0% 13

Ocena obiektów handlowych w Lesznie 5,0% 0,6% 37,7% 56,7% wystarczające przydatne, ale niewystarczające mało przydatne nieprzydatne Ryc. 8. Ocena przydatności istniejącej bazy handlowej w Lesznie 4. Ile powinno powstać jeszcze nowoczesnych wielofunkcyjnych centrów handlowych w Lesznie? Dwa kolejne pytania zmierzają w kierunku wskazania oczekiwań co do realizacji i lokalizacji nowych centrów handlowych w mieście. Jest informacją powszechnie znaną, że w centrum Leszna jest obecnie planowany co najmniej jeden nowy wielkopowierzchniowy obiekt handlowy, tj. Galeria Handlowa GOPLANA. Zasadne z punktu widzenia rozwoju miasta jest pytanie: ile Leszno potrzebuje jeszcze takich obiektów? Należy bowiem zdawać sobie sprawę z konsekwencji przestrzennych i społeczno-gospodarczych związanych z ich uruchomieniem. Pyt.4.: Ile zdaniem Pana(-i) powinno powstać jeszcze nowoczesnych wielofunkcyjnych centrów handlowych w Lesznie? [licząc w tym planowaną Galerię Goplana] Tab. 9. Zapotrzebowanie na centra handlowe w Lesznie Ile potrzeba w Lesznie WOH? liczba odp. % 1 458 45,7% 2 380 37,9% 3 129 12,9% 4 27 2,7% 5 lub więcej 8 0,8% SUMA 1002 100,0% 14

Ryc.9. Zapotrzebowanie na centra handlowe w Lesznie Najczęściej padała odpowiedź Leszno potrzebuje jednego wielkoformatowego obiektu handlowego (prawie 46% ogółu). Z treści pytania w kwestionariuszu ankietowym jasno wynika, że chodzi tu o Galerię Goplana. Natomiast kolejne 37,9% odpowiedzi wyraża oczekiwanie na kolejny, poza Galerią Goplana, obiekt typu WOH. Należy tu zaznaczyć, iż przypuszczalnie chodzi o potencjalną galerię Młyny. Odpowiedzi sugerujące większą liczbę (3 lub więcej) obiektów WOH były nieliczne (łącznie 16,4% ogółu). 5. Preferowane lokalizacje WOH w Lesznie Pyt. 5.: W którym obszarze miasta Pana(-i) zdaniem powinien(-nny) powstać nowe WOH? [proszę wskazać dowolną liczbę odpowiedzi] 26% respondentów sugeruje lokalizację peryferyjną WOH, poza miastem Lesznem. Jest to odzwierciedlenie racjonalnych oczekiwań idących w kierunku podwyższenia dostępności komunikacyjnej obiektów o dużym polu oddziaływania przestrzennego. Biorąc pod uwagę dotychczasowe rozmieszczenie istniejących obiektów WOH oraz wskazane preferencje lokalizacyjne, należy przypuszczać, iż 15

tego rodzaju obiekt (na peryferiach miasta) mógłby znaleźć się na północ od Leszna (jako swoista przeciwwaga dla silnie skoncentrowanej obecności handlu na wylocie z Leszna w kierunku Wrocławia). Jednocześnie, aż 11,5% respondentów wskazywało podobną, północną lokalizację, ale w granicach administracyjnych miasta (Gronowo). Sugerowane odpowiedzi nie wydają się do końca racjonalne, ze względu na mały potencjał ludnościowy na obszarze Gronowa oraz nowo otwarte centrum handlowe TESCO extra + OBI (wysoki odsetek wskazań dla Gronowa można tłumaczyć także efektem dużej próby respondentów pochodzących z tej części miasta). Tab. 10. Preferowane lokalizacje WOH w Lesznie Preferowane lokalizacje dla nowych WOH w Lesznie liczba odp. % Zatorze 273 18,5% Gronowo 170 11,5% Podwale 59 4,0% Grzybowo 108 7,3% Śródmieście 337 22,8% Przylesie 53 3,6% Zaborowo 94 6,4% poza Lesznem 384 26,0% SUMA (1,48 odp./respondenta) 1478/1002 100,0% Preferowane lokalizacje WOH w Lesznie 26,0% 18,5% 11,5% 6,4% 3,6% 22,8% 7,3% 4,0% Zatorze Gronowo Podwale Grzybowo Śródmieście Przylesie Zaborowo poza Lesznem Ryc. 10. Preferowane lokalizacje WOH w Lesznie. 16

Spośród lokalizacji typowo miejskich respondenci preferują (22,8% odpowiedzi) lokalizację WOH w Śródmieściu. Wziąwszy pod uwagę fakt, iż jedna z lokalizacji śródmiejskich jest już w zasadzie przesądzona ( Goplana ), należy przypuszczać, że respondenci mieli na myśli potencjalną galerię Młyny. 6. Czy planowana lokalizacja galerii handlowych spowoduje podniesienie atrakcyjności miasta i ożywi centrum? Pyt.6.: Czy zdaniem Pana(-i) planowana lokalizacja galerii handlowych (Goplana i Młyny) poprawi atrakcyjność miasta i ożywi Centrum? Jedynie co 15 respondent (6,6% ogółu) nie spodziewałby się żadnego potencjalnego efektu wzmocnienia atrakcyjności Leszna i jego centrum wskutek uruchomienia wielofunkcyjnych centrów handlowych. Niemal co piąty leszczynianin nie miał na ten temat zdania, ale ponad 3/4 ankietowanych (75,2% ogółu) uważało, że inwestycje w dwa nowoczesne centra handlowo-usługowe (galerie) uruchomią pozytywne następstwa dla całego miasta, a w szczególności dla obszaru Starówki. Jest to zbieżne z oczekiwaniami wyrażonymi w innych badaniach mieszkańców Leszna 1, którzy preferowaliby dalszy rozwój miasta jako ośrodka handlu (14%) i przemysłu (27%). Tab. 11. Wpływ WOH w Lesznie na rewitalizację miasta i centrum Czy lokalizacja WOH podniesie atrakcyjność miasta, ożywi centrum? tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie SUMA 1002 266 488 182 51 15 % 26,5% 48,7% 18,2% 5,1% 1,5%. 1 Życie w Lesznie 2009, Centrum Badań Stosowanych ULTEX ANKIETER, Poznań 2009, s. 7. 17

Czy lokalizacja WOH "Goplana" i "Młyny" podniesie atrakcyjność miasta i centrum? 9,0% 3,4% 26,7% 19,6% 41,3% TAK raczej TAK trudno powiedzieć raczej NIE NIE Ryc.12. Wpływ WOH w Lesznie na rewitalizację miasta i centrum 7. Czy obiekty handlowe w Lesznie są właściwie rozmieszczone w przestrzeni miasta? Pyt.7.: Czy zdaniem Pana(-i) przestrzenny rozkład obiektów handlowych w Lesznie jest właściwy? Na tak zadane pytanie ankietowani w większości wyrażali opinię pozytywną (57,2% odpowiedzi). Tylko 13% respondentów było przeciwnego zdania. Z drugiej strony jednak 30% pytanych odpowiadało, że nie ma wyrobionej opinii, co świadczy najpewniej o braku ich rozeznania w przestrzennych uwarunkowaniach funkcjonowania handlu w mieście. Tab. 13. Rozkład przestrzenny obiektów handlowych w Lesznie Czy rozkład przestrzenny obiektów handlowych w Lesznie jest właściwy? tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie SUMA 1002 62 511 299 116 14 % 6,2% 51,0% 29,8% 11,6% 1,4% 18

Czy rozmieszczenie handlu w Lesznie jest właściwe 11,6% 1,4% 6,2% 29,8% 51,0% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie Ryc. 13. Rozkład przestrzenny obiektów handlowych w Lesznie. 8. W jakich obiektach leszczynianie preferują zakupy? Planując badania uznano, iż godna uwagi jest także kwestia celów, powodów, dla jakich leszczynianie kierują się do centrów handlowych. Zapytano również o kategorie/rodzaje obiektów, w których lubią dokonywać zakupów. Pyt.8.: Czy jest Pan(-i) zwolennikiem [maksymalnie 3 odpowiedzi]? Tab. 14. Preferencje leszczynian w zakresie obiektów w których dokonują zakupów Preferowana formuła robienia zakupów liczba wskazań/odp. udział małe sklepy 467 19,9% targowiska 328 14,0% supermarkety 479 20,4% hipermarkety 270 11,5% dyskonty handlowe 167 7,1% galerie handlowe 632 27,0% 2,34 odp./respondenta 2343/1002 100,0% 19

Ryc. 14. Preferencje w zakresie obiektów w których leszczy nianie dokonują zakupów Badani ciążą ku zakupom w galeriach handlowych połączonym z usługami i rozrywką (27% odpowiedzi); cenią także supermarkety i małe sklepy (po około 20% wskazań). Targowiska i hipermarkety koncentrują uwagę ankietowanych odpowiednio: 14% i 11,5%. Zaskoczenie może budzić najniższa popularność tzw. tanich sklepów dyskontowych, z których usług deklarowało korzystanie zaledwie 7,1%. Zatem tzw. tradycyjny handel (małe sklepy i targowiska) znalazł akceptację 1/3 respondentów. Pozostałe około 2/3 leszczynian deklaruje chęć robienia zakupów w różnego formatu i typu sklepach wielkopowierzchniowych. Wyniki te tylko nieznacznie odbiegają od uzyskanych w poprzednim badaniu w 2010 r. Znaczącą różnicę stanowi ponad 4pkt. spadek popularności zakupów w dyskontach (choć niewykluczone, że można to tłumaczyć zafałszowaniem odpowiedzi ankietowanych niechęci przyznawania się do zakupów w tanich sklepach ; ogólnie w Polsce dyskonty systematycznie podnoszą swoje obroty w handlu). Warto dodać, że respondentom umożliwiono udzielenie maksymalnie 3 odpowiedzi na pytanie 8. Średnio ankietowany udzielił 2,34 odpowiedzi. Sugeruje to pewne rozproszenie preferencji, gdyż uprawdopodobniony jest wariant koegzystencji postaw konsumenckich/zakupowych tradycyjnych oraz nowoczesnych. 20

9. Czy leszczynianie robią zakupy poza miastem i jak często? Istotnym wątkiem w badaniach było stwierdzenie, czy mieszkańcy Leszna dokonują zakupów wyłącznie w swoim mieście, czy też odwiedzają w tym celu inne ośrodki. Pyt.9.: Czy robi Pan(-i) zakupy w innym mieście niż Leszno? Tab. 15. Preferencje miejsca realizacji zakupów przez leszczynian profil ogólny Zakupy tylko w Lesznie czy także poza nim? Rok badania Tylko Leszno Również poza Lesznem 2010 28,54% 71,46% 2012 37,52% 62,48% Gdzie robimy zakupy? 37,52% 62,48% wyłącznie Leszno także poza Lesznem Ryc. 15. Preferencje miejsca realizacji zakupów przez leszczynian profil ogólny. Ponad 62% mieszkańców Leszna uwzględnia ofertę handlową innych ośrodków miejskich. Na przestrzeni 2 lat oznacza to spadek aż o 9 pkt. proc. Zatem systematycznie wzrasta liczba osób realizujących zakupy wyłącznie w swoim mieście - wzmacniając tym samym pozycję miasta na handlowej mapie subregionu. Wzrost liczby osób dokonujących zakupów na miejscu oznacza również 21

zatrzymanie odpływu części środków do innych większych miast. Pośrednio oznacza to również wzrost zasilania kasy miejskiej. Tab. 16. Preferencje miejsca realizacji zakupów przez leszczynian profil szczegółowy poza Lesznem Zakupy poza Lesznem - analiza lokalizacji liczba odp. udział Poznań 482 69,9% Wrocław 170 24,6% inne 38 5,5% 1,10 odp./respondenta 690/626 100,0%. Ryc.16. Preferencje miejsca realizacji zakupów przez leszczynian profil szczegółowy poza Lesznem Leszczynianie, którzy decydują się na zakupy w ośrodkach poza swoim miastem, kierują się nadal najczęściej do Poznania (blisko 70% odpowiedzi), rzadziej zaś do Wrocławia (1/4 odpowiedzi). 6% ogółu respondentów wybiera się na zakupy do jeszcze innego, zazwyczaj niedaleko położonego miasta powiatowego (np. Gostynia, Głogowa czy Lubina). Tu również istniała możliwość wskazania wielu wariantów, niemniej ankietowani mają klarowne preferencje, udzielając średnio tylko 1,10 odpowiedzi. 22

Pyt. 10. Jak często udaje się Pan(-i) na zakupy do innego ośrodka? Tab. 17. Częstotliwość dokonywania zakupów poza Lesznem Zakupy poza Lesznem - analiza częstotliwości liczba odp. udział min. raz w tygodniu 30 4,8% raz na 2 tygodnie 94 15,0% raz w miesiącu 227 36,3% rzadziej niż raz w miesiącu 275 43,9% SUMA 626 100,0%. Jak często robimy zakupy poza Lesznem? 36,3% 15,0% 4,8% 43,9% min. raz w tygodniu raz na 2 tygodnie raz w miesiącu rzadziej niż raz w miesiącu Ryc.17. Częstotliwość dokonywania zakupów poza Lesznem Blisko 44% ogółu mieszkańców Leszna dokonujących zakupy poza miastem, realizuje tę aktywność rzadziej niż raz w miesiącu, a około 56% wybiera się na takie zakupy przynajmniej raz w miesiącu. Okazuje się zatem, że nadal ponad połowa leszczynian uzupełnia co najmniej raz w miesiącu ofertę handlową Leszna ofertą z większych ośrodków miejskich (głównie Poznania i Wrocławia lub sporadycznie z innych mniejszych miast). 23

10. Co powinny zrobić władze Leszna by dalej rozwijać i uatrakcyjniać handel w mieście? Pyt. 11. Co Pana(-i) zdaniem powinny zrobić władze Leszna w celu podniesienia atrakcyjności handlu w mieście? [proszę wskazać dowolną liczbę odpowiedzi] Na zadane pytanie ankietowani wskazywali na następujące odpowiedzi ułożone w malejącej kolejności: 1. obniżyć stawki czynszu, wprowadzić preferencyjne warunki wykupu lokali prywatnym kupcom [32,4% wskazań], 2. narzucać dodatkowe warunki w zakresie tworzenia infrastruktury towarzyszącej WOH (drogi, tereny zielone, przestrzeń publiczna) [23,1% wskazań], 3. ułatwić dostęp wielkopowierzchniowym sieciom sprzedaży (sprzyjające procedury lokalizacyjne) [16,6% wskazań], 4. prowadzić monitoring i badania rynkowe w zakresie handlu [15,5% wskazań], 5. zapewnić fachową pomoc w obsłudze biznesowej (księgowość, porady prawne i consultingowe) [11,0% wskazań]. Tab. 18. Oczekiwane działania władz w zakresie rozwoju handlu w Lesznie Działania władz Leszna podnoszące atrakcyjność handlu liczba odp. udział obniżenie stawek czynszu 667 32,4% warunki w zakresie infrastruktury towarzyszącej WOH 475 23,1% sprzyjające procedury lokalizacyjne 342 16,6% monitoring i analiza rynku 320 15,5% obsługa biznesowa 226 11,0% inne 29 1,4% 2,06 odp./respondenta 2059/1002 100,0% W tym pytaniu istniała również możliwość wskazania kilku odpowiedzi, niemniej ankietowani mieli raczej sprecyzowany pogląd na tę kwestię, udzielając średnio tylko 2,06 odpowiedzi. Sugestie zawarte w odpowiedziach odzwierciedlają prawdopodobne odczucia niedoskonałości funkcjonowania sfery ekonomicznej towarzyszącej WOH w Lesznie. 24

11. Ocena kierunku zmian w handlu w Lesznie Pyt. 12.: Jak ocenia Pan/Pani zmiany w handlu w Lesznie w ciągu dwóch ostatnich lat? Tab. 19. Ocena zmian handlu w Lesznie w latach 2010-2012 Ocena zmian w handlu w Lesznie (porównanie 2012 vs. 2010) pozytywne raczej pozytywne trudno powiedzieć raczej negatywne negatywne SUMA 1002 148 657 160 32 5 % 14,8% 65,6% 16,0% 3,2% 0,5%. Ocena zmian handlu w Lesznie 2010-2012 16,0% 3,2% 0,5% 14,8% 65,6% pozytywne raczej pozytywne trudno powiedzieć raczej negatywne negatywne Ryc. 18. Ocena zmian handlu w Lesznie w latach 2010-2012 80,4% respondentów oceniło zmiany w handlu w Lesznie pozytywnie lub pozytywnie. Osób negatywnie ustosunkowanych do przemian w leszczyńskim handlu było niespełna 4 %. Proporcja odpowiedzi pozytywnych do negatywnych (około 22:1) jednoznacznie wskazuje na ciepły odbiór zachodzących w latach 2010-2012 zmian w Lesznie. Odzwierciedla to wymiar społecznego poparcia obserwowanych zjawisk. 25

Pyt. 13.: Czy uważa Pan(i), że w ostatnich 2 latach nastąpiła jakościowa zmiana bazy handlowej w Lesznie? Tab. 20. Ocena zmian w zakresie jakości bazy handlowej w Lesznie w latach 2010-2012 Jakościowe zmiany bazy handlowej w Lesznie (porównanie 2012 vs. 2010) zdecydowana poprawa raczej poprawa trudno powiedzieć raczej pogorszenie pogorszenie SUMA 1002 181 658 150 11 2 % 18,1% 65,7% 15,0% 1,1% 0,2%. Zmiany jakościowe w handlu w Lesznie 2010-2012 15,0% 1,1%0,2% 18,1% 65,7% zdecydowana poprawa raczej poprawa trudno powiedzieć raczej pogorszenie pogorszenie Ryc. 19. Ocena zmian w zakresie jakości bazy handlowej w Lesznie w latach 2010-2012. 83,8% badanych oceniło zmiany jakościowe zachodzące w leszczyńskim handlu w latach 2010-2012 jako lub raczej pozytywne (tj. jako poprawa jakości bazy handlowej). Natomiast opinie negatywne wyraziło 1,3% respondentów. Uzyskano w ten sposób proporcję odpowiedzi zwolenników zmian w handlu do odpowiedzi osób sceptycznie do nich nastawionych jak 64:1. 26

Pyt. 14.: Czy uważa Pan(i), że w ostatnich dwóch latach nastąpiło w Lesznie dostosowanie formatu i rodzaju obiektów handlowych do potrzeb mieszkańców? Tab. 21. Ocena dostosowania (zmian) formatu i rodzaju obiektów handlowych do potrzeb mieszkańców Leszna (w roku 2012 na tle roku 2010) Dostosowanie formatu i rodzaju obiektów handlowych do potrzeb mieszkańców Leszna (porównanie 2012 vs. 2010) tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie SUMA 1002 87 518 344 50 3 % 8,7% 51,7% 34,3% 5,0% 0,3% Czy w latach 2010-2012 nastąpiło w Lesznie dostosowanie formatu i rodzaju obiektów handlowych do potrzeb 5,0% 0,3% 8,7% 34,3% 51,7% tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie nie Ryc. 20. Ocena dostosowania (zmian) formatu i rodzaju obiektów handlowych do potrzeb mieszkańców Leszna (w roku 2012 na tle roku 2010). Zaistniałe zmiany w latach 2010-2012 w bazie handlowej Leszna odczytywane pod kątem formatu (wielkości) oraz rodzaju obiektów handlowych wywołują następujące oceny u respondentów: - zwolennicy 60,4%, - przeciwnicy 5,3%, - reakcje neutralne 34,3%. Daje to proporcję odczuć pozytywnych do negatywnych jak 11:1. 27

Ocena wielkości istniejących WOH w Lesznie Tab. 22. Ocena wielkości istniejących WOH w Lesznie Ocena wielkości WOH w Lesznie za małe raczej za małe ani za małe, ani za duże raczej za duże za duże SUMA 1002 23 145 710 119 5 % 2,3% 14,5% 70,9% 11,9% 0,5%. Ocena wielkości WOH w Lesznie 11,9% 0,5% 2,3% 14,5% 70,9% za małe raczej za małe ani za małe, ani za duże raczej za duże za duże Ryc.21. Ocena wielkości istniejących WOH w Lesznie Ocena przez respondentów wielkopowierzchniowych obiektów handlowych w Lesznie pod względem ich rozmiarów wykazała dość jednoznacznie, że skala owych WOH jest dostosowana do formatu miasta - 70,9% odpowiedzi. Pozostałe opinie rozkładają się niemal symetrycznie (zgodnie z krzywą rozkładu normalnego): 12,4% badanej populacji stwierdziła, że obiekty WOH w Lesznie są zbyt duże, a 16,8% - iż są one zbyt małe. 28

12. Ranking atrakcyjności leszczyńskich centrów handlowych W ostatnim 16 punkcie ankiety zadaniem respondentów było uszeregowanie leszczyńskich centrów handlowych. Polecenie 16.: Proszę uszeregować leszczyńskie centra handlowe według ich atrakcyjności Przypisując każdej pozycji wagę (najlepsze [1] najgorsze [5]) można było uzyskać wskaźnik rangowy będący średnią ważoną liczoną według średniej arytmetycznej. Najniższa wartość wskaźnika oznacza najwyższą atrakcyjność. Tab. 23. Ranking centrów handlowych funkcjonujących w Lesznie Ranking CH w Lesznie Liczba wskazań na 1 pozycji Liczba wskazań na 2 pozycji Liczba wskazań na 3 pozycji 29 Liczba wskazań na 4 pozycji Liczba wskazań na 5 pozycji Galeria Leszno ("Ciesiółka") 673 190 91 26 22 Wskaźnik rankingowy (od 1 do 5) 1,54 CH "Manhattan" 142 423 326 83 28 2,43 Tesco Extra+OBI 126 299 265 219 93 2,85 "Nasze Leszno" (ul. Narutowicza) 25 100 257 499 121 Zatorze (ul. Św. Franciszka z Asyżu) 21 20 55 169 737 3,59 4,58 Najlepszym centrum handlowym Leszna w 2012 r. okazał się nowoczesny obiekt handlowo-usługowy oddany do użytku w 2011 r. Galeria Leszno. Jest ona zlokalizowana przy drodze krajowej Wrocław-Poznań, w południowej części miasta. Na kolejnych dwóch miejscach uplasowały się z wyraźnie niższym wskaźnikiem: - CH Manhattan, które na trwałe wpisało się w krajobraz handlowy miasta od końca 2000r. Atrakcyjnie zlokalizowany obiekt mieści się w strefie śródmiejskiej przy al. Jana Pawła II - CH Tesco extra+obi, to nowy obiekt handlowy otwarty w listopadzie 2011 r., położony w północnej części miasta (Podwale). Czwarte CH "Nasze Leszno" i piąte Mini CH Zatorze wyraźnie odbiegają od pozostałych, nie stanowiąc dla nich nowoczesnej alternatywy zakupów. Ankietowani ocenili je jednoznacznie najniżej.

Ryc.22. Ranking atrakcyjności centrów handlowych w Lesznie [2012] 30

4. Podsumowanie badań i wnioski Wprawdzie w badaniu nie uwzględniono pytań nt. opinii o samej ankiecie, ale liczni respondenci (mieszkańcy Leszna) wyrażali wyrazy poparcia i akceptacji dla tego typu inicjatywy podjętej przez władze miasta. W swobodnych uwagach ankietowane osoby wyrażały pozytywne opinie o upodmiotowieniu partnera społecznego w procesie konsultacji i współdecydowania o kierunkach rozwoju handlu, czy wręcz szerzej zagospodarowania przestrzeni miasta Leszna. Na podstawie przeprowadzonego badania można sformułować następujące wnioski o charakterze uogólnień: 1. Leszno jest postrzegane przez ankietowanych w sposób jednoznaczny jako ośrodek handlowy o randze subregionalnej, który uogólniając można utożsamiać z obszarem zbliżonym do terenu dawnego województwa leszczyńskiego. W polu oddziaływania sfery handlu ośrodka leszczyńskiego pozostaje więc około 350-400 tys. mieszkańców samego Leszna i okolic. Wizerunek ten uległ na przestrzeni ostatnich 2 lat dalszemu wzmocnieniu co należy przypisać powstałym w tym okresie dwóm dużym i nowoczesnym centrom handlowym. 2. Nieco ponad połowa mieszkańców Leszna i okolic wyraża opinię, że istniejąca baza handlowa jest wystarczająca i przydatna. Towarzyszy temu jednak nadal nie do końca zaspokojona potrzeba urozmaicenia jakościowego oraz wyjątkowości (ekskluzywności) tej sfery. 3. Leszno potrzebuje zdaniem mieszkańców co najmniej jednego, ale nie więcej niż dwóch nowoczesnych wielofunkcyjnych centrów handlowo-usługowych. Chodzi tu o planowaną, ale jeszcze nie podjętą budowę Galerii Goplana oraz tzw. Galerię Młyny lub alternatywnie galerię w północnej części miasta (Gronowo) albo poza miastem. W tym drugim przypadku chodziłoby raczej o lokalizację Centrum handlowego (a nie galerii), co w kontekście istniejącego już CH Tesco extra+obi jest nieracjonalne. 4. ¾ mieszkańców jest przekonana o pozytywnych następstwach dla miasta, w tym również Starówki, w przypadku powstania dwóch nowoczesnych centrów handlowo-usługowych w tym obszarze miasta. Warto podkreślić, iż w porównaniu z wynikami analogicznego badania z roku 2010 odnotowano wzrost odsetka takich 31

odpowiedzi (odpowiednio 68% odpowiedzi w 2010 r. w porównaniu z 75,2% w 2012 r.). 5. Mieszkańcy Leszna preferują zakupy w nowoczesnych obiektach handlowych (2/3 odpowiedzi), łącząc je z innymi atrakcjami (usługi, rozrywka, rekreacja). Tym niemniej, nadal funkcjonuje znacząca grupa konsumentów (1/3 ankietowanych), dokonująca zakupów w tradycyjnych obiektach handlowych (małe sklepy, targowiska). 6. Na skutek wzbogacenia oferty handlowej Leszna zmniejszyła się liczba osób, które uzupełniają ofertę handlową poza miastem. Mieszkańcy robią to coraz rzadziej, tym niemniej nadal ponad połowa leszczynian deklaruje wyjazdy na zakupy poza Leszno co najmniej raz w miesiącu, głównie do Poznania. 7. Zmiany w handlu w Lesznie odnotowane w ciągu minionych 2 lat ocenione zostały przez grupę 1002 dorosłych respondentów jako jednoznacznie pozytywne. Wchodząc w szczegóły, należy zauważyć, iż: - 80,4% respondentów oceniło ogólne zmiany w handlu w Lesznie pozytywnie lub pozytywnie; - 83,8% badanych dostrzegło poprawę jakości bazy handlowej; - 60,4% ankietowanych uznało, że format (wielkość) oraz rodzaj zrealizowanych w analizowanym czasie obiektów handlowych są odpowiednie; - 70,9% respondentów ocenia leszczyńskie WOH jako właściwie dostosowane do skali miasta. 32