OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ. WYKŁAD 3 WYKŁAD 3. TREŚĆ I. Ochrona wynalazków. Pojęcie wynalazku. Przesłanki zdolności patentowej wynalazku. Procedura udzielania patentów. Treść i zakres patentu. Wynalazki biotechnologiczne. II. Ochrona wzorów użytkowych. Pojęcie wzoru użytkowego. Przesłanki zdolności ochronnej wzoru użytkowego. Procedura udzielania prawa ochronnego. Treść i zakres prawa ochronnego III. Informacja patentowa. I. OCHRONA WYNALAZKÓW POJĘCIE WYNALAZKU Wynalazek w znaczeniu podmiotowym to wytwór umysłu ludzkiego, z tego punktu widzenia nie są wynalazkami odkrycia zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie lub społeczeństwie ani praw rządzących tymi dziedzinami, jak również rezultaty prac czysto manualnych, chodzi tutaj o wymóg twórczości umysłowej kreatywność [Szewc i Jyż 2003] Wynalazek w znaczeniu przedmiotowym z wynalazkiem mamy do czynienia wtedy, gdy proponowany przez wynalazcę sposób działania wskazuje wszystkie środki niezbędne do osiągnięcia celu praktycznego i poprzez zastosowanie pozwala ten cel osiągnąć (zupełność rozwiązania); stąd też nie uważa się za wynalazki pomysłów ogólnych: samego tylko sformułowania problemu, wstępnej koncepcji jego rozwiązania, które nie zawierają pełnej i szczegółowej instrukcji skutecznego postępowania [Szewc i Jyż 2003] Wynalazek (brak definicji legalnej, tzn. zawartej w ustawie) jest to twórcze i zupełne rozwiązanie pewnego zagadnienia technicznego, nadającego się do zastosowania w produkcji [Grzybowski i in. 1972] utożsamiany jest z technicznym rozwiązaniem dowolnego problemu. Wynalazki mogą być przedmiotem patentu, jeżeli mają tzw. zdolność patentową, tzn. są nowe, mają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania, a jednocześnie nie są wyłączone spod ochrony patentowej [Szewc i Jyż 2003] KATEGORIE WYNALAZKÓW (wg Sieńczyło-Chlabicz 2011) produkty urządzenia sposoby zastosowania substancje lub mieszaniny oraz podlegające opatentowaniu fragmenty organizmów żywych np. narzędzia, maszyny oraz układy opis czynności, operacji, procesów, ich kolejności i warunków, w jakich się odbywają, użytych surowców, narzędzi, urządzeń itp., np. sposób wytwarzania lekarstwa nowe zastosowania znanych już produktów
PRAWO WYŁĄCZNE DO WYNALAZKU TO PATENT, od łac. litterae patentes listy otwarte, inaczej: potwierdzające dokumentem urzędowym nadanie podmiotom w nim wymienionym określonych praw, przywilejów lub tytułów (du Vall 2008) potocznie dokument stwierdzający własność wynalazku i wyłączność na korzystanie z niego na terytorium danego kraju Patenty są udzielane bez względu na dziedzinę techniki na WYNALAZKI, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania (art. 24 p.w.p.) PRZESŁANKI ZDOLNOŚCI PATENTOWEJ (OCHRONNEJ) WYNALAZKU 1. Nowość. 2. Poziom wynalazczy. 3. Przemysłowa stosowalność. 1. Nowość Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki (art. 25 ust. 1 p.w.p) Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób (art. 25 ust. 2 p.w.p.). Ujawnienie wynalazku skutkuje utratą nowości. 2. Poziom wynalazczy Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki. (art. 26 ust. 1 p.w.p) Znawcą jest osoba, która w dziedzinie, której dotyczy wynalazek posiada wiedzę i umiejętności co najmniej takie, ( ) które można określić jako powszechnie i ogólnie uznawany dorobek w tej dziedzinie techniki (za Sieńczyło-Chlabicz 2011) Poziom wynalazczy czyli nieoczywistość pomysłu, w szczególności: 1) rozwiązanie problemu bezskutecznie dotąd podejmowanego, 2) zaspokojenie nowej potrzeby społecznej, 3) zastosowaniu środka tworzącego nowe rozwiązanie (Nowińska i in. 2011) Przykłady: żarówka, telefon, karta płatnicza, system GPS, kod kreskowy. 3. Przemysłowa stosowalność Wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa (art. 27 p.w.p.). Wynalazek: 1) musi być możliwy do urzeczywistnienia 2) musi być możliwy do stosowania z identycznym skutkiem w sposób powtarzalny 3) musi realizować konkretny cel praktyczny wskazany w zgłoszeniu. WYŁĄCZENIA dwie grupy: Za wynalazki ( ) nie uważa się w szczególności [art. 28 p.w.p] 1) odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych; 2) wytworów o charakterze jedynie estetycznym; 3) planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier; 4) wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki; 5) programów do maszyn cyfrowych; 6) przedstawienia informacji. Patentów nie udziela się na (art. 29 ust. 1 p.w.p)
1) wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami ( ); 2) odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt ( ); 3) sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach ( ). PROCEDURA UDZIELANIA PATENTÓW Ochrona patentowa wynalazków na terenie Polski może wynikać z udzielenia patentu 1) w trybie krajowym - Urząd Patentowy RP 2) w trybie regionalnym - Europejski Urząd Patentowy (EPO), Monachium za pośrednictwem UP RP 3) w trybie międzynarodowym (PCT Patent Cooperation Treatment) - Biuro Międzynarodowe Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO), Genewa - za pośrednictwem UP RP Procedura krajowa Zgłoszenie (do Urzędu Patentowego RP) (data zgłoszenia = DATA PIERWSZEŃSTWA) Dokumentacja zgłoszeniowa powinna zawierać: 1) podanie 2) opis wynalazku ujawniający jego istotę 3) zastrzeżenie (lub zastrzeżenia) ochronne 4) skrót opisu 5) rysunki 6) dowód opłaty za zgłoszenie wynalazku Dalszy bieg: Badanie formalno-prawne Poszukiwanie w aktualnym stanie techniki (raport z poszukiwań) Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku (18 MIESIĘCY), publikacja w Biuletynie Urzędu Patentowego Badanie zdolności patentowej wynalazku Decyzja pozytywna, wniesienie opłaty za druk opisu patentowego i pierwszy okres ochrony Udzielenie PATENTU, publikacja w Wiadomościach Urzędu Patentowego. Procedura regionalna Europejskie zgłoszenie patentowe w Urzędzie Patentowym RP (należy wskazać kraj/kraje, w którym/których ochrona ma być udzielona) Dalszy bieg: Badanie formalne i poszukiwanie patentowe (raport z poszukiwań) Publikacja europejskiego zgłoszenia patentowego (18 MIESIĘCY) Pełne badanie patentowe (raport z badania) Decyzja EPO o udzieleniu patentu europejskiego ( wiązka patentów czyli patenty w krajach wyznaczonych w zgłoszeniu), publikacja w Europejskim Biuletynie Patentowym. PATENT. TREŚĆ I ZAKRES PRAWA Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej [art. 63 ust. 1 p.w.p.] Uprawniony z patentu może [art. 66 p.w.p.]: 1. Zakazać osobie trzeciej korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy tj.: a) wytwarzania, używania, oferowania, wprowadzania do obrotu lub importowania produktu będącego przedmiotem wynalazku; b) stosowania sposobu będącego przedmiotem wynalazku ( ). 2. Udzielić innej osobie upoważnienia (LICENCJI) do korzystania z wynalazku.
LICENCJA od łac. licentia wolność swoboda ; dokument prawny lub umowa określająca warunki korzystania z jakiegoś dobra (Grosicki i Grosicki 2012). Rodzaje LICENCJI pełna lub ograniczona wyłączna lub niewyłączna otwarta przymusowa sublicencja Twórcy (podmiot praw z patentu) przysługuje prawo do: uzyskania patentu na wynalazek wynagrodzenia wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz innych dokumentach i publikacjach (art. 8 p.w.p.) Czyli zasadą jest, że prawo do uzyskania patentu powstaje na rzecz twórcy. Wyjątek od tej zasady dotyczy wynalazków powstałych w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy. Wtedy prawo to przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba że strony ustaliły inaczej [art. 11 ust. 3 p.w.p]. Zakres patentu: przedmiotowy określony przez zastrzeżenia patentowe ograniczony czasowo 20 lat (przedłużany co 5 lat, opłaty okresowe) ograniczony terytorialnie RP (lub inny w zależności od trybu ochrony: krajowy, regionalny, międzynarodowy) zbywalny i podlega dziedziczeniu Wygaśnięcie patentu (przyczyny): upływ okresu, na który został udzielony; zrzeczenie się patentu przez uprawnionego; nieuiszczenie w terminie opłaty okresowej; trwała utrata możliwości korzystania z wynalazku ( ) [art. 90 ust. 1 p.w.p.] (dot. wynalazków biotechnologicznych) WYNALAZKI BIOTECHNOLOGICZNE [art. 93 p.w.p. Przepisy szczególne dotyczące wynalazków biotechnologicznych] Pojęcie wynalazku biotechnologicznego ( ) wynalazek w rozumieniu art. 24, dotyczący wytworu składającego się z materiału biologicznego lub zawierającego taki materiał albo sposobu, za pomocą którego materiał biologiczny jest wytwarzany, przetwarzany lub wykorzystywany [art. 93 1 ust.1 p.w.p.] Materiał biologiczny ( ) materiał zawierający informacje genetyczną i zdolny do samoreprodukcji albo nadający się do reprodukcji w systemie biologicznym [art. 93 1 ust. 2 p.w.p.] [art. 93 2 p.w.p.] 1. Za wynalazki biotechnologiczne, na które mogą być udzielane patenty, uważa się w szczególności wynalazki: 1) stanowiące materiał biologiczny, który jest wyizolowany ze swojego naturalnego środowiska lub wytworzony sposobem technicznym, nawet jeżeli poprzednio występował w naturze;
2) stanowiące element wyizolowany z ciała ludzkiego lub w inny sposób wytworzony sposobem technicznym, włącznie z sekwencją lub częściową sekwencją genu, nawet jeżeli budowa tego elementu jest identyczna z budową elementu naturalnego; 3) dotyczące roślin lub zwierząt, jeżeli możliwości techniczne stosowania wynalazku nie ograniczają się do szczególnej odmiany roślin lub rasy zwierząt. 2. Zgłoszenie wynalazku dotyczącego sekwencji lub częściowej sekwencji genu powinno ujawniać ich przemysłowe zastosowanie. Przesłanki zdolności patentowej wynalazku biotechnologicznego jak dla innych wynalazków 1. Nowość 2. Poziom wynalazczy 3. Przemysłowa stosowalność Wyłączenia Za wynalazek nie uważa się [art. 93 3 ust. 1 p.w.p] ciała ludzkiego, w różnych jego stadiach formowania się i rozwoju oraz zwykłego odkrycia jednego z jego elementów, włącznie z sekwencją lub częściową sekwencją genu. Patentów nie udziela się na [art. 29 ust. 1 p.w.p]: wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami ( ) w tym w odniesieniu do wynalazków biotechnologicznych [art. 93 3 ust. 2 p.w.p.]: 1) sposoby klonowania ludzi; 2) sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka; 3) stosowanie embrionów ludzkich do celów przemysłowych lub handlowych; 4) sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej zwierząt, które mogą powodować u nich cierpienia, nie przynoszące żadnych istotnych korzyści medycznych dla człowieka lub zwierzęcia, oraz zwierzęta będące wynikiem zastosowania takich sposobów. Procedura udzielania patentów oraz treść i zakres prawa z patentu - w odniesieniu do wynalazków biotechnologicznych jak dla pozostałych wynalazków. II. OCHRONA WZORÓW UŻYTKOWYCH POJĘCIE WZORU UŻYTKOWEGO Wzór użytkowy jest to nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci [art. 94 p.w.p] Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów [art. 94 ust. 2 p.w.p.] Wzór przemysłowy określa się jako mały wynalazek (za Sieńczyło-Chlabicz 2011) PRAWO WYŁĄCZNE DO WZORU UŻYTKOWEGO TO PRAWO OCHRONNE. PRZESŁANKI ZDOLNOŚCI OCHRONNEJ WZORU UŻYTKOWEGO 1. Nowość. 2. Użyteczność 1. Nowość zasady jak dla wynalazku [art. 25 p.w.p.] nie jest częścią stanu techniki nie został udostępniony do powszechnej wiadomości nie został zgłoszony do uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy 2. Użyteczność
Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów [art. 94 ust. 2 p.w.p.] Przykłady: nowa, ulepszona, bardziej użyteczna (lub tańsza) wersja wózka sklepowego, roweru, pompy. Brak przesłanki POZIOMU WYNALAZCZEGO!!! Wzór użytkowy nie musi wywoływać zaskoczenia u znawcy (co jest niezbędne w przypadku wynalazku). WYŁĄCZENIA (do wzorów użytkowych stosuje się te same przepisy co do wynalazków art. 100 ust. 1 p.w.p.) dwie grupy, czyli art. 28 i 29 p.w.p.: Za wynalazki ( ) nie uważa się w szczególności [art. 28 p.w.p]: 1) odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych; 2) wytworów o charakterze jedynie estetycznym; 3) planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier; 4) wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki; /tylko ten punkt dotyczy WZORÓW UŻYTKOWYCH wymóg przedmiotu o trwałej postaci / 5) programów do maszyn cyfrowych; 6) przedstawienia informacji. Patentów nie udziela się na [art. 29 ust. 1 p.w.p]: 1) wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami ( ); /tylko ten punkt dotyczy WZORÓW UŻYTKOWYCH wymóg przedmiotu o trwałej postaci / 2) odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt ( ); 3) sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach ( ). PROCEDURA UZYSKIWANIA PRAWA OCHRONNEGO NA WZÓR UŻYTKOWY Tryb: jak w przypadku patentu na wynalazek Efekt: udzielone prawo ochronne na wzór użytkowy, wpisane do rejestru wzorów użytkowych, potwierdzone wydaniem świadectwa ochronnego. Świadectwo ochronne: zawiera opis ochronny wzoru użytkowego udostępniany i rozpowszechniany przez Urząd Patentowy w Wiadomościach Urzędu Patentowego. PRAWO OCHRONNE NA WZÓR UŻYTKOWY. TREŚĆ I ZAKRES (do wzorów użytkowych stosuje się częściowo te same przepisy co do wynalazków [art. 100 ust. 1 p.w.p.] czyli art. 63 ust. 1 i art. 66 p.w.p.). Zakres prawa ochronnego: przedmiotowy określony przez zastrzeżenia ochronne ograniczone czasowo 10 lat ograniczone terytorialnie RP (lub inny w zależności od trybu ochrony: krajowy, regionalny, międzynarodowy) zbywalne i podlega dziedziczeniu Wygaśnięcie prawa ochronnego (przyczyny): upływ okresu, na który zostało udzielone;
zrzeczenie się prawa ochronnego przez uprawnionego; nieuiszczenie w terminie opłaty okresowej. POZOSTAŁE ZAGADNIENIA jak w przypadku patentów. III. INFORMACJA PATENTOWA INFORMACJA PATENTOWA to: Akty prawne dotyczące ochrony własności przemysłowej Teksty ustaw, konwencji i porozumień międzynarodowych Informacje o procedurach ochrony Teksty klasyfikacji patentowej (Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa) Teksty klasyfikacji towarów i usług (klasyfikacja nicejska) Raporty, analizy Dokumenty patentowe (informacje o zgłoszonych do ochrony wynalazkach, wzorach i znakach; informacje o udzielonych patentach i prawach ochronnych; opisy patentowe) ZALETY INFORMACJI PATENTOWEJ szybko publikowana (18 miesięcy od zgłoszenia) szczegółowa (miliony dokumentów patentowych) najwcześniej i najpełniej sygnalizuje tendencje i zmiany w technice światowej wskazuje obszary prawnie chronione usystematyzowana (Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa (MKP), do klasyfikacji patentów i wzorów użytkowych dostępna na stronie WWW Urzędu Patentowego)
INFORMACJA PATENTOWA. KORZYŚCI nie powiela się prac badawczo-rozwojowych można określić zdolność patentową własnych rozwiązań pewność, że rozwiązania własne nie naruszają praw innych podmiotów można określić wartość wynalazków własnych, jak również wynalazków innych twórców można wykorzystać zgłoszone rozwiązania, na które nie zostało udzielone prawo wyłączne lub rozwiązania, na które wygasło prawo wyłączne można zdobyć cenne informacje rynkowe na temat działań innowacyjnych oraz kierunku rozwoju konkurencji można wyszukiwać, analizować oraz sprawdzać główne trendy w określonych dziedzinach techniki (Pyrża 2009) INFORMACJA PATENTOWA. UŁATWIENIA badanie i śledzenie aktualnego rozwoju techniki światowej; znajdowanie najbardziej innowacyjnych partnerów do współpracy; redukcja kosztów działania; badanie i śledzenie trendów rozwojowych wybranej dziedziny; śledzenie kierunków działań konkurentów; wyprzedzanie konkurentów przy wprowadzaniu nowych rozwiązań pochodzących z innych krajów; wykorzystywanie wyników prac konkurencji do tworzenia własnych rozwiązań na możliwie najnowocześniejszym poziomie; utrzymywanie przewagi konkurencyjnej; unikanie kolizji z ochroną udzieloną na rzecz osób trzecich. INFORMACJA PATENTOWA. UDOSTĘPNIANIE krajowe urzędy patentowe (UP RP); urzędy i organizacje międzynarodowe (EPO, WIPO) Biuletyn Urzędu Patentowego (ogłoszenia o zgłoszonych do ochrony wynalazkach, wzorach użytkowych, znakach towarowych) Wiadomości Urzędu Patentowego (ogłoszenia o udzielonych patentach na wynalazki, prawach ochronnych na wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne, topografie układów scalonych) Zarówno Biuletyn jak i Wiadomości dostępne są w wersji papierowej i elektronicznej (na stronie WWW Urzędu Patentowego).
Elektroniczne bazy informacji patentowej - zawierają pełne teksty opisów zgłoszeniowych i opisów patentowych Bazy danych UPRP (www.uprp.pl) esp@cenet (Europejski Urząd Patentowy) ponad 60 mln dokumentów patentowych z całego świata [pl.esp@cenet.com] Register Plus Publication Server (Serwer Publikacji) serwer USPTO (bazy amerykańskie)
DepatisNet (baza niemiecka) i inne Przykład wyszukiwania opisów patentowych wynalazków dla hasła pilarka z wykorzystaniem Baz danych UPRP i Serwera Publikacji: 1. Na stronie Urzędu Patentowego otwieramy w nowych kartach: Bazy danych UPRP i Serwer Publikacji (widoczne po prawej stronie). 2. Wchodzimy do Baz danych i wybieramy wynalazki. 3. Wpisujemy pilarka, zaznaczamy Skrót opisu i klikamy Wyszukiwanie proste.
4. Uzyskujemy 7 wyników dotyczących wynalazków dla hasła pilarka. 5. Przykładowo, klikamy na tytuł pozycji trzeciej i uzyskujemy informacje o tym wynalazku i jego aktualnym stanie prawnym.
6. Pełny opis wynalazku możemy znaleźć w Serwerze publikacji. W tym celu zaznaczamy numer zgłoszenia tej pozycji (357962), wchodzimy do Serwera publikacji i wpisujemy ten numer. Klikamy Szukaj. 7. Uzyskujemy okno z danymi o tym wynalazku. Na dole mamy opis w pliku PDF. Klikamy.
8. Uzyskujemy pełny opis tego wynalazku, łącznie z rycinami.