Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie WRAZ ZE STRATEGICZNĄ OCENĄ ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCĄ ZAPLANOWANYCH W TYM PROGRAMIE DZIAŁAŃ ETAP II PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO WYKONAWCA RASZYN, CZERWIEC 2014 r. INTEGRATED ENGINEERING SP. Z O.O. ul. Farbiarska 7A 02-862 Warszawa PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA MAREK WIERZBA Żabokliki ul. Kubusia Puchatka 78 08-110 Siedlce

Harmonogram Program wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Warszawa wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko dotyczącą zaplanowanych w tym programie działań. Prace w 2013 ETAP I 1 Podanie do publicznej wiadomości informacji o przystąpieniu do opracowywania projektu dokumentu i o jego przedmiocie 2 Wstępne wytypowanie obszarów roślinności do usunięcia lub pozostawienia, bądź do nowych nasadzeń, mające na celu minimalizację zagrożenia i ograniczenie ryzyka powodziowego 3 Przeprowadzenie w terenie inwentaryzacji przyrodniczej uwzględniającej aspekt przepustowości koryta i doliny rzeki opracowanie charakterystyk hydraulicznych roślinności dla celów analizy hydraulicznej dla potrzeb opracowania dokumentu 4 5 Ocena zdolności przepustowej terenów zalewowych Opracowanie szczegółowych kryteriów dla wskazania miejsc wymagających usunięcia roślinności 6 Wytypowanie obszarów drzew i krzewów przeznaczonych do usunięcia z obszaru szczególnego zagrożenia powodzią rzeki Wisły oraz nasadzeń dla zagwarantowania właściwych warunków przepływu wód powodziowych wraz z opisem i uzasadnieniem prognozowanego wpływu realizacji działań na warunki hydrodynamiczne dla 4 wariantów 7 Opracowanie planu konsultacji społecznych 8 Stworzenie bazy danych (GIS) zawierającej dane wektorowe, rastrowe oraz opisowe, a w szczególności dane zebrane oraz wytworzone w ramach zadania 9 Przeprowadzenie w terenie inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych i stanowisk rozrodczych gatunków do opracowywanej prognozy oddziaływania na środowisko 10 11 12 Wykonanie operatów dendrologicznych dla I odcinka Wisły Opracowanie map do projektu "Programu " Przygotowanie projektu Programu... Prace w 2014 ETAP II 13 Przeprowadzenie w terenie inwentaryzacji szlaków migracyjnych do opracowywanej prognozy oddziaływania na środowisko 14 Sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko 15 16 17 Przygotowanie materiałów do konsultacji społecznych Podsumowanie przeprowadzonych konsultacji społecznych Wykonanie operatów dendrologicznych dla II i III odcinka Wisły 18 Przygotowanie Programu... z uwzględnieniem uwag, wniosków i ustaleń zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko; wraz z podsumowaniem 19 Opracowanie syntezy całości pracy PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 1

AUTORZY OPRACOWANIA PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 2

SPIS TREŚCI 1. PODSTAWA PRAWNA... 6 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI... 7 3. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU... 14 3.1. ISTNIEJĄCY STAN ZAGOSPODAROWANIA... 14 3.2. INWENTARYZACJA PRZYRODNICZA METODYKA BADAŃ... 16 3.2.1. SZATA ROŚLINNA, BIOTA GRZYBÓW I SIEDLISKA PRZYRODNICZE... 18 3.2.2. FAUNA... 19 3.3. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO... 23 3.3.1. SIEDLISKA PRZYRODNICZE... 23 3.3.2. FLORA... 27 3.3.3. GRZYBY WIELKOOWOCNIKOWE... 28 3.3.4. FAUNA... 29 3.3.5. KORYTARZE EKOLOGICZNE O ZNACZENIU KRAJOWYM I REGIONALNYM... 37 3.3.6. FORMY OCHRONY PRZYRODY... 40 3.4. POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROGRAMU... 52 3.5. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM NA ŚRODOWISKO... 53 3.6. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004R. O OCHRONIE PRZYRODY... 54 3.7. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU... 56 4. ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO... 57 4.1. CHARAKTERYSTYKA TERENÓW OBJĘTYCH POTENCJALNYM ODDZIAŁYWANIEM SKUTKÓW REALIZACJI PROGRAMU...... 57 4.2. WPŁYW NA CIĄGŁOŚĆ KORYTARZY MIGRACYJNYCH POŁOŻONYCH W DOLINIE RZEKI 57 4.3. DZIAŁANIA Z ZAKRESU OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ, REGULACJI I KONSERWACJI KORYTA RZEKI... 60 4.4. DZIAŁANIA Z ZAKRESU BUDOWY OBIEKTÓW INFRASTRUKTURALNYCH... 61 4.5. WPŁYW NA WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE I NA ZMIANĘ STOSUNKÓW WODNYCH I POZIOMU WÓD GRUNTOWYCH... 62 4.6. WPŁYW NA ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ GATUNKÓW OBCYCH... 64 4.7. ODDZIAŁYWANIA NA RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ... 65 4.8. ODDZIAŁYWANIA NA LUDZI... 65 4.9. ODDZIAŁYWANIA NA OBSZARY I SIEDLISKA PRZYRODNICZE NATURA 2000... 66 4.10. ODDZIAŁYWANIA NA FLORĘ I GRZYBY... 87 PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 3

4.11. ODDZIAŁYWANIA NA FAUNĘ... 88 4.12. ODDZIAŁYWANIA NA POWIETRZE... 90 4.13. ODDZIAŁYWANIA NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI... 90 4.14. ODDZIAŁYWANIA NA KRAJOBRAZ... 91 4.15. ODDZIAŁYWANIA NA KLIMAT... 91 4.16. ODDZIAŁYWANIA NA ZASOBY NATURALNE... 91 4.17. ODDZIAŁYWANIA NA ZABYTKI... 91 4.18. ODDZIAŁYWANIA NA DOBRA MATERIALNE... 92 5. SKUTKI REALIZACJI PROGRAMU WYCINKI W ODNIESIENIU DO POSTANOWIEŃ RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ W KONTEKŚCIE OSIĄGNIĘCIA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH... 92 6. INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY... 94 7. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA... 96 8. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO... 96 9. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO... 97 9.1. DZIAŁANIA MINIMALIZUJĄCE NEGATYWNY WPŁYW NA SIEDLISKA ORAZ NA PRZEDMIOTY OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000... 97 9.2. KOMPENSACJE PRZYRODNICZE WYNIKAJĄCE Z ART. 34 USTAWY Z DN. 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY... 102 9.3. PROJEKT DZIAŁAŃ KOMPENSACYJNYCH... 104 9.4. PRZEWIDYWANE POTRZEBY W ZAKRESIE KOMPENSACJI PRZYRODNICZYCH... 105 9.5. LOKALIZACJA DZIAŁAŃ KOMPENSACYJNYCH UTRACONYCH POWIERZCHNI SIEDLISK ŁĘGÓW NADRZECZNYCH (*91E0), ORAZ KRYTERIA WYBORU LOKALIZACJI TYCH DZIAŁAŃ... 106 9.6. METODY WYKONANIA KOMPENSACJI SIEDLISKA ŁĘGÓW NADRZECZNYCH... 107 9.7. POZYSKANIE SADZONEK... 109 9.8. SCENARIUSZE NASADZEŃ... 110 9.9. ZAKRES POWIERZCHNIOWY I LOKALIZACJA KOMPENSACJI ŁĘGÓW NADRZECZNYCH 110 9.10. HARMONOGRAM REALIZACJI DZIAŁAŃ KOMPENSACYJNYCH WRAZ Z PLANOWANYM TERMINEM OSIĄGNIĘCIA CELU TYCH DZIAŁAŃ... 111 9.11. SPOSOBY MONITORINGU, REALIZACJI I OCENY SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ KOMPENSUJĄCYCH... 111 10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE... 113 11. NADZÓR PRZYRODNICZY... 118 12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 119 13. BIBLIOGRAFIA... 121 SPIS TABEL Tabela 1. Zestawienie obszarów administracyjnych objętych zasięgiem opracowania... 8 Tabela 2. Zestawienie obszarów administracyjnych objętych zasięgiem opracowania... 10 Tabela 3. Wykaz proponowanych obszarów do nasadzeń... 12 Tabela 4. Wykaz skrótów nazw gatunkowych wykorzystywanych w badaniach terenowych 21 PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 4

Tabela 5. Zestawienie typów siedlisk przyrodniczych na wytypowanych obszarach do usunięcia roślinności... 24 Tabela 6. Zestawienie zinwentaryzowanych gatunków flory naczyniowej w obrębie obszarów wytypowanych do wycinki... 28 Tabela 7. Zestawienie wyników inwentaryzacji chronionych gatunków grzybów wielkoowocnikowych... 28 Tabela 8. Zestawienie wyników inwentaryzacji płazów... 30 Tabela 9. Zestawienie lęgowych gatunków ptaków z podaniem kategorii lęgowości... 33 Tabela 10. Wyniki inwentaryzacji ssaków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej... 35 Tabela 11. Lista przedmiotów ochrony obszaru... 71 Tabela 12. Lista gatunków chronionych w ramach obszaru... 71 Tabela 13. Lista przedmiotów ochrony obszaru... 72 Tabela 14. Lista gatunków chronionych w ramach obszaru... 73 Tabela 15. Lista przedmiotów ochrony obszaru... 74 Tabela 16. Lista przedmiotów ochrony obszaru... 76 Tabela 17. Szczegółowa analiza wpływu wariantu 0 (niepodejmowanie inwestycji) inwestycji na SOO Kampinoska Dolina Wisły... 78 Tabela 18. Szczegółowa analiza wpływu wariantu 0 (niepodejmowanie inwestycji) inwestycja na SOO Przełom Wisły w Małopolsce... 78 Tabela 19. Szczegółowa analiza wpływu wariantu 0 (niepodejmowanie inwestycji) inwestycji na OSO Dolina Środkowej Wisły... 81 Tabela 20. Zestawienie głównych zalecanych działań łagodzących negatywny wpływ planowanego przedsięwzięcia na środowisko przyrodnicze z uwzględnieniem grupy docelowej... 100 Tabela 21. Stan zachowania siedlisk na poszczególnych powierzchniach wytypowanych do wycinki... 105 Tabela 22. Powierzchnie straty i potrzeby kompensacji siedliska łęgów na poszczególnych obszarach Natura 2000... 106 Tabela 23. Skala pokrycia powierzchni transektu... 113 Tabela 24. Potencjalna lokalizacja obszarów zalewowych... 114 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik1. Mapa odcinka Wisły objętego opracowaniem PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 5

WPROWADZENIE Niniejsze opracowanie stanowi część pracy pn. Program wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Warszawa wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko dotyczącą zaplanowanych w tym programie działań. Podstawą formalną sporządzenia opracowania jest umowa nr 271/NC-U/13 zawarta w dniu 17 kwietnia 2013 r. między Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Warszawie, z siedzibą przy ul. Zarzecze 13B, 03-194 Warszawa, a firmą Integrated Engineering Sp. z o. o., ul. Farbiarska 7A, 02-862 Warszawa. Celem niniejszego opracowania jest opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Warszawa. Prognoza oddziaływania na środowisko dla Programu wycinki... jest częścią procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Program wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Warszawa zostanie poddany strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko zgodnie z działem IV ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.). 1. PODSTAWA PRAWNA Według Art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ustawa OOŚ) Przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagają projekty: pkt. 2) polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko; pkt. 3) polityk, strategii, planów lub programów innych niż wymienione w pkt 1 i 2, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000 jeżeli PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 6

nie są one bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony. Zakres prognozy oddziaływania na środowisko zgodny jest z art. 51 ust. 2 ustawy OOŚ. Informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko, zostały opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu oraz etapu przyjęcia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powiązanych z tym dokumentem (art. 52 ust. 1 ustawy OOŚ). W prognozie oddziaływania na środowisko uwzględnia się też informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla innych, przyjętych już dokumentów, powiązanych z projektem dokumentu, będącego przedmiotem postępowania (art. 52 ust. 1 i ust. 2 ustawy OOŚ). 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI Projekt Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Warszawa. obejmował opracowanie wytycznych do utrzymania właściwych warunków przepływu wód powodziowych na odcinku rzeki Wisły znajdującym się w administracji RZGW w Warszawie (od km 295+200 do km 625+000 wg szlaku żeglownego). Pozostawienie roślinności procesom naturalnej sukcesji doprowadzi do rozwoju lasów łęgowych na większości terenów w międzywalu. Są to cenne siedliska o znaczeniu priorytetowym dla Unii Europejskiej kod 91E0. Z punktu widzenia potrzeby ochrony tychże siedlisk najkorzystniejsze byłoby pozostawienie ich w naturalnym stanie, bez regulacji i zabudowy. Rzeka funkcjonowałaby wtedy w rytmie naturalnych wylewów, zalewając tereny w jej sąsiedztwie, co byłoby naturalnym sposobem ochrony przeciwpowodziowej. Jednak w przypadku Wisły, rzeka jest niemal w całości obwałowana, i częściowo uregulowana. Oznacza to, że nie jest ona całkowicie naturalnym ciekiem. Jeżeli rzeka została w większości obwałowana to należy utrzymywać odpowiednie warunki przepływu wody w międzywalu, gdyż zaniedbania grożą zalaniem terenów za wałami, które przeważnie są zagospodarowane i zabudowane. Aby utrzymać częściowo naturalny charakter rzeki należy utrzymywać tereny newralgiczne z punktu widzenia hydrauliki zawężenia koryta, okolice mostów, miejsca zatorogenne poprzez ich udrożnienie i jednocześnie umożliwić rozwój naturalnych zbiorowisk roślinnych na mniej newralgicznych obszarach. Niemożliwa jest zarówno PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 7

całkowita wycinka roślinności w międzywalu jak i dopuszczenie do jej niekontrolowanego rozrostu. Należy znaleźć rozwiązanie umożliwiające funkcjonowanie przyrody przy rzece oraz bezpieczne funkcjonowanie człowieka, który w ostatnich dziesięcioleciach zbliżył się do rzeki. W standardowym formularzu danych Natura 2000 dla OSO PLB 140004 Dolina Środkowej Wisły istnieje zapis Na obszarze będą prowadzone działania zapewniające swobodny spływ wód oraz lodu. Przy wykonywaniu powyższych zadań zachowana zostanie dbałość o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac obejmuje różne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na całość obszaru Natura 2000. Powyższe stwierdzenie może być uzasadnieniem prowadzenia prac nad programem wycinki drzew i krzewów w na terenach bezpośredniego zagrożenia powodzią. Administracyjnie analizowany odcinek Wisły przebiega przez teren 3 województw: lubelskiego, świętokrzyskiego i mazowieckiego oraz przez teren 20 powiatów. Ilość gmin przez które przepływa odcinek Wisły objęty opracowaniem wynosi 45. Zestawienie obszarów administracyjnych objętych zasięgiem opracowania przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Zestawienie obszarów administracyjnych objętych zasięgiem opracowania Województwo Powiat Świętokrzyskie Sandomierski Opatowski PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA Gmina Zawichost Ożarów obszar wiejski Tarłów Lubelskie Kraśnicki Annopol Opolski Józefów nad Wisłą Łaziska Wilków Puławski Janowiec Puławy Kazimierz Dolny Rycki Dęblin Stężyca Mazowieckie Lipski Solec nad Wisłą Chotcza Zwoleński Przyłęk Kozienicki Gniewoszów Sieciechów Kozienice 8

Województwo Powiat Gmina Magnuszew Garwoliński Maciejowice Wilga Grójecki Warka Piaseczyński Góra Kalwaria Konstancin-Jeziorna Otwocki Sobienie-Jeziory Karczew Otwock Józefów M. St. Warszawa Warszawa Warszawski zachodni Łomianki Legionowski Jabłonna Nowodworski Nowy Dwór Mazowiecki Zakroczym Czosnów Leoncin Płoński Czerwińsk nad Wisłą Sochaczewski Brochów Młodzieszyn Iłów Płocki Wyszogród Mała Wieś Bodzanów Słupno M. Płock Słubice Gąbin Głównym celem, jaki przyświecał wytypowaniu obszarów zadrzewionych i zakrzewionych przeznaczonych do usunięcia w projekcie Programu wycinki... było polepszenie warunków hydrodynamicznych na badanym odcinku rzeki. Brano także pod uwagę wartość przyrodniczą terenów znajdujących się w międzywału Wisły. Starano się wybrać wariant, który przy założeniu jak najmniejszej ingerencji w roślinność, dawałby wymierne korzyści ochrony przeciwpowodziowej. PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 9

W projekcie Programu wycinki zostały wskazane działania mające na celu uformowanie i utrzymanie właściwego stanu zabudowy biologicznej na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią. W skład planowanych działań wchodzi wycinka drzew i krzewów, późniejsze utrzymanie oczyszczonych terenów, polegające na niedopuszczeniu do ponownego ich zarastania, utrzymanie terenów w międzywalu, gdzie nie występuje intensywny porost roślinności, a także nasadzenia drzew, mające zrekompensować przeprowadzone wycinki. Określono optymalny zasięg obszarów porostu roślinności przewidzianej do usunięcia z koryta wielkiej wody dla zapewnienia bezpiecznego przepuszczania wezbrań powodziowych. Obszary wytypowano przy założeniu uzyskania możliwie największych efektów ochrony przeciwpowodziowej w połączeniu z możliwie najmniejszą ingerencją w środowisko naturalne. Projekt programu zakłada prowadzenie wycinki na 54 obszarach w międzywalu Wisły o łącznej powierzchni 459,65 ha. Lokalizację obszarów przedstawiono na mapie w załączniku 1, a zestawienie w tabeli 2. Tabela 2. Zestawienie obszarów administracyjnych objętych zasięgiem opracowania Lp Obszar Nr Km Wisły Pow. Powiat Gmina ha 1 I 1a 316,40-317,10 4,82 opolski/opatowski Ciszyca- Dolna 2 I 1b 318,40-319,00 4,24 opatowski Józefów 3 I 1c 318,00-322,20 19,50 opatowski Ostrów 4 II 2 330,60-331,70 7,31 lipski Solec nad Wisłą 5 II 3 331,10-332,40 8,47 lipski Solec nad Wisłą 6 II 4 334,00-335,30 6,58 lipski Solec nad Wisłą 7 III 5 341,00-341,50 2,38 lipski Chotcza 8 III 6 341,60-342,00 1,65 lipski Chotcza 9 III 7 342,70-344,30 5,77 lipski Chotcza 10 III 8 342,90-343,80 4,02 lipski / opolski Chotcza 11 III 9 343,70-344,30 2,90 lipski Chotcza 12 III 10 344,70-344,80 1,19 lipski Chotcza 13 III 11 344,70-345,10 4,36 lipski Chotcza 14 III 12 345,10-345,80 5,23 lipski Chotcza 15 IV 13 354,90-357,15 38,30 puławski Kazimierz 16 IV 14a 367,10-369,30 16,66 puławski Puławy 17 IV 14b 368,90-369,90 11,13 puławski Puławy 18 V 14c 374,30-376,90 12,47 puławski Puławy 19 V 14d 375,90-377,10 3,78 puławski Puławy 20 VI 15 411,50-412,10 5,48 rycki / kozienicki Kozienice 21 VI 16 412,70-414,70 18,06 kozienicki Kozienice 22 VI 16a 416,50-417,20 12,85 garwoliński / kozienicki Piotrkowice PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 10

Lp Obszar Nr Km Wisły Pow. Powiat Gmina ha 23 VI 16b 417,50-418,70 6,63 garwoliński Kobylnica 24 VI 16c 421,00-422,50 9,78 garwoliński Przewóz 25 VI 16d 422,40-423,20 3,64 kozienicki Przewóz 26 VII 16e 439,80-440,40 2,88 garwoliński Ruda Tarnowska 27 VII 17 449,50-450,80 24,80 kozienicki / garwoliński Wilga 28 VII 18 450,40-450,80 2,83 garwoliński Wilga 29 VII 19 450,95-451,60 1,98 garwoliński Wilga 30 VIII 20 469,90-471,00 14,95 piaseczyński / otwocki Góra Kalwaria 31 VIII 21 471,90-472,50 2,23 otwocki / piaseczyński Góra Kalwaria 32 VIII 22 475,60-476,00 3,83 piaseczyński Góra Kalwaria 33 VIII 23 476,00-476,50 2,06 piaseczyński Góra Kalwaria 34 IX 26 503,10-504,90 3,43 warszawski Wwa Wawer / 35 IX 27 504,60-505,00 1,41 warszawski Sródmieście Wwa Wawer / 36 IX 28 505,50-508,30 11,19 warszawski Sródmieście Wwa Wawer / 37 IX 29 505,70-506,20 3,46 warszawski Sródmieście Wwa Wawer / 38 IX 30 508,90-509,70 3,33 warszawski Sródmieście Wwa Wawer / 39 IX 31 510,70-511,80 9,41 warszawski Sródmieście Wwa Wawer / 40 X 32 514,10-515,60 7,91 warszawski Sródmieście Wwa Bielany / Białołęka 42 X 33a 516,50-520,40 12,85 warszawski Wwa Bielany / Białołęka 41 X 33b 516,50-520,40 12,80 warszawski Wwa Bielany / Białołęka 43 X 34 520,00-524,80 11,22 warszawski Wwa Bielany / Białołęka 44 X 35 521,50-522,70 8,85 warszawski Wwa Bielany / Białołęka 45 X 36 522,60-524,70 13,77 warszawski Wwa Bielany / Białołęka 46 X 37 524,00-526,60 17,14 warszawski zach,/ Wwa Bielany / Białołęka 47 X 38 525,60-526,00 5,42 warszawski Wwa Bielany / Białołęka 48 XI 39 528,70-532,50 14,42 warszawski zach, Łomianki / Legionowo 49 XI 40 530,10-532,10 8,33 legionowski Łomianki / Legionowo 50 XI 41 533,20-535,30 10,32 legionowski Łomianki / Legionowo 51 XI 42 536,60-538,60 12,58 legionowski Łomianki / Legionowo 52 XII 43 571,90-572,50 4,49 płoński/ sochaczewski Wilkowiec 53 XII 44 573,40-573,70 6,18 sochaczewski Wilkowiec 54 XII 45 575,50-577,00 8,38 sochaczewski Czerwińsk n.wisłą Suma 459,65 Wycinka roślinności poprawi warunki przepływu wody, zmniejszy ryzyko powstawania zatorów lodowych, co pozytywnie wpłynie na bezpieczeństwo powodziowe. Po przeprowadzeniu wycinki, w celu utrzymania osiągniętej poprawy warunków przepływu wody należy prowadzić systematyczne utrzymanie oczyszczonych terenów poprzez wykaszanie i wycinanie pojawiającej się roślinności. Takie zabiegi, oprócz obszarów, na których przeprowadzone będzie usunięcie roślinności planowane są też na obszarach międzywala, na których obecnie nie występuje wysoka i zwarta roślinność. Ma to zapewnić PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 11

w przyszłości zakładane w analizach warunki przepływu wody na całym analizowanym odcinku rzeki. Projekt Programu wycinki... przewiduje też prowadzenie nasadzeń w międzywalu, które mogą być rodzajem kompensacji przyrodniczych w pewnym stopniu równoważących prowadzenie usuwania roślinności. Nasadzenia typowano w miejscach, gdzie rozwój roślinności nie spowoduje wzrostu zagrożenia powodziowego. Nasadzenia planowane są na lata 2018-2021. Wykaz proponowanych obszarów do nasadzeń przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 3. Wykaz proponowanych obszarów do nasadzeń Obszar Powiat Lokalizacja Brzeg Powierzchnia km - ha I opatowski 312-314 L 31,27 II kozienicki 384 L 6,3 III kozienicki 444-446 L 20,6 IV nowodworski 553-555 P 58,29 Suma powierzchni proponowanych nasadzeń to 116,5 ha Projekt Programu wycinki... zawiera harmonogramy proponowanych prac związanych z kształtowaniem struktury roślinności w międzywalu. Określono terminy i sposób prowadzenia wycinek w latach 2015-2017, utrzymania międzywala w latach 2016-2021. Projekt programu zawiera również szacunki kosztów, które będą związane z prowadzeniem prac nad kształtowaniem i utrzymaniem roślinności w międzywalu. W projekcie Programu wycinki... omówiono uwarunkowania prawne związane z planowanym przedsięwzięciem, zawarte w ustawach: prawo wodne i o ochronie przyrody. Powiązania projektu Programu wycinki... z innymi dokumentami Projekt programu poprzedzony był szeregiem prac służących przygotowaniu ostatecznej wersji projektu. Zostały one przedstawione w poniższych opracowaniach, zawierających opisy szczegółowych analiz, i działań towarzyszących prowadzących do uzyskania ostatecznego kształtu projektu Programu wycinki.., a także będących częścią procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Podanie do publicznej wiadomości informacji o przystąpieniu do opracowywania projektu dokumentu i o jego przedmiocie, PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 12

Wstępne wytypowanie obszarów roślinności do usunięcia lub pozostawienia, bądź do nowych nasadzeń, mające na celu minimalizację zagrożenia i ograniczenie ryzyka powodziowego, Przeprowadzenie w terenie inwentaryzacji przyrodniczej uwzględniającej aspekt przepustowości koryta i doliny rzeki opracowanie charakterystyk hydraulicznych roślinności dla celów analizy hydraulicznej dla potrzeb opracowania dokumentu, Ocena zdolności przepustowej terenów zalewowych, Opracowanie szczegółowych kryteriów dla wskazania miejsc wymagających usunięcia roślinności, Wytypowanie obszarów drzew i krzewów przeznaczonych do usunięcia z obszaru szczególnego zagrożenia powodzią rzeki Wisły oraz nasadzeń dla zagwarantowania właściwych warunków przepływu wód powodziowych wraz z opisem i uzasadnieniem prognozowanego wpływu realizacji działań na warunki hydrodynamiczne dla 4 wariantów, Opracowanie planu konsultacji społecznych, Stworzenie bazy danych (GIS) zawierającej dane wektorowe, rastrowe oraz opisowe, a w szczególności dane zebrane oraz wytworzone w ramach zadania, Przeprowadzenie w terenie inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych i stanowisk rozrodczych gatunków do opracowywanej prognozy oddziaływania na środowisko, Przeprowadzenie w terenie inwentaryzacji szlaków migracyjnych do opracowywanej prognozy oddziaływania na środowisko, Opracowanie map do projektu "Programu wycinki ", Wykonanie operatów dendrologicznych. Wszystkie powyższe opracowania powstały w ramach przygotowywania analizowanego Programu wycinki... w firmie Integrated Engineering Sp. z o.o. przy udziale PBE Natura. Projekt programu jest w myśl zapisów przedmiotowego dokumentu spójny z zapisami poniższych dokumentów o charakterze strategicznym: 1. dokumenty szczebla krajowego: Strategią Rozwoju Kraju 2015, Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia 2007-2013 wraz z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 13

Strategią Gospodarki Wodnej 2005 oraz projektem Narodowej Strategii Gospodarki Wodnej 2030, projektem Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły, Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych, 2. dokumenty szczebla regionalnego: strategie rozwoju województw, programy ochrony środowiska województw, plany zagospodarowania przestrzennego województw. Podstawę dla rozwoju społeczno-gospodarczego regionu, wykorzystania jego potencjału ekonomicznego, w tym turystycznego, stanowić będzie zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego. W myśl zapisów analizowanego w niniejszej prognozie dokumentu, istotnym jest wskazanie powiązań Programu wycinki z szeregiem dokumentów programowoplanistycznych szczebla krajowego i regionalnego. Skoordynowanie działań przewidzianych w ich ramach pozwoli na osiągnięcie pełniejszych oraz trwalszych efektów. 3. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU 3.1. ISTNIEJĄCY STAN ZAGOSPODAROWANIA Międzywale można podzielić na obszar zajęty przez koryto rzeki i taras zalewowy, ograniczony wałami przeciwpowodziowymi lub w miejscach, gdzie ich nie ma, skarpą wysokiego brzegu. W większości teren ten to nieużytki rolne, okresowe pastwiska, zakrzaczenia i lasy łęgowe. Niektóre z nieużytków to dawne uprawy wikliny. Częściowo są to grunty należące do rolników indywidualnych, a częściowo grunty RZGW dzierżawione pojedynczym użytkownikom. W niektórych miejscach na wyższych tarasach zalewowych międzywala zdarzają się uprawy rolne lub sady owocowe, a w obrębie miast także ogródki działkowe (Warszawa). W pobliżu Warszawy znajdują się tereny, pełniące funkcje rekreacyjne. Biorąc pod uwagę udział odcinków z zabudową regulacyjną oraz występowanie innego rodzaju zabudowy oraz oddziaływań antropogenicznych, można stwierdzić, że na około 70% długości analizowanego odcinka Wisły jej koryto ma charakter naturalny. PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 14

Głównym typem potencjalnej roślinności naturalnej w międzywalu są zbiorowiska łęgów wierzbowych, topolowych, olszowych i jesionowych. Naturalnie jest to zbiorowisko zwartego lasu o wysokości 15-25 m, występujące na piaszczystych madach rzecznych w zasięgu corocznych wylewów, czyli teoretycznie w całym międzywalu. Obecnie pozostały tylko niewielkie, umiarkowanie liczne płaty, najczęściej z silnie rozluźnionym drzewostanem lub szpalery drzew zbiorowisk łęgowych (wierzby, topole) u podnóża wału. Nieco większe powierzchnie zajmują zarośla łęgowe i młodociana postać łęgu wierzbowo - topolowego. Niewielki udział łęgu w stanie typowym jest wynikiem działań od lat prowadzonych w międzywalu Wisły. Z powodu obaw o możliwość utrudnienia spływu lodu i tworzenia się zatorów lodowych, bardzo niebezpiecznych dla wałów przeciwpowodziowych, na ogół ograniczano występowanie lasów w międzywalu. Co najwyżej dopuszczano luźne drzewostany (bez warstw krzewów) z pastwiskiem lub niewielkie lasy na brzegach w pobliżu wału. W ostatnich latach usuwanie roślinności drzewiastej w obrębie międzywala przebiegało niezbyt intensywnie, na skutek czego w wielu miejscach, szczególnie w pobliżu nurtu rzeki pojawiły się młode drzewostany wierzbowe, stanowiące młodociane postacie łęgów. Wiele jest również miejsc, w których występują gęste lasy 20-30 m drzewami i gęstym podszytem i runem. Bardzo pospolite i zajmujące duże powierzchnie w międzywalu są wikliny nadrzeczne krzewiaste zbiorowisko wierzb w postaci zwartych zarośli o wysokości 2 4 m z bujnym runem, występujące naturalnie i stale przy nurcie rzeki na świeżo odłożonych piaskach rzecznych, a więc głównie w obrębie koryta rzeki; także na siedliskach wtórnych - na skutek zniszczenia lasów czy zarastania łąk. Postać młodociana charakteryzuje się luźnymi zaroślami (do 2 m wysokości) i słabo wykształconym runem. Między wiklinami nadrzecznymi, a zbiorowiskami trawiastymi lokalizuje się w szeregu sukcesyjnym zbiorowisko okazałych ziół (1 2 m) z dominacją nawłoci nadrzeczne ziołorośla nawłoci. Powstają one głównie w miejscach zniszczenia wiklin nadrzecznych lub w procesie zarastania łąk zalewnych; spotykane są one przede wszystkim na obszarach mniej użytkowanych rolniczo. Kolejnym zbiorowiskiem pospolitym w międzywalu są łąki i pastwiska zalewne, ważne także jako przedmiot gospodarczego użytkowania (kośne lub pastwiskowe). Występują na piaszczystych madach rzecznych corocznie zalewanych, na siedliskach świeżych i wilgotnych, często z pojedynczymi, grupowymi lub tworzącymi luźny drzewostan topolami i wierzbami. PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 15

Charakterystyczne dla ekosystemu koryta rzecznego są pojawiające się latem na piaszczystych łachach (przy niższych stanach wody) zbiorowiska terofitów, będących typowymi gatunkami efemerycznymi (sezonowymi). 3.2. INWENTARYZACJA PRZYRODNICZA METODYKA BADAŃ Inwentaryzację przyrodniczą na analizowanym odcinku doliny Wisły prowadzono na wstępnie wytypowanych do wycinki powierzchniach w międzywału Wisły od 295,2 km do 625,0 km jej biegu. Obszar penetracji terenowej podzielono na dwie strefy. Pierwsza z nich określona jako bezpośredni obszar oddziaływania przyszłego przedsięwzięcia (skrót BOO) zawiera się w granicach każdej z wyznaczonych powierzchni; zaś druga - określana jako pośredni obszar oddziaływania przedsięwzięcia (skrót POO), mieści się w promieniu 300 m wokół każdej z wytypowanych powierzchni do usunięcia roślinności. Inwentaryzacją w obu strefach objęto chronione i zagrożone wyginięciem oraz rzadko spotykane gatunki roślin, grzybów i zwierząt związanych głównie z ekosystemami lądowymi oraz zbiorowiska roślinne wyznaczniki tzw. siedlisk przyrodniczych. Objęto nią w szczególności następujące elementy przyrodnicze: siedliska przyrodnicze i gatunki stanowiące przedmiot ochrony obszarów SOO PLH Natura 2000 wymienione w: załącznikach Dyrektywy Rady 92/43/EW w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (zwanej dalej Dyrektywą Siedliskową) oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz.U. nr 77, poz. 510); gatunki ptaków stanowiące przedmiot ochrony obszarów OSO PLB Natura 2000 wymienione w: załącznikach do Dyrektywy Rady 2009/147/WE w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (tzw. Dyrektywa Ptasia); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. Nr 25, poz. 133, z późn. zm.) gatunki roślin chronione prawem krajowym wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. nr 168, poz. 1764). Na etapie analizy zebranego PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 16

materiału wykorzystano Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. 2012 nr 0, poz. 81); gatunki grzybów chronione prawem krajowym wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765); gatunki chronione prawem krajowym wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. Nr 220, poz. 2237) i aktualnie obowiązującym Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz. 1419); gatunki roślin umieszczone w Polskiej czerwonej księdze roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe (Zarzycki i in. 2001) oraz rośliny i grzyby z Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (Mirek i in. 2006); cenne gatunki ptaków umieszczonych na krajowych i regionalnych czerwonych listach gatunków; gatunki objęte Konwencją Berneńską o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (Dz.U. z 1996 r., nr 58, poz. 263). Prace terenowe zostały tak rozplanowane, aby ich największa intensywność przypadła na okres wiosenno-letni. Taki harmonogram pozwolił uchwycić pełną zmienność inwentaryzowanych elementów przyrodniczych (zwłaszcza miejsca rozrodu i zróżnicowanie gatunkowe flory i fauny), występujących na analizowanych terenach. Badania prowadzono w okresie od maja do października 2013 r, oraz wiosną 2014, wykorzystując głównie spływy łodzią z nurtem rzeki. W trakcie kontroli terenowej identyfikowano i kartowano cenne gatunki (z poszczególnych grup systematycznych) oraz siedliska przyrodnicze. Ponadto dla lasów i zarośli łęgowych, stanowiących siedlisko przyrodnicze, priorytetowe dla Unii Europejskiej, określano również stan ich zachowania w obrębie każdej powierzchni badawczej. Postąpiono tak, ponieważ to właśnie tych zbiorowisk roślinnych (siedlisk przyrodniczych) dotyczyć będą przyszłe działania związane z wycinką drzew i krzewów. Inwentaryzację przyrodniczą prowadzono głównie w oparciu o powszechnie stosowaną metodę marszrutową, zwaną także metodą: geograficzną (Kuchler 1967), topograficzną (Gribova, Isacenko 1972), lub marszrutowo-obserwacyjną (Vysyvkin 1977). Kartowanie tą PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 17

metodą polegało na lokalizacji cennych elementów przyrodniczych i płatów siedlisk przyrodniczych w stosunku do nieruchomych obiektów terenowych, odwzorowanych na mapach topograficznych. W badaniach terenowych używano podkładu kartograficznego wykonanego w oparciu o mapy topograficzne w skali 1:10 000. W trakcie prac terenowych wspomagano się również odbiornikami GPS. Prace kameralne objęły stworzenie bazy GIS opartej na programie ArcMap, w której znajdują się wszystkie informacje o cennych gatunkach i siedliskach pozyskane w terenie. Program posłużył też do wyliczenia powierzchni poszczególnych płatów siedlisk przyrodniczych oraz wykonania map prezentujących wyniki inwentaryzacji. Szczegółowe metodyki inwentaryzacji poszczególnych grup systematycznych organizmów i siedlisk przyrodniczych zawarto w następnych podrozdziałach. 3.2.1. SZATA ROŚLINNA, BIOTA GRZYBÓW I SIEDLISKA PRZYRODNICZE Identyfikacji typów roślinności w obszarze oddziaływania przedsięwzięcia dokonano w oparciu o klucz do identyfikacji zbiorowisk roślinnych, uwzględniający głównie kryterium gatunków wskaźnikowych. Zidentyfikowane w ten sposób jednostki fitosocjologiczne (syntaksony) były wyznacznikami typów siedlisk przyrodniczych, wymienionych w załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Do charakteryzowania stanu zachowania głównego siedliska przyrodniczego (lasów lęgowych kod 91E0 ) używano oceny zgodnej z założeniami obowiązującymi przy wypełnianiu Standardowych Formularzy Danych dla obszarów sieci Natura 2000. Stan zachowania siedliska jest wypadkową stopnia zachowania jego struktury i funkcji oraz jego możliwości regeneracyjnych. Określa go trzystopniowa skala: - A: doskonałe (bardzo dobre) zachowanie siedliska, - B: dobre zachowanie siedliska, - C: siedlisko zachowane w średnim lub zubożałym stanie. Kody siedlisk przyrodniczych podano wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz.U. nr 77 poz. 510). Nazewnictwo gatunków przyjęto za Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist (Mirek i in. 2002). Kody gatunków naturowych podano wg Poradnika ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Gatunki roślin. 2004. T.9. B.Sudnik-Wójcikowska, H.Werblan-Jakubiec (red.), Ministerstwo Środowiska, Warszawa. PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 18

Prace terenowe zostały również poprzedzone analizą danych literaturowych w celu stworzenia listy cennych gatunków roślin naczyniowych (spełniających powyższe kryteria), które mogły zostać zinwentaryzowane na badanym terenie. Inwentaryzacja grzybów wielkoowocnikowych przeprowadzono metodą marszrutową (wg. Mykologiczne badania terenowe. Przewodnik metodyczny pod redakcją W. Mułenko, Wyd. UMCS, 2008 oraz Biodiversity of Fungi, inventory and monitoring methods Mueller et al. 2004, Academic Press), polegającą na poruszaniu się w terenie ławą i zbieraniu oraz odnotowywaniu owocników każdego napotkanego gatunku grzyba podlegającego ochronie prawnej na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 roku (Dz. U. Nr 168, poz.1765) bądź znajdującego się na czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych w Polsce (Wojewoda & Ławrynowicz, 2006). Ponadto szczególnie uważnie oglądano stare drzewa (Quercus spp, Pinus sylvestris, Larix spp., Betula spp), które mogą być siedliskiem występowania cennych chronionych gatunków, takich jak np. Fistulina hepatica, Inonotus obliquus, Sparassis crispa. Inwentaryzacja owocników odbywała się w szczycie sezonu owocowania, który dla wczesnowiosennych grzybów wielkoowocnikowych przypada na kwiecień maj. Powierzchnie przeznaczone pod wycinkę były skontrolowane w terminie 22.04. 25.04.2014. W trakcie badań terenowych określano liczebność owocników odnotowanych gatunków. Wszystkie stanowiska nanoszono na mapy, co pozwoliło później na wyznaczenie ewentualnych obszarów szczególnie bogatych pod względem mykologicznym. 3.2.2. FAUNA 3.2.2.1. Bezkręgowce Inwentaryzację wykonano metodami bezpośrednimi, które polegały na: - wypatrywaniu i penetracji terenu ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk najbardziej typowych dla chronionych i cennych gatunków (np.: powywracane pnie i konary drzew, ich kora, próchniejące drewno, miejsca pod kamieniami, tereny pozbawione roślinności, łachy piaszczyste, przeglądano ściółkę, itp.); - czerpakowaniu wykonywano w miarę możliwości w miejscach porośniętych roślinnością zielną oraz krzewami. 3.2.2.2. Płazy i gady Pracami terenowymi objęto wszystkie powierzchnie planowanej przecinki ujęte w Programie wycinki. W przypadku występowania w bezpośrednim sąsiedztwie PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 19

analizowanych powierzchni terenów o walorach sprzyjających bytowaniu płazów, inwentaryzację wykonywano do 150 metrów od granic wytypowanych powierzchni. Inwentaryzację przeprowadzono dwukrotnie. Pierwsza kontrola powierzchni i ich najbliższego sąsiedztwa miała miejsce w dniach 31.03. 3.04. 2014, natomiast druga odbyła się w dniach 22.04. 25.04.2014. Szczyt okresu rozrodczego płazów rozpoczyna się zwykle około połowy marca i trwa do połowy maja. W tym czasie dzięki wzmożonej aktywności płazów i masowemu gromadzeniu się ich w miejscach rozrodu łatwo jest określić ich skład gatunkowy i oszacować wielkość lokalnych populacji. Płazy inwentaryzowano stosując następujące metody: w obrębie wytypowanych do wycinki powierzchni penetrowano obrzeża wszelkich obniżeń terenu wypełnionych wodą oraz płytkich i nasłonecznionych oczek wodnych, które są potencjalnymi miejscami rozrodu płazów; obserwacja osobników dorosłych bytujących w środowiskach rozrodczych oraz stwierdzenie złożonych jaj (skrzeku); w przypadku braku możliwości naocznego stwierdzenia obecności płazów (zwykle po zapadnięciu zmroku), stwierdzano ich obecność poprzez metodę wokalną (rejestracji i identyfikacji godujących samców na podstawie ich głosów); kontrola przypadkowych pułapek terenowych i sztucznych. Aktywność gadów związana jest z temperaturą otoczenia. Inwentaryzację gadów prowadzona była podczas ciepłych i słonecznych dni w miejscach eksponowanych i szybko się nagrzewających (skraje lasów, sterty kamieni, silnie nasłonecznione tereny otwarte). Podstawową metodą wykrywania obecności tej grupy zwierząt była obserwacja naoczna. W terenie, w siedliskach potencjalnych występowania gadów, zwracano również uwagę na obecność wylinek (czyli zrzuconego, starego naskórka). 3.2.2.3. Ptaki Ze względu na charakter tej grupy organizmów, szczególną wagę przywiązywano do inwentaryzacji powierzchni całkowicie odizolowanych od brzegów, gdyż są one bardzo cennymi miejscami lęgowymi oraz żerowiskowymi dla typowych gatunków ptaków związanych z nizinnymi rzekami. Prace terenowe objęły zakresem czasowym cały okres rozrodczy ptaków. Podczas prac inwentaryzacyjnych lokalizowano ptaki naocznie, jak również na podstawie ich głosów. PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 20

Największą uwagę zwracano na gatunki wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz gatunki waloryzujące obszary Natura 2000. Miejsca stwierdzeń gatunków ptaków nanoszone były na mapy. Wykorzystane zostały nazwy i skróty z metody kartograficznej. Zostały one przedstawione w tabeli 4. Zaproponowana metodyka prac terenowych pozwoliła na określenie bogactwa gatunkowego lęgowych gatunków ptaków, w tym gatunków chronionych w ramach Dyrektywy Ptasiej. Dla każdego gatunku określono kategorię lęgowości (gniazdowanie możliwe, gniazdowanie prawdopodobne, gniazdowanie pewne) i liczebność. Tabela 4. Wykaz skrótów nazw gatunkowych wykorzystywanych w badaniach terenowych Nazwa gatunkowa i skrót Perkoz dwuczuby POC Perkoz rdzawoszyi POG Zausznik PON Perkozek POR Czapla siwa AR* Bąk BS Bączek IX Bocian czarny CCN* Łabędź niemy CY Gęgawa ANSER Krzyżówka ANP Krakwa ANR Świstun ANE Cyranka ANQ Cyraneczka ANC Rożeniec ANA Płaskonos ANL Głowienka AYE Czernica AYU Podgorzałka AYN Nurogęś MEM Gągoł BC Orlik krzykliwy AQP Gadożer CIG Myszołów zwyczajny B Trzmielojad PAV Gołębiarz ACG Krogulec ACN Nazwa gatunkowa i skrót Kropiatka PZO Zielonka PZA Kurka wodna GH Łyska FU Czajka W Sieweczka rzeczna CHD Sieweczka obrożna CHH Bekas kszyk GG Kulik wielki NQ Rycyk LI Krwawodziób TRT Brodziec samotny TRO Brodziec piskliwy TRH Batalion PHX Śmieszka LAR Mewa pospolita LAC Rybitwa czarna CN Rybitwa rzeczna STH Rybitwa białoczelna STA Turkawka ST Puszczyk SXA Uszatka błotna AFL Uszatka AO Pójdźka ATN Zimorodek AL* Kraska CG Dudek U Dzięcioł zielony PV PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 21

Nazwa gatunkowa i skrót Nazwa gatunkowa i skrót Kania czarna MG Kania ruda MM Błotniak stawowy CIA Błotniak zbożowy CIC Błotniak łąkowy CIP Pustułka FAT Dzięcioł czarny DM Krętogłów J Dzięcioł zielonosiwy PCN Dzięcioł duży DA Dzięcioł średni DE Dzięciołek DI Kobuz FAS Brzegówka R* Przepiórka CR Derkacz CX Żuraw GRS Wodnik RA Pokrzywnica PM Remiz RP Raniuszek AE Kowalik SE Pełzacz ogrodowy CB Pełzacz leśny CF Paszkot TV Droździk TI Pleszka PP Słowik rdzawy LUM Podróżniczek LUS Świerszczak LN Brzęczka LL Strumieniówka LF Trzciniak XA Trzcinniczek XS Jarzębatka SN Lerka L Kruk COX Sójka G Gawron COF* Kląskawka SQT Muchołówka mała FP Świergotek polny AC Pliszka siwa MA Srokosz LE Rudogłówka LS Dzierzba czarnoczelna LM Kulczyk SS Czyżyk CS Gil PY Dziwonia CE Potrzeszcz EC Ortolan EH Oknówka D** Dymówka H** Kawka COM** Bocian biały CCC* Objaśnienia do tabeli: * - zajęte gniazda i kolonie lęgowe (liczbę gniazd lub norek); ** - poza budynkami, a więc pod mostami, zaś w przypadku kawki również w lasach łęgowych (naturalne dziuple) 3.2.2.4. Ssaki Prace terenowe mające na celu inwentaryzację gatunków ssaków były nastawione przede wszystkim na wykrycie stanowisk gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, a więc bobra europejskiego (Castor fiber) i wydry (Lutra lutra). W związku z tym, że są to zwierzęta trudne do bezpośredniej obserwacji (wykazujące głównie nocną aktywność), podczas prac inwentaryzacyjnych zwracano szczególną uwagę na ślady ich bytności na analizowanym obszarze. W przypadku bobra były to świeże zgryzy, żeremia, nory i tropy na granicy wody z lądem. Obecność wydry stwierdzano po tropach na granicy PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 22

wody i lądu, resztkach upolowanych ofiar na brzegu (np. łusek ryb) oraz odchodach. Szczegółowe informacje dotyczące obserwacji zestawione są w tabeli 8, w części dotyczącej wyników inwentaryzacji. 3.3. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 3.3.1. SIEDLISKA PRZYRODNICZE Na analizowanych powierzchniach terenu stwierdzono występowanie kilku zbiorowisk roślinnych, stanowiących fitocenozy wskaźnikowe dla 3 siedlisk przyrodniczych z załącznika 1 Dyrektywy Siedliskowej. Są to następujące zespoły roślinne: Salicetum triandro-viminalis, Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Fraxino-Alnetum (wskaźniki priorytetowego siedliska przyrodniczego łęgów - kod 91E0), Cuscuto-Calystegietum sepium, Urtico-Calystegietum sepium, Senecionetum fluviatilis, Calystegio-Eupatorietum, Calystegio- Epilobietum hirsuti (wskaźniki siedliska ziołorośli nadrzecznych - kod 6430) oraz Polygono brittingeri-chenopodietum rubri, Xanthio riparii-chenopodietum, Catabroso-Polygonetum hydropiperis, Chenopodietum glauco-rubri (wskaźniki siedliska zalewanych mulistych brzegów rzek kod 3270). Spośród 3 wyróżnionych typów siedlisk przyrodniczych, niemal cały areał w obrębie powierzchni wytypowanych do usunięcia drzew i krzewów, zajmuje priorytetowy dla Unii Europejskiej typ siedliska o nazwie Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) - kod 91E0. Pozostałe dwa spotykane typy siedlisk przyrodniczych to jest: siedlisko ziołorośli nadrzecznych (kod 6430) oraz siedlisko zalewanych mulistych brzegów rzek (kod 3270), nie są zaliczane do siedlisk priorytetowych dla Wspólnoty Europejskiej. Siedliska te zajmują niewielką powierzchnię w obrębie płatów siedlisk łęgowych lub są zlokalizowane na ich obrzeżach. Zarośla i zadrzewienia nadrzeczne tworzą często skomplikowana mozaikę przenikających się płatów roślinnych, stanowiących różnorodne postacie regeneracyjno-degeneracjne lasów łęgowych. Prezentacja kartograficzna tej skomplikowanej mozaiki, nie jest możliwa w przyjętej skali 1:10 000. Należy podkreślić jednak, że zastosowana generalizacja jest całkowicie wystarczająca dla potrzeb przyszłej strategicznej prognozy oddziaływania projektowanego programu wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią. Ponadto w wyniku planowanych działań związanych z wycinką drzew i krzewów, istotne zmiany w strukturze siedlisk przyrodniczych dotyczyć będą wyłącznie siedliska łęgów nadrzecznych. Wpływ na pozostałe dwa siedliska PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 23

nie będzie istotny. Dlatego w obrębie wszystkich wytypowanych do wycinki powierzchni, tylko siedlisko łęgów nadrzecznych oceniono pod względem jego aktualnego stanu zachowania, według przyjętej 6 stopniowej skali. Jest to cecha najlepiej charakteryzująca strukturę roślinną inwentaryzowanych powierzchni, pozwalająca ocenić skutki przyszłych działań związanych z projektowanymi zamierzeniami. Tabela 5. Zestawienie typów siedlisk przyrodniczych na wytypowanych obszarach do usunięcia roślinności Numer inwentaryzowanego obszaru Numer ostatecznie wytypowanego obszaru Powierzchnia obszaru inwentaryzowanego [ha] Struktura roślinności * Główne siedlisko przyrodnicze ** Pozostałe siedliska przyrodnicze *** Stan zachowania siedliska głównego **** Uwagi 1 7,11 Zk 91E0 6430 C 2 10,05 Zd 91E0 6430 B Rez. Kępa Antonińska 3 3,79 Zk 91E0 6430 C 4 15,29 Zd (W) Zk (E) 91E0 6430, 3270 B 5 12,38 Zk 91E0 6430, 3270 C 6 8,41 Zd 91E0 6430 B 7 11,83 Zd 91E0 6430 B 8 45 8,40 Zd 91E0 6430, 3270 B (E) / C (W) 9 44 6,20 Zk 91E0 6430 C 10 43 4,51 Zd 91E0 6430 C 11 9,55 Zd 91E0 6430, 3270 B 12 3,33 Zd 91E0 6430 B 13 5,44 Zd 91E0 6430 B 14 2,49 Zd 91E0 6430 B/C rez. Kępy Kazuńskie 15 5,50 Zd 91E0 6430 B/C 16 3,39 Zd 91E0 6430 C/B 17 7,96 Zd 91E0 6430, 3270 B rez. Kępy Kazuńskie 18 2,08 Zk 91E0 6430, 3270 C rez. Kępy Kazuńskie 19 42 11,76 Zk 91E0 6430 C rez. Ławice Kiełpińskie 20 41 10,36 Zk 91E0 6430 B/C rez. Ławice Kiełpińskie 21 39 20,36 Zd 91E0 6430, 3270 B rez. Ławice Kiełpińskie 22 40 (większy) 7,90 Ls 91E0 6430, 3270 B rez. Ławice Kiełpińskie 23 40 (mniejszy) 0,94 Zd 91E0 6430, 3270 C/B rez. Ławice Kiełpińskie 24 2,27 Zk 91E0 6430 C/B rez. Ławice Kiełpińskie 25 2,65 Zk 91E0 6430, 3270 C rez. Ławice Kiełpińskie 26 1,70 Zd (E) Zk (W) 91E0 6430, 3270 C/B 27 37 3,30 Zd 91E0 6430 C/B PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 24

Numer inwentaryzowanego obszaru Numer ostatecznie wytypowanego obszaru Powierzchnia obszaru inwentaryzowanego [ha] Struktura roślinności * Główne siedlisko przyrodnicze ** Pozostałe siedliska przyrodnicze *** Stan zachowania siedliska głównego **** Uwagi 27a 37 11,22 Zd 91E0 6430 C/B 28 38 5,19 Zk 91E0 6430 C 29 36 11,08 Zk 91E0 6430 C 30 3,35 Zd 91E0 6430 C/B 31 35 7,83 Zd 91E0 6430 B 32 34 10,53 Zk 91E0 6430 C 33 2,79 Zd 91E0 6430 B/C 34 33 10,97 Zd 91E0 6430, 3270 C 35 33 10,78 Zd 91E0 6430, 3270 C 36 32 7,41 Zd 91E0 6430, 3270 C/B 37 31 8,13 Zd 91E0 6430 B/C 38 30 2,97 Zk 91E0 6430 C/B (N) 39 28 10,63 Zk 91E0 6430 B 40 29 3,02 Zk 91E0 6430 B/C 41 27 0,91 Zd 91E0 6430 A/B 42 26 3,24 Zd 91E0 6430 B 43 3,84 Zk 91E0 6430 C/B 44 3,49 Zd 91E0 6430 C/B 45 2,10 Zd 91E0 6430 C rez. Wyspy Świderskie 46 6,91 Zd 91E0 6430, 3270 B/A 47 6,14 Zk 91E0 6430, 3270 C 48 4,17 Zk 91E0 6430, 3270 C rez. Łachy Brzeskie 49 2,80 Zd 91E0 6430, 3270 B/C rez. Łachy Brzeskie 50 23, 22 5,37 Zd 91E0 6430 B/C 51 21 3,00 Zd 91E0 6430, 3270 B/C 52 20 3,92 Zd 91E0 6430, 3270 B 53 20 8,97 Zd 91E0 6430 B 54 2,68 Zd 91E0 6430, 3270 A 55 12,00 Ls 91E0 6430 A 56 4,34 Zd 91E0 6430 B 57 6,50 Zd 91E0 6430 A 58 17 23,58 Zd 91E0 6430 A/B 59 9,25 Zk 91E0 6430 C 60 16e 2,89 Ls 91E0 6430, 3270 A/B 61 4,62 Zd 91E0 6430 B 62 1,08 Zk 91E0 6430, 3270 C 63 16d 3,65 Zk 91E0 6430, 3270 B/C PRACOWNIA BADAŃ EKOLOGICZNYCH NATURA 25