Umowa o roboty budowlane ze wzorami

Umowa o roboty budowlane ze wzorami Agnieszka Damasiewicz / monografie / prawo cywilne Wydanie 2 Warszawa 2014

Spis treści Spis treści Spis treści Wykaz skrótów................................................ 9 Wstęp......................................................... 11 ROZDZIAŁ I. Umowa o dzieło czy umowa o roboty budowlane..... 13 1. Roboty budowlane jako specyficzne dzieło....................... 13 2. Stosowanie przepisów o umowie o dzieło do umowy o roboty budowlane.................................................. 29 3. Umowa o roboty budowlane a umowa o generalne wykonawstwo... 41 ROZDZIAŁ II. Treść umowy o roboty budowlane.................. 45 1. Ustawa i wykładnia przepisów................................. 45 2. Zasady współżycia społecznego................................ 47 3. Ustalony zwyczaj............................................. 48 4. Umowa..................................................... 49 4.1. Sposoby zawarcia umowy i jej forma........................ 49 4.2. Treść umowy i wykładnia oświadczeń woli stron.............. 55 Rozdział III. Przedmiot umowy roboty budowlane i ich zakres oraz prace dodatkowe.............................. 63 1. Sposób ustalenia przedmiotu umowy o roboty budowlane.......... 63 2. Dodatkowe roboty budowlane.................................. 65 3. Podzielność świadczenia...................................... 75 Rozdział IV. Podmioty umowy o roboty budowlane................ 86 1. Inwestor.................................................... 86 1.1. Inwestor w rozumieniu ustawy Prawo budowlane........... 86 1.2. Profesjonalista lub konsument............................. 87 1.3. Zmiana inwestora........................................ 89 5

Spis treści 2. Wykonawca................................................. 92 2.1. Profesjonalizm........................................... 92 2.2. Kierownik budowy....................................... 93 2.3. Obowiązek osobistego wykonania przez wykonawcę.......... 94 2.4. Zmiana wykonawcy...................................... 95 3. Komunikacja między stronami................................. 95 3.1. Specyfika komunikacji jako cecha istotna tej umowy.......... 95 3.2. Reprezentacja stron...................................... 96 ROZDZIAŁ V. Wynagrodzenie i inne obowiązki inwestora.......... 100 1. Przepisy stosowane do wynagrodzenia i jego zmiany.............. 100 2. Określenie wynagrodzenia kosztorysowego lub ryczałtowego....... 108 3. Wynagrodzenie ryczałtowe a roboty dodatkowe.................. 110 4. Wynagrodzenie kosztorysowe a roboty dodatkowe................ 116 5. Warunki i termin zapłaty...................................... 116 5.1. Terminy zapłaty w braku ustaleń stron...................... 116 5.2. Terminy zapłaty zgodnie z ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych............................... 119 5.3. Ustalanie terminów zapłaty................................ 121 5.4. Ustalanie warunków zapłaty............................... 123 5.5. Wynagrodzenie w przypadku nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązania............................ 127 5.6. Potrącenia.............................................. 132 6. Gwarancja zapłaty............................................ 132 6.1. Cel regulacji o gwarancjach zapłaty za roboty budowlane...... 132 6.2. Zakres stosowania gwarancji zapłaty........................ 137 6.3. Podmioty zobowiązane do ustanowienia gwarancji............ 138 6.4. Niemożliwość ograniczenia prawa zażądania gwarancji i niemożliwość odstąpienia od umowy z powodu żądania udzielenia gwarancji..................................... 141 6.5. Skutki odmowy ustanowienia gwarancji..................... 143 6.6. Treść gwarancji.......................................... 143 6.7. Rodzaje gwarancji........................................ 146 6.8. Koszty gwarancji......................................... 150 7. Cesja wierzytelności o wynagrodzenie na rzecz innych osób........ 151 8. Inne obowiązki inwestora...................................... 154 8.1. Wydanie placu budowy................................... 154 8.2. Dostarczenie dokumentacji................................ 156 8.3. Odbiór robót............................................ 159 8.4. Współdziałanie inwestora z wykonawcą..................... 159 ROZDZIAŁ VI. Terminy wykonania............................... 160 6 www.lexisnexis.pl

Spis treści ROZDZIAŁ VII. Stwierdzenie wykonania lub niewykonania zobowiązania................................... 164 1. Wykonanie zobowiązania...................................... 164 2. Nienależyte wykonanie a niewykonanie zobowiązania............. 165 3. Nienależyte wykonanie zobowiązania a rękojmia za wady w kontekście odbioru robót.................................... 166 ROZDZIAŁ VIII. Zasady odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy................ 183 1. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej...................... 183 2. Okoliczności, za które strona umowy ponosi odpowiedzialność...... 185 2.1. Należyta staranność...................................... 185 2.2. Zasady sztuki i prawo budowlane......................... 185 2.3. Wina a inne okoliczności obciążające jedną ze stron........... 187 2.4. Ryzyko i siła wyższa...................................... 191 3. Przesłanki odpowiedzialności z tytułu rękojmi i gwarancji.......... 192 4. Nieważność umowy........................................... 204 5. Rozwiązanie umowy.......................................... 207 6. Solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy wobec podwykonawców............................................. 208 6.1. Źródło i znaczenie...................................... 208 6.2. Zgoda inwestora........................................ 210 6.3. Sposób wyrażenia zgody przez inwestora................... 211 6.4. Skutki braku wyrażenia zgody............................ 221 6.5. Zrzeczenie się prawa do zgody............................ 222 6.6. Zrzeczenie się prawa do odpowiedzialności................. 223 6.7. Zarzuty inwestora komu trzeba zapłacić.................. 223 6.8. Powiadomienie przez podwykonawcę...................... 228 6.9. Zgoda na dalszych podwykonawców....................... 229 6.10. Umowy związane z robotami, za jakie inwestor nie odpowiada.......................................... 229 ROZDZIAŁ IX. Sankcje za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy.......................................... 231 1. Kodeksowe skutki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wzajemnej............................................ 231 2. Sankcje wobec wykonawcy.................................... 258 2.1. Roszczenia z tytułu rękojmi................................ 258 2.1.1. Naprawa.......................................... 261 2.1.2. Obniżenie wynagrodzenia........................... 261 2.1.3. Wybór roszczeń.................................... 262 2.2. Odstąpienie od umowy przez inwestora..................... 265 7

Spis treści 2.2.1. Odstąpienie na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej...................................... 265 2.2.2. Odstąpienie wskutek istnienia wad.................... 268 2.2.3. Odstąpienie na podstawie przepisów szczególnych o umowie o dzieło.................................. 269 2.2.3.1. Odstąpienie wskutek opóźnienia z rozpoczęciem lub kontynuacją robót........................ 269 2.2.3.2. Odstąpienie z powodu wadliwości wykonywanych robót........................ 269 2.2.3.3. Odstąpienie bez podania przyczyny............ 270 3. Odpowiedzialność za teren budowy............................. 273 4. Sankcje wobec inwestora...................................... 278 4.1. Odpowiedzialność za brak zapłaty wynagrodzenia............ 278 4.2. Odpowiedzialność za niewykonanie innych obowiązków....... 279 4.2.1. Odstąpienie przez wykonawcę z powodu niewykonania obowiązków przez inwestora......................... 279 4.2.2. Kary umowne...................................... 283 4.3. Brak odbioru............................................ 284 5. Przedawnienie roszczeń....................................... 284 5.1. Przedawnienie roszczeń z tytułu umowy o roboty budowlane... 284 5.2. Okres przedawnienia..................................... 284 5.3. Początek biegu terminu przedawnienia...................... 287 5.4. Przerwanie biegu przedawnienia........................... 289 5.5. Przedawnienie roszczeń z tytułu umowy oraz roszczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu....... 290 Bibliografia.................................................... 293 Wzory umowy o roboty budowlane.............................. 297

Wykaz skrótów Wykaz skrótów Wykaz skrótów I. Akty normatywne BGB k.c. k.p.c. pr.bank. pr.bud. p.z.p. Bürgerliches Gesetzbuch ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 121) ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.) ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1376 ze zm.) ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1409 ze zm.) ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 907 ze zm.) II. Czasopisma Biul. SN KPP MoP ONSAiWSA OSA OSAB OSNC OSNC-ZD OSNCP OSNP OSP OSPiKA PiP PPH Biuletyn Sądu Najwyższego Kwartalnik Prawa Publicznego Monitor Prawniczy Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (od 1995 r.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (od 1995 r.). Zbiór Urzędowy: seria D Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1964 r. do 1994 r.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych (od 2003 r.) Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Państwo i Prawo Polskie Prawo Handlowe 9

Wykaz skrótów Pr. Gosp. Prawo Gospodarcze Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo Pr. Sp. Prawo Spółek PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego R. Pr. Radca Prawny Rej. Rejent SPP Studia Prawa Prywatnego TPP Transformacje Prawa Prywatnego Zam. Pub. Dor. Zamówienia Publiczne. Doradca III. Inne SIP Lexis.pl RPO SA SN TK system informacji prawnej Wolters Kluwer Polska Serwis Prawniczy LexisNexis Polska Rzecznik Praw Obywatelskich Sąd Apelacyjny Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny

Wstęp Wstęp Wstęp Umowa o roboty budowlane, regulowana przepisami Kodeksu cywilnego, już w samej swojej nazwie zawiera pewien dylemat. Nazwa sugeruje, że chodzi o wykonywanie robót, a przepis definiujący tę umowę (art. 647 k.c.) wyraźnie wskazuje, że chodzi w niej o wykonanie obiektu. Jest to pierwszy, chronologicznie, ale nie jedyny paradoks tej umowy. Do tej samej kategorii dezorientujących, dla uczestników procesu inwestycyjnego, sytuacji prawnych dochodzi przy rozstrzyganiu, czy konkretna umowa, zawarta w celu wykonania określonej części obiektu, podlega regulacji umowy o roboty budowlane czy regulacji umowy o dzieło. Wiele przepisów kodeksowych przewiduje swego rodzaju pułapki dla uczestników procesu budowlanego, które dla prawnika obsługującego branżę budowlaną są przesłanką formułowania wielu wskazówek i udzielania informacji o skutkach stosowania przepisów kodeksowych, a często także przesłanką zadania stronom umowy wielu pytań przed jej sformułowaniem. Ponieważ większość przepisów regulujących umowę o roboty budowlane stosuje się wyłącznie w sytuacji, gdy strony w umowie nie uregulują danej kwestii inaczej, regulacja pozostaje jedynie punktem wyjścia do negocjacji stron umowy. Strony mogą część z tych przepisów wyłączyć lub zmodyfikować, a także dodać regulacje, których ustawy w ogóle nie przewidują, a dla stron mają znaczenie ze względu na specyfikę inwestycji lub ich wzajemnych relacji. Dlatego każda ze stron powinna się dowiedzieć, kiedy korzystniej będzie dla danej kwestii wypracować własne rozwiązanie, a kiedy warto zdać się na regulację kodeksową. Jest to ważne w szczególności dlatego, że przyjmuje się, iż ustawodawca założył i dostosował do tego założenia regulację umowy o roboty budowlane że uczestnicy procesu budowlanego są profesjonalistami w tej dziedzinie i dlatego można im stawiać wyższe wymagania, także w zakresie świadomości prawnej wpływającej na formułowanie przez nich umów o roboty budowlane. 11

Wstęp Strony umowy o roboty budowlane powinny pamiętać, że dokument, w którym spisano ustalenia, nie stanowi wyłącznej treści umowy między nimi. Umowa wywołuje skutki wynikające ze sformułowań zawartych w jej tekście, jak również wynikające z ustaw, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Ponadto zarówno dokument, w którym sformułowano postanowienia umowy, jak i wszystkie zachowania towarzyszące zawarciu tej umowy będą w razie sporu przedmiotem wykładni, w ramach której raczej będzie się badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, niż opierać się na jej dosłownym brzmieniu (art. 56 i 65 2 k.c.). To oznacza, że treść umowy o roboty budowlane może znacznie wybiegać ponad to, co zostało sformułowane pisemnie w dokumencie określonym jako umowa o roboty budowlane. Książka wskazuje: na jakie zagadnienia zwrócić uwagę i przedstawić je jako konieczne do negocjacji; jakie są konsekwencje poszczególnych uregulowań kodeksowych i czy może warto je zmodyfikować na potrzeby stron; jakie są konsekwencje prawne postanowień umownych sugerowanych najczęściej przez strony takich umów i w jaki sposób warto wpłynąć na ich treść podczas negocjacji. Na te i inne pytania odpowiada ta książka, opisując jednocześnie rozstrzygnięcia, które zapadały w sprawach spornych, na tle umów o roboty budowlane.

Rozdział I. Umowa o dzieło czy umowa o roboty budowlane 1. Roboty budowlane jako specyficzne dzieło Rozdział I Umowa o dzieło czy umowa o roboty budowlane 1. Roboty budowlane jako specyficzne dzieło Jeśli spojrzeć na nazwy dwóch umów: umowa o dzieło i umowa o roboty budowlane, można dojść do wniosku, że roboty budowlane są specyficzną odmianą dzieła. Wniosek ten warto wesprzeć dodatkowym argumentem, zwracając uwagę na fakt, że zgodnie z art. 647 k.c., definiującym umowę o roboty budowlane (czy, mówiąc ściślej, określającym jest elementy przedmiotowo istotne), wykonawca zobowiązuje się nie tyle do wykonania robót budowlanych, ile do oddania przewidzianego w umowie obiektu. Zgodnie z tym przepisem: przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Mimo że obiekt jest niewątpliwie odmianą dzieła, reżimy prawne umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane są różne. Różnice te są znaczące i regulacja umowy o roboty budowlane może być atrakcyjna zarówno dla inwestora, jak i dla wykonawcy, lecz także niesie dla obu pewne niedogodności. Dlatego zależnie od sytuacji faktycznej jeden lub drugi z nich może próbować wykazać, że zawarta przez nich umowa jest umową o roboty budowlane, lub przeciwnie że jest umową o dzieło, nie ze względu na jej rzeczywistą treść, ale dla korzyści wynikających z zastosowania jednego bądź drugiego reżimu prawnego. 13

Rozdział I. Umowa o dzieło czy umowa o roboty budowlane Na przykład dla wykonawcy szczególnie korzystna w regulacji umowy o roboty budowlane jest solidarna odpowiedzialność bezpośredniego zleceniodawcy (np. wykonawcy generalnego) i ostatecznego inwestora, który nie jest stroną umowy. Jest to istotna ochrona w sytuacji, gdy odbiorcą finalnym robót jest inny podmiot niż bezpośredni kontrahent, zwłaszcza wtedy gdy ów kontrahent pełni de facto funkcję pośrednika i koordynatora prac, sam ograniczając swoje usługi stricte budowlane dla bezpośredniego inwestora do minimum. Innym korzystnym dla wykonawcy rozwiązaniem jest wynikające z art. 654 k.c., należącego do regulacji umowy o roboty budowlane, zobowiązanie inwestora, w braku odmiennej umowy, do przyjmowania, na żądanie wykonawcy, wykonanych robót częściowo, w miarę ich ukończenia, za zapłatą odpowiedniej części wynagrodzenia (por. J.P. Naworski, Glosa do wyroku SN z 13 lipca 2005 r., I CK 77/05, Glosa 2008, nr 2, s. 33). W regulacji umowy o dzieło kwestia ta jest rozwiązana odmiennie, a mianowicie zgodnie z art. 642 1 k.c. w braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienia należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła. Strony zwykle ustalają, kiedy i w jaki sposób jest wypłacane wynagrodzenie, chodzi tu jednak o wskazanie mechanizmu rządzącego regulacjami tych umów. Mianowicie, gdyby strony nic nie postanowiły w umowie, to wykonawca realizujący umowę o dzieło musiałby czekać na wynagrodzenie do chwili jego ukończenia, a wykonawca realizujący umowę o roboty budowlane mógłby uzyskać wynagrodzenie chociaż częściowe, w miarę wykonywania prac, na podstawie samej tylko regulacji ustawowej, w obu przypadkach niezależnie od odmiennej woli zamawiającego. Ujawniony tu przypadek regulacji jest ilustracją szerszego mechanizmu rządzącego różnicami między umową o dzieło i umową o roboty budowlane, a mianowicie ustawodawca przyjął, że chociaż wykonawca umowy o dzieło jest bardziej chroniony niż zamawiający, uwzględniając zakładaną nierównowagę sił tych stron umowy, to wykonawca umowy o roboty budowlane jest chroniony jeszcze ściślej. Wynika to stąd, że nie tylko jest z założenia słabszą stroną umowy, lecz także dodatkowo ciąży na nim znacznie większe ryzyko, gdyż umowa ta, również z założenia, dotyczy przedsięwzięć bardzo złożonych, a co za tym idzie bardziej kosztownych i bardziej obciążonych różnego rodzaju ryzykami. Wskazuję jedynie przykładowo istniejące różnice, aby zasygnalizować, że kwalifikacja umowy jako umowy o dzieło albo umowy o roboty budowlane decyduje w zasadniczym stopniu o skutkach prawnych działań stron. 14 www.lexisnexis.pl

1. Roboty budowlane jako specyficzne dzieło Ustalenia te mają istotny wymiar praktyczny, ponieważ jeśli dojdzie do procesu sądowego na tle realizacji umowy dotyczącej jakichś prac, to ta strona, która twierdzi, że dana umowa jest umową o dzieło lub umową o roboty budowlane, musi tego dowieść. Wynika to stąd, że zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego: Jeżeli strona twierdzi, że zawarta umowa jest umową o roboty budowlane (art. 647 k.c.), powinna wykazać, że umowa zawiera cechy pozwalające na takie jej zakwalifikowanie (art. 6 k.c.). [...] W razie niewykazania powyższego, prawidłowe jest uznanie, że strony łączyła umowa o dzieło (wyrok SN z 18 maja 2007 r., I CSK 51/07, Lexis.pl nr 2422546; zob. też wyrok SN z 6 listopada 2002 r., III CKN 997/00, Lexis.pl nr 2415281). Powyższa teza orzeczenia jest kontrowersyjna, ponieważ nie istnieje domniemanie zawarcia umowy o dzieło, i wyciąganie takiego wniosku z cytowanego orzeczenia Sądu Najwyższego byłoby błędne. Jeśli powód twierdzi, że zawarta umowa to umowa o roboty budowlane, to musi tego dowieść. Jeśli twierdzi, że zawarta umowa to umowa o dzieło, także musi tego dowieść. W obydwu przypadkach musi dowieść faktu, z którego wywodzi dla siebie korzystne skutki prawne. Rozróżnienie między tymi dwiema umowami może być trudne, ponieważ na pewnym poziomie ogólności dzieło i roboty budowlane można zdefiniować tak samo. Zasadnicza cecha wyjściowa jest wspólna, ponieważ przy umowach o roboty budowlane także chodzi o zrealizowanie określonego rezultatu, czyli w zasadzie o wykonanie umówionego dzieła. Umowa o roboty budowlane [podobnie jak umowa o dzieło przyp. aut.] charakteryzuje się zobowiązaniem osiągnięcia materialnego rezultatu w postaci końcowego efektu przewidzianego w umowie (wyrok SA w Katowicach z 30 marca 2006 r., I ACa 1900/05, Lexis.pl 3955621). Warto wspomnieć o kwestii traktowania wykonawstwa robót budowlanych jako usług budowlanych. Do umów bowiem, w których przedmiotem zobowiązania jest osiągnięcie określonego rezultatu, standardowo stosuje się przepisy o umowie o dzieło. Do umów, w których przedmiotem zobowiązania jest dołożenie należytej staranności bez gwarancji osiągnięcia określonego rezultatu, standardowo stosuje się przepisy o umowie zlecenia. Nie znaczy to, że przy umowie o dzieło nie trzeba być starannym. Różnica polega na tym, że przy realizacji umowy o dzieło należyta staranność jest oceniana na podstawie osiągniętego rezultatu, a przy realizacji umowy zlecenia 15

Rozdział I. Umowa o dzieło czy umowa o roboty budowlane (o wykonanie usługi) należyta staranność jest oceniana po czynnościach dokonywanych przez zobowiązanego. W wyniku realizacji umowy zlecenia (o wykonanie usługi) określony rezultat może zostać osiągnięty (np. dziecko, któremu udzielano korepetycji, zda egzamin), nie jest on jednak objęty zobowiązaniem. W wypadku umowy o dzieło rezultat jest objęty zobowiązaniem. Te dwa typy umów są traktowane jako przeciwieństwa. Istnieją także umowy pokrewne do każdego z tych typów. Umowa o roboty budowlane, podobnie jak umowa o dzieło, stanowi umowę rezultatu, a nie starannego działania. Dlatego, będąc precyzyjnym pod względem prawnym, nie można mówić o usługach budowlanych, jeśli ma się na myśli realizację umowy o roboty budowlane co ma oczywiście konsekwencje prawne, w tym w szczególności w zakresie niemożności stosowania przepisów regulujących umowę zlecenia do przedmiotu, jakim jest realizacja obiektu budowlanego. Wracając do głównego wątku odróżniania przedmiotu umowy o roboty budowlane od przedmiotu umowy o dzieło, z dotychczasowych rozważań wynika, że pierwszym zadaniem jest ustalenie, czy dany rezultat, do którego osiągnięcia zobowiązał się wykonawca, to dzieło czy roboty budowlane. Aby to ustalić, trzeba określić charakterystyczne cechy pojęcia roboty budowlane w rozumieniu Kodeksu cywilnego, aby móc wyodrębnić te roboty z puli wszystkich możliwych dzieł. W celu rozróżnienia dzieła i robót budowlanych zaproponowano odwołanie się do pojęcia robót budowlanych w rozumieniu art. 3 pkt 7 pr.bud. Zgodnie z tym przepisem roboty budowlane to: budowa, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego. Jak z tego wynika, zastosowanie tej definicji wymaga sięgnięcia do dalszych definicji Prawa budowlanego i ustalenia treści czynności i przedmiotów określonych jako: budowa, montaż, remont, rozbiórka, obiekt budowlany. Budowa to wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowa, rozbudowa, nadbudowa obiektu budowlanego. Remont oznacza wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym. 16 www.lexisnexis.pl

1. Roboty budowlane jako specyficzne dzieło Obiekt budowlany to budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi, budowla stanowiąca całość techniczno -użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami, obiekt małej architektury. Budynek natomiast to obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach. Wreszcie budowlą jest każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, taki jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni wiatrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową art. 3 pr.bud. Sąd Najwyższy kilkakrotnie uznawał w swoich orzeczeniach, że słuszne jest odwołanie się do definicji robót budowlanych z Prawa budowlanego, w celu ich odróżnienia od dzieła, na potrzeby prawa cywilnego. Zasadniczym kryterium rozróżnienia umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane jest ocena realizowanej inwestycji stosownie do wymagań prawa budowlanego (wyrok SN z 25 marca 1998 r., II CKN 653/97, OSNC 1998, nr 12, poz. 207; por. także: wyrok SN z 7 grudnia 2005 r., V CK 423/05, Lexis.pl nr 1826371; uzasadnienie wyroku SN z 18 maja 2007 r., I CSK 51/07, Lexis.pl nr 2422546; uzasadnienie wyroku SA w Katowicach z 17 lutego 2000 r., I ACa 1027/99, Pr. Gosp. 2001, nr 2, s. 48; jak również odwołanie się do kryterium zaczerpniętego z Prawa budowlanego, tj. kryterium obiektu budowlanego, wyrok SN z 25 marca 1998 r., II CKN 653/97, OSNC 1998, nr 12, poz. 207). Za zastosowaniem takiego kryterium ma przemawiać zbieżność pojęć użytych w Prawie budowlanym i w regulacji umowy o roboty budowlane z Kodeksu cywilnego. Odniesienie bezpośrednio do Prawa budowlanego i zamieszczonych tam definicji ma pewne wady. Przykładowo do definicji obiektu budowlanego na- 17