Analiza wykonalności dla wskaźnika: dostępność obszarów pod zabudowę Analizę wykonalności dla wskaźnika dostępności obszarów pod zabudowę wykonamy zgodnie z przedstawionym schematem postępowania rozpoczynając od oceny możliwości obliczenia wskaźnika na obszarze polskiej części Karpat w tej samej skali przestrzenno-czasowej oraz z wykorzystaniem tych samych danych, metod i oprogramowania, których użyto w projekcie DIAMONT. Następnie podsumujemy wyniki oceny i przedstawimy rekomendacje. Etap 1: Ocena wskaźnika według pięciu kryteriów głównych Możliwość transferu wskaźnika dostępności obszarów pod zabudowę wypracowanego dla Alp na obszar polskiej części Karpat ocenimy przy pomocy zestawienia tabelarycznego wykorzystując pięć kryteriów głównych. Ocena wskaźnika dostępności obszarów pod zabudowę według pięciu kryteriów głównych Ocena możliwości/wymagań technologicznych i systemowych Rodzaj danych / metod / oprogramowania potrzebnych w projekcie DANE Informacja o pokryciu terenu /użytkowaniu ziemi: obszary zabudowane i intensywnie użytkowane rolniczo Granice jednostek administra- cyjnych (NUTS) Nazwa źródła danych / metod / oprogramowania Baza danych CORINE Land Cover (Ryc. 2) Państwowy Rejestr Granic Jednostki Jakość źródła danych / metod / oprogramowania Dane cyfrowe, MMU: 25 ha, rozdzielczość przestrzenna: 100 m, dostępne dla rok 2000 w systemie odniesień przestrzennych: EPSG:3035 Poziomy NUTS: 1-5 Poziom NUTS 3 Ocena możliwości/wymagań prawnych Zasady udostępniania i użytkowania Dane darmowe, dostępne na stronie: http://www.eea. europa.eu/data-and-maps udostępniane bez ograniczeń do dowolnych celów od naukowych po komercyjne Dane płatne, udostępniane na nośnikach CD/DVD Dane darmowe dostępne Właściciel Europejska Agencja Środowiska Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej Eurostat Ocena możliwości/wymagań operacyjnych Wiedza i umiejętności Podstawowe umiejętności w zakresie pozyskiwania danych cyfrowych ze źródeł internetowych Podstawowe umiejętności w pozyskiwaniu danych cyfrowych ze źródeł internetowych Współuczestnictwo Ocena możliwości/wymagań ekonomicznych Koszt - dane bezpłatne - Informacja o cenach danych jest dostępna na stronie CODGIK dane bezpłatne Ocena możliwości/wymagań związanych z harmonogramem Czas Zależny od szybkości łącza internetowego Zależny od realizacji zlecenia oraz szybkości działania Poczty Polskiej Zależny od szybkości łącza internetowego
METODY administracyjne NUTS 1-3 Wskaźnik dostępność obszarów pod zabudowę: ArcGIS zapytania przestrzenne i algebra map OPROGRAMOWANIE Oprogramowanie pozwalające na wstępne przetworzenie, analizę i wizualizację danych ArcGIS Pozwala na wykonanie zakładanych obliczeń/działań Pozwala na wykonanie zakładanych obliczeń/działań na stronie: http://epp.eurostat. ec.europa.eu/portal/ page/portal/gisco/ popups/references/ administrative_ units_statistical_ units_1 Licencje Licencje ESRI ESRI Podstawowe umiejętności dotyczące analiz i wizualizacji w programach z rodziny GIS Podstawowe umiejętności z zakresu obsługi oprogramowania z rodziny GIS (na początek) - Stawka za godzinę pracy ustanowiona przez pracodawcę - - Czas potrzebny na wstępne przetworzenie danych i wykonanie obliczeń: maksymalnie 3 godz. Wykorzystując opisane w tabeli dane i metody obliczono wskaźnik przedstawiono go na poniższej mapie.
Wskaźnik dostępności obszarów pod zabudowę na obszarze polskiej części Karpat w roku 2000 wykonany według założeń projektu DIAMONT, na poziomie NUTS 3. Wartości wskaźnika: 1: 43.6-100 (podział na klasy według założeń projektu DIAMONT)
Baza danych CORINE Land Cover dla obszaru polskiej części Karpat dla roku 2000, rozdzielczość przestrzenna 100m, poziom 1: 1 - tereny antropogeniczne; 2 - Tereny rolne; 3 - Lasy; 4 - Ekosystemy seminaturalne i obszary podmokłe; 5 - Obszary podmokłe Etap 2 i 3: Podsumowanie oceny i rekomendacje Podsumowując ocenę możliwości transferu badanego wskażnika z obszaru Alp do Karpat można stwierdzić, że jego implementacja w skali czasowoprzestrzennej zaproponowanej w projekcie DIAMONT jest w możliwa. Dane i oprogramowanie są dostępne, obliczenia wymagają tylko podstawowych umiejętności z zakresu przetwarzania, analizy i wizualizacji danych. Dyskusyjny może być koszt realizacji wynikający z wysokich cen oprogramowania. Podejście zaproponowane w projekcie DIAMONT wymaga także modyfikacji uwzględniających specyfikę nowego regionu np. istotnym problemem jest wielkość jednostek obliczeniowych stosowanych w projekcie. Pozytywne i negatywne strony przedstawionego podejścia wraz z rekomendacjami ewentualnych kierunków zmian w obliczeniach dotyczących m.in. skali, zastosowanych danych i modyfikacji wybranych elementów wskaźnika oraz kosztów (m.in. obniżenie kosztów bez wpływu na jakości danych/wyników obliczeń) przedstawimy w formie tabelarycznej odpowiednio dla danych, zastosowanych obliczeń i metod oraz oprogramowania. Ponadto wyniki zastosowania zaproponowanych zmian przedstawimy w postaci map i wykresów.
Podsumowanie oceny danych wykorzystanych do obliczenia wskaźnika dostępności obszarów pod zabudowę Podsumowanie Pozytywne dane CORINE Land Cover są darmowe i dostępne dla trzech momentów czasowych, lat: 1990, 2000 oraz 2006 Negatywne jakość danych: MMU wynosi 25 ha, a więc jest nieodpowiednia ze względu na średnią wielkość gospodarstwa rolnego w Karpatach wynoszącą 5/7ha (źródło GUS) i bardzo duże zróżnicowanie krajobrazu na obszarze polskiej części Karpat, ponadto taka wielkość MMU uniemożliwia kartowanie zabudowy rozproszonej (Ryc. 4) dokładność danych 85% dane dostępne tylko dla trzech momentów czasowych, ostatnia aktualizacja została wykonana dla roku 2006 Rekomendacje wykorzystanie danych o mniejszej MMU, np. Georeferencyjnej Bazy Danych Obiektów Topograficznych lub danych pozyskanych w wyniku interpretacji i przetworzeń m.in. obrazów satelitarnych lub lotniczych dokładność Georeferencyjnej Bazy Danych Obiektów Topograficznych jest dyskusyjna, jej dostępność i cena danych może być również barierą (Źródło informacji: dyrektywa INSPIRE) Podsumowanie oceny metod wykorzystanych do obliczenia wskaźnika dostępności obszarów pod zabudowę Podsumowanie Pozytywne proste, nie wymagają skomplikowanych operacji zarówno przy pozyskiwaniu danych jak również przy późniejszym ich przetwarzaniu i wizualizacji Negatywne poziom analiz NUTS3 nie oddaje rzeczywistego zróżnicowania i możliwości lokalizacji w Karpatach - MAUP komponenty uwzględnione w równaniu wskaźnika powinny zostać rozszerzone o dodatkowe wartości np. dotyczące ukształtowania terenu, które jest jednym z głównych czynników determinujących zróżnicowanie przestrzenne pokrycia terenu i użytkowania ziemi w Karpatach wskaźnik na poziomie jednostki obliczeniowej określa tylko stopień dostępności obszarów pod zabudowę natomiast ich nie lokalizuje podział na klasy wartości wskaźnika przy jego wizualizacji jest mało czytelny (przypadkowy)
zmiana poziomu analiz z NUTS3 na NUTS5 dodanie nowych komponentów do równania wskaźnika przede wszystkim dotyczących obszarów, na których nie powinno się planować zabudowy (Tab. 3a) Rekomendacje [(Az + Ar - A1 - A2 - A3 -...)/Ag] *100 (%), gdzie: Az, Ar, Ag jak wyżej A1, A2, A3,... dodatkowe zmienne liczba i charakter uwzględnionych dodatkowych zmiennych powinna być uzależniona od poziomu zaawansowania prowadzonych analiz przedstawienie lokalizacji obszarów potencjalnie możliwych do wykorzystania pod zabudowę odpowiedni dobór metody wizualizacji w analizowanym przypadku przede wszystkim odpowiedni podział na klasy wartości wskaźnika nieprawidłowy dobór komponentów w liczniku równania opisującego wskaźnik
Proponowane poziomy analiz Poziomy analiz wskaźnika dostępności obszarów pod zabudowę Poziom analizy Opis Metody Podstawowy Zaawansowany Bardzo zaawansowany/ specjalistyczny analizy przestrzenne przy użyciu danych (map) o zabudowie i obszarach intensywnie użytkowanych rolniczo (formuła wskaźnika niezmieniona) poziom poprzedni z dodatkową informacją o obszarach NATURA 2000 (obszary o bardzo ograniczonych możliwościach lokalizacji nowych inwestycji związanych z zabudową), obszarach położonych powyżej 1100 m n.p.m. (górna granica zabudowy) oraz o nachyleniu powyżej 6 (obszary niekorzystne dla zabudowy) poziom poprzedni plus wykorzystanie dodatkowych informacji o obszarach zalewowych i osuwiskowych (np. z modelowania) zapytania przestrzenne, algebra map zapytania przestrzenne, algebra map zapytania przestrzenne, algebra map, modelowanie Podsumowanie oceny oprogramowania wykorzystanych do obliczenia wskaźnika dostępności obszarów pod zabudowę Pozytywne Negatywne Podsumowanie łatwa implementacja zaproponowanych podejść do obliczeń wskaźnika zarówno w wersji z projektu DIAMONT, jak również w wersji z tabel 4 i 5 koszt Rekomendacje sugerowane jest wykorzystanie darmowego oprogramowania np. QuantumGIS lub ILWIS, umożliwiającego analizy na tym samy poziomie, który proponuje program ArcGIS w zakresie obliczania ocenianego wskaźnika; obsługa programu QuantumGIS lub ILWIS nie wymaga ponadto większych - umiejętności niż program ArcGIS Realizacja rekomendacji Wszystkie obliczenia i mapy przedstawione powyżej wykonano w środowisku GIS. Całą ścieżkę postępowania opisaliśmy w Przewodniku GIS, przy czym w przeciwieństwie do projektu DIAMONT wykorzystaliśmy darmowe oprogramowanie QuantumGIS. Przykładowe dane, które można użyć do pracy z przewodnikiem są dostępne tutaj.
Informacje o programie QuantumGIS są dostępne tutaj.