BIULETYN INFORMACYJNY

BIULETYN INFORMACYJNY Nr 3/2010 (29) ISSN 1733-1323 Wydawnictwo bezpłatne Okręgowa Izba Aptekarska w Warszawie www.warszawa.oia.org.pl

ul. Długa 16, 00-238 Warszawa 0-22 635 45 54, 0-22 831 38 58, Fax: 0-22 635 27 72 e-mail: warszawa@oia.pl www.warszawa.oia.org.pl > > Biuro Izby czynne jest od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00, w czwartki do 17.00. > > Biuro Delegatury Izby w Radomiu, ul. Kilińskiego 15/17, 26-610 Radom, tel./fax: (0-48) 363 54 47, czynne jest od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-15.00 Dyżury członków Prezydium Okręgowej Rady Aptekarskiej > > Prezes mgr farm. Alina Fornal wtorek 10.15 11.30, czwartek 13.30 14.45 > > Zastępcy Prezesa : - dr n. farm. Włodzimierz Hudemowicz poniedziałek 10.00 11.15 - mgr farm. Michał Dera - środa 13.00 14.00 (z wyjątkiem ostatniej środy miesiąca) > > Sekretarz mgr farm. Maria Głowniak środa 12.00 13.00 > > Członkowie Komisji Aptek Ogólnodostępnych środa 9.30 11.00 66Radca prawny mgr Sylwester Majewski, czwartki w godz. 13.10 16.30 (II p., p.204) Konto bankowe: Bank Pekao S.A. XI Oddział w Warszawie 21 1240 1138 1111 0000 0209 2153 Uwaga!! Zmiana terminów dyżurów Od 2010 roku zmieniają się terminy dyżurów doradztwa podatkowego. Dyżury te będą się odbywać jedynie w jeden czwartek miesiąca. Obowiązują nadal wcześniejsze zgłoszenia telefoniczne. Na przełomie 2010 i 2011 roku będą to terminy: 16 grudnia, 20 stycznia, 24 lutego Dyżury konsultanta ds. farmaceutycznych, mgr farm. Anny Pławskiej, pełnione są w godzinach 9.00 13.00 we wtorki i czwartki. W trakcie dyżuru udzielane są informacje dotyczące realizacji recept i innych problemów, związanych z bieżącą działalnością aptek. Informacje udzielane są również telefonicznie: 0-22 635 45 54, 0-22 831 38 58.

Nowe radio dla farmaceutów! Od czerwca 2010 r. działa pierwsze internetowe radio w całości poświęcone Farmacji i dedykowane Farmaceutom. Wchodząc na stronę www.stacjafarmacja.pl, znajdą Państwo bieżące informacje z kraju i ze świata - co godzinę, aktualności farmaceutyczne, przygotowywane na podstawie najświeższych wydarzeń, komunikatów i targów farmaceutycznych, szkolenia dermokosmetyczne, informacje o nowościach na rynku, relacje z konferencji, felietony tematyczne i informacje o lekach oraz firmach farmaceutycznych. Słuchając radia można nauczyć się podstawowych zwrotów z języka angielskiego - potrzebnych przy pierwszym stole - oraz poćwiczyć z nami jogę. Audycje nadawane są codziennie od poniedziałku do piątku od godz. 8:00 rano, a w weekendy można posłuchać powtórek najważniejszych programów. W radiu pojawiają się znane osoby ze świata farmacji, przedstawiciele izb aptekarskich, artyści, na których koncertach goszczą farmaceuci. Jesteśmy obecni na targach i zjazdach szkoleniowych, z których relacje dla Państwa przedstawiamy na antenie. W zespole twórców radia, obok dziennikarzy, znajdują się osoby od lat związane z farmacją, jej promocją i marketingiem. Zapraszamy do słuchania codziennie! www.stacjafarmacja.pl Sylwia Domańska Redaguje zespół: mgr farm. Maria Głowniak red. nacz. mgr Edward Błażek sekretarz mgr Waldemar Firek mgr farm. Emilia Trzaska opr. fotograficzne Klaudiusz Kulak projekt okładki mgr farm. Paweł P. Peterson red. techn. Zbigniew Tkaczyk Skład i druk: Print Art, 0-22 870-07-21

Terminy zebrań aptekarzy 1. Zebrania kierowników aptek ogólnodostępnych: UWAGA!! - nowe miejsce i godziny zebrań Sala konferencyjna w budynku Związku Rzemiosła Polskiego, ul. Miodowa 14, w godzinach 10.00 13.00. - czwartek 16 grudnia 2010 - czwartek 20 stycznia 2011 - czwartek 17 lutego 2011 2. Zebranie właścicieli aptek, członków OIA w Warszawie: Uwaga!! - nowe miejsce i godziny zebrań Sala im. prof. B.Koskowskiego budynek Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, ul.długa 16, budynek B, I piętro w godzinach 10.00 13.00. - czwartek 2 grudnia 2010 - czwartek 3 lutego 2011 3. Zebrania kierowników i pracowników aptek szpitalnych i zakładowych. - czwartek 9 grudnia 2010 - czwartek 13 stycznia 2011 - czwartek 10 lutego 2011 (zebrania odbywają się w sali Klubowej - budynek Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, ul. Długa 16, Budynek B, parter, o godzinie 15.30) 4. Zebrania właścicieli, kierowników i pracowników hurtowni farmaceutycznych: - czwartek 25 listopada 2010 - czwartek 16 grudnia 2010 - czwartek 27 stycznia 2010 (zebrania odbywają się w sali im. Prof. B. Koskowskiego - budynek Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, ul. Długa 16, Budynek B, I piętro, o godzinie 15.00)

Spis treści Od Prezesa... 2 VI Sesja Szkoleniowa Aptekarzy w Krynicy Zdroju... 4 Nauki ciąg dalszy Helena Makulska-Nowak... 6 Po raz pierwszy w Krynicy Emilia Trzaska... 9 Perła polskich uzdrowisk Agnieszka Kosik... 11 Krynickie refleksje Marta Król-Wleklik... 14 O Konferencji szkoleniowej dyrektorów szpitali i kierowników aptek szpitalnych raz jeszcze... 16 Wywiad z Głównym Inspektorem Farmaceutycznym... 16 Zasady racjonalnej gospodarki lekiem w szpitalu Edmund Grześkowiak... 18 Aptekarze w mundurach... 21 Paragraf bez recepty redaguje Sylwester Majewski Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie błędów związanych z realizacją recept... 23 Wspomnienie o Bogdanie Paprockim... 25 Z prac Departamentu Spraw Zagranicznych Naczelnej Rady Aptekarskiej... 26 Kursy ciągłego szkolenia farmaceutów (jesień 2010)... 39 Listy do redakcji... 40 Gala Jubileuszowa w Warszawie z okazji XX-lecia reaktywowania Samorządu Aptekarskiego 16 stycznia 2011 r.... 43 Izba informuje... 44 Aptekarskie strofy o nowym tomiku Krzysztofa Kokota słów kilka Edward Błażek... 46 Okienko poetyckie: Krzysztof Kokot... 47 Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie zamówionych i zastrzega sobie prawo do skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 1

Od Prezesa I już po wakacjach. Wszyscy, którym udało się wykroić trochę czasu na urlop są wygrani. Teraz, nawet miłośnikom urlopów jesiennych, trudno jest myśleć o wypoczynku, gdyż z chwilą opublikowania rewolucyjnego projektu, a nosi ten projekt datę 9 września, ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, myślimy tylko o jednym. Na ile zmieni się nasza sytuacja i to zarówno przedsiębiorców właścicieli aptek, jak i kierowników, a także pracowników aptek i hurtowni farmaceutycznych, po wejściu w życie nowych zasad i przepisów, jakie uchwalenie ustawy wniesie. Srogi zawód spotkał tych, którzy oczekiwali, iż przygotowywany projekt wyjdzie naprzeciw naszym oczekiwaniom i zgłaszanym od lat postulatom. Mogę stwierdzić, w dużym skrócie, jedno projekt nie jest dla naszego środowiska życzliwy. Wiele zgłaszanych postulatów, w trakcie prac nad ustawą, uwzględniono często niejako przeciwko aptekom i aptekarzom. Oczywiście uchwalenie tej ustawy nie jest sprawą natychmiastową. Nie jest też przesądzony jej kształt ostateczny. Jeśli prace legislacyjne będą przebiegały rytmicznie, może ona wejść w życie wczesną wiosną 2011 roku. Nie znaczy to jednak, że mamy czekać z założonymi rękami. Kierownictwo Izby natychmiast włączyło się do prac nad przygotowaniem uwag, w ramach konsultacji resortowej i środowiskowej. Z naszej Izby przekazano do Izby Naczelnej obszerny, bardzo dobrze oceniony przez NIA i prawników materiał. Niestety konsultacje odbyły się w tempie ekspresowym. Terminem złożenia uwag był 9 października br., a już 11-go, w poniedziałek, projekt został przekazany do Kancelarii Premiera i 12-go października, na posiedzeniu rządu, został zaakceptowany (sic!). Rodzi się pytanie, czy w tak szybkim tempie była bodaj szansa na przeczytanie przekazanych do projektu uwag, nie mówiąc o ich przeanalizowaniu i uwzględnieniu? W tej chwili pozostaje nam czekać na materiał, który zostanie przedstawiony Sejmowi. W maju odbyła się narada prezydiów Okręgowych Rad Aptekarskich Izb Aptekarskich z Krakowa, Wrocławia, Kielc, Warszawy i Katowic, poświęcona omówieniu dotychczasowej współpracy naszych izb i ustaleniu programu działań na przyszłość. Więcej szczegółów zamieścimy w kolejnym Biuletynie, bowiem izba kielecka, zorganizuje w październiku następną naradę w tym zakresie. Nie mogę, chociażby w kilku zdaniach, nie wspomnieć o szóstej już edycji Sesji Szkoleniowej Aptekarzy w Krynicy-Zdroju. Przede wszystkich chciałam podkreślić jej wysoki poziom naukowy, co chwalili wszyscy uczestnicy. Dlatego pragnę też podziękować dyrektorowi naukowemu VI Sesji za ogromny wkład pracy i pogratulować efektów. Chcę również podkreślić sprawność grupy pracowników 2 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

biura naszej Izby, odpowiedzialnych za organizację całego przedsięwzięcia. Obszerne relacje o Sesji zamieszczamy na stronach 4-15. Z krynicką sesją wiąże się też urocze spotkanie z aptekarzem-poetą Krzysztofem Kokotem, który wpadł z Nowego Targu, gdzie mieszka i pracuje, na kilka godzin do Krynicy, aby porozmawiać i powspominać swój wieczór autorski na IV Sesji w 2008 roku, ale przede wszystkim podpisywać i dedykować swój nowy tomik poetycki. Wpisuje się ten zbiorek nastrojowych wierszy pięknie do uprawianej przez naszych twórców-aptekarzy poetyckiej obserwacji życia i rzeczywistości otaczającego nas świata. Staramy się ją propagować, toteż w bieżącym numerze, na stronach 46-48 przedstawiamy nowy tomik naszego Kolegi z Podhala. Blisko 20 lat temu jak ten czas leci 19 kwietnia 1991 roku Sejm R. P. uchwalił ustawę o samorządzie aptekarskim. W przyszłym roku będziemy więc obchodzić 20-lecie reaktywowania izb aptekarskich. W naszej Izbie obchody tego jubileuszu rozpoczniemy w niedzielę 16 stycznia 2011 roku Koncertem Wielką Galą XX-lecia, o godzinie 17 00 w Filharmonii Narodowej w Warszawie. Uważam, że środowisko farmaceutyczne winno dbać o właściwą rangę i oprawę wszelkich naszych działań, rocznic, uroczystości i wydarzeń. Promocji naszych spraw nikt za nas nie dokona. Dlatego wiele aktualności ma dla mnie zawsze powiedzenie, dzisiaj nazwano by je modnie bon motem, filozofaprakseologa prof. Tadeusza Kotarbińskiego: Chwalmy się panowie, chwalmy, bo kto nas chwalić będzie. Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 3

VI Sesja Szkoleniowa Aptekarzy w Krynicy Zdroju Tegoroczna VI już Sesja odbyła się w dniach od 15 do 29 sierpnia, tradycyjnie już niemal równocześnie z organizowanym przez Bogusława Kaczyńskiego Europejskim Festiwalem im. Jana Kiepury. Na Sesji gościliśmy wykładowców naukowców i praktyków nie tylko z dziedziny farmacji i medycyny. W sesji uczestniczyli: prof. dr hab. n. farm. Helena Makulska-Nowak kierownik Studium Kształcenia Podyplomowego, kierownik Zakładu Farmakodynamiki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr hab. n. farm. Elwira Telejko Krajowy Konsultant w Dziedzinie Farmacji Aptecznej, kierownik Studium Kształcenia Podyplomowego, Zakład Farmacji Stosowanej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, prof. dr hab. n. farm. Barbara Filipek kierownik Studium Kształcenia Podyplomowego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, prof. dr hab. Iwona Wawer kierownik Zakładu Chemii Fizycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, prof. dr hab. Henryk Marona kierownik Zakładu Chemii Bioorganicznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, prof. dr hab. Henryk Mruk Katedra Handlu Międzynarodowego Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Zakład Organizacji i Zarządzania Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, prof. dr hab. n. med. Jacek Muszyński Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, prof. dr hab. n. farm. Edmund Sieradzki kierownik Zakładu Farmacji Stosowanej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, prof. dr hab. n. farm. Dariusz Sitkiewicz kierownik Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, prezes Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej, prof. dr hab. n. farm. Andrzej Stańczak kierownik Zakładu Farmacji Szpitalnej Katedry Biofarmacji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, 4 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

dr n. med. Beata Frącka Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II w Grodzisku Mazowieckim, mgr piel. Ilona Kawa Szpital Uniwersytecki Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, dr n. med. Maria Kmera-Muszyńska Katedra i Klinika Okulistyki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, mgr farm. Karolina Słoczyńska Zakład Chemii Bioorganicznej, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, dr n. med. Anna Tuszyńska Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr n. med. Maria Walczak Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, dr n. med. Anna Zaleska-Żmijewska Katedra i Klinika Okulistyki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr n. farm. Sławomir Białek Katedra Biochemii i Chemii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr n. med. Andrzej Dąbrowski Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr n. med. Piotr Gryglas Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia i Angiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr n. farm. Włodzimierz Hudemowicz Zakład Farmacji Stosowanej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr hab. n. med. Krzysztof Kamiński Katedra i Klinika Położnictwa i Perinatologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, lek. med. Marcin Tusiński II Klinika Chirurgii Szpitala Uniwersyteckiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Wyjątkowo liczne w tym roku relacje uczestników VI Sesji poprzedza artykuł pani prof. Heleny Makulskiej-Nowak, ciekawie opisujący i oceniający przebieg Sesji, z punktu widzenia jej dyrektora naukowego. Równie ciekawe są pozostałe trzy relacje pań biorących udział w Sesji. Redakcja Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 5

Nauki ciąg dalszy W dniach 15-29 sierpnia 2010 roku odbyła się kolejna, VI już Sesja Szkoleniowa Aptekarzy w Krynicy-Zdroju. Dwa lata temu dyskutowaliśmy nad celowością kontynuowania naszego doskonalenia zawodowego w formie wyjazdowej sesji edukacyjnej w Krynicy. Był to bowiem ostatni rok pierwszego okresu rozliczeniowego, potwierdzającego zdobycie wymaganej liczby punktów za czas poświęcony na naukę. Rozliczenia punktowe za następną pięciolatkę wydają się tak odległe, że tylko najbardziej zaangażowani i obowiązkowi podjęli nowe wyzwanie. Zawsze bowiem możliwe są potencjalne zmiany i do końca nie wiadomo, co może przynieść przyszłość. Tym bardziej miłym spełnieniem naszych oczekiwań było zgłoszenie niezbędnej liczby chętnych do pogłębiania swojej wiedzy w roku bieżącym, podczas sesji wyjazdowej w Krynicy. Wprawdzie uczestników było mniej niż w latach ubiegłych (przy czym w pierwszym tygodniu grupa była liczniejsza niż w drugim), to jednak zarówno intensywność szkolenia jak i zaangażowanie, a także dyscyplina były imponujące. Nawet moje dodatkowe komentarze i uzupełnienia po wykładach nikogo nie zniechęcały, a nawet późna godzina zakończenia nie powodowała opuszczenia sali. W ostatniej sesji szkoleniowej uczestniczyło 23 wykładowców, głównie z uczelni medycznych Krakowa i Warszawy, ale także Białegostoku, Łodzi, Lublina i Poznania. Wykładowcy reprezentowali różne profesje głównie byli to lekarze i farmaceuci, ale także ekonomiści, chemicy oraz pielęgniarka o wysokich kwalifikacjach z Uniwersyteckiego Szpitala w Krakowie. Wykładowcami byli zarówno teoretycy jak i klinicyści. Wszystkie kursy ciągłego szkolenia realizowane były po raz pierwszy: Produkty kosmetyczne wybrane zagadnienia, prowadzony przez Pana prof. H. Maronę wraz z Panią mgr K. Słoczyńską, Farmakoterapia chorób jamy ustnej, gardła, nosa i uszu, który prowadzili Pani dr A. Tuszyńska i Pan dr S. Białek, kurs pod nazwą Farmakoterapia w leczeniu chorób narządu wzroku, w którym bardzo ciekawie przedstawiały interesujące nas zagadnienia Pani dr A. Zaleska-Żmijewska i Pani dr M. Kmera-Muszyńska, kolejny kurs to Choroby polekowe wykrywanie zapobieganie, leczenie, w którym uczestniczyło duże grono wykładowców, a także kurs noszący tytuł Farmakoterapia w pediatrii, z udziałem Pani dr M. Walczak z CM UJ w Krakowie i Pani dr B. Frąckiej ze Szpitala im. Jana Pawła II w Grodzisku Mazowieckim. Szeroki wachlarz tematyczny przedstawiono podczas posiedzeń naukowoszkoleniowych. Między innymi bardzo interesujący wykład o otyłości przedstawiła 6 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

Pani prof. B. Filipek kierownik Studium Kształcenia Podyplomowego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Choroby krążenia i ich leczenie omówił, jak zwykle żywiołowo i ciekawie, Pan dr P. Gryglas z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia i Angiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Leczenie chorób układu pokarmowego zaprezentował Pan prof. J. Muszyński, a leczenie chorób układu oddechowego Pan dr A. Dąbrowski i Pan dr S. Białek. O prewencji wad cewy nerwowej interesująco mówił dr K. Kamiński, a o przewlekłej chorobie żylnej dr M. Tusiński. Po raz pierwszy w naszym programie uwzględniono temat dotyczący pielęgnacji trudno gojących się ran, który zrealizowała Pani mgr I. Kawa z Uniwersyteckiego Szpitala w Krakowie. Żarliwą dyskusję wzbudził wykład Pani prof. I. Wawer o suplementach diety oraz wykład zatytułowany Terapia skojarzona Pana prof. A. Stańczaka z Łódzkiego Uniwersytetu Medycznego. W kursie Choroby polekowe, zaburzenia metaboliczne przedstawił bardzo interesująco Pan prof. D. Sitkiewicz kierownik Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, który jest także Prezesem Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej. O pełnym humoru i dynamicznym wykładzie Pana prof. H. Mruka z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu nie muszę się rozpisywać, ponieważ większość słuchaczy od lat w wykładach Pana Profesora uczestniczy, bardzo je ceni i lubi. Niezwykle bogaty w ważne treści, dotyczące właściwości leków, był wykład Pani dr E. Telejko z Białostockiego Uniwersytetu Medycznego, Krajowego Konsultanta w dziedzinie Farmacji Aptecznej. Wykład Pani dr uświadomił nam, jak trudne mogą być decyzje związane z wielolekową terapią, szczególnie u pacjentów po 65 roku życia, którzy wymagają równoczesnego leczenia kilku chorób i kiedy pojawiła się u nich niewydolność narządowa. Wykładowców z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, takich jak prof. E. Sieradzki kierownik Zakładu Farmacji Stosowanej, dr W. Hudemowicz z-ca prezesa Okręgowej Rady Aptekarskiej, czy dr S. Białek adiunkt w Katedrze Biochemii i Chemii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego członkowie naszej Izby mieli okazje słyszeć już wielokrotnie, dlatego ich prezentacje nie wymagają oddzielnego omówienia. Zaangażowanie słuchaczy i ich udział w zajęciach zasługuje na podkreślenie, z uwagi na przepiękną pogodę, która towarzyszyła nam przez cały okres pobytu w Krynicy i kusiła wagarami Tylko niektórzy, w nielicznych przerwach, wybierali się na Górę Parkową lub Jaworzynę Krynicką. Obydwa turnusy rozpoczynaliśmy uroczyście i tradycyjnie w Sali Bankietowej Pensjonatu Patria jedynym w Polsce domu Jana Kiepury, a dla podtrzymania tradycji w tym Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 7

nastrojowym miejscu, wzbogacali naszą inaugurację znakomici i lubiani artyści. W pierwszym tygodniu gościliśmy młodą, dynamiczną i pięknie śpiewającą Panią Sylwię Lorens, w drugim młodego solistę Teatru Wielkiego Opery Narodowej w Warszawie Pana Rafała Bartmińskiego. Największą atrakcją jest odbywający się równolegle z naszą sesją edukacyjną Europejski Festiwal im. J. Kiepury, którego dyrektorem jest Pan Bogusław Kaczyński. W bieżącym roku mogliśmy po godzinie 20 00 uczestniczyć w tak znakomitych przedstawieniach, odbywających się podczas festiwalu, jak Koncert Chopinowski w wykonaniu, zakwalifikowanego na tegoroczny Konkurs Chopinowski, Pana Grzegorza Niemczuka, obejrzeć operetki: Franza Lehara Wesoła Wdówka, Imre Kalmana Hrabina Marica i Zemstę Nietoperza Johanna Straussa. Niewątpliwie wielkim przeżyciem dla uczestników był Koncert na deptaku zatytułowany Tu gdzie śpiewał Jan Kiepura (telewizyjne widowisko plenerowe), jak również uroczyste zakończenie festiwalu, zatytułowane Wielka sława to żart, będące paradą gwiazd opery i operetki. Ponadto uczestnicy mogli spotkać się z Michałem Bajorem, Reprezentacyjnym Zespołem Artystycznym Wojska Polskiego, wspaniałymi czterema aktorkami w spektaklu Klimakterium i już oraz Zespołem Teatru Żydowskiego w przedstawieniu Pół żartem, pół serio. Do tradycji naszych spotkań w Krynicy należy wieczór integracyjny przy ognisku, który uświetnił w roku bieżącym Marco Bocchino i znany tenor z Krakowa Jan Wilga. Niezapomnianym przeżyciem dla uczestników naszych sesji edukacyjnych jest tradycyjne spotkanie z dyrektorem Europejskiego Festiwalu Kiepurowskiego Panem Bogusławem Kaczyńskim. Zakończenie tegorocznej sesji szkoleniowej było niezwykle wzruszające. Oprócz tradycyjnych podziękowań i pożegnań było również telefoniczne połączenie z Panem dr Krzysztofem Kmieciem pracownikiem naukowym Zakładu Farmakognozji WF CM Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i jednocześnie znanym twórcą ekslibrisów, który oprócz ciepłych słów przekazał niepowtarzalną pamiątkę, jaką był specjalnie przygotowany przez Pana Doktora, ekslibris dla kierownika naukowego tegorocznej Sesji. Wszystkie te wspaniałe spotkania i przeżycia możliwe są dzięki zrozumieniu i życzliwości Pani Prezes Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie oraz umiejętnościom organizacyjnym, a także napędowi i zainteresowaniom Dyrektora Biura Izby. Helena E. Makulska- Nowak 8 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

Po raz pierwszy w Krynicy W tym roku po raz pierwszy byłam w Krynicy na szkoleniu ciągłym aptekarzy. Muszę przyznać zupełnie szczerze, że tak naprawdę wcale tego nie planowałam. Ciągle w biegu, z głową zajętą innymi sprawami, nawet nie myślałam, żeby znaleźć te kilka dni na wyjazd. Wiele razy moja promotorka Pani prof. Helena Makulska-Nowak opowiadała mi o atmosferze zjazdów w Krynicy, ale zawsze było mi tak jakoś nie po drodze. Aż przyszedł czas, że obowiązki uczelniane wymusiły na mnie wyjazd w to miejsce. Chcąc połączyć przyjemne z pożytecznym, zdecydowałam się na samotną podróż w polskie góry. Jechałam z mieszanymi myślami, nie znałam tam wielu osób; tak niedawno skończyłam studia, że zasiadanie znowu w ławkach nie budziło mojego entuzjazmu. Zajeżdżając na miejsce, zobaczyłam piękny hotel, dostałam wszystkie materiały informacyjne i plan całego nadchodzącego tygodnia. Zapowiadała się niezła zabawa, zajęcia i wykłady od rana do nocy! Też sobie znalazłam sposób na rozrywkę jedynym światełkiem w tunelu, dającym nadzieję na małe urozmaicenie, był festiwal muzyczny im. Jana Kiepury. Zatem już pierwszego dnia wybrałam się na koncert otwierający festiwal. Ubrana w małą czarną i szpilki pobiegłam w dół do Pijalni Głównej. Niesamowite wrażenie zrobił na mnie fakt, że wieczorem cała Krynica zmieniała swoje oblicze. Zewsząd wychodzili ludzie w eleganckich strojach: mężczyźni w garniturach, a kobiety w tiulach, sukniach i piórach we włosach zupełnie inny świat. Jakże Ci ludzie znali już dobrze każdy punkt programu festiwalu ciepłe przyjęcie Bogusława Kaczyńskiego, głośne owacje na samo jego pojawienie się na scenie, oczarowanie muzyką, śpiewanie z artystami, żywa reakcja na każdy gest śpiewających, skupienie i szacunek do muzyki. Naprawdę wyjątkowe to było uczucie, oddać się zupełnie temu, co działo się na scenie. Kolejne dni miały obfitować nie tylko w koncerty, ale i w wykłady. Zaczęło się od wykładu Pani prof. Makulskiej-Nowak i tak już trwało cały tydzień. Skończyłam studia zaledwie kilka lat temu i byłam przekonana, że nie potrzebuję jeszcze powtórki wiedzy ze studiów. A tu zaskoczenie to wcale nie była powtórka. Poruszane były zupełnie inne, nowe tematy. Tematy dopasowane do potrzeb farmaceuty pracującego za pierwszym stołem: wykłady z kosmetologii, chorób jamy ustnej i krtani czy chorób oka. Tematy realizowane przez praktyków Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 9

osoby, po których widać, że lubią swoją pracę i są zafascynowane prezentowaną przez siebie wiedzą. To, co do mnie trafiło najbardziej, to bezpośredniość prowadzących zajęcia. Przez cały czas trwania kursów stanowili Oni nieocenione źródło wiedzy dla zainteresowanych można było z nimi rozmawiać, pytać, drążyć, byli po prostu obecni i zawsze gotowi do dyskusji. Bezpośredni kontakt z wykładowcą jest czymś wyjątkowym jest przede wszystkim niezastąpionym źródłem informacji. Żywo prowadzone spory naukowe, czy rozwiewanie wątpliwości najbardziej pozostają w pamięci. Sesje tematyczne porozdzielane były wykładami z najróżniejszej tematyki. Był to naprawdę kociołek wiedzowy. Myślę, że taka forma doskonale się sprawdza, nie ma tzw. zmęczenia materiałem, gdyż jeden taki wyjazd obfituje w informacje z naprawdę wielu dziedzin, a przy okazji można zdobyć prawie 30 twardych punktów co także nie jest bez znaczenia. Dni przebiegały bardzo intensywnie w dzień nauka, wieczorem zaś koncerty. Każdy wieczór stanowił ucztę dla ducha, a dzień poruszał zastygłe szare komórki, czasem może aż za bardzo, gdyż tak napięty grafik nie pozostawiał czasu na zwiedzanie miasta, czy choćby kilkugodzinną wycieczkę w góry. Aż szkoda było nie wejść na Górę Parkową, czy nie pójść na kremówki do pensjonatu Wisła. Jednak brak czasu był nieodzownym elementem tego wyjazdu. Zaległości towarzyskie można było jednak nieco nadrobić wieczorem w kawiarni hotelowej, gdy każdy wracał z koncertów. Znikały wtedy bariery wiekowe, ideologiczne, czy wynikające z wykonywanej pracy. Z przyjemnością można była posłuchać piosenek z czasów młodości starszych kolegów, opowiadań i anegdot, pożartować, pośmiać się, czy po prostu poznać się z kolegami po fachu. Ten wyjazd do Krynicy dał mi wiele. Po pierwsze, nauczył mnie szacunku do szkoleń ciągłych to naprawdę jest potrzebne i ciekawe. Po drugie, dał mi możliwość poznania wielu ciekawych ludzi. Po trzecie, dał chwilę oddechu od dnia codziennego. Myślę, że o to głównie w tym wszystkim chodzi nie musimy ciągle biegać i martwić się co przyniesie jutro. Takie oderwanie od codzienności daje nam możliwość skupienia się na zupełnie innych aspektach naszego zawodu, pozwala na złapanie dystansu i nabrania chęci do pracy. Daje napęd do pogłębiania wiedzy. Najpiękniejszej z możliwych. Emilia Trzaska 10 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

Perła polskich uzdrowisk Perła polskich uzdrowisk, czyli Krynica-Zdrój była po raz szósty miejscem, w którym odbyła się Sesja Szkoleniowa Aptekarzy. Sesję tę uświetniło grono znakomitych wykładowców i gości oraz niezwykły urok górskiego kurortu, do którego nie sposób rokrocznie nie wracać. W skreślonych poniżej kilku zdaniach postaram się oddać atmosferę pierwszego, bardzo udanego, turnusu VI Sesji Szkoleniowej, będącej wyjątkową okazją do jednoczesnego zdobycia wiedzy oraz przeżycia atmosfery Europejskiego Festiwalu im. Jana Kiepury. Organizatorzy Sesji czyli Studium Kształcenia Podyplomowego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Okręgowa Izba Aptekarska w Warszawie, jak zawsze, niezawodnie zadbali o bogaty program, różnorodną tematykę i doskonałą organizację. Część szkoleniową Sesji rozpoczęła niezwykle ciekawym i doskonale poprowadzonym wykładem inauguracyjnym Statyny blaski i cienie Pani prof. dr hab. n. farm. Helena Makulska-Nowak. Natomiast otwarciu części artystycznej Sesji w pensjonacie Patria dawnym domu patrona krynickiego festiwalu, Jana Kiepury towarzyszył występ znakomitej śpiewaczki Sylwii Lorens. To niezwykłe uczucie być uczestnikiem spotkania, podczas którego uznany artysta, podziwiany dzień wcześniej na gali rozpoczynającej festiwal, śpiewa tylko dla nas i dzieli się z nami historią swojego życia. Nieoceniony wkład w przebieg spotkania miał jego moderator mgr Waldemar Firek, którego liczne przyjaźnie wśród znakomitych artystów przysparzają nam okazji do tak niecodziennych przeżyć. Kolejne sześć dni Sesji stanowiło swoistą pętlę czasu, bo czas w Krynicy nie płynął zwykłym rytmem. Przebogaty program sprawiał, że ów czas z jednej strony gwałtownie przyspieszył, z drugiej jednak strony, po zakończeniu Sesji, nie można było się nadziwić, jak to możliwe, by w ciągu zaledwie kilku dni doświadczyć tak wielu olśnień na gruncie artystycznym i zawodowym. I turnus Sesji był okazją do poszerzenia wiedzy w trakcie 3 kursów, dotyczących produktów kosmetycznych, farmakoterapii chorób jamy ustnej, gardła, krtani, nosa i ucha oraz farmakoterapii w leczeniu chorób narządu wzroku. Z kolei posiedzenia naukowo-szkoleniowe obejmowały takie zagadnienia, jak pielęgnacja trudno gojących się ran, przewlekła choroba żylna, polekowe choroby układu pokarmowego, alergia, rola farmaceuty w kardiologicznych trudnościach terapeutycznych, a także aspekty przenikania Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 11

substancji leczniczych przez skórę, nadciśnienie tętnicze, terapia skojarzona oraz elementy marketingu farmaceutycznego, dotyczące skutecznej rozmowy z pacjentem w aptece. Zaproszenia do poprowadzenia wykładów przyjęli zarówno podziwiani już wcześniej przez farmaceutyczną brać wykładowcy znani z poprzednich Sesji, jak i specjaliści, którzy zagościli tu po raz pierwszy. Wszyscy jednak w niezrównany sposób podzielili się z nami swoją wiedzą, dorobkiem naukowym, a często i doświadczeniem klinicznym. Wielu wykładowców spośród tegorocznego grona to praktykujący lekarze, bądź osoby z jednoczesnymi wielkimi osiągnięciami naukowymi, nie zawsze związane jednak bezpośrednio z praktyką farmaceutyczną. Na kilka godzin przed zakończeniem I turnusu miałam okazję skorzystać z uprzejmości prof. dr hab. n. farm. Dariusza Sitkiewicza kierownika Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, który zgodził się zamienić ze mną kilka słów na temat przydatności wiedzy medycznej dla farmaceuty za pierwszym stołem. Pan Profesor, podobnie jak organizatorzy Sesji oraz liczne grono aptekarzy, jest gorącym zwolennikiem poszerzania przez farmaceutów wiedzy sensu stricte medycznej; zwłaszcza, że zagadnienia te nie są zbyt szeroko reprezentowane w obecnym programie studiów farmaceutycznych, a stanowią niezbędny element właściwie prowadzonej opieki farmaceutycznej. Uczestnictwo w opisywanej tu Sesji Szkoleniowej nie jest jedynym działaniem, jakie środowisko akademickie podejmuje w kierunku pozytywnych zmian w tym zakresie. Pan prof. Dariusz Sitkiewicz podzielił się z nami informacjami na temat ciekawych inicjatyw. Po pierwsze, począwszy od października 2010 roku, rozpocznie swoją działalność Zakład Opieki Farmaceutycznej na Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, po drugie zaś planowane jest poszerzenie programu nauczania dotyczącego biochemii. Zakres programowy tego przedmiotu w toku kształcenia przyszłych farmaceutów nie będzie sprowadzał się jedynie do poznania podstawowych szlaków metabolicznych, lecz dotyczyć ma również biochemii klinicznej z elementami diagnostyki, co przysporzy farmaceutom praktycznej wiedzy np. przy wstępnej interpretacji wyników analiz laboratoryjnych. Podczas naszej rozmowy Profesor przekazał ciekawą myśl, dotyczącą aptekarskiej profesji, którą cytuję: nie można być znawcą leków, nie będąc znawcą chorób. Myśl ta trafia w cel, bowiem w potocznej świadomości funkcjonują, wszystkim znane, liczne powiedzenia na temat naszego zawodu np.: aptekarz też lekarz, czy sprzedawca z wyższym wykształceniem. I choć żadne z nich, ze względu 12 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

na skrajne ujęcie, nie jest prawdziwe, powinniśmy dołożyć wszelkich starań, by przysłowiowe ziarno prawdy było znacznie większe w przypadku pierwszego sformułowania stosownie do myśli Pana Profesora. Wszyscy wykładowcy nie szczędzili czasu pomiędzy wykładami na bezpośrednie konsultacje ze słuchaczami. Sesja była okazją do wielu ciekawych spotkań, zarówno na płaszczyźnie zawodowej jak i artystycznej. A różnorodność tematów wykładów dorównywała różnorodności doznań muzycznych. Drugi dzień Sesji zakończony był spotkaniem integracyjnym w plenerowej aurze. Ten wieczór należał do Marco Bocchino włoskiego piosenkarza i kompozytora z Toskanii, którego niektórzy mieli okazję poznać na ostatniej Sesji Szkoleniowej Komisji Hurtowni Farmaceutycznych. Marco doskonale śpiewa i bawi publiczność naturalnie po polsku, zachęca do wspólnego śpiewu i tańca, a także przybliża i przypomina nam włoskie przeboje, których jak się okazało po koncercie znamy bardzo wiele. Wybór Krynicy na miejsce organizowania Sesji szkoleniowych jest nierozerwalnie związany z Europejskim Festiwalem im. Jana Kiepury. I ta mozaika wykładów, koncertów oraz letniej atmosfery uzdrowiska stanowiła o wyjątkowym uroku tych dni. Dobór repertuaru Festiwalu to oczywiście dzieło znanego wszystkim, wieloletniego jego dyrektora Bogusława Kaczyńskiego. Rozpoczął się on uroczystą galą Pt. Zaczarowany świat operetki. Na festiwalowej scenie zobaczyliśmy i usłyszeliśmy wiele gwiazd. Wystąpili także znani z koncertów dla naszej Izby: Iwona Tober, Sylwia Lorens i skrzypek Zbigniew Kawalec z towarzyszeniem Galicyjskiej Orkiestry Straussowskiej Obligato z Krakowa, pod kierunkiem Jerzego Sobeńko, od lat uświetniającej izbowe koncerty. Mistrz Sobeńko wystąpił w poczwórnej roli: dyrygenta, kompozytora, aranżera i pianisty, zbierając zasłużone brawa publiczności, wypełniającej do ostatniego miejsca salę Pijalni Głównej. Drugi festiwalowy wieczór przyniósł miłośnikom Fryderyka Chopina prawdziwą ucztę. Zagrał Grzegorz Niemczuk młody, a już uznany i nagradzany pianista, reprezentant Polski na tegorocznym Konkursie im. Fryderyka Chopina. Niezapomnianego uroku koncertowi przysporzył również jego gospodarz Bogusław Kaczyński, ponieważ pomiędzy utwory wplótł arcyciekawą opowieść o naszym największym kompozytorze. Na scenie spotkały się zatem muzyka i słowo; dźwięk i jego prawdziwie literacki opis. Pana Bogusława, uhonorowanego tytułem Mistrza Mowy Polskiej, mieliśmy okazję podziwiać podczas festiwalu wielokrotnie, w szczególności zaś Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 13

podczas tradycyjnego już, kameralnego spotkania z nami, uczestnikami Sesji, w Pensjonacie Wisła. Niewiele jest w naszym kraju osób, które dorównują mu talentem w sztuce opowiadania o muzyce i jej twórcach. Ten dar opowiadania sprawia, że słuchaczom niezmiernie łatwo było przenieść się wyobraźnią do minionych epok, w których na paryskich salonach brylował Chopin, w operze wiedeńskiej królowali Strauss z Leharem, a w Krynicy publiczność porywał Jan Kiepura Wieczorne koncerty dostarczały niezapomnianych wzruszeń. Operetka Wesoła wdówka zaskoczyła przejmującą partią wokalną Sylwii Strusińskiej odtwórczyni tytułowej roli. Spektakl High School Musical emanował niespotykanym żywiołem i energią, a sobotnie plenerowe widowisko, transmitowane przez telewizję, zwieńczone zostało kilkukrotnymi bisami i owacjami zachwyconej publiczności. Niemal każdy, opuszczając miejsce koncertu, nucił fragment którejś z operetek lub refren piosenki Jana Kiepury. Pierwszy turnus VI Sesji należał do w pełni udanych. Organizatorzy zapewnili urokliwe miejsce, wyjątkowych wykładowców i doskonałą oprawę muzyczną. Czytelnikom tych słów, obecnym i nieobecnym na minionej Sesji, życzę byśmy wszyscy wspólnie spotkali się na kolejnej. Agnieszka Kosik Krynickie refleksje Sesja szkoleniowa w Krynicy Zdroju, a byłam uczestniczką II jej turnusu, to nic innego jak polypill. Tu łączy się przyjemne z pożytecznym. Na nudę nikt nie może narzekać. Czas wypełniony jest od rana do wieczora. Obowiązkowe zajęcia zmieniają się w relaks wraz z porą dnia, jak w kalejdoskopie. Już przed śniadaniem, na chętnych, czeka nordic walking. Warto skorzystać z marszu na Górę Parkową przed parogodzinnymi wykładami, prowadzonymi przez znanych nam profesorów i doktorów różnych dziedzin medycyny i farmacji. Wśród nich jest nasza wspaniała Pani profesor Helena Makulska-Nowak. Nasza, bo jest członkiem naszej Izby. Osoba pełna uroku, która nie tylko przekazuje nam wiedzę z zakresu farmakologii, ale zachęca też do poznania ciekawych zakątków Krynicy, związanych z historią i kulturą tego regionu. 14 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

Sesja szkoleniowa w Krynicy przebiega równolegle z Europejskim Festiwalem im. Jana Kiepury, cieszącym się ogromnym zainteresowaniem. Dzięki organizatorom naszych szkoleń mamy ułatwione uczestnictwo w tym wspaniałym wydarzeniu kulturalnym i artystycznym. Jako farmaceuci jesteśmy szczególnie wyróżnieni. Tylko z nami, w kawiarni pensjonatu,,wisła, spotyka się sam dyrektor Festiwalu Bogusław Kaczyński. Przy herbacie i kremówce, z dużą przyjemnością i uwagą, słuchamy mistrza znajomości świata opery, operetki i muzyki klasycznej. Tylko dla nas śpiewa a capella jedna z gwiazd opery. W tym roku mieliśmy przyjemność osobiście poznać tenora Rafała Bartmińskiego. Jego głos rozbrzmiewał dla nas w sali bankietowej pensjonatu,,patria domu Jana Kiepury. Krynica to miejsce, gdzie pędzący świat zatrzymuje się. To miejsce gdzie każdy znajdzie dla siebie sposób na spędzenie czasu. Organizatorzy Sesji tradycyjnie dbają też o lżejszą rozrywkę dla nas. Jeden wieczór spędzamy w Tyliczu. Otoczeni lasem, możemy potupać przy piwie i kiełbaskach w rytm lekkiej muzyki. W tym roku zabawiał nas urokliwy Marco Bocchino Włoch, mieszkający z wyboru w naszym kraju. Grał i śpiewał znane przeboje, popisując się przy tym znajomością naszego języka. Koleżanki i Koledzy, Sesja Szkoleniowa w Krynicy to godny polecenia sposób na poszerzanie wiedzy fachowej i zdobywanie punktów. Ten obowiązek zamienia się w przyjemność, dzięki ogromnemu wysiłkowi wszystkich pracowników naszej Izby Aptekarskiej oraz personelowi hotelu Motyl, w którym mieszkamy. Ośmielę się serdecznie podziękować za ten trud, w imieniu wszystkich uczestników Sesji. Krynica Zdrój, to swoiste trio. Tu stykamy się z nauką, z wysoką kulturą i z lekkością rozrywki. To miejsce tradycji i historii, o czym może świadczyć napis na pomniku Adama Mickiewicza: Droższy niż laur Kapitolu wianek rękami wieśniaczki usnuty, z modrych bławatków i zielonej ruty oraz swojskich klimatów idąc deptakiem widzimy reklamę: Nadeszła chwila na serek z grilla. Serdecznie polecam uczestnictwo w sesji szkoleniowej w Krynicy. W tym roku byłam tam już czwarty raz Moje wrażenia są nadal miłe i bardzo pozytywne. Marta Król-Wleklik Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 15

O Konferencji szkoleniowej dyrektorów szpitali i kierowników aptek szpitalnych raz jeszcze W poprzednim numerze Biuletynu zamieszczono informację o konferencji szkoleniowej dyrektorów szpitali i kierowników aptek szpitalnych, która odbyła się 21 kwietnia br., w Centrum Konferencyjnym Wojska Polskiego w Warszawie. Przypomnieć należy, że honorowy patronat nad konferencją przyjęli: Jacek Kozłowski Wojewoda Mazowiecki oraz Adam Struzik Marszałek Województwa Mazowieckiego. Konferencja zgromadziła blisko 300 uczestników, w tym ponad 40 inspektorów farmaceutycznych z całego kraju oraz kilkunastu dyrektorów szpitali i kierowników aptek szpitalnych z innych województw. Dzisiaj wracamy do tego ważnego tematu i publikujemy dwa bardzo ciekawe materiały: wywiad z Głównym Inspektorem Farmaceutycznym mgr farm. Zofią Ulz, zawierający m. in. refleksje na temat znaczenia tej konferencji, opracowanie prof. dr hab. n. farm. Edmunda Grześkowiaka Dziekana Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu i Krajowego Konsultanta w Dziedzinie Farmacji Szpitalnej pt. Zasady racjonalnej gospodarki lekiem w szpitalu, przedstawione na konferencji i zamieszczone w jej programie. Zamieszczamy również list zastępcy Prezydenta m. st. Warszawy Jacka Wojciechowicza, dotyczący konferencji, odczytany w trakcie jej obrad przez pana Dariusza Hajdukiewicza dyrektora Biura Polityki Zdrowotnej Urzędu m. st. Warszawy. Wywiad z Głównym Inspektorem Farmaceutycznym mgr farm. Zofią Ulz Red.: - We wrześniu 2009 r., w trakcie pobytu Pani Minister na sesji szkoleniowej pracowników aptek szpitalnych, która odbywała się w Spale, poparła Pani inicjatywę uczestników tej sesji, dotyczącą zorganizowania konferencji szkoleniowej dyrektorów szpitali i kierowników aptek szpitalnych województwa mazowieckiego. Jak Pani Minister ocenia przygotowanie konferencji, opracowanie materiałów dla uczestników i jej przebieg? 16 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

Zofia Ulz: Konferencja została zorganizowana bardzo profesjonalnie. Materiały były czytelne jasno precyzowały temat przewodni i cel konferencji. Red.: - Jak uczestniczący w konferencji inspektorzy farmaceutyczni ocenili przebieg konferencji? Czy rozmawiali o tym z Panią Minister na okresowych naradach, telefonowali? Zofia Ulz: - Wielokrotnie rozmawiamy na naradach na temat aptek szpitalnych i ich roli w opiece nad pacjentem hospitalizowanym. Według oceny wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych, przekazane podczas trwania konferencji informacje, mają ogromne znaczenie dla jej uczestników, ponieważ poruszano trudne problemy oraz proponowano sposoby ich rozwiązania. Red.: - Czy po doświadczeniach i ocenie warszawskiej konferencji nadal jest Pani skłonna udzielać wsparcia podobnym inicjatywom w innych regionach kraju? Jeśli tak to kiedy i gdzie możemy spodziewać się zorganizowania podobnych spotkań aptekarzy szpitalnych i dyrektorów szpitali? Zofia Ulz: - Jak najbardziej. Zależy mi na wzroście świadomości organów założycielskich i dyrektorów szpitali co do znaczenia farmaceuty szpitalnego i klinicznego dla poprawy jakości usług świadczonych przez szpital, a także poprawy rachunku ekonomicznego, dzięki racjonalnemu wykorzystaniu leków sporządzonych w aptekach szpitalnych Red.: - Czy obrady konferencji wpłynęły na inne widzenie realiów funkcjonowania aptek w szpitalach i czy będzie to miało wpływ na bieżące działania inspekcji farmaceutycznej, a także czy spowodują propozycje GIF-u dotyczące regulacji prawnych? Zofia Ulz: - Niewątpliwie wszystkie aspekty są wykorzystywane przez inspektorów farmaceutycznych w ich codziennej pracy, a Główny Inspektor Farmaceutyczny przygotowuje projekt przepisów, które winny usprawnić funkcjonowanie aptek szpitalnych, a przede wszystkim poprawić efektywność ich działania. Dziękujemy Pani Minister za rozmowę. Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 17

Zasady racjonalnej gospodarki lekiem w szpitalu Nadrzędnym celem współczesnej farmacji szpitalnej jest skuteczna i bezpieczna farmakoterapia, która uzależniona jest od trzech głównych czynników: diagnozy, prawidłowego wyboru leku i wyboru odpowiedniego sposobu leczenia. Wszystkie trzy czynniki są jednakowo ważne, gdyż brak prawidłowej diagnozy uniemożliwia zastosowanie odpowiedniego leku, a jego nieodpowiednie stosowanie uniemożliwia uzyskanie efektu terapeutycznego. Dlatego, aby sprostać trzem wyżej wymienionym wymogom, w procesie kompleksowej, profesjonalnej opieki nad pacjentem, wymagane jest współdziałanie interdyscyplinarnego zespołu, składającego się z farmaceuty, lekarza i pielęgniarki. W związku z tym, w strukturze prawidłowo działającego szpitala musi znajdować się apteka szpitalna, a zatrudnieni w nich farmaceuci szpitalni powinni prowadzić gospodarkę lekami i materiałami medycznymi (zakupy wg określonych procedur, produkcja, dystrybucja i kontrola), nadzór nad higieną i sterylizacją centralną w szpitalu, nadzór nad jakością gazów medycznych, nadzór nad materiałami medycznymi, implantami, analizę raportów szpitalnych na temat niepożądanych działań leków, serwis informacyjny, szkolenia przed- i podyplomowe. Wymogiem kompetencyjnym jest również uczestniczenie farmaceutów szpitalnych w badaniach klinicznych. Jedynie farmaceuta szpitalny posiada niezbędną wiedzę na temat właściwości fizykochemicznych, farmakokinetycznych i farmakodynamicznych środków leczniczych, ich postaci i dróg podawania, a także działań niepożądanych, metabolizmu i wzajemnego oddziaływania na siebie oraz wiedzę z zakresu stosowania i dawkowania leków w poszczególnych jednostkach chorobowych. Dlatego wyłącznie on może służyć pełną informacją o leku, zarówno dla lekarza, jak i pacjenta. Zaleca się, aby na poziomie krajowym ustalić protokoły leczenia, obejmujące kryteria wyboru leków, jakie należy zastosować w określonych przypadkach chorobowych. Podstawą wyboru farmakoekonomicznego musi być zasada, aby leczyć najlepiej i najtaniej. Cena leku stanowi tylko część jego kosztu. Stosowanie leków w szpitalu wiąże się również z kosztami ich przygotowania w aptece szpitalnej, dystrybucji i monitorowania ich użycia. W przypadku identycznych procedur wymagających stosowania leków zawierających tę samą substancję leczniczą, podstawą wyboru powinna być cena. Indywidualizacja leczenia wymaga pełnego zaopatrzenia pacjenta w leki, 18 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

dlatego w aptece szpitalnej konieczne jest przygotowywanie leków w odpowiednich warunkach, w związku z czym praktycznie w każdym szpitalu konieczna jest receptura jałowa (krople oczne, maści, płyny infuzyjne nie produkowane przez przemysł, roztwory do hemodializy i dializy otrzewnowej, przygotowywanie jałowych postaci leku, cytostatyków, mieszanin do żywienia pozaustrojowego). Przyjęcie takiego systemu skutkuje poprawą bezpieczeństwa i jakości leczenia chorych oraz korzyściami ekonomicznymi. W przypadku tradycyjnego modelu wydawania leków na oddział i podawania ich choremu przez pielęgniarkę, istnieje duża możliwość pomyłek. W badaniach wieloośrodkowych wykazano, że przy takiej dystrybucji leków około 20 30 % chorych otrzymuje farmakoterapię obarczoną wieloma błędami nie ten lek, nie w takiej dawce, mogą wystąpić interakcje itp. Istnieje też możliwość sumowania pomyłek wszystkich uczestników procesu terapeutycznego. Paradoksalnie, sytuacja taka występuje w szpitalu, gdzie leczy się chorych w najcięższych stanach, natomiast w lecznictwie otwartym, aptekarz ma obowiązek i możliwość kontroli ordynacji lekarskiej i poprawienia pomyłki. Centralne przygotowywanie np. preparatów do żywienia pozajelitowego czy cytostatyków w aptece szpitalnej pozwala na wykorzystanie każdej porcji leku, ponieważ w systemie ich przygotowywania na oddziałach szpitalnych należy liczyć się z możliwością niepełnego wykorzystania bazowej ilości leku. W ten sposób szpital ponosi podwójne straty, wynikające przede wszystkim z niecałkowitego zużycia ilości leku zawartego w opakowaniu, ale również ponosi koszty utylizacji toksycznych odpadów. Indywidualizacja dawkowania wymaga komputeryzacji i odpowiedniego wyposażenia oraz zmian organizacyjnych. Drugą korzyścią takiego sposobu leczenia oprócz poprawy jakości farmakoterapii jest uszczelnienie systemu farmakoterapeutycznego w szpitalach, a trzecią możliwość precyzyjnego obliczania kosztów leczenia indywidualnych pacjentów. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że funkcjonujący nadal w zdecydowanej większości szpitali w Polsce system apteczek oddziałowych nie tylko nie przyczynia się do optymalizacji bezpieczeństwa prowadzonej farmakoterapii, ale także generuje zwiększone koszty jej prowadzenia. Nie bez znaczenia są także w tym przypadku dodatkowe koszty medyczne i pozamedyczne, związane z koniecznością leczenia efektów działań niepożądanych. Edmund Grześkowiak Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 19

20 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

Aptekarze w mundurach Serdeczne pozdrowienia z Afganistanu dla wszystkich Koleżanek i Kolegów Farmaceutów przesyła kierownik Sekcji Medycznej Narodowego Elementu Wsparcia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu mgr farm. Maciej Kondracki. Moja droga do Afganistanu zaczęła się 10 maja br. na lotnisku w Krakowie-Balicach i była efektem wypełnienia kontraktu na pracę, który podpisałem z Dowództwem Operacyjnym Sił Zbrojnych RP. O godzinie 16.00 wraz z kilkunastoma innymi pasażerami, objuczony plecakiem i workiem z wyposażeniem wojskowym i rzeczami osobistymi na półroczny wyjazd, zapakowałem się do wojskowej CASY. Start i lot z międzylądowaniem przebiegły spokojnie. Po ośmiu godzinach od startu postawiłem nogi na ziemi afgańskiej, Siedzę i piszę relację dla Państwa w amerykańskiej bazie wojskowej Bagram. Inny świat, inne realia. Przesiadka do amerykańskiego śmigłowca i lecę do celu. Baza Polskiego Kontyngentu Wojskowego w miejscowości Ghazni. To tu znajduje się serce kontyngentu: dowództwo i wszystko inne niezbędne do funkcjonowania polskich żołnierzy w tym kraju. Zakwaterowanie, rozpakowanie rzeczy i szybko do pracy. Na całe szczęście nie mam daleko; tu wszędzie jest blisko. Oto moje biurko, ludzie z którymi będę pracował, magazyny z lekami i innym sprzętem medycznym. Za gospodarkę tymi zasobami będę odpowiadał. Narodowy Element Wsparcia NSE (National Suport Element), gdzie pracuję, to nic innego jak duża, wieloprofilowa hurtownia, zaopatrująca naszych żołnierzy Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 21

we wszystko, co niezbędne do wykonania zadań bojowych i do życia poza służbą. Jedną z jej części jest Sekcja Medyczna, którą dowodzę. Nasze zadania są jasne i proste: zamówić w kraju, zgodnie z zapotrzebowaniem, niezbędne do zabezpieczenia medycznego produkty lecznicze i wyroby medyczne, przyjąć dostawy, zaewidencjonować je, przechowywać ich zapas i wydawać w miarę potrzeb. Kilka pojęć jasnych dla każdego farmaceuty, ale tu ma to inny wymiar. Jest co robić od świtu do nocy. To i dobrze czas szybko leci. Trochę tęskno za domem, krajem, za naszym zielonym latem. Tutaj wokół oślepiający blask słońca, które rozgrzewa powietrze nawet do ponad 40º C, oraz góry, skały, piach. Na całe szczęście panuje bardzo mała wilgotność, więc nie pocimy się zbytnio... no i do wszystkiego można się przyzwyczaić. W Ghazni jest nasz wojskowy szpital polowy, który jako placówkę służby zdrowia, również zaopatrujemy. Żyjemy wszyscy jak jedna wielka rodzina. Mimo różnic wieku, stanowisk, wykształcenia i podległości, mówimy sobie wszyscy po amerykańsku czyli po imieniu. To zbliża i pomaga w codziennych kontaktach i pracy. My medycy mamy jeden cel: zabezpieczyć pod względem medycznym naszych kolegów, realizujących zadania poza murami bazy, a w razie incydentów nieść im jak najszybszą i najskuteczniejszą pomoc. Do tego właśnie służy, sfotografowany wraz ze mną, amerykański śmigłowiec, jako latająca karetka, przeznaczony do szybkiej ewakuacji medycznej. Pozdrawiam! 22 Biuletyn Informacyjny nr 3/2010

Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie błędów związanych z realizacją recept Kolejny raz w sprawie sporów podmiotów prowadzących apteki z Narodowym Funduszem Zdrowia, w sprawie należnych aptekom refundacji, wypowiedział się Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 21 kwietnia 2010 r. sąd ten uznał, że uchybienia popełnione przez aptekę, polegające na braku potwierdzenia realizacji skontrolowanych recept, następnie poprawione, nie miały w rzeczywistości żadnego wpływu na kwestię należnej mu refundacji. Sąd uznał, że po stronie NFZ nie istnieje zatem wierzytelność z tytułu nienależnego świadczenia, wynikającego z wypłacenia powodowi kwot refundacji za zakwestionowane recepty. W konsekwencji nie istnieje też podstawa do potrącenia wierzytelności pozwanego z wierzytelnością powoda z tytułu refundacji, tak więc nie było w tej sprawie podstaw do stosowania przepisów art. 498 1 k. c. w zw. z art. 410 k. c. Sąd ustalił, że nazwisko osoby wydającej lek było drukowane przy otaksowaniu recepty. Tak więc niewątpliwe uchybienie, polegające na braku umieszczenia podpisu osoby realizującej receptę, potwierdzającym fakt jej zrealizowania, nie miało w istocie rzeczy znaczenia dla istnienia po stronie apteki prawa do refundacji za zrealizowane recepty. Sąd uznał, że nie lekceważąc wymogu złożenia odręcznego podpisu, będącego dowodem realizacji recepty, nie można braku tego traktować, jako nie mogącego podlegać sanowaniu. Sąd zwrócił uwagę, że sam prawodawca aczkolwiek później, w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2007 r. w sprawie recept lekarskich (Dz. U. Nr 97, poz. 646 ze zm.) zezwolił aptekarzowi na uzupełnianie złożonych danych i dopiero wówczas, gdy nie wykorzysta takiej możliwości, recepta nie może być refundowana. Skoro zatem osoby wydające leki złożyły na zakwestionowanych receptach podpisy, potwierdzające realizację recepty, odpadła przeszkoda do refundacji złożonych recept. Tym samym Sąd Najwyższy złagodził swoje dotychczasowe stanowisko w zakresie skutków realizacji recept na leki i wyroby medyczne podlegające refundacji, zawierających błędy popełnione czy to na etapie wystawienia recepty, czy też na etapie realizacji, zawarte w wyroku z dnia 14 października 2010 r. (sygn. akt V CSK 103/09). W wyroku tym bowiem sąd uznał, że apteka, domagając się refundacji, musi przedstawić recepty sporządzone zgodnie z obowiązującymi przepisami, zawierające m. in. czytelne dane dotyczące osoby pacjenta, umożliwiające jego identyfikację. W stanie faktycznym sprawy będącej przedmiotem rozpoznania przez Sąd Najwyższy problem sprowadzał się przede wszystkim, oprócz braku czytelności recept, do braku wszystkich elementów niezbędnych do wystawienia recepty i odnoszących się do osoby pacjenta (braki Biuletyn Informacyjny nr 3/2010 23