Katastrofa 1. wydarzenie, w którym ginie wiele osób lub dochodzi do dużych strat materialnych; 2. zjawisko tragiczne w skutkach, obejmujące swoim zasięgiem duży obszar; 3. całkowite niepowodzenie jakiegoś przedsięwzięcia; http://sjp.pwn.pl/ Slajd 1
Katastrofy ekologiczne nieodwracalne zmiany struktury i funkcji ekosystemów bez możliwości wytworzenia się zespołów lub ogniw zastępczych, z powodu zachwiania równowagi w tych ekosystemach. Slajd 2
Katastrofy ekologiczne naturalne Wywołane przez czynniki niezależne od człowieka Slajd 3
Katastrofy ekologiczne antropogeniczne powodowane działalnością człowieka, http://www.daylightmagazine.org http://techheight.blogspot.com http://www.tvp.info Slajd 4
Katastrofy ekologiczne Czy (czyli) złe gospodarowanie środowiskiem? dr Andrzej Woźnica Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Śląski w Katowicach
Przyczyny katastrof ekologicznych nadmierna eksploatacja środowiska wprowadzanie obcych gatunków do środowiska zastosowanie niewłaściwych sposobów ochrony przyrody nierozważne zagospodarowywanie środowiska Slajd 6
Nadmierna eksploatacja środowiska - Jezioro Aralskie W latach 60-tych, władza radziecka postanawia zamienić pustynie w środkowej Azji w żyzne pola uprawne dla upraw bawełny. Stworzono systemy nawadniające wykorzystujące wodę rzek Syr-Daria i Amu-Daria - głównych źródeł zasilania Jeziora Aralskiego. Foto. NASA Slajd 7
Nadmierna eksploatacja środowiska - Jezioro Aralskie Brak racjonalnej gospodarki wodnej ujemny bilansu wodny w jeziorze. dopływy rzek: Amu-Darii i Syr-Darii stanowią 1/7 dopływu sprzed zmiany gospodarki wodnej. wzrost zasolenia (od 10 do 15 ). http://lubczasopismo.salon24.pl Slajd 8
Nadmierna eksploatacja środowiska - Jezioro Aralskie Slajd 9
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne Inwazyjny gatunek obcy (ang. invasive alien species, IAS): gatunek obcy, którego introdukcja i/lub rozprzestrzenianie się zagraża różnorodności biologicznej. (http://www.iop.krakow.pl/ias/projekt.aspx) Slajd 10
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden.) - roślina zielna z rodziny selerowatych (Apiaceae). - pochodzi z rejonu Kaukazu; - od lat 50 do 70 XX wieku wprowadzany był do uprawy w różnych krajach bloku wschodniego jako roślina pastewna; -sok ze świeżych roślin wywołuje zmiany skórne; - jest niezwykle trudny do zwalczenia; http://e-lubon.pl/news/uwaga-na-barszcz-sosnowskiego-2067 Slajd 11
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne Nad zbiornikiem goczałkowickim pojawiają się masowo między innymi: rdestowiec ostrokończysty Reynoutria japonica nawłoć kanadyjska Solidago canadensis niecierpek himalajski Impatiens roylei Walp. http://staw.bieleccy.com.pl/str6_nawloc.html Slajd 12
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne Efektem uwalniania zwierząt z hodowli jest pojawienie się obcych dla naszego środowiska gatunków ssaków: Norka amerykańska wizon (Neovison vison) Szop pracz Procyon lotor Jenot Nyctereutes procyonoides http://www.onlinephotographers.org/pl/foto/221/ http://pl.board.bigpoint.com/farmerama/showthread.php?t=452329 http://www.kl17slonka.pl/zwierzyna_w_lowiskach/ zwierzyna_lowna/jenot_6 Slajd 13
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne http://roghuzshy.wordpress.com Wielkoszczur gambijski (Cricetomys gambianus) Slajd 14
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne, wielkoszczur gambijski Gary W. Witmer, Nathan P. Snow, Patrick W. Burke. 2010. Evaluating commercially available rodenticide baits for invasive Gambian giant pouched rats (Cricetomys gambianus). Crop Protection, 29, 1011-1014 http://www.80stoysale.com/gambian.html Slajd 15
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne w 2003 w Stanach Zjednoczonych zanotowano wyjątkowo dużą liczbę przypadków małpiej ospy (ang. monkeypox) u ludzi wirus małpiej ospy podwyższoną zachorowalność w USA wiąże się z hodowlą Wielkoszczura gambijskiego nosiciel małpiej ospy http://sporothrix.wordpress.com/2010/10/11/ospa-wieczna/ Slajd 16
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne Myksomatoza (łac. Myxomatosis cuniculi) zakaźna, wirusowa choroba królików domowych i dzikich (wyjątkowo występuje u zajęcy); po raz pierwszy zaobserwowano ją w Urugwaju pod koniec XIX w; 1936-38 pierwsze mało skuteczne próby zwalczania królików w Australii; 1950 jako roznosicieli wirusów użyto komarów; w ciągu roku zasięg choroby objął obszar, na przebycie którego króliki potrzebowały 50 lat; Slajd 17
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne/zastosowanie niewłaściwych środków ochrony przyrody Epidemie generowane przez człowieka Paul Felix Armand-Delille (1874-1963) lekarz, bakteriolog, profesor, członek Francuskiej Akademii Medycznej, który nieumyślnie doprowadził w latach 50 ubiegłego wieku do upadku populacji królików w Europie. lecznica-oaza.strefa.pl/biblioteka/artykuly/kroliki/myksomatoza.htm http://www.cjz-import.pl/myksomatoza Slajd 18
Wprowadzanie nowych gatunków roślin i zwierząt - gatunki inwazyjne Myksomatoza 1952 r. - introdukcja wirusa w Chateau Maillebois. Dwa zarażone króliki w zamkniętej posesji miały zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa. 6 tygodni - unicestwienie 98% populacji królika w obrębie posiadłości, cztery miesiące - pierwszy martwy królik chory ma myxomatozę 50 km od posesji, 1954 r. choroba stwierdzona w Czechosłowacji skąd przedostała się do Polski. Prof. Armand-Delille zmarł w roku 1963, który był według chińskiego kalendarza rokiem królika. Slajd 19
Zastosowanie niewłaściwych środków ochrony przyrody - Macquarie Island - World Heritage Macquarie Island - World Heritage (54 30 S, 158 57 E) Slajd 20
Zastosowanie niewłaściwych form ochrony przyrody - Macquarie Island - World Heritage Wprowadzenie wirusa myxomy Początek eksterminacji kotów Śmierć ostatniego kota Bergstrom D.M., Lucieer A., Kiefer K., Wasley J., Belbin L., Pedersen T.K., Chown S.L. 2009. Indirect effects of invasive species removal devastate World Heritage Island Journal of Applied Ecology. 2009, 46, 73 81 Slajd 21
Zastosowanie niewłaściwych form ochrony przyrody - Macquarie Island - World Heritage Slajd 22
Zastosowanie niewłaściwych form ochrony przyrody - Macquarie Island - World Heritage Slajd 23
nierozważne zagospodarowywanie środowiska Wylesienia Beskidów mogą być spowodowane naturalną umieralnością świerka problem stanowi monokultura wiekowa lasów tego regionu Franz Joseph I Slajd 24
Nierozważne zagospodarowywanie przestrzeni Powódź przejściowe zjawisko hydrologiczne polegające na wezbraniu wód rzecznych lub morskich w ciekach wodnych, zbiornikach lub na morzu powodujące po przekroczeniu przez wodę stanu brzegowego zatopienie znacznych obszarów lądu - dolin rzecznych, terenów nadbrzeżnych lub depresyjnych, doprowadzające do wymiernych strat społecznych i materialnych. Slajd 25
Nierozważne zagospodarowywanie przestrzeni Hochwasser Stande w Ybbs nad Dunajem Slajd 26
Mądry człowiek uczy się na własnych błędach, prawdziwy mędrzec uczy się na cudzych. Slajd 27
nadmierna eksploatacja środowiska wprowadzanie obcych gatunków do środowiska zastosowanie niewłaściwych sposobów ochrony przyrody nierozważne zagospodarowywanie środowiska Slajd 28
Model DPSIR DPSIR analiza przyczynowo skutkowa dla opisania interakcji środowiskowych i społecznych. W Unii Europejskiej badania dotyczące opracowania wskaźników prezentujących stan i ochronę środowiska w powiązaniu z rozwojem gospodarczym wykonywane są przez Europejską Agencję Środowiska (EEA). Opracowywane przez Agencję raporty oparte są na metodzie D P S I R Slajd 29
Model DPSIR Driving forces of environmental change (czynniki sprawcze zmian środowiskowych) Pressures on the environment (presja środowiskowa) State of the environment (stan środowiska) Impacts on population, economy, ecosystems (wpływ na środowisko, ekonomię, ekosystem) Response of the society (reakcja na obserwowane zjawiska) Slajd 30
DPSIR - narzędzie dla zintegrowanego zarządzania środowiskiem Slajd 31
Identyfikacja kluczowych problemów i metody ich rozwiązywania (DPSIR) Presja PRESURE Wyznaczenie presji wywoływanych przez czynniki sprawcze i ich oddziaływanie na stan zbiornika i jego otoczenia; Wpływ na.. IMPACT Ocena oddziaływania czynników sprawczych na jakość wody w zbiorniku krytyczne elementy w zarządzaniu zbiornikiem Slajd 32
Nierozważne zagospodarowanie przestrzeni - przewidywanie powodzi Dzięki zastosowaniu systemów umożliwiających modelowanie 3D możemy operować obrazem przestrzennym zlewni z możliwością uwzględnieniem poziomu wody. Slajd 33
Nierozważne zagospodarowanie przestrzeni - skutki złego planowania przestrzennego? Nałożenie modelu obszaru zalewowego na zdjęcie satelitarne i obraz braku predykcji zagrożeń w trakcie projektowania lokalizacji osiedli mieszkaniowych Slajd 34
Nierozważne zagospodarowanie przestrzeni - skutki złego planowania przestrzennego? OLBRYCH hydrologia, inżynieria środowiska Mikołaj Olbrych Slajd 35
Dziękuję za uwagę